1. Kumbi tiyanduwengi wuli asani tisopa Chiuta munthowa yakwenere?

YEHOVA CHIUTA watitiphwere ukongwa ndipu wakhumba kuti tiyanduwi ndi ulongozgi waki wachanju. Asani titimusopa m’nthowa yamampha, tiŵengi alikondwa ndipu tikumanengi ndi masuzgu nganandi cha pa umoyu. Watitumbikengi ndi kutovya. (Yesaya 48:17) Kweni pe visopa vinandi vo vikamba kuti visambiza uneneska wakukwaskana ndi Chiuta. Chinanga ve viyo, visopa ivi visambiza mwakupambanapambana nkhani yakukwaskana ndi Chiuta ndipuso vo wakhumba kwaku isi.

2. Kumbi nthowa yakwenere yakusope Yehova tingayiziŵa wuli, nanga nchakuyeruzgiyapu nichi cho chingatiwovya kuvwisa fundu iyi?

² Kumbi nthowa yakusope Yehova mwakwenere mungayiziŵa wuli? Mukhumbika kuti musambiri ndi kupambaniska visambizu va visopa vosi cha. Mukhumbika waka kusambira vo Bayibolo lisambiza weniukongwa pa nkhani yakusopa kwauneneska. Mwakuyeruzgiyapu: Mu vyaru vinandi, ŵanthu akumana ndi suzgu la ndalama ya chinyengu. Asani mungatumika kuti musaniyi ndalama ya chinyengu, kumbi mungachita wuli? Kumbi mukhumbika kuloŵeza ndalama zosi za chinyengu? Awa. Chingaŵa chinthu chazeru kuti mumaliyi nyengu yinu yosi pakusanda ndalama yauneneska. Asani mwaziŵa mo ndalama yauneneska yiwoneke, ndalama yachinyengu mukhoza kuyiŵanika mwambula kusuzga. Mwakuyana waka, asani tisambira mo tingaziŵiya chisopa chauneneska, tikhoza kuŵanika visopa vosi vaboza.

3. Mwakuyana ndi vo Yesu wangukamba, kumbi titenere kuchitanji kuti kusopa kwidu kuŵi kwakuzomerezgeka kwaku Chiuta?

 ³ Nchinthu chakuzirwa ukongwa kuti tisopengi Yehova m’nthowa yo yitimukondweska. Ŵanthu anandi agomezga kuti visopa vosi vikondweska Chiuta kweni ivi ndivu Bayibolo lisambiza cha. Kukamba waka kuti nde Mkhristu nkhwakukwana cha. Yesu wanguti: “Kuti waserengi mu ufumu wakuchanya cha yosi wakunditamula, ‘Ambuya, Ambuya,’ kweni yo ngwakulichita khumbu la Ada ŵakuchanya.” Kuti Chiuta wazomerezgi kusopa kwidu, titenere kusambira vo Chiuta wakhumba ndi kuvichita. Yesu wangukamba kuti ŵanthu wo aleka kuchita khumbu laku Chiuta ‘mbachikana marangu.’ (Mateyu 7:21-23) Nge ndalama ya chinyengu, chisopa chaboza chingakuwovyani cha. Chakupaska chitima ukongwa nchakuti chisopa ichi nchakofya.

4. Kumbi vo Yesu wangukamba vakukwaskana ndi nthowa ziŵi ving’anamuwanji, nanga nthowa yeyosi yilongozge ŵanthu nunkhu?

⁴ Yehova wapaska munthu weyosi yo we pacharu chapasi mwaŵi wakuzija ndi umoyu wamuyaya. Kuti tizije ndi umoyu wambula kumala mu Paradayisu, titenere kusopa Chiuta munthowa yamampha ndi kuja ndi umoyu wo utimukondweska. Chakuvwisa lisungu nchakuti ŵanthu anandi akana kuchita ivi. Ndichu chifukwa chaki Yesu wangukamba kuti: “Sereni mu likomu lalifyakafyaka; chifukwa ndikuru likomu, ndipu njisani nthowa, yakurongozge ku wanangiku, ndipu mbanandi ŵakusere mwaku lo; chifukwa ndalifyakafyaka likomu, ndipu njifinyi nthowa, yakurongozge ku umoyu, ndipu mbamanavi ŵakulibowozga.” (Mateyu 7:13, 14) Chisopa chauneneska chilongozge ku umoyu wamuyaya. Chisopa chaboza chilongozge ku pharanyiku. Yehova wakhumba cha kuti ŵanthu azinangiki, ndichu chifukwa chaki wapaska mwaŵi ŵanthu wosi kuti asambiri vakukwaskana ndi iyu. (2 Petro 3:9) Mwaviyo, nthowa yo tisope Chiuta yingachitiska kuti tizisaniyi umoyu pamwenga nyifwa.

