“Mou ‘Ai Ho‘omou Māmá ke Ulo Atu” ke Fakalāngilangi‘i Ai ‘a Sihova
“Mou ‘ai ho‘omou māmá ke ulo atu ki he kakaí koe‘uhi ke nau . . . ‘oatu ai ‘a e lāngilangí ki ho‘omou Tamai.”—MĀT. 5:16.
HIVA: 47, 9
1. Ko e hā ‘a e ‘uhinga makehe ‘oku tau fiefia aí?
‘OKU tau fiefia lahi ‘i he fanongo ki hono ‘ai ‘e he kau sevāniti ‘a e ‘Otuá ke ulo atu ‘enau māmá! ‘I he ta‘u kuo ‘osí, na‘e fai ai ‘e he kakai ‘a Sihová ‘a e ako Tohi Tapu ‘e 10,000,000 tupu. Pea na‘e ha‘u ki he Fakamanatú ‘a e fa‘ahinga mahu‘inga‘ia fo‘ou ‘e laui miliona ‘o nau ako fekau‘aki mo e me‘a‘ofa anga-‘ofa ‘a Sihova ko e huhu‘í.—1 Sio. 4:9.
2, 3. (a) Ko e hā ‘oku ‘ikai te ne ta‘ofi kitautolu mei he ‘ulo atu ko e ngaahi maama‘angá’? (e) Ko e hā te tau lāulea ki ai ‘i he kupu ko ení?
2 ‘I he māmaní kotoa, ‘oku lea ai ‘i he ngaahi lea lahi kehekehe ‘a e Kau Fakamo‘oni ‘a Sihová. Ka ‘oku ‘ikai ke ta‘ofi kitautolu ‘e he me‘á ni mei hono fakahīkihiki‘i ‘a Sihova ‘i he tu‘unga ko e fāmili fā‘ūtaha pē ‘e taha. (Fkh. 7:9) Tatau ai pē pe ko e hā ‘a e lea ‘oku tau lea aí pe ko fē ‘oku tau nofo aí, ‘oku lava ke tau ulo atu “ko e ngaahi maama‘anga ‘i he māmaní.”—Fil. 2:15.
3 Ko ‘etau ngāue fakafaifekaú, ko ‘etau fā‘ūtaha faka-Kalisitiané mo ‘etau ongo‘i ‘o e fakavavevavé ‘oku ‘oatu kotoa ai ‘a e lāngilangi Mātiu 5:14-16.
kia Sihova. ‘E lava fēfē ke tau ‘ai ke ulo atu ‘etau māmá ‘i he tafa‘aki ‘e tolu ko ení?—Lau ‘a eTOKONI‘I ‘A E NI‘IHI KEHÉ KE NAU LOTU KIA SIHOVA
4, 5. (a) Tānaki atu ki he malangá, ‘e lava fēfē ke tau ‘ai ke ulo atu ‘etau māmá? (e) Ko e hā ‘a e ngaahi ola lelei ‘oku hoko ‘i he anga-leleí? (Sio ki he ‘uluaki fakatātā ‘i he kupú ni.)
4 Ko e malangá mo e ngaohi ākongá ko ha founga mahu‘inga ia ‘o ‘etau ‘ai ke ulo atu ‘etau māmá. (Māt. 28:19, 20) ‘I he 1925, ko e kupu “Ulo ‘i he Fakapo‘ulí” na‘e fakahaa‘i ai ‘i he lolotonga ‘o e ngaahi ‘aho faka‘osí, he‘ikai lava ke faitōnunga ha taha ki he ‘Eikí kapau na‘e ‘ikai te ne puke ‘a e “faingamālie ke ‘ai ke ulo atu ‘a ‘ene māmá.” Na‘e toe pehē leva ai: “Kuo pau ke ne fai eni ‘aki hono talaki ‘a e ongoongo leleí ki he kakai ‘i he māmaní, pea ‘i he‘ene liliu ‘o fakatatau ki he ngaahi founga ‘a e māmá.” (The Watch Tower, Sune 1, 1925) Tānaki atu ki he‘etau malangá, ko hotau ‘ulungāngá ‘oku ‘oatu ai ‘a e lāngilangi kia Sihova. ‘Oku fakatokanga‘i kitautolu ‘e he kakai tokolahi ‘i he‘etau malangá. ‘I he‘etau malimali kiate kinautolu pea lea fakafe‘iloaki loto-māfaná, ‘oku tokoni‘i ai kinautolu ke nau fakakaukau lelei fekau‘aki mo kitautolu pea mo e ‘Otua ‘oku tau lotu ki aí.
