Skip to content

Skip to table of contents

Naʻe ʻAfioʻi ʻe he ʻOtuá ʻE Faiangahala ʻa ʻĀtama mo ʻIvi?

Naʻe ʻAfioʻi ʻe he ʻOtuá ʻE Faiangahala ʻa ʻĀtama mo ʻIvi?

Naʻe ʻAfioʻi ʻe he ʻOtuá ʻE Faiangahala ʻa ʻĀtama mo ʻIvi?

ʻOKU ʻeke loto-moʻoni ʻe he kakai tokolahi ʻa e fehuʻi ko ení. ʻI he taimi ʻoku langaʻi hake ai ʻa e ʻīsiu ʻo hono fakaʻatā ʻe he ʻOtuá ʻa e fulikivanú, ko e angahala ʻa e ʻuluaki ongo meʻa fakaetangatá ʻi he ngoue ʻo ʻĪtení ʻoku vave ʻene hoko ko ha meʻa tefito. Ko e foʻi fakakaukau ‘ʻoku ʻafioʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e meʻa kotoa peé’ ʻe faingofua ai hono tataki ʻa e niʻihi ki he fakamulituku kuo pau pē naʻe ʻiloʻi ki muʻa ʻe he ʻOtuá ʻe talangataʻa kiate ia ʻa ʻĀtama mo ʻIvi.

Kapau naʻe tomuʻa ʻilo moʻoni ʻe he ʻOtuá ʻe faiangahala ʻa e ongo meʻa haohaoa ko ení, ko e hā ne mei fakahuʻunga hení? Ko ha fakakaukau pehē ʻe ʻoatu ai ʻa e ngaahi tōʻonga lahi ʻoku ʻikai lelei ki he ʻOtuá. Te ne hā ai ʻokú ne taʻeʻofa, taʻefaitotonu mo ʻikai loto-moʻoni. ʻE fakakaukau nai ʻa e niʻihi ko e anga-fakamamahi ke fakahaaʻi ki he ʻuluaki ongo meʻa fakaetangatá ha meʻa naʻe tomuʻa ʻiloʻi ʻe iku ki ha tuʻunga kovi. ʻE hā ngali nai ko e ʻOtuá ne tupu mei aí—pe fakatupunga ʻi ha tuʻunga hano konga— ʻo e kovi mo e faingataʻa kotoa naʻe hoko atu ai ʻi he kotoa ʻo e hisitōliá. Ki he niʻihi, ko hotau Tokotaha-Fakatupú ʻe aʻu ʻo ne hā fakavalevale.

Ko e ʻOtua ko Sihová, hangē ko ia naʻe fakahaaʻi ʻi he Tohi Tapú, ʻokú ne hoa mo ha fakamatala ʻikai lelei pehē? Ke tali iá, tau sivisiviʻi angé ʻa e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú fekauʻaki mo e ngaahi ngāue fakaefakatupu pea mo e ʻulungaanga ʻo Sihová.

“Tā Kuo Lelei ʻAupito”

ʻI he fekauʻaki mo e fakatupu ʻa e ʻOtuá, ʻo kau ai ʻa e ʻuluaki tangata ʻi he māmaní, ʻoku pehē ʻe he fakamatala ʻi he Senesí: “Naʻe ʻafio ʻa e ʻOtua ki he meʻa kotoa pe kuo ne ngaohi, pea tā kuo lelei ʻaupito.” (Senesi 1:31) Naʻe ngaohi ʻa ʻĀtama mo ʻIvi ʻi he tuʻunga haohaoa, ʻo na feʻunga lelei mo hona ʻātakai fakaemāmaní. Naʻe ʻikai ha mele ʻi hona faʻú. ʻI hono fakatupu ʻo “lelei ʻaupito,” naʻá na malava moʻoni ai ke fakahoko ʻa e ʻulungaanga lelei naʻe fiemaʻu meia kinauá. Naʻe fakatupu kinaua “i he imisi ʻo e ʻOtua.” (Senesi 1:27) Ko ia naʻá na maʻu ai ʻa e malava ke fakahāhā ʻi ha tuʻunga ʻa e ngaahi ʻulungaanga fakaʻotua ko e potó, ʻofa mateakí, fakamaau totonú mo e leleí. Ko e fakakaukauloto atu ki he ngaahi ʻulungaanga ko iá ʻe tokoniʻi ai kinaua ke na fai ha ngaahi fili ʻa ia ʻe ʻaonga kia kinaua pea ʻoatu ai ʻa e fiefia ki heʻena Tamai fakahēvaní.

