Tigwiriskiya ntchitu fundu za mu Bayibolu pakusankha vakuchita pa nkhani ya masambiru. Ndipu Kaboni weyosi wagwiriskiya ntchitu njuŵi yaki yakusambizika Bayibolu kuti waziŵi mo wangagwiriskiya ntchitu fundu zaku Chiuta nge zo zalembeka mumphata. a

•  Masambiru ngakukhumbika ukongwa

•  Tikhumbika kuwona masambiru munthowa yakwenere

•  Masambiru ngapachanya ngangachitiska kuti tije ndi mijalidu yiheni kweniso kuti tileki kwanja Yehova

•  Kumbi Akaboni aku Yehova aja ndi Sande sukulu?

 Masambiru ngatovya munthu kuti waje ndi “zeru zakovya ndipuso maŵanaŵanu ngamampha.” Mijalidu yeniyi ndiyu Bayibolu lizomereza. (Nthanthi 2:10, 11; 3:21, 22) Kweniso, Yesu wangukambiya akusambira ŵaki kuti aje asambizi a vinthu vo iyu wanguŵalamula. (Mateyu 28:19, 20) Ndichu chifukwa chaki tichiska kweniso kuwovya ŵanthu a mumpingu widu kuti akengi kusukulu ndi chilatu chakuti aziŵi kuŵerenga, kulemba, aje ndi lusu lakulongoro b kweniso kuti aziŵengi umampha vo visopa vinyaki visambiza kweniso midawuku ya ŵanthu.​—1 Akorinto 9:​20-22; 1 Timote 4:​13.

 Maboma nangu ngawona kuti masambiru ngakukhumbika ukongwa mwakuti ngakhumba kuti ŵana akengi ku sukulu za pulayimale kweniso sekondale. Ndipu tivwiya marangu ngenanga chifukwa tilondo fundu yakuti: “Munthu weyosi wajithereski ku ŵaraŵara amazaza” pamwenga maboma. (Aroma 13:1) Kweniso, tichiska ŵana ŵidu kuti alimbikiyengi sukulu ndi chilatu chakuti achitengi umampha mukilasi, m’malu mwakuchita mphwayi. c Mazu Ngaku Chiuta ngakamba kuti: “Chechosi cho muchita, muchichitengi ndi mtima wosi, nge kuti muchitiya Ambuya, ŵanthu cha.”​—Akolose 3:​23, Good News Translation.

 Kusambira kutitiwovya kuti tiphweriyengi mabanja ngidu. Mwakukoliyana ndi vo Bayibolu likamba, “asani munthu waleka kuphwere ŵaki, ukongwa a munyumba yaki, wakana chivwanu ndipu ndi muheni ukongwa kuluska munthu wambula chivwanu.” (1 Timote 5:8) Mwaviyo, masambiru ngakucharu ngangatiwovya kuti tisaniyengi ndalama kuti tiphwere mabanja ngidu ndipu venivi vingawovya kuti tilondongi fundu ya pa lemba lenili. Nge mo buku la The World Book Encyclopedia likambiya, chilatu chikulu cha masambiru ntchakuti ‘ngawovyi ŵanthu kuziŵa mo angawovye anyawu kusaniya vinthu vakukhumbika pa umoyu.’ Munthu walusu yo wakusambira sukulu mwakukwana, waja wakuthembeka kweniso wasuzgika cha kusaniya ntchitu zo zingawovya kuti waphweriyengi banja laki, kuluska munthu yo walivi lusu ndipu wakusambirapu cha sukulu.—Nthanthi 22:29.