5 Na‘e tala ‘e Sīsū ki he‘ene kau ākongá: “‘I ho‘omou hū ki he falé, mou talamonū ki he ‘apí.” (Māt. 10:12) ‘I he feitu‘u na‘e malanga ai ‘a Sīsuú, na‘e angamaheni‘aki ai ‘a hono fakaafe‘i ‘e he kakaí ‘a e kau solá ki honau ‘apí. ‘I he ngaahi feitu‘u lahi ‘i he ‘ahó ni, ‘oku ‘ikai kei angamaheni‘aki ai eni. ‘Oku fa‘a manavasi‘i pe ‘ite‘ita ‘a e kakaí ‘i he‘enau sio ki ha sola ‘i honau matapaá. Ka ‘o kapau ‘oku tau anga-fakakaume‘a mo anga-lelei, te nau ongo‘i fiemālie ange ai. ‘I ho‘o faifakamo‘oni ‘i he feitu‘u kakaí ‘o ngāue‘aki ‘a e papa tu‘uaki tohí, kuó ke fakatokanga‘i ai kapau ‘okú ke malimali pea lea fakafe‘iloaki ki he kakaí ‘i ha founga fakakaume‘a, ‘oku nau ongo‘i fiemālie ange ai ke ha‘u ‘o to‘o ha tohi? ‘E a‘u nai ai ‘o nau loto ke kamata ha fetalanoa‘aki!
6. Ko e hā ‘okú ne tokoni‘i ha ongo me‘a ta‘umotu‘a ke na hanganaki longomo‘ui ‘i he ngāue fakafaifekaú?
6 Ko ha ongo me‘a ta‘umotu‘a ‘i ‘Ingilani na‘e ‘ikai kei lava ke na malanga fale ki he fale ‘o hangē ko e me‘a na‘á na fa‘a faí koe‘uhi ko e ‘ikai te na mo‘ui lelei. Ko ia na‘á na fokotu‘u ha tēpile tohi ‘i tu‘a pē ‘i hona falé. ‘Okú na nofo ofi ki ha ‘apiako, ko ia na‘á na fokotu‘utu‘u ‘a e ‘ū tohi ‘e hā fakamānako ki he ngaahi mātu‘a ‘oku omi ke ‘ave ‘enau fānaú. Kuo ‘ave ‘e he ngaahi mātu‘a ‘e ni‘ihi ‘a e ‘ū tohi ko ení, ‘o kau ai ‘a e Questions Young People Ask—Answers That Work, Voliume 1 mo e 2. ‘Oku fa‘a kau atu fakataha mo e ongo me‘á ha tuofefine tāimu‘a. ‘Oku fakatokanga‘i ‘e he ngaahi mātu‘á ‘okú ne anga-fakakaume‘a pea ‘oku loto mo‘oni ‘a e ongo me‘á ke tokoni‘i ‘a e ni‘ihi kehé. Kuo a‘u ‘o kamata ako Tohi Tapu ha taha ‘o e mātu‘a tauhi fānaú.
7. ‘E lava fēfē ke ke tokoni‘i ‘a e kau kumi hūfanga ‘i ho feitu‘ú?
