1, 2. (a) Kumbi mulendu yo wangumuziya Mariya wangumutawuzga wuli? (b) Kumbi Mariya wakhumbikanga kusankha kuchitanji, nanga ivi vingusintha wuli umoyu waki?

MARIYA wanguzizwa ukongwa wati wawona mulendu yo wangusere m’nyumba yaki. Mulendu uyu wangupukwa awiski pamwenga anyina aku Mariya cha, kweni wangupukwa iyu. Mariya wanguziŵa kuti mulendu uyu watuliya ku Nazarete cha chifukwa Nazarete wenga msumba umana, mwaviyo penga pambula kusuzga kuziŵa kuti uyu ndi mulendu. Mulendu uyu wawonekanga so mwakupambana ndi ŵanthu anandi. Wangutawuzga Mariya ndi mazu ngachilendu ngakuti: “Mauleni [timoneni], msaniyawezi we, Ambuya ŵe nawi.”—Ŵerengani Luka 1:26-28.

² Umu ndimu Bayibolo litambiya kukonkhoska Mariya mwana waku Heli mweniyo wajanga m’msumba wa Nazarete ku Galile. Pa nyengu iyi, wakhumbikanga kusankha umampha ukongwa vo wangachita. Iyu wenga pa chibwezi ndi Yosefe, yo wenga mukavu kweni wakwanja Chiuta. Mwaviyo, Mariya wanguziŵiya limu kuti wazamuja nge mo ajaliya ŵanthu akukhupuka cha ndipu wangunozgeka kuziwovyana ndi murumu waki kweniso kulere limoza ŵana. Kweni wangubuchira kuti kwamuziya mulendu yo wangumupingiya uthenga wakutuliya kwaku Chiuta waki. Yehova wangumupaska udindu wo unguzisintha umoyu waki.

3, 4. Kuti timuziŵi umampha Mariya, kumbi ndi vinthu nivi vo titenere kuluwaku, nanga titenere kuŵika maŵanaŵanu ngidu pa vinthu wuli?

³ Ŵanthu anyaki azizwa kuti Bayibolo likonkhoska vinandi cha vakukwaskana Mariya. Likonkhoska so vinandi cha vakukwaskana ndi mo wangukuliya kweniso nkharu yaki ndipu likambapu chechosi cha chakukwaskana ndi kawonekeru kaki. Kweni tikhoza kumuziŵa umampha Mariya kuziya mu vo Bayibolo likonkhoska.

⁴ Kuti timuziŵi umampha Mariya, tiluweku dankha vigomezgu vaboza vakukwaskana ndi iyu vo visopa vakupambanapambana visambiza. Mwaviyo, tingaŵikanga maŵanaŵanu pa mo atimujambuliya ndi kumutoweske muvithuzithuzi cha. Tiluweku so vo visopa visambiza ŵanthu kuti Mariya wenga munthukazi wapachanya ukongwa mwakuti atimudana mazina nge ngakuti “Nyina waku Chiuta” ndipuso “Fumukazi Yakuchanya.” M’malu mwaki, tiyeni tiŵiki maŵanaŵanu ngidu ngosi pa vo Bayibolo lisambiza. Lititiwovya kuvwisa umampha vakukwaskana ndi  chivwanu chaki kweniso vo tingachita kuti timuyezgi.

5. (a) Kumbi vo Mariya wanguchita Gabiriele wati wamutawuzga vititisambizanji? (b) Kumbi nchinthu chakuzirwa nichi cho tisambira kwaku Mariya?

⁵ Mulendu yo wanguza kwaku Mariya wenga munthu cha, kweni wenga mungelu Gabiriele. Mariya “wangumbwambwanthiya” ukongwa mungelu uyu wati wamudana kuti “msaniyawezi,” ndipu wanguzizwa ukongwa ndi katawuzgiru yaka. (Luka 1:29) Kumbi wangusaniya wezi kwaku yani? Mariya wakhazganga cha kuti ŵanthu angamuwona kuti ngwakuzirwa. Kweni wezi wo mungelu uyu wakambanga wenga wakutuliya kwaku Yehova Chiuta. Ivi vingumukondweska ukongwa Mariya. Kweni wanguwona kuti kulonde wezi waku Chiuta nchinthu chakujitukumuliya cha. Chakuwoniyapu chaku Mariya chititisambiza kuti titenere kwesesa kuchita vinthu vo vingatiwovya kuti tisaniyi wezi wakutuliya kwaku Chiuta kweni tingajikuzganga cha. Chiuta watinkha ŵanthu akujikuzga kweni watanja ndi kovya ŵanthu akujiyuyuwa.—Yak. 4:6.