 Apapi nawu awona kuti sukulu ntchinthu chakukhumbika ukongwa, ndipu atovya ŵana ŵawu kuti asambiri sukulu ndi chilatu chakuti yiziŵawovyi asani akuwa. (2 Akorinto 12:14) Tichiska apapi kuti atumengi ŵana ŵawu kusukulu chinanga kuti ko aja kulivi masambiru ngawezi, nkhwakusuzga kuti munthu wasambiri pamwenga asani masambiru ngakoliyana cha ndi midawuku ya kumalu ko. d Ndipu tipereka so masachizgu ngo ngangawovya apapi kuziŵa vo angachita kuti awovyi ŵana ŵawu kuti achitengi umampha kusukulu. e

 Tifufuza mwakuphwere asani tikhumba kusankha masambiru. Bayibolu likamba kuti: “Munthu wambula kuziŵa vinthu wagomezga mazu ngengosi, kweni wakuchenje waŵanaŵaniya mo watende.” (Nthanthi 14:15) Asani pasanirika mwaŵi wakusazgiyaku masambiru, tigwiriskiya ntchitu fundu ya pa lemba lenili pakuŵanaŵaniya unandi wa nyengu kweniso ndalama zo tingananga kuti tichiti masambiru ngenanga. Mwakuyeruzgiyapu, munthu wangananga nyengu yinandi cha asani wangasankha kuchita masambiru nga ntchitu za manja.

 Kusambira vakukwaskana ndi Yehova nkhwakukhumbika ukongwa kuluska masambiru ngakucharu. Zeru zo tisambira mu Bayibolu, zazakutiwovya kuti tizisaniyi umoyu kweni masambiru ngangatipaska umoyu cha. (Yohane 17:3) Bayibolu lititisambiza so kuja ndi mijalidu yamampha nge kuziŵa “cho ntchirunji, chamampha ndipuso nthowa yeyosi yo njakwenere.” (Nthanthi 2:9) Wakutumika Paulo wangusambira ukongwa ndipu asani ngenga mazuŵa nganu tatingi tikambengi kuti wanguluta ku yunivesite. Chinanga kuti venga viyo, iyu wawonanga kuti “kuziŵa Khristu Yesu Ambuya, . . . ntchinthu chakuzirwa ukongwa.” (Afilipi 3:8; Machitidu 22:3). Mazuŵa nganu napu, Akaboni aku Yehova anandi akusambira masambiru ngapachanya, kweni agomezga kuti kusambira vakukwaskana ndi Yehova ndiku nkhwakukhumbika ukongwa. f

 Nthanthi yinyaki ya mu Bayibolu yikamba kuti: “Munthu wakuchenje asani wawona soka wabisama.” (Nthanthi 22:3) Akaboni aku Yehova awona kuti vo vichitika ku ma yunivesite nganyaki pamwenga malu nganyaki ngo ngapereka masambiru ngapachanya, ngangachitiska kuti munthu wayambi mijalidu yiheni kweniso kuti waleki kwanja Yehova. Ndichu chifukwa chaki, Akaboni anandi asankha kuleka kuluta kumalu ngaviyo pamwenga kutumizaku ŵana ŵawu. Ndipu yiwu awona kuti malu ngo kuchitikiya masambiru ngapachanya, kuchitiska ŵanthu kwamba kugomezga fundu zaboza nge:

•   Fundu Yaboza: Ndalama zitovya munthu kuti wajengi mwalikondwa kweniso mwakuvikilirika

   Ŵanthu awona kuti masambiru ngapachanya ndiyu nthowa yija yakuthembeka yo yingaŵawovya kuti azigwirengi ntchitu ya ndalama zinandi. Venivi vachitiska kuti ŵana anandi alutengi ku yunivesite kuti azisaniyengi ndalama zinandi. Ndipu anyaki agomezga kuti ndalama zingaŵawovya kuja mwalikondwa kweniso mwakuvikilirika. Kweni Bayibolu lilongo kuti kuŵanaŵana viyo nkhwaŵaka. (Wakutaula 5:​10) Bayibolu lititisambiza so kuti “kwanja ndalama ndi msisi wa vinthu vakupweteka vamtundu wewosi,” ndipu kanandi kuchitiska kuti munthu waje ndi chivwanu chimana. (1 Timote 6:​10) Akaboni aku Yehova atesesa kuti aleki kuwira mu “chinyengu chanthazi cha chuma.”​—Mateyu 13:22.

