1. (a) Kumbi Jefta yo wenga Wakuyeruzga kweniso Hana, anguchitanji? (Wonani chithuzi cho che pachanya.) (b) Kumbi ndi mafumbu nanga ngo ngamukikengi munkhani iyi?

JEFTA wenga mulongozgi ndipuso musilikali wambula mantha. Hana wenga munthukazi wakujithereska kweniso waphweriyanga umampha banja laki. Kusazgiyapu pakuteŵete Chiuta, ntchinthu wuli chinyaki cho Jefta yo wenga Wakuyeruzga ndi Hana, muwolu waku Elkana anguchita? Wosi angulayizga chinthu chinyaki kwaku Chiuta ndipu angufiska vo angulayizga. Yiwu ntchakuwoniyapu chamampha kwa Akhristu wo asankha kulayizga Yehova vinthu vinyaki. Chinanga kuti ve viyo, kumbi layizgu ntchinthu wuli? Ntchifukwa wuli kulayizga Chiuta ndi nkhani yikulu ukongwa? Kumbi tingasambiranji kwaku Jefta ndi Hana?

2, 3. (a) Kumbi kulayizga nkhuchitanji? (b) Kumbi Malemba ngalongo wuli kuti kulayizga ndi nkhani yikulu kwaku Chiuta?

² M’Bayibolu, kulayizga kung’anamuwa kukambiya Chiuta kutuliya pasi pa mtima vo ukhumba kumuchitiya. Mwakuyeruzgiyapu, munthu wangalayizga kuti wachitengi chinthu chinyaki, waperekengi mphasu, wachitengi uteŵeti unyaki pamwenga pe vinthu vinyaki vo wachitengi cha. Munthu wachita vinthu venivi mwakukhumba yija, kwambula kumuchichizga. Chinanga kuti ve viyo, vo munthu walayizga vija vakupaturika kwaku Chiuta. Iyu wakhumba kuti munthu yo  wavifiski chifukwa wachita kulapizga. (Chiy. 14:22, 23; Ŵah. 6:16, 17) Kumbi Malemba ngalongo wuli kuti kulayizga ndi nkhani yikulu kwaku Chiuta?

³ Marangu ngo Mosese wangupasika ngakambanga kuti: “Asani munthu walayizga Yehova pamwenga walapizga kuti wachitengi cha chinthu chinyaki . . . wangatondekanga cha kufiska mazu ngaki. Wachiti vosi vo walayizga kuti wachitengi.” (Maŵ. 30:2) Pati pajumpha nyengu, Solomoni wangukambirika kulemba kuti: “Asani walayizga Chiuta, ungasweranga cha kufiska, chifukwa iyu wakondwa cha ndi ŵanthu azereza. Vo walayizga, fiska.” (Wak. 5:4) Yesu nayu wangusimikiziya kuti kulayizga ndi nkhani yikulu. Iyu wangukamba kuti: “Ŵanthu a munyengu yakali anguŵakambiya kuti: ‘Utenere cha kulapizga kwambula kuchita kweni utenere kufiska vo walayizga Yehova.’”—Mat. 5:33.

4. (a) Ntchifukwa wuli kulayizga Chiuta ndi nkhani yikulu? (b) Kumbi tisambirengenji pa nkhani yaku Jefta ndi Hana?

⁴ Viwoneke limu kuti kulayizga Chiuta ndi nkhani yikulu. Vo tichita pa vo talayizga vikwaska ubwezi widu ndi Yehova. Davidi wangulemba kuti: “Ndiyani yo wakwerengi muphiri laku Yehova ndipu ndiyani yo wamengi mumalu ngaki ngakupaturika? Yo . . . walapizga vinthu va boza cha mwakuzumbuwa umoyu Wangu [waku Yehova] pamwenga yo walapizga mwachinyengu cha.” (Sumu 24:3, 4) Kumbi Jefta ndi Hana angulayizganji, kumbi vo angulayizga venga vambula kusuzga kuvifiska?