6. Kumbi Mariya wangupaskika uteŵeti wuli ndi mungelu?

⁶ Mariya wakhumbikanga nadi kuja wakujiyuyuwa chifukwa mungelu wangumupaska uteŵeti wapachanya ukongwa. Mungelu uyu wangukonkhoske Mariya kuti wazamubala mwana yo wazamuja munthu wakuzirwa ukongwa pa ŵanthu wosi. Gabiriele wangukamba kuti: “Mbuya Chiuta wakampaskanga chitengu chaku Davidi awiski; ndipu wakawusanga nyumba yaku Yakobe muyaya; ndipu muwusu waki kuti umalengi cha.” (Luka 1:32, 33) Mariya waziŵanga umampha kuti vyaka vakujumpha 1,000 iyu wechendaweku, Chiuta wangulayizga Davidi kuti yumoza wa mphapu zaki wazamuwusa kwamuyaya. (2 Sam. 7:12, 13) Mwaviyo, mwana waki ndiyu wanguzija Mesiya mweniyo ŵanthu aku Chiuta alindizganga kwa vyaka vinandi.

7. (a) Kumbi fumbu laku Mariya lingulongonji? (b) Kumbi ampupuka a mazuŵa nganu angasambiranji kwaku Mariya?

⁷ Kweniso, mungelu wangukambiya Mariya kuti mwana waki, “wakadanikanga Mwana wa Wamdengwendi” pamwenga kuti wa Wapachanya Limu. Kumbi vinguchitika wuli kuti munthu wabali Mwana waku Chiuta? Ndipuso Mariya watingi wabalengi wuli mwana, chifukwa ndipu wechendatorani ndi Yosefe yo wangumukole? Mariya nayu wangufumba mwambula kubisa kuti: “Chikaŵanga uli chenichi, po ndilivi kumziŵa munthurumi?” (Luka 1:34) Wonani kuti Mariya wanguchita soni cha kukamba kuti wechendagonepu ndi munthurumi. M’malu mwaki, wanyadiyanga umwali waki. Mazuŵa nganu, ampupuka anandi atamba kugonana ŵeche anamana ndipu anyoza anyawu wo wechendagonepu ndi anthurumi pamwenga anthukazi. Charu chasintha ukongwa kweni  Yehova wasintha cha. (Mal. 3:6) Nge mo wachitiyanga m’nyengu yaku Mariya, Yehova wawona kuti ŵanthu wo avwiya fundu zaki za mijalidu yamampha, mbakuzirwa ukongwa.—Ŵerengani Ŵahebere 13:4.

8. Kumbi vatingi vichitikengi wuli kuti Mariya yo wenga wambula kufikapu wabali mwana wakufikapu?

⁸ Chinanga kuti Mariya wenga mteŵeti wakugomezgeka waku Chiuta kweni nayu wenga munthu wambula kufikapu. Kumbi watingi wabalengi wuli Mwana wakufikapu waku Chiuta? Mungelu Gabiriele wangumukonkhoske kuti: ‘Mzimu Wakupaturika uzengi paku iwi, ndipu nthazi ya Wamdengwendi yikuvimbengi; viyo wakupaturika yo wakawanga, wakadanikanga Mwana waku Chiuta.’ (Luka 1:35) Mazu ngakuti ‘kupaturika’ ngang’anamuwa “kutowa” ndi “utuŵa.” Mwana weyosi wafipiskika pamwenga kuyambuwa ubudi kwa apapi ŵaki. Kweni yapa Yehova watingi wazichitengi chakuziziswa chapade. Iyu wazisamisanga umoyu wa Mwana waki kuchanya ndi kuwuŵika m’nthumbu yaku Mariya ndipu wazigwiriskiyanga nchitu nthazi yaki yakugwira nchitu pamwenga kuti mzimu wakupaturika ‘kuvimba’ Mariya ndi kuvikiliya mwana kuti waleki kuyambuwaku ubudi. Kumbi Mariya wangugomezga vo mungelu wangumulayizga? Kumbi wangumuka wuli?

9. (a) Nchifukwa wuli ŵanthu akususka anangiska kukamba kuti nkhani yaku Mariya njaboza? (b) Kumbi Gabiriele wangumovya wuli Mariya kuti waje ndi chivwanu chakukho?

