1, 2. (a) Kumbi abali ndi azichi anandi awona kuti ayanduwa wuli chifukwa chakuŵa munthu wauzimu? (b) Kumbi tikambiskanengi mafumbu nanga?

MZICHI munyaki wa ku Canada wangukamba kuti, “Kuŵa munthu wauzimu kutindiwovya kuti ndikondwengi. Kutindiwovya so kuti ndimalanengi ndi mayeseru ngo ndikumana nangu zuŵa lelosi.” Mubali munyaki wa ku Brazil wangukamba kuti, “Vyaka 23 vo taja munthengwa vaŵa vakukondwesa chifukwa tiyesesa kwanja vinthu vauzimu.” Ndipu mubali munyaki wa ku Philippines nayu wangukamba kuti, “Kuŵa munthu wauzimu kwandiwovya kuti ndiŵi ndi chimangu chamumtima kweniso kuti ndichitengi umampha vinthu ndi ŵanthu a mijalidu yakupambanapambana.”

² Vo mzichi ndi abali yaŵa angukamba vilongo kuti kuŵa munthu wauzimu kutovya ukongwa. Mwaviyo, tingajifumba kuti, ‘Kumbi ndingachita wuli kuti ndikuwi mwauzimu ndi kupinduwa ndi vitumbiku vo vakambika pachanya yapa?’ Kweni techendasaniyi kwamuka kwa fumbu ili, tikhumbika kuziŵa umampha vo Bayibolu likamba vakukwaskana ndi ŵanthu auzimu. Mu nkhani iyi tisaniyengi kwamuka kwa mafumbu yanga. (1) Kumbi kuŵa munthu wauzimu kung’anamuwanji? (2) Kumbi mbayani wo angatiwovya kuti  tikuwi mwauzimu? (3) Kumbi kuyesesa kuŵa ndi “maŵanaŵanu ngaku Khristu” kungatiwovya wuli kuti tiŵi ŵanthu auzimu?

3. Kumbi Bayibolu lipambanisa wuli pakati pa munthu wakucharu ndi munthu wauzimu?

³ Wakutumika Paulo watitiwovya kuti tivwisi mphambanu yo ye pakati pa “munthu wauzimu” ndi “munthu wakucharu.” (Ŵerengani 1 Akorinto 2:14-16.) Kumbi apambana wuli? “Munthu wakucharu” wakana “vinthu va mzimu waku Chiuta, chifukwa vakupusa kwaku iyu, ndipu wangaviziŵa cha.” Penipo “munthu wauzimu” ndi munthu mweniyo “wafufuza vinthu vosi” ndipu we ndi “maŵanaŵanu ngaku Khristu.” Paulo watitichiska kuti tije ŵanthu auzimu. Kumbi munthu wauzimu ndi munthu wakucharu apambana so munthowa zinyaki nizi?

4, 5. Kumbi munthu wakucharu tingamuziŵa wuli?

⁴ Chakwamba, tiyeni tiwoni mo munthu wakucharu waŵanaŵaniya. Ŵanthu akucharu aŵika maŵanaŵanu ngawu pa vinthu valiŵavu. Paulo wangukamba kuti ‘maŵanaŵanu ngenanga ndingu sonu ngagwira ntchitu mu ŵana ambula kuvwiya.’ (Aefe. 2:2) Maŵanaŵanu yanga ngachitiska ŵanthu kuti alondongi vo anyawu achita. Chifukwa chakuti yiwu aŵika maŵanaŵanu pa vinthu valiŵavu, anandi achita vinthu vo awona kuti vakwenere kwaku yiwu ndipu marangu ngaku Chiuta alivi nangu ntchitu. Munthu wakucharu kanandi waŵanaŵaniya ukongwa za kuja ndi katundu munandi ndipuso kutchuka. Kweniso iyu wawona kuti wanangwa waki ngwakukhumbika ukongwa kuluska chechosi.