5. Kumbi Jefta wangulayizganji, nanga ntchinthu wuli cho chinguchitika?

⁵ Jefta wangufiska vo wangulayizga Yehova pa nyengu yo walutanga kuchichita nkhondu ndi a Amoni wo asuzganga ŵanthu aku Chiuta. (Ŵer. 10:7-9) Chifukwa chakuti wakhumbisisanga kuchiphara nkhondu, Jefta wangulayizga kuti: “Asani muperekengi a Amoni mujanja langu, weyosi yo watuwengi munyumba yangu kuchikumana nani asani ndaweku mwachimangu kwa a Amoni, ndazakumupereka kwaku Yehova.” Ntchinthu wuli cho chinguchitika? Jefta wati wathereska a Amoni, mwana waki munthukazi ndiyu wangutuwa kuzikumana nayu wachiweku ku nkhondu. Mwenuyu ndiyu watingi ‘wamuperekengi kwaku Yehova.’ (Ŵer. 11:30-34) Kumbi mwana mwenuyu watingi wachitengenji?

6. (a) Kumbi vo Jefta ndi mwana waki angulayizga Chiuta, venga vambula kusuzga kuvifiska? (b) Kumbi pa lemba la Marangu 23:21, 23 ndi Sumu 15:4, pe fundu niyi yo yakukondwesani pa nkhani yakulayizga Chiuta?

⁶ Kuti wafiski layizgu la awisi, mwana waku Jefta wakhumbikanga kuchiteŵete Yehova kwa umoyu waki wosi pa nyumba yakusopiyamu. Kumbi Jefta wanguŵanaŵana umampha cha wachilayizga? Wechendalayizgi, wanguziŵa kuti panyaki mwana waki ndiyu wazakumulondere wachituwa ku nkhondu. Chinanga kuti venga viyo, Jefta ndi mwana waki angusuzgika ukongwa maŵanaŵanu chifukwa yeniyi yenga sembi chayiyu yo wosi angupereka. Jefta wati wawona mwana waki “wangukeluwa vakuvwala vaki” ndipu wangukamba kuti wangumupweteka mtima. Pavuli paki, mwana waki wanguluta ‘kuchiliriya umwali waki.’ Chifukwa wuli wanguchita viyo? Jefta wengavi mwana munthurumi ndipu mwana waki munthukazi watingi wayirwengi cha pamwenga kubala ŵana wo atingi ajengi azuku aku Jefta. Pengavi nthowa yinyaki yo ŵanthu atingi azikumbukiyengi banja laki pamwenga munthu wakuti wazilonde chihala. Kweni Jefta wanguwona kuti vinthu venivi venga vakukhumbika ukongwa cha. Iyu wangukamba kuti: “Ndajula mulomu wangu kwaku Yehova ndipu ndingaweza cha mazu ngangu.” Mwana waki wangumuka kuti: “Chitani kwaku ini mwakukoliyana ndi vo mwalayizga.” (Ŵer. 11:35-39) Ŵanthu ŵenaŵa ŵenga akugomezeka ndipu anguŵanaŵanapu cha kuti aleki kufiska vo angulayizga Chiuta Wapachanya Limu chinanga kuti venga vakusuzga kuvifiska.—Ŵerengani Marangu 23:21, 23; Sumu 15:4.

7. (a) Kumbi Hana wangulayizganji, ndipu ntchifukwa wuli wangulayizga, nanga ntchinthu wuli chinguchitika? (b) Kumbi Samuele wakhumbikanga kuchitanji ndi vo Hana wangulayizga? (Wonani mazu ngamumphata.)

 ⁷ Hana wenga yumoza mwa ŵanthu wo angufiska vo angulayizga Yehova. Iyu wangulayizga Yehova pa nyengu yo wangusuzgika ukongwa maŵanaŵanu chifukwa chakuti wabalanga cha ndipu muwolu munyaki wamunyozanga nyengu zosi. (1 Sam. 1:4-7, 10, 16) Hana wangukambiya Chiuta vo venga mumtima mwaki ndipu wangulayizga kuti: “Yehova mulongozgi wa gulu la angelu, asani muwona suzgu ya muteŵeti winu ndi kundikumbuka ndipuso asani mulekengi kuluwa muteŵeti winu ndikumupasa mwana munthurumi, ndimuperekengi kwaku Yehova mazuŵa ngosi nga umoyu waki ndipu lezala lazamukwaska mumutu waki cha.” * (1 Sam. 1:11) Hana wangupasika vo wangupempha ndipu wangubala mwana munthurumi. Iyu wangukondwa ukongwa kweni wanguluwa cha vo wangulayizga Chiuta. Wati wabala mwana waki munthurumi wangukamba kuti: “Ndingumupempha kwaku Yehova.”—1 Sam. 1:20.