7 Ki muí ni mai, na‘e pau ai ke hola ‘a e tokolahi mei honau fonua tupu‘angá ‘o nofo he taimí ni ‘i he ngaahi fonua kehe ‘i he tu‘unga ko e kau kumi hūfanga. Ko e hā ‘e lava ke ke fai ke tokoni‘i ‘a e kau kumi hūfanga ‘i ho feitu‘ú ke nau ako fekau‘aki mo Sihova? ‘Uluakí, ‘e lava ke ke ako ke lea fakafe‘iloaki ‘i he‘enau leá. ‘Ikai ko ia pē, ‘i hono ngāue‘aki ‘a e polokalama JW Language, ‘e lava ke ke ako ha fanga ki‘i kupu‘i lea ‘e ‘ai nai ai ke nau loto ke ki‘i tu‘u ‘o talanoa mo koe. ‘E lava foki ke ke fakahaa‘i kiate kinautolu ‘a e ‘ū vitiō mo e tohi ‘a ia ‘oku ala ma‘u ‘i he‘enau leá ‘i he jw.org.—Teu. 10:19.
8, 9. (a) ‘Oku anga-fēfē hono tokoni‘i kitautolu ‘e he‘etau ngaahi fakataha ‘i he lolotonga ‘a e uiké? (e) ‘E lava fēfē ke tokoni‘i ‘e he mātu‘á ‘enau fānaú ke fakalakalaka ‘enau tali ‘i he ngaahi fakatahá?
8 ‘Oku ‘omai ‘e Sihova kiate kitautolu ‘a e me‘a tofu pē ‘oku tau fiema‘u ke hoko ai ‘o ola
lelei ‘i he‘etau malangá. Ko e fakatātaá, ko e me‘a ‘oku tau ako ‘i he Fakataha ki he Mo‘uí mo e Ngāue Fakafaifekaú ‘okú ne tokoni‘i kitautolu ke tau ongo‘i loto-ma‘u ange ai ‘i hono fai ‘o e ngaahi toe ‘a‘ahí mo hono kamata ha ngaahi ako Tohi Tapu.9 ‘I he ha‘u ha kau ‘a‘ahi ki he‘etau ngaahi fakatahá, ‘oku fa‘a maongo kiate kinautolu ‘a e ngaahi tali ‘oku fai ‘e he‘etau fānaú. ‘E lava ke ke ako‘i ho‘o fānaú ke nau tali ‘i he lea pē ‘anautolu. Kuo tohoaki‘i ‘a e kakai ‘e ni‘ihi ki he mo‘oní ‘i he‘enau fanongo ki hono fakahāhā ‘e he fānaú ‘enau tuí ‘i ha founga faingofua pea ‘i he loto-mo‘oni.—1 Kol. 14:25.
FAKAIVIMĀLOHI‘I ‘A E FĀ‘ŪTAHÁ
10. ‘Oku lava fēfē ke tokoni‘i ‘e he lotu fakafāmilí ‘a e ngaahi fāmilí ke toe fā‘ūtaha ange?
10 ‘I he‘etau feinga mālohi ke ako‘i hotau fāmilí ke ngāue fakataha ‘i he fā‘ūtaha mo e melinó, ‘oku tau ‘oatu ai ‘a e lāngilangi kia Sihova. Ko e fakatātaá, kapau ko ha mātu‘a tauhi fānau koe, fokotu‘utu‘u ke fai ma‘u pē ha efiafi Lotu Fakafāmili. ‘Oku sio fakataha ‘a e ngaahi fāmili lahi ‘i he JW Broadcasting, pea ‘i he hili iá ‘oku nau lāulea ki he founga ‘e lava ke nau ngāue‘aki ai ‘a e me‘a kuo nau akó. Manatu‘i ko e tataki ‘oku fiema‘u ‘e ha ki‘i leka ‘oku kehe ia mei he tataki ‘oku fiema‘u ‘e ha tokotaha ta‘u hongofulu tupu. Fai ‘a e me‘a kotoa ‘okú ke malavá ke tokoni‘i ‘a e mēmipa taki taha ‘i ho fāmilí ke nau ma‘u ‘aonga mo‘oni mei he lotu fakafāmilí.—Saame 148:12, 13.
11-13. ‘E lava fēfē ke tau tokoni‘i ‘etau fakataha‘angá ke toe fā‘ūtaha ange?
