1, 2. Ntchifukwa wuli mucharu ichi ŵanthu anyaki alutirizengi kuja akavu?

MAZUŴA nganu, kusaniya ndalama nkhwakusuzga ukongwa. Achinyamata anandi apenja ntchitu kweni atizisaniya cha. Anandi aŵika umoyu wawu pa ngozi kuti aluti ku vyaru vakukhupuka. Ukavu we peposi chinanga ndi muvyaru vakukhupuka viyo. Ŵanthu wo ŵe ndi ndalama alutiriza kuja ndi ndalama penipo akavu alutiriza kuja akavu. Mwakukoliyana ndi vo ŵanthu anyaki afufuza pambula kuswera yapa, ŵanthu amanavi akukhupuka ndalama zawu ziyananengi ndi ndalama za ŵanthu wosi pacharu chapasi kuzisazga pamoza. Chinanga kuti nkhwakusuzga kuzomereza kuti chiŵerengeru ichi ntchauneneska kweni palivi yo wasuska kuti ŵanthu mabiliyoni nganandi mbakavu ukongwa penipo anyaki ŵe ndi ndalama zinandi zo zingawovya azuku ŵa azuku ŵawu kwa vyaka vinandi. Yesu wanguziŵa fundu iyi ndichu chifukwa chaki wangukamba kuti: ‘Akavu mwe nawu nyengu zosi.’ (Marko 14:7) Ntchifukwa wuli ŵanthu aleka kovya akavu?

² Yesu wanguziŵa kuti masuzgu nga chuma ngamalengi asani Ufumu waku Chiuta waza. Bayibolu likamba kuti “amaronda” wo amiya chuma cha mucharu ichi pamoza ndi mawupu nga ndali ndi nga visopa vo vikambika pa Chivumbuzi 18:3, ve mugulu la charu chaku Satana. Mwakupambana ndi ŵanthu aku Chiuta wo aleka kuchitaku ndali kweniso vo chisopa chaboza chichita, ŵanthu anandi alutiriza kupenja chuma cha mucharu chaku Satana ichi.

3. Kumbi tikambisanengi mafumbu nanga?

³ Nge Akhristu, tingachita umampha kujisanda kuti tiziŵi mo tiwone chuma cha mucharu ichi mwakujifumba mafumbu yanga: ‘Kumbi vinthu vakuliŵavu ndingavigwirisiya wuli ntchitu kuti ndilongo kuti nde wakugomezgeka kwaku Chiuta? Kumbi ndingachita wuli kuti ndileki kupenja ukongwa chuma cha mucharu ichi? Kumbi ndi vinthu nivi vo vilongo kuti ŵanthu aku Chiuta atimugomezga ukongwa mucharu chakusuzga ichi?’

4, 5. (a) Kumbi ndi vinthu wuli vo vinguchitikiya muteŵeti wa muntharika yaku Yesu? (b) Kumbi ndi ulongozgi nuwu wo Yesu wangukambiya akusambira ŵaki?

⁴ Ŵerengani Luka 16:1-9. Ntharika yaku Yesu ya muteŵeti muheni njakukhumbika kuyiŵanaŵaniya. Ŵati amukamba kuti waphwere cha chuma, muteŵeti yo “wanguchita vinthu mwazeru.” Iyu ‘wangujisaniriya abwezi’ kuti amuwovyi pa nyengu yo angumulekesa uteŵeti waki. * Yapa Yesu wachiskanga akusambira ŵaki kuti achitengi vinthu mwambula urunji cha kuti vinthu viŵayendiyengi umampha mucharu ichi. Iyu wangukamba kuti jalidu laviyo liyanana ndi la “ŵana a mugonezi wunu” ndipu wangugwirisiya ntchitu ntharika iyi kuti fundu yo wakhumbanga kukonkhosa yivwiki umampha.

⁵ Yesu wanguziŵa kuti nge mo venge ndi muteŵeti yo vinthu venga umampha cha pa umoyu waki, akusambira anandi aku Yesu akhumbika kusaniya vinthu kuti viŵawovyi pa umoyu mucharu chambula urunji ichi. Mwaviyo wanguŵakambiya kuti: “Jisaniriyeni abwezi mwakugwirisiya ntchitu chuma chambula urunji, kuti asani chamala, [Yehova ndi Yesu] akakulondiyeni mumalu ngakujamu kwamuyaya.” Kumbi tisambiranji pa ulongozgi wo Yesu wangupereka?

6. Kumbi tiziŵa wuli kuti lenga khumbu laku Chiuta cha kuti ŵanthu ajengi ndi chuma?

⁶ Chinanga kuti Yesu wangukonkhosa cha chifukwa cho wangukambiya kuti chuma “chambula urunji,” Bayibolu likamba mwakuvwika umampha kuti kusaniya ndalama zinandi lenga khumbu laku Chiuta cha. Mu Edene mwenga vinthu vinandi vo Yehova wangupasa Adamu ndi Eva vo akhumbikanga. (Chiy. 2:15, 16) Pavuli paki, mzimu utuŵa wati wayamba kugwira ntchitu pa Akhristu akusankhika mumpingu wa munyengu ya akutumika, ‘pengavi munthu yo wangukamba kuti chinthu chechosi cho wenga nachu ntchaki, kweni vinthu vo weyosi wenga navu venga vaku wosi.’ (Mac. 4:32) Mchimi Yesaya wangukamba za nyengu yo ŵanthu wosi azamuja ndi vinthu vinandi vo vazamukuŵa pacharu chapasi. (Yes. 25:6-9; 65:21, 22) Kweni pa nyengu yinu, akusambira aku Yesu akhumbika ‘kuchita vinthu mwazeru’ kuti asaniyi vinthu vakuŵawovya pa umoyu, mwakugwirisiya ntchitu “chuma chambula urunji” cha mucharu ichi po apenja kukondwesa Chiuta.