8. (a) Kumbi venga vambula kusuzga kuti Hana wafiski vo wangulayizga? (b) Kumbi vo Davidi wangukamba mu Sumu 61, vitikukumbusaninji za vo Hana wanguchita?

⁸ Pa nyengu yo Samuele wanguleka kuwonkha, watenere kuti wenga ndi vyaka vitatu pamwenga kujumpha. Pa nyengu iyi Hana wanguchita nadi vo wangulayizga Chiuta. Iyu wanguŵanaŵanapu cha za kusintha vo wangulayizga. Iyu wanguluta ndi Samuele kuchihema ku Shilo ko kwenga Eli Wasembi Mula ndipu wangumukambiya kuti: “Mwana mwenuyu ndiyu ndingupempha kwaku Yehova ndipu wandipasa cho ndingumupempha. Sonu nditimupereka kwaku Yehova. Ndamupereka kwaku Yehova kwa umoyu waki wosi.” (1 Sam. 1:24-28) Kuchihema kwenuku, “mwana yo Samuele wangulutiriza kukuwa pa masu paku Yehova.” (1 Sam. 2:21) Kumbi Hana wavwanga wuli? Iyu wamuyanjanga ukongwa mwana waki kweni sonu watingi wamuwonengi cha wachikuwa kweniso kukambisana nayu zuŵa lelosi. Ŵanaŵaniyani mo wakhumbiriyanga kumukumbatiya mwana waki, kuseŵe nayu ndipuso kumuphwere. Palivi cho watingi wazikambengi chakukwaskana ndi mo mwana waki watingi wakuliyengi. Chinanga kuti venga viyo, Hana wangudandawula cha ndipu wangufiska vo wangulayizga Chiuta. Iyu wangukondwa mwaku Yehova.—1 Sam. 2:1, 2; ŵerengani Sumu 61:1, 5, 8.

9. Kumbi tikambisanengi mafumbu nanga?

⁹ Pakuti taziŵa kuti kulayizga Chiuta ndi nkhani yikulu ukongwa, tiyeni tikambisani mafumbu yanga: Kumbi isi nge Akhristu tingamulayizganji Chiuta? Kumbi tikhumbika kuyesesa kuchitanji kuti tifiski vo talayizga?

10. Kumbi ndi layizgu lakukhumbika ukongwa nili lo Mkhristu wangalayizga, nanga layizgu lenili ling’anamuwanji?

¹⁰ Layizgu lakukhumbika ukongwa lo Mkhristu walayizga, nda kujipatuliya kwaku Yehova. Chifukwa wuli? Chifukwa chakuti wapemphera pakuyija, watimulayizga Yehova kutuliya pasi pa mtima kuti wamuteŵetiyengi kwa umoyu waki wosi chinanga wangakumana ndi masuzgu wuli. Mwakukoliyana ndi mazu ngaku Yesu, munthu waviyo ‘watijikana,’ kung’anamuwa kuti walayizga kuti wachitengi cha vakukhumba vaki kweni wachitengi vo Chiuta wakhumba pa umoyu waki wosi. (Mat. 16:24) Kutuwa pa zuŵa lo walayizga, ‘waja waku Yehova.’ (Ŵar. 14:8) Weyosi yo wajipatuliya kwaku Yehova wakhumbika kuyiwona mwakupepuka cha nkhani yeniyi. Iyu watenere kuyiwona nge mo wakulembaku buku la sumu wayiwoniyanga. Pakukamba za vo wangulayizga Chiuta, wanguti: “Ntchinthu wuli cho ndiweziyengi Yehova pa vamampha vosi vo wandichitiya? Ndifiskengi vo ndalayizga Yehova pa masu pa ŵanthu ŵaki wosi.”—Sumu 116:12, 14.