•   Fundu Yaboza: Masambiru ngapachanya ngangachitiska munthu kuti waje wakutchuka

   Mwakuyeruzgiyapu, Nika Gilauri yo kali wenga nduna yira ya charu cha Georgia, wangulemba vakukwaskana ndi mo ŵanthu a m’charu chaki awone nkhani yeniyi. Iyu wangukamba kuti: “Munthu waja wakutchuka ukongwa ku Georgia asani we ndi digiri ya ku yunivesite. . . . [Mu vyaka vakuvuli,] achinyamata wo alekanga kusaniya digiri alengesanga ŵanthu a m’banja lawu.” g Kweni mwakupambana ndi venivi, Bayibolu litcheŵeska kuti tikhumbika cha kutchuka mu charu ichi. Nyengu yinyaki, Yesu wangufumba alongozgi achisopa wo akhumbanga unkhankhu kuti: “Kumbi mungagomezga wuli pakuti mupaskana unkhankhu mwijamwija?” (Yohane 5:​44) Umoyu wa pa yunivesite uchiska ŵanthu kuti ajengi ndi mzimu wakujikuzga ndipu Chiuta wakondwa cha ndi jalidu lenili.​—Nthanthi 6:​16, 17; 1 Peturo 5:5.

•   Fundu Yaboza: Munthu weyosi we ndi wanangwa wakusankha yija chamampha ndi chiheni

   Akaboni aku Yehova agwiriskiya ntchitu fundu zaku Chiuta pakusankha chamampha ndi chiheni. (Yesaya 5:20) Magazini yinyaki yingukamba kuti achinyamata anyaki atole vo anyawu achita. Venivi vichitiska kuti “asankhengi uheni vinthu ndipuso mwakupambana ndi vo aziŵanga pakwamba pa nkhani ya chamampha ndi chiheni.” h Vo magazini iyi yingukamba vikoliyana ndi fundu ya mu Bayibolu yakuti: “Kwanjana ndi ŵanthu aheni kunanga nkharu yamampha.” (1 Akorinto 15:33) Ku yunivesite, ŵanthu awona kuti palivi suzgu kuchita mijalidu yo Chiuta watinkha nge kuloŵe, kugwiriskiya ntchitu munkhwala wakutimbanyizga wongu ndipuso kugonana ŵechendatorani. Ndipu nyengu zinyaki ŵanthu achita kuchiskika kuti achitengi mijalidu yeniyi.​—1 Akorinto 6:​9, 10; 2 Akorinto 7:1.

•   Fundu Yaboza: Masambiru ngapachanya ngangachitiska kuti vinthu visinthi pacharu

   Ŵanthu anandi akhumba kuja ndi masambiru ngapachanya kuti asinthi vinthu pacharu kweniso pa umoyu wawu. Yiwu achita venivi chifukwa chakukhumba kukhupuka pamwenga kutchuka cha. Mbuneneska kuti kuja ndi vilatu va viyo nkhuheni cha, kweni Akaboni aku Yehova alondo venivi cha. Mwakuyanana ndi Yesu, yiwu awona kuti ndi Ufumu waku Chiuta pe wo wazamunozga vinthu pacharu. (Mateyu 6:9, 10) Kweni tijapu ŵaka cha ndi kulindizga kuti Ufumu waku Chiuta umalisi masuzgu. M’malu mwaki, tigwira ntchitu yo Yesu wagwiranga yakupharazga “uthenga wamampha . . . wa Ufumu” pacharu chosi. Ndipu chaka chechosi, uthenga wenuwu utovya ŵanthu anandi kusintha mijalidu yawu ndi kwamba kuja umoyu wamampha. i​—Mateyu 24:14.