5. Kumbi wo asopa Chiuta mwauneneska tingaŵaziŵa wuli?

⁵ Kumbi ‘nthowa yakuluta ku umoyu’ tingayisaniya wuli?  Yesu wangukamba kuti chisopa chauneneska chazamuziŵika ndi vakuchita va ŵanthu wo ŵe muchisopa cho. Iyu wanguti: “Chimiti chosi chamampha chipasa vipasu veneku, viyo pa vipasu vawu muŵaziŵengi.” (Mateyu 7:17, 20) Tingakamba so kuti wo asopa mwauneneska aziŵika ndi vakuchita vawu. Chinanga kuti mbambula kufikapu ndipu anangiska, wo asopa mwauneneska nge gulu akhumbisiska kuchita khumbu laku Chiuta. Tiyeni tikambiskani vinthu 6 vo vingatiwovya kuziŵa wo asopa mwauneneska.

6, 7. Kumbi ateŵeti aku Chiuta atiliwona wuli Bayibolo, ndipu kumbi Yesu wakupereka chakuwoniyapu wuli pa nkhani yeniyi?

⁶ Ateŵeti aku Chiuta asambiza vinthu vakutuliya m’Bayibolo. Bayibolo likamba kuti: “Lemba losi lakuuzirika ndi Chiuta ndakwanduliya so kuchisambizu, kuchipanikizga, kuchinyoroska, kuchilangwa cha muurunji; alinga kuti munthu waku Chiuta waŵi wakufiskika, wakupatiskikiya limu ku nchitu yosi yamampha.” (2 Timote 3:16, 17) Wakutumika Paulo wangulembe Akhristu anyaki kuti: “Pakulonde kwaku isi mazu nga uthenga waku Chiuta, mungungaronde nge ndi mazu nga ŵanthu cha, kweni, mo ngaliri, nge ndi mazu ngaku Chiuta.” (1 Ŵatesalonika 2:13) Ndichu chifukwa chaki, vigomezgu va chisopa chauneneska vituliya m’maŵanaŵanu pamwenga m’midawuku ya ŵanthu cha. Kweni vituliya mu Mazu ngakuwuzirika ngaku Chiuta, Bayibolo.

⁷ Yesu wakupereka chakuwoniyapu chamampha chakugwiriskiya nchitu Mazu ngaku Chiuta pakusambiza. Pakuromba kwa Awiski akuchanya iyu wanguti: “Mazu nginu mbuneneska.” (Yohane 17:17) Yesu wagomezganga Mazu ngaku Chiuta, ndipu vosi vo wasambizanga venga va m’Malemba. Nyengu zinandi Yesu wakambanga kuti: “Kwalembeka.” (Mateyu 4:4, 7, 10) Pavuli paki, Yesu wakonga mazu malemba. Mwakuyana waka, mazuŵa nganu ŵanthu aku Chiuta asambiza va m’mutu mwawu cha. Yiwu agomezga kuti Bayibolo ndi Mazu ngaku Chiuta ndipu visambizu vawu vosi vituliya m’Bayibolo.

8. Kumbi nchinthu wuli cho chikhumbika pakusopa Yehova?

 ⁸ Ŵanthu wo ŵe mu chisopa chauneneska asopa Yehova pe ndi kuziŵikiska zina laki. Yesu wangukamba kuti: “Mbuya [Yehova] Chiuta waku umlambiyengi, ndipu iyu pe umtataliyengi.” (Mateyu 4:10) Mwaviyo, ateŵeti aku Chiuta asopa Yehova pe. Kusopa uku kusazgapu kukambiya ŵanthu cho zina laku Chiuta ling’anamuwa ndipuso kuti iyu ndiyani. Lemba la Sumu 83:18 likamba kuti: “Mwaŵenimwi zina linu ndimwi Ambuya [Yehova NW ], mwe Wapachanya Limu pa charu chosi chapasi.” Yesu wakupereka chakuwoniyapu chamampha pakuwovya ŵanthu anyaki kuti aziŵi Chiuta, chifukwa wanguromba kuti: “Zina linu ndalivumbuwa ku ŵanthu wo mwandipaska.” (Yohane 17:6) Mwakuyana waka, ŵanthu wo asopa mwauneneska mazuŵa nganu asambiza vakukwaskana ndi zina laku Chiuta, vilatu vaki ndi mijalidu yaki.