11. Kumbi mungulongonji pa zuŵa lo mungubatizikiya?

 ¹¹ Kumbi mukujipatuliya kwaku Yehova ndipu mukulongo venivi mwakubatizika? Asani ndi viyo, mukuchita umampha. Kumbukani pa zuŵa la ubatizu winu, po angukufumbani pa masu pa akaboni asani mukujipatuliya kwaku Yehova ndipu muziŵa kuti “kujipatuliya kwinu ndi ubatizu winu, vitikuziŵikiskani kuti ndimwi Kaboni waku Yehova yo wachitengi vinthu mwakukoliyana ndi gulu lo lilongozgeka ndi mzimu waku Chiuta.” Kumuka kwinu mwakusimikiza kungulongo pakweru kuti mukujipatuliya kweniso kuti mwenga akwenere kubatizika kuja muteŵeti waku Yehova. Vo munguchita vitenere kuti vingumukondwesa ukongwa Yehova!

12. (a) Kumbi ndi mafumbu nanga ngo tingachita umampha kujifumba? (b) Kumbi ndi mijalidu niyi yo Petro wangukamba kuti titenere kuja nayu?

¹² Ubatizu nkhwamba ŵaka kwa uteŵeti widu kweni tikhumbika kulutiriza kuteŵete Chiuta mwakukoliyana ndi kujipatuliya kwidu. Mwaviyo, titenere kujifumba kuti: ‘Kumbi ubwezi wangu ndi Yehova we wuli kutuliya po ndikubatizikiya? Kumbi ndilutiriza kuteŵete Yehova ndi mtima wosi? (Ŵakol. 3:23) Kumbi nditesesa kupemphera, kuŵerenga Mazu ngaku Chiuta, kuluta ku maunganu ndipuso kupharazga? Pamwenga  ndiwona kuti ndawere vuli pa vinthu venivi?’ Wakutumika Petro wangukonkhosa kuti tingalutiriza kuteŵete Chiuta mwaphamphu asani titesesa kusambira pakutija, tija ndi chivwanu chakukho, tikunthiyapu kweniso titijipereka kwaku Chiuta.—Ŵerengani 2 Petro 1:5-8.

13. Kumbi Mkhristu wakujipatuliya ndipuso wakubatizika wakhumbika kuziŵanji?

¹³ Asani talayizga kuti tajipatuliya kwaku Chiuta, layizgu lidu limala cha. Munthu yo waleka kuteŵete Yehova mwaphamphu pamwenga waleka kulondo fundu za Chikhristu, mphakwenere cha kukamba kuti wakambanga ŵaka kuti wangujipatuliya ndipu ubatizu waki wenga wambula kwenere. * Kaya wangubatizika pa vifukwa wuli kweni pa ubatizu wangulongo kwaku weyosi kuti wakujipatuliya kwaku Chiuta. Asani wachita ubudi ukulu wanyozesa mpingu ndipuso wakumbuki kuti wazamumuka mbwenu mulandu kwaku Yehova. (Ŵar. 14:12) Mwaviyo, tikhumbika kulutiriza ‘kuja ndi chanju cho tenga nachu pakwamba.’ Pakukamba zaku isi, tikhumba kuti Yesu wakambi kuti: “Ndiziŵa ntchitu zaku, chanju chaku, chivwanu chaku, uteŵeti waku, kukunthiyapu kwaku ndipuso kuti ntchitu zaku zo uchita sonu ziluska zo wachitanga pakwamba.” (Chiv. 2:4, 19) Tiyeni tilutirizi kuchita phamphu kuti tifiski layizgu lidu lakujipatuliya kuti tikondwesi Yehova.