⁹ Ŵanthu akususka kweniso akaswiri anyaki a masambiru ngaku Chiuta m’matchalitchi ngachikhristu, akamba kuti vingachitika cha kuti munthukazi wambula kugonapu ndi munthurumi wabali mwana. Chinanga kuti atiti mbakusambira ukongwa, kweni atondeka kuvwisa fundu yauneneska yo mungelu Gabiriele wangukamba yakuti, “Pakuti kwaku Chiuta kuŵengevi nkhani yosi yiziranthazi.” (Luka 1:37) Mariya wanguvwana kuti mazu ngo Gabiriele wangukamba ngenga ngauneneska chifukwa chakuti wenga munthukazi wa chivwanu chakukho. Nge munthu weyosi wakuŵanaŵana umampha, Mariya wakhumbikanga kuja ndi ukaboni wo watingi umuwovyengi kuti waje ndi chivwanu chakukho. Pavuli paki, Gabiriele wangumukambiya ukaboni unyaki so. Wangumukonkhoske kuti Chiuta wangumujula mphapu mubali waki Elizabeti, yo wenga mura kweniso wanguja chumba kwa vyaka vinandi.

10. Nchifukwa wuli tingakamba kuti nchitu yo Mariya wangupaskika yenga yipusu cha?

¹⁰ Sonu kumbi Mariya watingi wachitengi wuli? Iyu wakhumbikanga kufiska nchitu yo wangupaskika kweniso wenga ndi ukaboni wakukwana kuti vosi vo Gabiriele wangumukambiya vichitikengi. Kweni tingaŵanaŵananga kuti nchitu yo wangupaskika yenga yambula masuzgu cha. Chakwamba, iyu wakhumbikanga kuŵanaŵaniya chibwezi chaki ndi Yosefe. Kumbi atingi atoranengi nadi asani Yosefe wanguvwa kuti Mariya we ndi nthumbu? Chachiŵi, nchitu yo wangupaskika yenga yakufipiska  mtima ukongwa. Iyu wakhumbikanga kuja ndi nthumbu ya Mwana waku Chiuta, munthu wakuzirwa ukongwa pa vakulengeka vosi. Wakhumbikanga so kumuphwere weche litema kweniso kumuvikiliya m’charu chiheni. Yenga nchitu yakusuzga nadi!

11, 12. (a) Kumbi anthurumi anyaki akugomezgeka anguchita wuli Chiuta wati waŵapaska nchitu? (b) Kumbi vo Mariya wangumuka Gabiriele vingulongo kuti wenga munthu wamtundu wuli?

¹¹ Bayibolo likonkhoska kuti chinanga mbanthurumi achivwanu chakukho, nyengu zinyaki awopanga kuchita nchitu zakusuzga zo Chiuta waŵapaskanga. Mosese wangukamba kuti wangafiska cha kuchikambiya ŵanthu uthenga waku Chiuta chifukwa wakambanga chizituzitu. (Chit. 4:10) Yeremiya wangukamba kuti wenga “mwanamana,” ndipu wangafiska cha uteŵeti wo Chiuta wangumupaska. (Yer. 1:6) Ndipu Yona wanguthaŵa nchitu yo wangupaskika. (Yona 1:3) Kumbi Mariya wanguchita wuli?

¹² Chinanga ndi mazuŵa nganu, ŵanthu anandi aziŵa umampha kuti wangumuka mwakujiyuyuwa kweniso wanguzomera. Iyu wangukambiya Gabiriele kuti: “Awona, ndamuŵanda wa Mbuya[Yehova]; kundiŵiyengi uli ndi nkhani yaku.” (Luka 1:38) Muŵanda munthukazi wenga mteŵeti wakusika ukongwa ndipu wathembanga mbuyaki kwa umoyu waki wosi. Mariya nayu wajiwonanga viyo ndipu wathembanga Yehova kwa umoyu waki wosi. Iyu waziŵanga kuti wamuvikiliyengi chifukwa Chiuta ngwakugomezgeka ku ŵanthu akugomezgeka kwaku iyu. Waziŵanga so kuti wamutumbikengi wachiyesesa kuphwere udindu wakusuzga wo wangupaskika.—Sumu 18:25.

13. Kumbi chakuwoniyapu chaku Mariya chingatiwovya wuli asani Chiuta watituma kuti tichiti nchitu yinyaki yo isi titiyiwona kuti njakusuzga?

¹³ Nyengu zinyaki Chiuta watitituma kuti tichiti nchitu yinyaki yo isi tingayiwona kuti njakusuzga. Kweni Mazu ngaki ngatitiwovya kuti timugomezgengi kweniso kuti timuthembengi nge mo wanguchitiya Mariya. (Nthanthi 3:5, 6) Kumbi tithembengi nadi Yehova? Asani timuthembengi, iyu watitumbikengi ndi kutiwovya kuti tije ndi chivwanu chakukho mwaku iyu.