⁵ Kumbi munthu wakucharu tingamuziŵa so wuli? Ŵanthu wo achita “ntchitu za liŵavu” ŵe mugulu la ŵanthu akucharu. (Aga. 5:19-21) Mu kalata yakwamba yo Paulo wangulembe mpingu wa ku Korinto, wanguzumbuwamu vinthu vinyaki vo ŵanthu akucharu achita. Yiwu aseleriyapu asani ŵanthu ayambana, agaŵaniska ŵanthu, achiska anyawu kuti agaruki, atore anyawu ku khoti, atiŵatumbika cha wo alongozga ndipu awona kuti kurya ndi kumwa ndivu vakukhumbika ukongwa pa umoyu wawu. Asani wayeseka, munthu wakucharu waswera cha kuthera. (Nthanthi 7:21, 22) Yuda wangukamba za ŵanthu wo azamuŵavi “mzimu waku Chiuta.”—Yuda 18, 19.

6. Kumbi munthu wauzimu tingamuziŵa wuli?

⁶ Nanga “munthu wauzimu” tingamuziŵa wuli? Munthu wauzimu wapambana ndi munthu wakucharu chifukwa iyu waŵanaŵaniya ubwezi waki ndi Chiuta. Ŵanthu wo atanja vinthu vauzimu atesesa ‘kuyezga Chiuta.’ (Aefe. 5:1) Ivi ving’anamuwa kuti atesesa kuwona vinthu nge mo Yehova wativiwone. Yiwu awona kuti Chiuta waliku nadi. Mwakupambana ndi ŵanthu akucharu, ŵanthu auzimu atesesa kuchita vinthu mwakukoliyana ndi fundu zaku Yehova. (Sumu 119:33; 143:10) M’malu mwakuŵika maŵanaŵanu pa ntchitu za liŵavu, munthu wauzimu watesesa kuja ndi “mijalidu yo mzimu utuzga.” (Aga. 5:22, 23) Kuti tivwisi umampha vo mazu ngakuti munthu wauzimu ngang’anamuwa, tiyeni tiŵanaŵaniyi chakuyeruzgiyapu ichi: Yo wachita malonda, ŵanthu atimukamba kuti munthu wabizinesi. Mwakuyanana ŵaka, yo watanja kusopa Chiuta, ŵanthu atimukamba kuti munthu wauzimu.

7. Kumbi Bayibolu likambanji za ŵanthu wo atanja vinthu vauzimu?

⁷ Bayibolu lilumba ŵanthu wo atanja vinthu vauzimu. Lemba la Mateyu 5:3 lititi: “Mbakutumbikika wo aziŵa kuti akhumbika Chiuta, chifukwa Ufumu wakuchanya ngwawu.” Pa Aroma 8:6 palongo kuti kuja munthu wauzimu nkhwakukhumbika ukongwa. Pakamba kuti: “Kuŵika maŵanaŵanu pa vinthu va liŵavu kulongozge ku nyifwa, kweni kuŵika maŵanaŵanu  pa vinthu va mzimu, kulongozge ku umoyu ndi chimangu.” Asani tiŵika maŵanaŵanu ngidu pa vinthu vauzimu, tija pa chimangu ndi Chiuta. Tija so ndi chimangu cha mumtima ndipu kunthazi tazamulonde umoyu wamuyaya.

8. Ntchifukwa wuli tikhumbika kuyesesa kuvikiliya maŵanaŵanu ngidu kuti tilutirizgi kuja ŵanthu auzimu?

⁸ Kweni tija mucharu chiheni ukongwa. Chifukwa chakuti tija ndi ŵanthu wo maŵanaŵanu ngawu ngapambana ndi ngaku Chiuta, tikhumbika kuyesesa kuvikiliya maŵanaŵanu ngidu. Asani tileka kuŵa ndi maŵanaŵanu ngaku Yehova, mbwenu tiŵengi ndi maŵanaŵanu nga ŵanthu akucharu. Kumbi ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuti ivi vileki kutichitikiya? Kumbi tingachita wuli kuti tikuwi mwauzimu?