14. Kumbi ndi layizgu nili lachiŵi lakukhumbika ukongwa lo munthu wangalayizga, nanga ntchifukwa wuli?

¹⁴ Layizgu lachiŵi lakukhumbika ukongwa nda nthengwa. Ve viyo chifukwa chakuti nthengwa njakupaturika. Munthurumi ndi munthukazi akamba malayizgu nga nthengwa pa masu paku Chiuta kweniso ŵanthu. Kanandi yiwu alayizga kuti ayanjanengi, aphweriyanengi ndipuso atumbikanengi ndipu achitengi venivi ‘nyengu yosi yo yiwu ajengi ndi umoyu pa charu chapasi, mwakukoliyana ndi dangu la nthengwa laku Chiuta.’ Anyaki angakamba mazu ngakuyanana ndi yanga cha kweni alayizga mbwenu pa masu paku Chiuta. Pavuli paki, aja ŵanthu akutolana ndipu nthengwa yawu yikhumbika cha kumala. (Chiy. 2:24; 1 Ŵakor. 7:39) Yesu wangukamba kuti: “Mwaviyo, cho Chiuta wamanga pamoza munthu wangachifwatuwanga cha,” kaya ndi munthurumi, munthukazi pamwenga munthu weyosi. Ndichu chifukwa chaki asani munthurumi ndi munthukazi atorana, akhumbika cha kuzimalisa nthengwa yawu kunthazi.—Marko 10:9.

15. Ntchifukwa wuli Akhristu akhumbika cha kuyuyuwa nthengwa nge mo ŵanthu a mucharu ichi achitiya?

¹⁵ Palivi nthengwa yo yileka kukumana ndi masuzgu. Ve viyo chifukwa chakuti weyosi ngwakubuda. Ndichu chifukwa chaki Bayibolu likamba kuti ŵanthu wo atorana nyengu zinyaki ‘azamuja ndi suzgu.’ (1 Ŵakor. 7:28) Ntchakupasa chitima kuti ŵanthu anandi mucharu ichi atiyitumbika cha nthengwa. Asani vinthu vitenda umampha cha mu nthengwa yawu, awona kuti palivi suzgu kuyimalisa. Akhristu akhumbika cha kuchita viyo. Kuleka kufiska layizgu la nthengwa kuyanana ŵaka ndi kupusika Chiuta ndipu iyu watinkha ŵanthu aboza! (Ŵal. 19:12; Nthanthi 6:16-19) Wakutumika Paulo wangulemba kuti: “Kumbi ndiwi wakumangika ku munthukazi? Leka kukhumba kumuleka.” (1 Ŵakor. 7:27) Paulo wangukamba venivi chifukwa chakuti waziŵanga kuti Yehova watinkha kumalisa nthengwa mwachinyengu.—Mal. 2:13-16.

16. Kumbi Bayibolu likambanji pa nkhani ya kupatana ndipuso kupatukana?

¹⁶ Yesu wangukamba kuti layizgu la nthengwa lingamala ntchitu pijapija asani munthurumi pamwenga munthukazi wakana kugowoke yo wakutorana nayu, yo wachita chigololu. (Mat. 19:9; Ŵah. 13:4) Nanga asani munthu wakhumba kupatukana ndi yo wakutorana nayu? Bayibolu likamba mwambula kubisa za nkhani yeniyi. (Ŵerengani 1 Ŵakorinte 7:11.) Bayibolu lipereka marangu cha pa nkhani ya kupatukana. Chinanga  kuti ve viyo, Akhristu anyaki akutorana awona kuti pangaŵa vifukwa vinyaki vo vingachitisa kuti apatukani. Mwakuyeruzgiyapu, asani munthu yo wakutorana nayu ngwankhaza pamwenga ngwakugaluka ndipu watimuchitiya nkhaza ukongwa vo vingachitisa kuti umoyu waki uje pangozi pamwenga watimukaniziya limu kuteŵete Yehova. *