9, 10. Kumbi Akhristu auneneska alongo wuli kuti atanjana?

⁹ Ŵanthu aku Chiuta ŵe ndi chanju chauneneska ndipuso chambula uryezi. Yesu wanguti: “Mwaku ichi ŵanthu wosi ŵaziŵengi kuti mwe ŵasambizi ŵangu, asani mwe ndi chanju yumoza ku munyaki.” (Yohane 13:35) Akhristu akwambiriya ayanjananga nge mo Yesu wangukambiya. Chanju cho Chiuta watitisambiza chitovya kuti tileki kusankhana mtundu, fuku ndipu chipangiska kuti ŵanthu aje pamoza pa ubali wenechu. (Ŵakolose 3:14) Ŵanthu amuvisopa vaboza atanjana viyo cha. Kumbi tiziŵa wuli venivi? Abayana ŵijaŵija chifukwa chakupambana mtundu pamwenga fuku. Akhristu auneneska agwiriskiya nchitu vidya cha kuti abayiyi Akhristu anyawu pamwenga munthu weyosi. Bayibolo likamba kuti: “Mwakuchenichi ŵarongoleka ŵana wo ŵaku Chiuta ndi ŵana wo ŵaku Diabolo: Munthu yosi wakuura kuchita urunji, kuti ngwa kwaku Chiuta cha, chingana ndi yo walivi kumwanja mubali waki. . . . Tanjani: Ulaka ndi Kaine cha, yo wenga wakutuliya ku muheni yo, ndipu wangubaya mvurwa waki.”—1 Yohane 3:10-12; 4:20, 21.

¹⁰ Chanju cheneku ching’anamuwa kuleka kubaya ŵanthu  pe cha. Akhristu auneneska agwiriskiya nchitu nyengu, nthazi, kweniso malusu ngawu kuti awovyani ndi kuchiskana. (Ŵahebere 10:24, 25) Atovyana munyengu za suzgu, ndipu achitiyana vachinyengu cha. Agwiriskiya nchitu ulongozgi wa m’Bayibolo wakuti “tichitiyengi kwaku wosi cho nchamampha.”—Ŵagalatia 6:10.

11. Kumbi nchifukwa wuli titenere kugomezga kuti Yesu Khristu ndiyu nthowa yo Chiuta wataskiya ŵanthu?

¹¹ Akhristu auneneska agomezga kuti Yesu ndiyu nthowa yo Chiuta wangugwiriskiya nchitu pakutitaska. Bayibolo likamba kuti: “Kuti mwe utaski mu munyaki cha, chifukwa chingana nkhuti kwe zina lamwenga cha pasi pa kuchanya, lakupaskika mu ŵanthu, mwaku lenilo tingataskikiya.” (Machitidu 4:12) Nge mo tinguwone mu Mutu 5, Yesu wangupereka umoyu waki nge uwombozi wa ŵanthu akuvwiya. (Mateyu 20:28) Kweniso, Yesu ndiyu Fumu yakuŵikika ndi Chiuta ya Ufumu wakuchanya wo wazamuwusa charu chosi chapasi. Ndipu Chiuta wakhumba kuti tivwiyengi Yesu ndi kuchita vo iyu wangusambiza, asani tikhumba kuzisaniya umoyu wamuyaya. Ndichu chifukwa chaki Bayibolo likamba kuti: “Yo ngwakuvwana mu Mwana we nawu umoyu wamuyaya; kweni yo waleka kuvwana mu Mwana, kuti wamuwona umoyu cha.”—Yohane 3:36.