Naʻe tuku ʻe Sihova ki he ongo meʻa fakatupu ʻatamaiʻia haohaoa ko ení ʻa e tauʻatāina ke fili. Ko ia naʻe ʻikai ʻaupito tomuʻa fakapolokalamaʻi kinaua ke na fakahōifuaʻi ʻa e ʻOtuá—ʻo na hangē ko ha faʻahinga lōpotí. Fakakaukau fekauʻaki mo ia. Ko fē naʻe mei mahuʻinga lahi ange kiate koé—ko ha meʻaʻofa ʻoku foaki fakafatongia pe ko ha meʻaʻofa ʻoku haʻu mei he lotó? ʻOku hā mahino ʻa e talí. ʻI he founga meimei tatau, kapau naʻe fili tauʻatāina ʻa ʻĀtama mo ʻIvi ke na talangofua ki he ʻOtuá, ko ʻena talangofuá naʻe mei mahuʻinga lahi ange ia kiate ia. Ko e malava ke filí naʻe ʻai ai ke malava ʻa e ʻuluaki ongo meʻa fakaetangatá ke na talangofua kia Sihova ʻi he ʻofa.—Teutalonome 30:19, 20.

Māʻoniʻoni, Faitotonu, mo Lelei

ʻOku fakahaaʻi mai ʻe he Tohi Tapú kia kitautolu ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻo Sihová. Ko e ngaahi ʻulungaangá ni ʻoku ʻai ai ke taʻemalava ke ʻi ai haʻane kaunga ki ha angahala. Ko Sihová “oku ofa ia ki he maonioni moe fakamāu” totonú, ko e lau ia ʻa e Sāme 33:5 (PM). Ko ia ai, ʻoku fakahaaʻi ʻi he Semisi 1:13: “Ko e ʻOtua ʻoku ʻikai maʻahiʻahiʻi ʻe he kovi, pea ʻoku ʻikai ke ʻahiʻahiʻi ha taha ʻe he ʻEne ʻAfio.” ʻI he faitotonú mo e fakaʻatuʻí, naʻe fakatokanga ai ʻa e ʻOtuá kia ʻĀtama: “ʻE lelei ʻaupito hoʻo kai mei he ngahi ʻakau kehekehe ʻo e ngoue; ka ko e ʻAkau ʻo e ʻIlo-ʻo-e-lelei-mo-e-kovi ʻe ʻikai te ke kai mei ai: he ko e ʻaho te ke kai mei ai kuo pau te ke mate.” (Senesi 2:16, 17) Ko e ʻuluaki ongo meʻá naʻe ʻoange kia kinaua ha fili ʻi he vahaʻa ʻo e moʻui taʻengatá mo e maté. ʻIkai naʻe mei hoko ko ha mālualoi ia ki he ʻOtuá ke ne fakatokanga kia kinaua fekauʻaki mo ha angahala pau lolotonga ia kuó ne ʻosi ʻiloʻi ʻa e ola kovi ʻe hokó? ʻI hono tuʻunga ko e tokotaha ʻofa ia ki he ‘maonioní moe fakamāu totonú,’ naʻe ʻikai mei tuʻuaki ange ʻe he ʻOtuá ha fili ke fai ʻa ia ko hono moʻoní naʻe ʻikai ke ʻi ai.