9. (a) Kumbi ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tikuwi mwauzimu? (b) Kumbi tikambiskanengi vakuyeruzgiyapu va ŵanthu naŵa?

⁹ Mwana wangakuwa ndi zeru asani wawona nkharu yamampha yo apapi ŵaki ŵenayu. Mwakuyanana ŵaka, tingakuwa mwauzimu asani tiwona ndi kulondo vo Akhristu akukhwima mwauzimu achita. Mwakupambana ndi venivi, tingaziŵa vinthu vo tikhumbika cha kuchita asani tiwona vo ŵanthu akucharu achita. (1 Akori. 3:1-4) Mu Bayibolu mwe vakuyeruzgiyapu va ŵanthu wo ayanjanga vinthu vauzimu ndi wo ayanjanga vinthu vakucharu. Kweni chifukwa chakuti tikhumba kuja ŵanthu auzimu, tikambiskanengi vakuyeruzgiyapu vamampha va ŵanthu wo tikhumbika kulondo. Tikambiskanengi vaku Yakobe, Mariya ndi Yesu.

10. Kumbi Yakobe wangulongo wuli kuti wenga munthu wauzimu?

¹⁰ Chakwamba, tiyeni tikambiskani zaku Yakobe. Nge mo viliri ndi tanandi mazuŵa nganu, umoyu wenga upusu cha kwaku Yakobe. Mubali waki Esau wakhumbanga kumubaya. Asibweni ŵaki a Labani amuryiyanga masuku pamutu. Chinanga kuti wajanga ndi ŵanthu ‘akucharu,’ Yakobe wenga munthu wauzimu. Iyu wagomezganga vo Chiuta wangulayizga  Abrahamu. Ndichu chifukwa chaki wayesesanga kuphwere banja laki chifukwa wanguziŵa kuti lazamuwovya pakufiska khumbu laku Chiuta. (Chiya. 28:10-15) Vo Yakobe wakambanga ndi kuchita vilongo kuti waŵanaŵaniyanga vo Chiuta wangulayizga. Mwakuyeruzgiyapu, pa nyengu yo wawopanga Esau, Yakobe wangupemphera kwaku Chiuta kuti: “Nditaskeni, nditikupemphani . . . Imwi mwakamba kuti: ‘Ndikuchitiyengi vamampha ndipu ndiyandaniskengi mphapu yaku nge mchenga wa kunyanja.’” (Chiya. 32:6-12) Yakobe wagomezganga vo Yehova wangulayizga iyu ndi ambuyaki ndipu wakhumbanga kuchita vinthu mwakukoliyana ndi khumbu laku Chiuta.

11. Kumbi tiziŵa wuli kuti Mariya wenga munthu wauzimu?

¹¹ Sonu tiyeni tikambiskani zaku Mariya. Ntchifukwa wuli Yehova wangusankha Mariya kuja nyina waku Yesu? Tikayika cha kuti ntchifukwa chakuti wenga munthu wauzimu. Kumbi tiziŵa wuli kuti Mariya wenga munthu wauzimu? Vo wangukamba pa nyengu yo wanguluta kuchiwona Zekariya ndi Elizabeti ndivu vilongo kuti wenga munthu wauzimu. (Ŵerengani Luka 1:46-55.) Vo Mariya wangukamba vilongo kuti wayanjanga Mazu ngaku Chiuta ndipuso kuti wangaziŵanga umampha Malemba nga Chiheberi. (Chiya. 30:13; 1 Samu. 2:1-10; Mala. 3:12) Wonani so kuti, chinanga kuti iyu ndi Yosefi ndipu atolana ŵaka, angugonana cha mpaka po Yesu wanguwiya. Kumbi ivi vilongonji? Vilongo kuti wosi ŵaŵi aŵanaŵaniyanga ukongwa khumbu laku Yehova mumalu mwakugutiska makhumbiru ngawu. (Mate. 1:25) Pati pajumpha nyengu, Mariya wawonanga vosi vo vachitikiyanga Yesu ndipu wavwisiyanga mazu ngazeru ngo wakambanga. Kweniso ‘wangusunga mwakuphwere mazu ngosi ngenanga mumtima mwaki.’ (Luka 2:51) Ivi vilongo kuti iyu wakondwanga ndi layizgu laku Chiuta lakukwaskana ndi Mesiya. Vo Mariya wanguchita vingatiwovya kuziŵa vo nasi tingachita kuti tiŵikengi pakwamba khumbu laku Chiuta.