12. Kumbi kuleka kuja chigaŵa cha charu kusazganjipu?

¹² Akhristu auneneska ŵe chigaŵa cha charu cha. Panyengu yo Yesu wambikanga mulandu pamasu paku Pilato fumu ya Aroma, wanguti: “Ufumu wangu kuti ngwa charu chinu cha.” (Yohane 18:36) Akusambira aku Yesu auneneska ŵe kuchigaŵa cha Ufumu wakuchanya ndipu yiwu aserezeka cha mu vakuchitika vosi va ndali za charu, mwambula kuphwere kanthu kuti aja mu charu nichi. Yiwu achitaku nawu cha mphindanu za charu. Wo asopa Yehova aserezeka mu vipani vandali cha, kuma pa visankha pamwenga kuvota. Chinanga kuti wo asopa Chiuta mwauneneska aserezeka cha mu vandali, yiwu asunga marangu. Chifukwa wuli? Chifukwa chakuti Mazu ngaku Chiuta ngatiŵarangula kuti ‘atheri’ ku “mitufu yira” ya  boma. (Ŵaroma 13:1) Asani marangu nga boma ngasuskana ndi marangu ngaku Chiuta, wo asopa mwauneneska atezga akutumika wo angukamba kuti: ‘Titenere kuvwiya Chiuta kwakuruska munthu.’—Machitidu 5:29; Marko 12:17.

13. Kumbi ŵanthu wo alondo Yesu mwauneneska atiwuwona wuli Ufumu waku Chiuta, ndipu nchinthu wuli cho achita?

¹³ Akusambira aku Yesu auneneska apharazga kuti Ufumu waku Chiuta pe ndiwu chilindizga cha mtundu wa ŵanthu.  Yesu wangukambiya limu kuti: “Evangeli wenuwu wa ufumu umemezekengi mu charu chosi chapasi uli mbukaboni ku mitundu yosi; pavuli ndipu ukazanga umari.” (Mateyu 24:14) M’malu mwakuchiska ŵanthu kuti athembengi kuti maboma nga ŵanthu ndingu ngangamaliska masuzgu ngawu, akusambira aku Yesu Khristu auneneska amemeza kuti Ufumu wakuchanya waku Chiuta pe ndiwu chilindizga cha mtundu wa ŵanthu. (Sumu 146:3) Yesu wakutisambiza kuti tirombiyengi boma lamampha ili po wangukamba kuti: “Ufumu winu uzi. Khumbu linu lichitiki, panu pasi nge ndiko kuchanya.” (Mateyu 6:10) Mazu ngaku Chiuta ngakukambiya limu kuti Ufumu wakuchanya “ubwanganduwengi ma ufumu ngosi yanga [ngo ngawusa mazuŵa nganu] kungamala ndipu ukaŵangaku muyaya.”—Danyele 2:44.

14. Kumbi ndi gulu nili la chisopa lo muwona kuti lifiska vo vikhumbika pakusopa kwauneneska?

¹⁴ Pa vo takambiskana, Jifumbeni kuti: ‘Kumbi ndi gulu nili lo ligwiriskiya nchitu Bayibolo pakusambiza ndipuso lo liziŵikiska zina laku Yehova? Kumbi ndi gulu nili lo litanjana nge mo Yehova wakhumbiya, livwana mwaku Yesu, lileka kuserezeka mu vakuchitika va charu ndipuso lo lipharazga kuti Ufumu waku Chiuta ndiwu chilindizga chenechu chamtundu wa ŵanthu? Pamagulu ngosi nga visopa, kumbi ndi gulu nili lo lifiska vinthu vosi ivi?’ Uneneska ngwakuti Mbakaboni aku Yehova.—Yesaya 43:10-12.

15. Kumbi nchinthu wuli so cho Chiuta wakhumba kuti tichiti, pade pa kugomezga kuti iyu waliku?

¹⁵ Kugomezga kuti Chiuta waliku nkhwakukwana cha kuti timukondweski. Chinanga ndi Bayibolo likamba kuti viŵanda navu vigomezga kuti Chiuta waliku. (Yakobe 2:19) Nchachiziŵikiyevi kuti ivu vichita khumbu laku Chiuta cha ndipuso kuti vitimukondweska cha. Kuti tikondweski Chiuta, tikhumbika kugomezga waka kuti waliku cha, kweni tikhumbika kuchita khumbu laki. Titenere kutuwaku ku chisopa chaboza ndi kwamba kusopa kwauneneska.