Ko Sihová ʻoku toe lahi ʻa ʻene leleí. (Sāme 31:19) ʻI hono fakamatalaʻi ʻa e lelei ʻa e ʻOtuá, naʻe pehē ʻe Sīsū: “Ko e tangata fe iate kimoutolu, ka kole ki ai ʻe hono foha ha foʻi ma, te ne ʻange koā ha foʻi maka? pea ka kole ki ha ika, te ne ʻange ha ngata? Pea kapauā ʻoku mou ʻilo ke foaki meʻaʻofa lelei ki hoʻomou fanau, neongo ko e faʻahinga kovi kimoutolu, huanoa hoʻomou Tamai ʻoku ʻi Hevani, haʻane foaki meʻa lelei kiate kinautolu ʻoku kole kiate ia?” (Mātiu 7:9-11) ʻOku foaki ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi “meʻa lelei” ki heʻene ngaahi meʻamoʻuí. Ko e founga naʻe fakatupu ai ʻa e tangatá mo e ʻapi Palataisi naʻe teuteu maʻanautolú ʻoku fakamoʻoniʻi ai ʻa e lelei ʻa e ʻOtuá. ʻE fuʻu anga-fakamamahi ha Hau lelei pehē ke ne tokonaki ha ʻapi fakaʻofoʻofa ʻa ia naʻá ne ʻiloʻi ʻe toʻo? ʻIkai. Ko hotau Tokotaha-Ngaohi māʻoniʻoni mo leleí ʻoku ʻikai fiemaʻu ke tukuakiʻi ia ki he angatuʻu ʻa e tangatá.

“Aʻana Toko Taha ʻa e Poto”

ʻOku toe fakahaaʻi ʻe he Tohi Tapú ko Sihová ʻoku “aʻana toko taha ʻa e poto.” (Loma 16:27) Ko e kau ʻāngelo fakahēvani ʻa e ʻOtuá naʻa nau siotonu ʻi he fakahāhā lahi ʻo e poto taʻefakangatangata ko ení. Naʻa nau kamata “hiki mavava” ʻi hono fakatupu ʻe Sihova ʻa ʻene ngaahi meʻa fakatupu ʻi he māmaní. (Siope 38:4-7) ʻOku ʻikai ha veiveiua ko e ngaahi meʻamoʻui laumālie ʻatamaiʻia ko ení naʻa nau muimuiʻi ʻa e ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he ngoue ʻo ʻĪtení ʻi he mahuʻingaʻia lahi. ʻIkai ʻe ʻuhinga lelei leva ki ha ʻOtua poto, hili ʻene fakatupu ha ʻuniveesi fakaofo mo ha ngāue fakaofo fakaemāmani kehekehe, ke ne fakatupu ʻi he sio ki ai ʻa hono ngaahi foha fakaeʻāngeló ha ongo meʻamoʻui makehe ʻa ia naʻá ne ʻiloʻi naʻe pau ke na taʻelavameʻa? ʻOku hā mahino, ke palani ha fakatamaki pehē heʻikai ke ʻuhinga lelei.

Neongo ia, ʻe fakakikihi nai ha taha, ‘Ka naʻe mei lava fēfē ke ʻikai ʻiloʻi ia ʻe ha ʻOtua poto-tāfataha?’ Ko ia ai, ko ha tafaʻaki ʻo e poto lahi ʻo Sihová ko ʻene malava ke ʻiloʻi “mei he kamataʻanga ʻa e meʻa ʻe hoko ʻamui.” (Aisea 46:9, 10) Kae kehe, ʻoku ʻikai fiemaʻu ia ke ne ngāueʻaki ʻa e malava ko ení, ʻo hangē pē ko e ʻikai pau maʻu pē ke ne ngāueʻaki kakato ʻa hono ivi kāfakafá. ʻOku ngāueʻaki fakapotopoto ʻe Sihova ʻa ʻene malava ke tomuʻa ʻiloʻí ʻo filifili lelei. ʻOkú ne ngāueʻaki ia ʻi heʻene ʻuhinga lelei ke fai peheé pea feʻungamālie mo e ngaahi tuʻungá.

Ko e malava ke fakaʻehiʻehi mei hono ngāueʻaki ʻa e tomuʻa ʻiloʻí ʻoku lava ke fakatātaaʻi ia ʻaki ha tafaʻaki ʻo e tekinolosia fakaeonopōní. Ko ha tokotaha ʻokú ne sio ʻi ha ngaahi sipoti kuo ʻosi hiki ʻokú ne maʻu ʻa e fili ke ʻuluaki sio ʻi he ngaahi miniti fakaʻosí koeʻuhi ke ne ʻiloʻi ai ʻa e olá. Ka ʻoku ʻikai pau ia ke ne kamata ʻi he founga ko iá. Ko hai ʻe lava ke ne fakaangaʻi ia kapau naʻá ne fili ke sio ʻi he feʻauhí fakakātoa mei he kamataʻangá? ʻI he tuʻunga meimei tatau, ʻoku hā mahino naʻe fili ʻe he Tokotaha-Fakatupú ke ʻoua te ne sio ki he meʻa ʻe iku ki ai ʻa e ngaahi meʻá. ʻI hono kehé, naʻá ne fili ke tatali pea ʻi he fakaeʻa ʻa e ngaahi meʻá, te ne sio ai ki he tōʻonga ʻe ʻulungaanga ʻaki ʻe heʻene fānau ʻi he māmaní.