11 Neongo kapau ‘okú ke kei si‘i, ‘e lava ke ke tokoni ke ‘ai ‘a e tokotaha kotoa ‘i he fakataha‘angá ke ne ongo‘i ‘oku fiema‘u ia. Ko e founga ‘e taha ko e fakakaume‘a ki he fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ta‘umotu‘á. ‘Eke ange pe ko e hā kuó ne tokoni‘i kinautolu ke nau hanganaki tauhi kia Sihova ‘i he ngaahi ta‘u lahí. ‘E lava ke nau ako‘i atu ha ngaahi lēsoni mātu‘aki mahu‘inga. ‘E fakalototo‘a‘i heni ‘a kinautolu pea mo koe! Pea ko kitautolu kotoa, pe ‘oku tau kei si‘i pe ta‘umotu‘a, ‘e lava ke tau ‘ai ‘a e kau ‘a‘ahi ki hotau Fale Fakataha‘angá ke nau ongo‘i ‘oku talitali lelei kinautolu. ‘E lava ke ke lea fakafe‘iloaki, malimali kiate kinautolu, tokoni‘i kinautolu ke ma‘u hanau nofo‘anga, pea fakafe‘iloaki kinautolu ki he ni‘ihi kehé. ‘Ai kinautolu ke nau ongo‘i fiemālie.
12 Kapau ‘oku vahe‘i atu ke ke fai ‘a e ngaahi fakataha ki he ngāue fakamalangá, ‘e lava ke ke tokoni‘i ‘a e fa‘ahinga ta‘umotu‘á ke Liv. 19:32.
hanganaki ‘ai ke ulo ngingila atu ‘enau māmá. Fakapapau‘i ‘oku nau ma‘u ha feitu‘u ngāue fe‘ungamālie. Fokotu‘utu‘u ke nau ngāue mo e fa‘ahinga kei īkí. Ko e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ta‘umotu‘á mo kinautolu ‘oku mahamahakí ‘oku nau fa‘a ongo‘i loto-si‘i ‘o ‘ikai lahi ai ‘enau malangá ‘o hangē ko ia na‘a nau fai ki mu‘á. Ka te nau ongo‘i lelei lahi ange ‘i he‘enau ‘ilo‘i ‘okú ke tokanga kiate kinautolu pea mahino‘i ‘a honau tu‘ungá. Tatau ai pē pe ko e hā honau ta‘umotu‘á pe ko e hā ‘a e fuoloa ‘o ‘enau ‘i he mo‘oní, ko ho‘o anga-leleí ‘e lava ke fakalototo‘a‘i ai kinautolu ke nau hanganaki malanga faivelenga.—13 Na‘e fiefia ‘a e kau ‘Isilelí ‘i he lotu fakataha kia Sihová. Na‘e tohi ‘a e tokotaha-tohi-sāmé: “Hono ‘ikai lelei pea hono ‘ikai faka‘ofo‘ofa ke nofo fakataha ‘a e fanga tokouá ‘o fā‘ūtaha!” (Lau ‘a e Saame 133:1, 2.) Na‘á ne fakahoa ‘a e fā‘ūtaha ko ení ki he lolo pani, ‘a ia ‘okú ne fakaivifo‘ou hotau kilí pea ‘ai ke namu-lelei. ‘I ha founga meimei tatau, ‘e lava ke tau fakaivifo‘ou ‘a hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ‘aki ‘etau anga-lelei mo e anga-‘ofa. ‘Oku ‘ai ‘e he me‘á ni ‘a e fakataha‘angá ke toe fā‘ūtaha ange. ‘E lava ke ke ‘ai ke ke ‘ilo‘i lelei ange ‘a e fanga tokoua ‘i ho‘o fakataha‘angá?—2 Kol. 6:11-13; fakamatala ‘i lalo.
14. ‘E lava fēfē ke ke ‘ai ke ulo atu ho‘o māmá ‘i he feitu‘u ‘okú ke nofo aí?