16. Kumbi nchinthu wuli cho titenere kuchita pa nkhani yakukwaskana ndi chisopa chaboza?

 ¹⁶ Wakutumika Paulo wangulongo kuti titenere cha kuchita chechosi chakukwaskana ndi chisopa chaboza. Iyu wangulemba kuti: “ ‘Tuwanimu mkati mwawu, ndi mupatukemu,’ watiti Mbuya [Yehova ], ‘ndipu chambula kutowa mungachikwaska cha’; ‘ndipu ine nkhamurondeninga imwi.’ ” (2 Ŵakorinte 6:17; Yesaya 52:11) Ndichu chifukwa chaki Akhristu auneneska akana kuchita chechosi cho chikwaskana ndi kusopa kwaboza.

17, 18. Kumbi “Babiloni Mukuru” ndiyani, nanga nchifukwa wuli titenere ‘kutuwamu’ mwaliŵi?

¹⁷ Bayibolo lilongo kuti visopa vosi vaboza ve chigaŵa cha “Babiloni Mukuru.” * (Chivumbuzi 17:5) Zina ili lititikumbuska msumba wakali wa Babiloni, ko kungwambiya chisopa chaboza pavuli pa Zandi wa mu nyengu yaku Nowa. Visambizu ndipuso vinthu vinandi vo vichitika muvisopa vaboza mazuŵa nganu, vikwambiya ku Babiloni. Mwakuyeruzgiyapu, ŵanthu a ku Babiloni agomezganga kuti kwe achiuta atatu mwaku chiuta yumoza. Chisambizu chenichi ndichu chisanirika mu visopa vinandi mazuŵa nganu. Kweni Bayibolo lisambiza mwakuvwika umampha kuti kwe Chiuta yumoza pe yo ndi Yehova ndipuso kuti Yesu Khristu ndi mwana waki. (Yohane 17:3) Ŵanthu a ku Babiloni agomezganga so kuti mzimu wa munthu utufwa cha ndipuso kuti utachisuzgika ku malu ngakutambuzgiyaku ŵanthu. Mazuŵa nganu mu visopa vinandi asambiza kuti mzimu wa munthu utufwa cha ndipuso kuti utachifya ku motu wa helu.

¹⁸ Chifukwa chakuti vo ŵanthu akali a ku Babiloni asopanga vasapaliya pa charu chosi chapasi, chingaŵa chakwenere kukamba kuti Babiloni Mukuru wa mazuŵa nganu ndi mura wa visopa vaboza va charu chapasi. Ndipu Chiuta wakukambiya limu kuti chisopa chaboza ichi chazamumala mwamabuchibuchi. (Revelation 18:8) Kumbi mwachiwona chifukwa cho mutenere kutuliya mu Babiloni Mukuru? Yehova Chiuta wakhumba  kuti ‘mutuwemu’ mwaliŵi mu Babiloni nyengu yeche waka.—Chivumbuzi 18:4.

19. Kumbi musaniyengenji chifukwa chakuteŵete Yehova?

¹⁹ Ŵanthu anyaki alekengi kucheza namwi chifukwa chakuti mwaleka chisopa chaboza. Kweni mwakuteŵete Yehova limoza ndi ŵanthu ŵaki, muyanduwengi ukongwa. Nge akusambira aku Yesu akwamba wo angusiya vinthu vinyaki kuti alondo Yesu, namwi so musaniyengi abali ŵinu auzimu anandi. Mwazamuja m’banja la pacharu chosi la Akhristu mamiliyoni nganandi wo atanjana mwauneneska. Ndipu muŵengi ndi chilindizga chakuzija ndi umoyu “mu mgonezi wo utuza.” (Marko 10:28-30) Vikhoza kuchitika kuti mukuluta kwa nyengu, ŵanthu wo pakwamba akutinkhaningi chifukwa cha vo mugomezga angaziyamba kusambira vo Bayibolo lisambiza ndi kuzija ateŵeti aku Yehova.

20. Kumbi ŵanthu wo asopa mwauneneska, ŵe ndi chilindizga wuli?

²⁰ Bayibolo lisambiza kuti pambula kuswera yapa, Chiuta wazamutuzgapu mugonezi uheni uwu ndi kuzisa charu chifya cha urunji cho chazamuwusika ndi Ufumu waki. (2 Petro 3:9, 13) Charu ichi chazamuja chakukondweska ukongwa. Ndipu mu charu chifya cha urunji, mwazamuja chisopa chimoza pe cho chazamusopanga Chiuta mwauneneska. Kumbi chingaŵa chinthu chazeru cha kuti pasonupanu muyambi kuchitapu kanthu kuti muyanjanengi ndi ŵanthu wo asopa mwauneneska?