17. Kumbi Akhristu akutorana angachita wuli kuti nthengwa yawu yileki kumala?

¹⁷ Asani ŵanthu akutorana apempha chovyu ku ŵara pa nkhani ya masuzgu nga mu nthengwa, ŵara angachita umampha kuŵafumba asani pambula kuswera yapa awoneriyapu vidiyo ya mutu wakuti, Chanju Chauneneska ndipuso asambirapu kabuku kakuti, Banja Linu Likhoza Kuja Lalikondwa. Yiwu atenere kuchita viyo chifukwa chakuti vinthu venivi ve ndi fundu zaku Chiuta zo zawovya ŵanthu anandi kuja ndi nthengwa zakukho. Banja linyaki lingukamba kuti: “Chifukwa chakuti tasambiranga kabuku yaka, tikondwa ukongwa kuluska kali.” Munthukazi munyaki yo waja mu nthengwa kwa vyaka 22 ndipu nthengwa yaki yenga pafupi kumala wangukamba kuti: “Tosi tikubatizika kweni tachitanga vinthu mwakupambana asani taguŵisana. Vidiyo yeniyi yinguza pa nyengu yaki! Sonu tichita vinthu umamphaku.” Kumbi mukuto pamwenga kuyirwa? Yesesani kugwirisiya ntchitu fundu zaku Yehova mu nthengwa yinu. Kuchita viyo kungawovya kuti mukondwengi po mufiska layizgu linu la nthengwa!

18, 19. (a) Kumbi apapi anandi achikhristu achitanji? (b) Kumbi tingakambanji za abali wo achita uteŵeti wa nyengu zosi wapade?

¹⁸ Kumbi mwakumbuka chinthu chinyaki so cho Jefta ndi Hana anguchita? Chifukwa cha vo yiwu angulayizga, mwana munthukazi waku Jefta ndi mwana munthurumi waku Hana angujipereka kuchigwira ntchitu yapade kweniso yakupaturika pa chihema. Vo anguchita venga vamampha ukongwa pa umoyu wawu. Mazuŵa nganu, apapi achikhristu achiska ŵana ŵawu kuti ayambi uteŵeti wa nyengu zosi ndipuso aŵikengi maŵanaŵanu ngawu pa kuteŵete Chiuta. Apapi kweniso ŵana wo achita viyo mbakwenere kuŵawonga ndi mtima wosi.—Ŵer. 11:40; Sumu 110:3.

¹⁹ Pasonu panu, pe abali ndi azichi pafupifupi 67 sawuzandi wo achita uteŵeti wanyengu zosi wapade pacharu chosi. Anyaki ateŵete pa Beteli, agwira ntchitu zakuzenga pamwenga awonere dera. Penipo anyaki asambiza mu masukulu nganyaki nga gulu laku Yehova, mbapayiniya apade, mbamishonale, aphwere malu ngakuchitiyapu unganu ndipuso nyumba zo kuchitikiya sukulu zidu. Abali ndi azichi ŵenaŵa achita vinthu mwakukoliyana ndi “Layizgu Lakuja Wakuvwiya Kweniso Kuleka Kukhumba Vinthu Vinandi.” Mu layizgu lenili, yiwu azomereza kuti agwirengi ntchitu yeyosi yo angapasika kuti alutisi panthazi ntchitu za Ufumu, ajengi umoyu wambula kukhumba vinthu vinandi ndipuso agwirengi cha ntchitu yakulembeka kwambula kuzomerezeka. Yiwu mbapade cha kweni ntchitu yo agwira ndiyu yapade. Asani ŵeche kuchita uteŵeti wa nyengu zosi wapade, aziŵa kuti kuchita vinthu mwakukoliyana ndi vo akulayizga ndi mtima wawu wosi, ndi nkhani yikulu.

20. Kumbi titenere kuchitanji “zuŵa ndi zuŵa,” nanga ntchifukwa wuli?

²⁰ Pa malayizgu ngatatu ngo takambisana munkhani iyi, kumbi ngalinga ngo yimwi mukulayizga Chiuta? Mwambula kukayika, muziŵa kuti malayizgu nginu mutenere kungawona mwakupepuka cha. (Nthanthi 20:25) Asani munthu watondeka kufiska vo wakulayizga Yehova, wangakumana ndi masuzgu ngakulu. (Wak. 5:6) Mwaviyo, tiyeni mwalikondwa tilutirizi ‘kumba sumu zakuthamika zina laku Yehova mpaka muyaya po tifiska malayizgu ngidu zuŵa ndi zuŵa.’—Sumu 61:8.