14 ‘Oku lava ke ulo atu ho‘o māmá ‘o tatau ai pē pe ko fē ‘a e feitu‘u ‘okú ke ‘i aí. Ko ho‘o anga-leleí ‘e lava ke ne ‘ai ho ngaahi kaungā‘apí ke nau loto ke ako lahi ange fekau‘aki mo Sihova. ‘Eke hifo kiate koe: ‘Ko e hā ‘a e fakakaukau ‘a hoku ngaahi kaungā‘apí fekau‘aki mo aú? ‘Oku ma‘a mo maau ‘a hoku ‘apí? ‘Okú ne ‘ai ke hā matamatalelei ange ai ‘a e feitu‘ú? Ko ha kaungā‘api fietokoni au?’ ‘Eke ki he Kau Fakamo‘oni kehé pe na‘e anga-fēfē hono ue‘i ‘e he‘enau anga-leleí mo e fa‘ifa‘itaki‘anga leleí ‘a honau kāingá, ngaahi kaungā‘apí, kaungāngāué, pe kaungāakó.—‘Ef. 5:9.
HANGANAKI LE‘O
15. Ko e hā ‘oku fiema‘u ai ke tau hanganaki le‘ó?
15 Kapau ‘oku tau loto ke hanganaki ‘ai ke ulo ngingila atu ‘etau māmá, ‘oku fiema‘u ke tau lāu‘ilo fekau‘aki mo e taimi ‘oku tau mo‘ui aí. Na‘e toutou tala ‘e Sīsū ki he‘ene kau ākongá: “Mou hanganaki le‘o.” (Māt. 24:42; 25:13; 26:41) Kapau ‘oku tau ongo‘i ‘oku kei mama‘o ‘a e “fu‘u mamahi lahi,” he‘ikai ke tau tokanga ai ki he faingamālie kotoa pē ke tokoni‘i ‘a e ni‘ihi kehé ke nau ako fekau‘aki mo Sihova. (Māt. 24:21) ‘I he ‘ikai ke ulo ngingilá, ‘e holo māmālie ‘o ulo si‘i ange ‘etau māmá pea a‘u nai ‘o mate.
16, 17. Ko e hā ‘e lava ke ke fai ke tauhi ma‘u ai ho‘o ongo‘i ‘o e fakavavevavé?
16 ‘Oku fiema‘u ke tau hanganaki le‘o he taimí ni ‘o laka ange ‘i ha toe taimi ki mu‘a. Ko e ngaahi tu‘unga ‘i he māmaní ‘oku hokohoko atu ‘ene ‘alu ke toe kovi ange. Ka ‘oku tau ‘ilo‘i ‘e hoko mai ‘a e ngata‘angá ‘i he taimi tofu pē kuo fili ‘e Sihová. (Māt. 24:42-44) Lolotonga iá, ‘oku fiema‘u ke tau kātaki pea tokangataha ki hotau kaha‘ú. Lau ‘a e Tohi Tapú ‘i he ‘aho kotoa pē, pea ‘oua ‘aupito ‘e tuku ‘a e lotu kia Sihová. (1 Pita 4:7) Ako mei he fanga tokoua mo e fanga tuofāfine kuo nau ngāue ‘i he ngaahi ta‘u lahi kia Sihová. Ko e fakatātaá, ‘e lava ke ke lau ‘a e ngaahi hokosia ‘i he mo‘uí, hangē ko e kupu “Ta‘u ‘e Fitungofulu ‘o e Puke ki he Kapa‘i Kofu ‘o ha Siu,” na‘e pulusi ‘i he Taua Le‘o ‘o ‘Epeleli 15, 2012, peesi 18-21.
17 Hanganaki femo‘uekina ‘i he ngāue kia Sihová. Fai ‘a e ngaahi ngāue lelei ma‘á e ni‘ihi kehé, pea fakamoleki ‘a e taimi mo ho fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné. Te ke fiefia leva ai, pea ‘e hā ngali vave ai ‘a e ‘alu ‘a e taimí. (‘Ef. 5:16) Kuo lava‘i ‘e he kau sevāniti ‘a Sihová ‘a e me‘a lahi ‘aupito ‘i he ta‘u ‘e teau kuohilí. Pea ‘i he ‘ahó ni, ‘oku tau toe femo‘uekina ange ai ‘i ha toe taimi. Kuo tupulaki ‘a e ngāue ‘a Sihová ‘a ia na‘e ‘ikai ‘aupito lava ke tau sioloto atu ‘e pehē. ‘Oku ulo ngingila atu ‘a ‘etau māmá!