Hangē ko ia naʻe lave ki ai ki muʻá, ko Sihova ʻi hono potó naʻe ʻikai te ne fakatupu ʻa e ʻuluaki ongo meʻa fakaetangatá ko e ongo lōpoti kuo fakapolokalamaʻi ki ha ʻalunga pau. ʻI hono kehé, naʻá ne ʻoange ʻi he anga-ʻofa kia kinaua ʻa e tauʻatāina ke fili. ʻI hono fili ʻa e ʻalunga totonú, naʻe lava ke na fakahāhā ai ʻa ʻena ʻofá, houngaʻiá, mo e talangofuá, ʻo na ʻomai ai ʻa e fiefia lahi ange kia kinaua pea kia Sihova ko ʻena Tamai fakahēvaní.—Palovepi 27:11; Aisea 48:18.

ʻOku fakahaaʻi ʻe he Tohi Tapú ʻi he taimi lahi naʻe ʻikai ke ngāueʻaki ai ʻe he ʻOtuá ʻa ʻene malava ke tomuʻa ʻiloʻí. Ko e fakatātaá, ʻi he taimi naʻe aʻu ai ʻa e faitōnunga ko ʻĒpalahamé ki he tuʻunga ko e feinga ke feilaulauʻaki ʻa hono fohá, naʻe lava ke pehē ai ʻe Sihova: “ʻOku ou ʻilo eni ko e toko taha koe ʻoku ke ʻapasia ki he ʻOtua, koeʻuhi naʻe ʻikai te ke mamaeʻi meiate au ho foha, ʻa hoʻo meʻa pe taha.” (Senesi 22:12) ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, naʻe toe ʻi ai e ngaahi taimi naʻe fakatupunga ai ʻe ha ʻulungaanga kovi ʻa ha faʻahinga pau tāutaha ke ‘mamahi’ ʻa e ʻOtuá. Naʻá ne mei ongoʻi ha mamahi pehē kapau naʻe ʻosi fuoloa pē ʻene ʻiloʻi ʻa e meʻa te nau faí?—Sāme 78:40, 41PM; 1 Tuʻi 11:9, 10.

Ko ia ai, ʻoku ʻuhinga lelei pē ke fakaʻosiʻaki ko e ʻOtua poto-tāfatahá naʻe ʻikai te ne ngāueʻaki ʻa ʻene malava ke tomuʻa ʻiloʻí ke ʻilo ai ki muʻa ʻe faiangahala ʻa ʻetau ʻuluaki ongo mātuʻá. Naʻe ʻikai te ne fuʻu fakavalevale ke kamata ha ngāue matamatakehe, ʻo ngāueʻaki ki muʻa ʻa ʻene malava ke ʻiloʻi ʻa e olá pea toe fokotuʻutuʻu leva ke toe fakahoko pē ʻa e meʻa naʻá ne ʻosi ʻiloʻí.

“Ko e ʻOtua ko e ʻOfa”

Ko e fili ʻo e ʻOtuá, ʻa Sētane, naʻá ne kamata ʻa e angatuʻu ʻi ʻĪtení ʻa ia naʻe iku ai ki he ngaahi nunuʻa ʻikai lelei, ʻo kau ai ʻa e angahalá mo e maté. Ko ia naʻe hoko ai ʻa Sētane ko ha “toko taha fakapō.” Naʻe toe fakamoʻoniʻi ko iá ko ha “toko taha faʻa loi ia. Pea ko e tamai ia ʻa e loi.” (Sione 8:44, Ko e Taulua) ʻI hono ueʻi ia ʻe he ngaahi taumuʻa koví, ʻokú ne feinga mālohi ke tuku ʻa e ngaahi taumuʻa koví ki hotau Tokotaha-Fakatupu ʻofá. ʻOku feʻunga lelei mo ia ke ne hiki ʻo tukuakiʻi kia Sihova ʻa e angahala ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá.