12. (a) Kumbi Yesu wayanananga wuli ndi Awisi? (b) Kumbi tingamulondo wuli Yesu? (Wonani chithuzi cho che papeji 18)

¹² Pa ŵanthu wosi auzimu, Yesu ndiyu chakuwoniyapu chamampha ukongwa. Pa uteŵeti waki wosi, wangulongo kuti wakhumbanga kulondo awisi a Yehova. Iyu waŵanaŵananga ndi kuchita vinthu nge Yehova. Kweniso wachitanga vinthu mwakukoliyana ndi khumbu laku Chiuta ndipuso fundu zaki. (Yoha. 8:29; 14:9; 15:10) Mwakuyeruzgiyapu, vo Yesaya wangukamba vakukwaskana ndi Yehova viyanana waka ndi vo Mariko wangukamba vakukwaskana ndi Yesu pa nkhani ya kulenge lisungu ŵanthu. (Ŵerengani Yesaya 63:9; Mariko 6:34.) Kumbi te akunozgeka kuchitiya lisungu ŵanthu wo akhumbika chovyu, nge mo Yesu wachitiyanga? Yesu wajiperekanga so pa ntchitu yakupharazga ndi kusambiza ŵanthu uthenga wamampha. (Luka 4:43) Vosi ivi vilongo kuti wenga munthu wauzimu.

13, 14. (a) Kumbi tingasambiranji ku ŵanthu auzimu a mazuŵa nganu? (b) Kambani chakuyeruzgiyapu.

¹³ Kupatuwaku pa ŵanthu wo akulembeka mu Bayibolu, mazuŵa nganu pe Akhristu anandi auzimu wo atesesa kulondo Khristu. Panyaki namwi muwona mo yiwu achitiya phamphu mu upharazgi, mo alondere alendu, mo achitiya lisungu ŵanthu pamwenga mijalidu yawu yinyaki yamampha. Nawu mbambula kufikapu, kweni atesesa kuja ndi mijalidu yamampha. Mzichi munyaki wa ku Brazil zina laki Rachel wangukamba kuti: “Ndayanjanga mafashoni nga ku charu. Mwaviyo, ndavwaranga umampha cha. Kweni ndati ndasambira uneneska, ndinguyesesa kuti ndije munthu wauzimu. Chenga chipusu cha kusintha nkharu yangu. Kweni ndati ndasintha, ndingwamba kukondwa ukongwa kweniso ndinguziŵa chifukwa cho Chiuta wakulenge taŵanthu.”

 ¹⁴ Reylene, wa ku Philippines wenga ndi suzgu yakupambana ndi yaku Rachel. Iyu wakhumbanga kuluta ku yunivesite ndi kusaniya ntchitu yapachanya kuti waleki kujaliya vuli. Reylene wangukamba kuti: “Vo ndakhumbanga kuchita pakuteŵete Yehova vingwamba kumala. Kweni ndingwamba kuwona kuti penga chinthu chinyaki chakukhumbika ukongwa cho chasoŵekanga pa umoyu wangu kuluska ntchitu. Pavuli paki ndingusintha ndipu ndingwamba so kuŵika maŵanaŵanu ngangu pakuteŵete Yehova.” Kwambiya nyengu yeniyi, Reylene wangwamba kuligomezga ukongwa layizgu lo le pa Mateyu 6:33, 34. Iyu wanguti: “Ndiziŵa kuti Yehova wandiphweliyengi.” Panyaki namwi muziŵa ŵanthu anyaki mumpingu winu wo achita so viyo. Asani tiwona ŵanthu akugomezgeka aviyo, tichiskika kulondo chakuwoniyapu chawu.—1 Akori. 11:1; 2 Ate. 3:7.