14, 15. (a) Kumbi Yehova wangumutumbika wuli Mariya wati waluta kwaku Elizabeti ndi Zekariya? (b) Kumbi mazu ngaku Mariya ngo nge pa Luka 1:46-55, ngatitiwovya kuziŵanji vakukwaskana ndi Mariya?

¹⁴ Vo Gabiriele wangukamba vakukwaskana ndi Elizabeti, vingumuwovya ukongwa Mariya. Iyu waziŵanga kuti Elizabeti ndiyu wangamuvwisa umampha chifukwa chakuti nayu wangume nthumbu mwakuziziswa. Mariya wangusoka kuluta ku Yuda ndipu wangwenda ulendu wa mazuŵa ngatatu pamwenga nganayi. Wati wasere m’nyumba yaku Elizabeti  ndi Zekariya wasembi, Yehova wangumulongo so ukaboni unyaki wo ungumuwovya kuti chivwanu chaki chilutirizgi kuja chakukho. Elizabeti wati wavwa Mariya wachimutawuzga, nyengu yeniyo mwana yo wenga m’moyu mwaki wanguzantha ndi likondwa. Elizabeti wanguzazika ndi mzimu wakupaturika ndipu wangukamba kuti Mariya ndi “nyina wa Mbuyangu.” Chiuta wangukambiya Elizabeti kuti mwana waku Mariya wazamukuŵa Mbuyaki, Mesiya. Kweniso mzimu waku Chiuta unguchitiska kuti Elizabeti walumbi Mariya chifukwa chakuvwiya ndi kugomezgeka kwaki, wangukamba kuti: “Ngwamwaŵi wakuvwana yo.” (Luka 1:39-45) Vosi vo Yehova wangulayizga Mariya vinguzichitika nadi!

¹⁵ Pavuli paki Mariya nayu wangulongoro. Mazu ngo wangukamba ngakusungika umampha m’Bayibolo. (Ŵerengani Luka 1:46-55.) Ngenanga ndingu mazu ngatali ukongwa pa mazu ngosi ngaku Mariya ngo  ngakulembeka m’Bayibolo, ndipu ngatitiwovya kuziŵa vinandi vakukwaskana ndi iyu. Mazu yanga ngalongo kuti wenga ndi mtima wakuwonga wachithamika Yehova chifukwa chakumutumbika pakumupaska mwaŵi wakuti wateŵete nge nyina waku Mesiya. Mazu ngo Mariya wangukamba ngakuti Yehova wasiska akujikuzga ndi anthazi kweni watovya akujiyuyuwa ndi akavu wo akhumbisiska kumuteŵete, ngalongo kuti wenga ndi chivwanu chakukho. Ngalongo so kuti wenga munthu wakuziŵa vinthu ukongwa. Viwoneka kuti wanguko mazu nga m’Malemba ngachihebere maulendu ngakujumpha 20. *

16, 17. (a) Kumbi Mariya ndi mwana waki angulongo wuli mzimu wo tosi tikhumbika kwezga? (b) Kumbi ulendu waku Mariya wakuluta kwaku Elizabeti utitiwovya kuziŵanji?

¹⁶ Ivi vilongo kuti Mariya walungurukanga m’Mazu ngaku Chiuta. Iyu wenga wakujiyuyuwa, chifukwa wangukamba maŵanaŵanu ngaki cha, kweni wangukamba mazu ngakutuliya m’Bayibolo. Mwana yo wakuwanga m’moyu mwaki nayu wenga ndi mzimu wenuwu ndipu wanguzikamba kuti: “Chisambizu changu kuti nchangu cha, kweni ncha Wakundituma.” (Yoh. 7:16) Nasi tingachita umampha kujifumba kuti: ‘Kumbi ini ndilongo kuti nditumbika ndi kwanja Mazu ngaku Chiuta? Pamwenga nditanja kweniso kusambiza fundu zangu?’ Mariya wayendiyanga fundu zaku Chiuta.

¹⁷ Mariya wanguja ndi Elizabeti kwa myezi yitatu ndipu tikayika cha kuti nyengu yosi iyi, achiskananga. (Luka 1:56) Nkhani ya ulendu waku Mariya yititiwovya kuziŵa kuti tingayanduwa ukongwa asani te ndi mabwezi ngamampha. Asani titanjana ndi ŵanthu wo atanja Yehova Chiuta, nasi tilutirizgengi kuja nayu pa ubwezi wakukho. (Nthanthi 13:20) Kweni nyengu yakuti Mariya wawere kwawu yingukwana. Kumbi Yosefe watingi wakachitengi wuli pakuvwa kuti Mariya we ndi nthumbu?