Ko e ʻulungaanga ko e ʻofá ʻa e ʻuhinga mālohi taha naʻe fili ai ʻa Sihova ke ʻoua te ne ʻiloʻi ki muʻa ʻe faiangahala ʻa ʻĀtama mo ʻIví. Ko e ʻofá ʻa e ʻulungaanga tefito ʻo e ʻOtuá. “Ko e ʻOtua ko e ʻOfa,” ko e lau ia ʻa e 1 Sione 4:8. Ko e ʻofá ʻoku lelei, ʻo ʻikai ke kovi. ʻOku kumi ia ki he lelei ʻi he niʻihi kehé. ʻIo, ʻi hono ueʻi ʻe he ʻofá, naʻe loto ai ʻa e ʻOtua ko Sihová ke maʻu ʻe he ʻuluaki ongo meʻa fakaetangatá ʻa e lelei tahá.

Neongo naʻe maʻu ʻe he fānau ʻa e ʻOtuá ʻi he māmaní ʻa e faʻiteliha ke fai ai ha fili taʻefakapotopoto, ko hotau ʻOtua ʻofá naʻe ʻikai hehema ia ke fakatuʻatamaki pe huʻuhuʻu ki heʻene ngaahi meʻamoʻui haohaoá. Naʻá ne tokonaki feʻunga maʻanaua pea teuʻi lelei kinaua. Naʻe feʻungamālie pē ai ke ʻamanekina ʻe he ʻOtuá, ke fai ange ki ai ʻo ʻikai ko e angatuʻu, ka ko e talangofua ʻi he ʻofa. Naʻá ne ʻiloʻi naʻe maʻu ʻe ʻĀtama mo ʻIvi ʻa e malava ke na ngāue mateaki, hangē ko ia naʻe aʻu ʻo fakamoʻoniʻi ki mui ʻe he kau tangata taʻehaohaoa, hangē ko ʻĒpalahame, Siope, Taniela, mo e tokolahi kehe.

“Ki he ʻOtua ʻoku malava ʻa e meʻa kotoa pe,” ko e lea ia ʻa Sīsuú. (Mātiu 19:26) Ko ha fakakaukau fakafiemālie ia. Ko e ʻofa ʻa Sihová, fakataha mo hono ngaahi ʻulungaanga tefito kehe ʻo e fakamaau totonú, potó, mo e mālohí, ʻoku fakapapauʻi ai ʻi he taimi totonu te ne lava pea te ne toʻo atu ʻa e nunuʻa kotoa ʻo e angahalá mo e maté.—Fakahā 21:3-5.

ʻOku hā mahino, naʻe ʻikai ʻiloʻi ki muʻa ʻe Sihova ʻe faiangahala ʻa e ʻuluaki ongo meʻá. Lolotonga naʻá ne mamahi ʻi he talangataʻa ʻa e tangatá mo e faingataʻa naʻe iku ki aí, naʻe ʻiloʻi ʻe he ʻOtuá ko e tuʻunga fakataimi ko ení heʻikai taʻofi ai ʻa e fakahoko ʻo ʻene taumuʻa taʻengata ki he māmaní mo e faʻahinga ʻo e tangatá ʻoku ʻi aí. Ko e hā ʻoku ʻikai te ke fekumi lahi ange ai fekauʻaki mo e taumuʻa ko iá mo e founga ʻe lava ke ke maʻu ʻaonga ai mei hono fakahoko lāngilangiʻiá? *

[Fakamatala ʻi lalo]

^ pal. 23 Ki ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e taumuʻa ʻa e ʻOtuá ki he māmaní, sio ki he vahe 3 ʻo e tohi Ko e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú? ko e pulusi ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová.

[Fakamatala ʻi he peesi 14]

Naʻe ʻikai fakatupu ʻe Sihova ʻa e ʻuluaki ongo meʻa fakaetangatá ko e ongo lōpoti kuo fakapolokalamaʻi ki ha ʻalunga pau

[Fakamatala ʻi he peesi 15]

Naʻe ʻiloʻi ʻe he ʻOtuá naʻe maʻu ʻe ʻĀtama mo ʻIvi ʻa e malava ke na ngāue mateaki