15, 16. (a) Kumbi tikhumbika kuchitanji kuti tilondo Yesu? (b) Kumbi tingachita wuli kuti tije ndi maŵanaŵanu ngaku Khristu?

¹⁵ Kumbi weyosi pakuyija wangamulondo wuli Khristu? Lemba la 1 Akorinto 2:16 likamba kuti tikhumbika kuja ndi “maŵanaŵanu ngaku Khristu.” Ndipu pa Aroma 15:5 pakamba za kuja ndi “maŵanaŵanu ngakuyanana ndi ngo Khristu Yesu wenga nangu.” Mwaviyo, kuti tije nge Khristu, tikhumbika kuziŵa mo iyu waŵanaŵaniya ndipuso mo wachitiya vinthu. Asani taziŵa, tikhumbika kumulondo. Yesu waŵanaŵaniya ukongwa ubwezi waki ndi Chiuta. Mwaviyo, asani tilondo Yesu, tija pa ubwezi ndi Yehova. Ndichu chifukwa chaki nkhwakukhumbika ukongwa kuja ndi maŵanaŵanu ngaku Yesu.

¹⁶ Kumbi tingachita wuli venivi? Akusambira aku Yesu avwanga nkhani zo wakambanga, awonanga vakuziziswa vo iyu wachitanga, mo wachitiyanga vinthu ndi ŵanthu wosi ndipuso mo wagwiriskiyanga ntchitu fundu zaku Chiuta. Yiwu angukamba kuti: “Isi te akaboni a vinthu vo wanguchita.” (Machi. 10:39) Isi mazuŵa nganu tingamuwona cha Yesu masu ndi masu. Kweni Yehova wakutipaska mabuku nga Mateyu, Mariko, Luka ndi Yohane. Mabuku yanga ngangatiwovya kuti timuziŵi umampha Yesu. Asani tiŵerenga ndi kuŵanaŵaniya vo ve mu mabuku yanga, tingaziŵa maŵanaŵanu ngaku Khristu. Mwaviyo, ‘tingalondo maphazi ngaki mwakugomezgeka’ ndi kuja “ndi maŵanaŵanu ngakuyanana” ndi ngo Khristu wenga nangu.—1 Petu. 2:21; 4:1.

17. Kumbi kuja ndi maŵanaŵanu ngaku Khristu kungatiwovya wuli?

¹⁷ Kumbi tipinduwa wuli asani tija ndi maŵanaŵanu ngaku Khristu? Nge mo chakurya chamampha chititiwovye kuja ndi nthazi, kuja ndi maŵanaŵanu ngaku Khristu kungatiwovya kuti tije akukho mwauzimu. Kamana ndi kamana, tingaziŵa vo Khristu watingi wachitengi pa chakuchitika chechosi cho tikhumba kuchita. Ivi vititiwovya kusankha vinthu vo vingatiwovya kuti tije ndi njuŵi yamampha kweniso kukondwesa Chiuta. Venivi ndi vifukwa vakukwana ‘vakuvwaliya Ambuya Yesu Khristu’?—Aro. 13:14.

18. Kumbi mwasambiranji pa nkhani ya kuŵa munthu wauzimu?

¹⁸ Takambiskana vo kuja munthu wauzimu kung’anamuwa. Tawona so kuti tingasambira kutuliya kwa ŵanthu auzimu. Pakumaliya tasambira mo kuja ndi “maŵanaŵanu ngaku Khristu” kungatiwovye kukuwa mwauzimu. Kweni pe so vinthu vinyaki vakukwaskana ndi munthu wauzimu vo tikhumbika kusambira. Mwakuyeruzgiyapu, kumbi tingaziŵa wuli kuti te ŵanthu auzimu? Kumbi tingachita wuli kuti tije ŵanthu auzimu? Kumbi kuja munthu wauzimu kungakwaska wuli vakuchita vidu? Nkhani yo tazamusambira sabata yamawa yazamumuka mafumbu ngenanga.