18. Kumbi Mariya wangumukambiya nkhani wuli Yosefe, nanga Yosefe wanguchita wuli?

¹⁸ Mariya wangulindizga kuti nthumbu yaki yiwoneki yija cha. Iyu wangumukonkhoske Yosefe. Kweni wechendamukambiyi, watenere kuti wanguŵanaŵaniya mo munthu wakopa Chiuta uyu wamukiyengi. Kweni iyu wangumukambiya vosi vo vingumuchitikiya. Namwi mukhoza kuwona kuti Yosefe wangusuzgika maŵanaŵanu ukongwa ndi nkhani iyi. Iyu wamugomezganga nadi Mariya kweni yapa wadondanga chifukwa vinguwoneka nge kuti Mariya wangumwenda njomba. Bayibolo likamba cha kuti Yosefe wanguŵanaŵananji pamwenga wangumumuka wuli. Kweni likamba kuti wangusankha kumupata, chifukwa kali, kujaliyana kwatolekanga nge ndi nthengwa. Yosefe wangukhumba cha kumulengeska Mariya, mwaviyo, wangusankha kuti wamupati mwachisisi.  (Mat. 1:18, 19) Mariya watenere kuti wanguguŵa ukongwa kuwona kuti Yosefe wasuzgika maŵanaŵanu ndi nkhani yakuti iyu wayichita cha. Kweni wangumukwiyiya cha Yosefe chifukwa chakuti wanguleka kumugomezga.

19. Kumbi Yehova wangumuwovya wuli Yosefe kuti wasankhi umampha vakuchita?

¹⁹ Yehova wangumuwovya mwachanju Yosefe kuti wasankhi umampha vakuchita pa nkhani iyi. Mungelu waku Chiuta wangumuziya m’malotu ndi kumusimikizgiya kuti nthumbu yaku Mariya yinguza m’nthowa yakuziziswa nadi. Ivi vingumujalika mtima pasi. Yapa sonu, Yosefe wanguchita vo Mariya wanguchita, nayu wanguvwiya vo Yehova wangumukambiya. Iyu wangutorana ndi Mariya ndipu wenga wakunozgeka kuja ndi udindu wapade wakuphwere Mwana waku Yehova.—Mat. 1:20-24.

20, 21. Kumbi ŵanthu akutorana kweniso wo akhumba kutorana angasambiranji kwaku Mariya ndi Yosefe?

²⁰ Ŵanthu akutorana kweniso wo akhumba kutorana, angachita umampha ukongwa kusambira kwaku Yosefe ndi Mariya wo ŵengaku vyaka 2,000 vajumpha. Yosefe wakondwanga kuwona kuti munthukazi yo mungelu waku Yehova wangumulunguchizga kuti watorani nayu, wafiska maudindu ngosi nga munthukazi wakuyirwa. Yosefe watenere kuti wanguziŵa kuti kuthemba Yehova pakusankha vakuchita pa nkhani zikuluzikulu, nkhwakukhumbika ukongwa. (Sumu 37:5; Nthanthi 18:13) Iyu wangulutirizga kuchita vinthu mwakuphwere asani wasankha vakuchita nge mutu wa banja.

²¹ Kweni kumbi tingasambiranji kwaku Mariya pakukhumbisiska kuti watorani ndi Yosefe? Chinanga kuti pakwamba Yosefe wanguvwana cha kuti vo Mariya wakambanga venga vauneneska, Mariya wangulindizga kuti Yosefe wasankhi vo wangachita chifukwa ndiyu watingi wajengi mutu wa banja. Ivi vingumusambiza chinthu chikulu Mariya ndipu anthukazi achikhristu nawu atenere kusambirapu kanthu mazuŵa nganu. Vakuchitika ivi vingusambiza Yosefe ndi Mariya kukhumbika kwa kukambiskana mwakufwatuka ndi kuchitiyana vinthu mwauneneska.—Ŵerengani Nthanthi 15:22.

22. Kumbi nchinthu wuli cho chinguchitiska kuti nthengwa yaku Yosefe ndi Mariya yiyambi umampha ukongwa, nanga ndi vinthu nivi vo akhazganga?

²² Mariya ndi Yosefe angwamba umampha ukongwa nthengwa yawu. Wosi ŵaŵi ayanjanga Yehova Chiuta ndipu akhumbisiskanga kumukondweska pakulera mwana wawu. Chinanga kuti akhazganga kulonde vitumbiku vinandi, yiwu anguzikumana so ndi masuzgu nganandi. Yiwu akhumbikanga kulera Yesu, yo wanguzija munthu mura pa ŵanthu wosi a pacharu chapasi.