18, 19. ‘E lava fēfē ke tokoni‘i kitautolu ‘e he kau mātu‘á ke tau ngāue faivelenga kia Sihova? ‘Omai ha fakatātā.
18 Neongo ‘oku tau fai ‘a e ngaahi fehālaaki lahi, ‘oku faka‘atā ‘e Sihova ke tau ngāue kiate ia. Ke tokoni‘i kitautolú, ‘okú ne tokonaki mai ‘a e “ngaahi me‘a‘ofa ko e kau tangata,” ko e kau mātu‘a ‘i he fakataha‘angá. (Lau ‘a e ‘Efesō 4:8, 11, 12.) Ko ia ‘i he ‘a‘ahi atu ‘a e kau mātu‘á kiate koé, ngāue‘aonga‘aki ‘a e taimi ‘okú ke ma‘u mo kinautolú ke ako ai mei he‘enau potó mo ‘enau fale‘í.
19 Ko e fakatātaá, ko ha ongo me‘a ‘i ‘Ingilani na‘e palopalema ‘a ‘ena nofo malí, pea na‘á na kole tokoni ki he toko ua ‘o e kau mātu‘á. Na‘e ongo‘i ‘e he uaifí na‘e ‘ikai ke takimu‘a ‘a e husepānití ‘i he ngāue kia Sihová. Na‘e ongo‘i ‘e he husepānití na‘e ‘ikai ko ha faiako lelei ia peá ne fakahaa‘i na‘e ‘ikai te ne fokotu‘utu‘u ke fai ma‘u pē ‘a e lotu fakafāmilí. Na‘e tokoni‘i ‘e he ongo mātu‘á ‘a e ongo me‘á ke na fakakaukau ki he fa‘ifa‘itaki‘anga ‘a Sīsuú. Na‘á na fakalototo‘a‘i ‘a e husepānití ke ne fa‘ifa‘itaki ki he anga ‘o hono tokanga‘i ‘e Sīsū ‘a ‘ene kau ākongá. Na‘á na fakalototo‘a‘i ‘a e uaifí ke ne anga-kātaki ki hono husepānití. Na‘á na fai foki mo e ngaahi fokotu‘u fekau‘aki mo e founga ‘e lava ke fai ai ‘e he ongo me‘á ha lotu fakafāmili mo ‘ena ongo tamaikí. (‘Ef. 5:21-29) Na‘e ngāue mālohi ‘a e husepānití ke ne hoko ko ha ‘ulu‘i fāmili lelei ange. Na‘e fakalototo‘a‘i ia ‘e he ongo mātu‘á ke ‘oua te ne fo‘i pea ke ne hanganaki falala ki he laumālie ‘o Sihová. Ko e ‘ofa mo e anga-lelei na‘e fakahāhā ‘e he ongo mātu‘á na‘e tokoni‘i mo‘oni ai ‘a e fāmili ko iá!
20. Ko e hā ‘a e ola ‘e hoko ‘i he taimi ‘okú ke ‘ai ai ke ulo atu ho‘o māmá?
20 “Fiefia ē ko e tokotaha kotoa pē ‘oku manavahē kia Sihová, ‘a ia ‘oku ‘a‘eva ‘i Hono ngaahi ‘alungá.” (Saame 128:1) Te ke fiefia ‘i he taimi ‘okú ke ‘ai ai ke ulo atu ho‘o māmá. Ko ia ako‘i ‘a e ni‘ihi kehé fekau‘aki mo e ‘Otuá, fai ‘a e me‘a kotoa ‘okú ke malavá ke tokoni‘i ho fāmilí mo e fakataha‘angá ke fā‘ūtaha, pea hanganaki le‘o. ‘E sio ‘a e ni‘ihi kehé ki ho‘o fa‘ifa‘itaki‘anga leleí pea te nau loto foki ai mo kinautolu ke ‘oatu ‘a e lāngilangi ki he‘etau Tamaí, ‘a Sihova.—Māt. 5:16.