7. Kumbi ndi ulongozgi wuli wo usanirika pa Luka 16:10-13?

⁷ Ŵerengani Luka 16:10-13. Muteŵeti yo wakambika muntharika yaku Yesu, wangusaniya mabwezi kuti ngazimuwovyi. Chinanga kuti venga viyo, Yesu wanguchiska akusambira ŵaki kuti aje mabwezi ngaku Yehova ndi Yesu, kweni angajanga ndi vilatu vambula kwenere cha. Mavesi ngo nge panthazi muntharika iyi ngalongo kuti mo munthu wangagwirisiya ntchitu “chuma chambula urunji,” vingalongo asani ngwakugomezgeka kwaku Chiuta. Fundu yo Yesu wangukamba yenga yakuti, mo tigwirisiya ntchitu chuma chidu ‘tingalongo kuti te akugomezgeka.’ Kumbi tingalongo wuli venivi?

8, 9. Kambani vakuyeruzgiyapu va ŵanthu wo alongo kuti mbakugomezeka pa kugwirisiya ntchitu “chuma chambula urunji.”

⁸ Nthowa yimoza yo tingalongole kuti ndisi akugomezgeka ndi vinthu vo tenavu, nkhupereka  ndalama kuti ziwovyi pa ntchitu yakupharazga ya pacharu chosi yo Yesu wangukamba kuti yazamuchitika. (Mat. 24:14). Kamsungwana kanyaki ka ku India kenga ndi kabokosi ko kaponyangamu ndalama za siliva. Yiku kangugulisa chinanga ndi vidoli vaki. Ndalama zati zazaza mukabokosi kaki, kanguchiziponya mubokosi ku Nyumba ya Ufumu kuti zikawovyi pa ntchitu yakupharazga. Mubali munyaki kweniko ku India yo we ndi munda wa makokonati wanguchipereka makokonati ku ofesi yakufwatuliya mabuku ya ku Malayalam. Iyu wanguchita viyo chifukwa abali akwenuku kanandi agula makokonati. Mwaviyo, wanguwona kuti kuŵapasa makokonati nkhwakuwovya ukongwa kuluska kuŵapasanga ndalama. Iyu wanguchita vinthu mwazeru. Ivi ndivu so achita abali ku Greece. Yiwu apereka mafuta nga olivi, tchizi ndi vakurya vinyaki ku banja la Beteli.

⁹ Mubali munyaki wa ku Sri Lanka, yo waja mucharu chinyaki wangukambiya abali ndi azichi ku Sri Lanka kuti achitiyengi maunganu nga mpingu ndi ngadera pa malu ngaki kweniso kuti mu nyumba yaki mujengi ateŵeti a nyengu zosi. Mubali uyu wangupereka vinthu venivi kwawezi kweni vo wanguchita vinguŵawovya ukongwa abali ndi azichi wo atingi afiskengi cha kulipira lendi. Mu vyaru vo ntchitu yidu yakupharazga yikanizika, abali apereka nyumba zawu kuti achitiyengemu maunganu. Ivi vawovya apayiniya anandi ndipuso abali ndi azichi anyaki wo ŵe ndi ndalama zimana kuti achitengi maunganu kwambula kulipira lendi.

10. Kumbi ndi vitumbiku wuli vo tisaniya asani ndisi akupasa?

¹⁰ Vakuyeruzgiyapu vo takambisana pachanya yapa vilongo mo ŵanthu aku Chiuta alongole kuti ‘mbakugomezgeka pa chinthu chimana,’ kung’anamuwa mo agwirisiya ntchitu chuma chawu cho chingayanana cha ndi chuma chakutuliya kwaku Chiuta. (Luka 16:10) Kumbi abali ndi azichi ŵenaŵa atuvwa wuli pa vo achita? Yiwu aziŵa kuti kuja wakupasa ndi nthowa yimoza yakusaniriya chuma “cheneku.” (Luka 16:11) Muzichi munyaki yo kanandi wapereka ndalama pakovya ntchitu za ufumu wangukamba vitumbiku vo wasaniya. Iyu wanguti: “Pe vinthu vinyaki vamampha vo vandichitikiya kwa vyaka vinandi chifukwa chakuti nditovya pa ntchitu yakupharazga. Chifukwa chakuti ndini wakupasa vichitisa kuti jalidu langu lakupasa liziŵikengi ku ŵanthu. Ndigowoke anyangu, ndichita vinthu mwakuzikira, ndiwere vuli cha asani ndatondeka kuchita vinthu vo ndapenjanga ndipuso asani anyaki andiguŵisa kweniso ndizomera asani ndipaskika ulongozgi.” Anandi awona kuti kupasa ndi thumbiku lakutuliya kwaku Chiuta.—Sumu 112:5; Nthanthi 22:9.

11. (a) Kumbi asani tipereka ndalama mwakukhumba kwidu tilongo wuli kuti ‘tichita vinthu mwazeru’? (b) Ntchinthu wuli cho chichitika kuti paŵi ndalama zakukwana? (Wonani chithuzi cho che papeji 7.)

¹¹ Kugwirisiya ntchitu vinthu vo te navu kuti tiwovyi pa ntchitu za Ufumu ndi nthowa yimoza yo tilongole kuti ‘tichita vinthu mwazeru.’ Kuchita vinthu mwazeru kutitiwovya kuchita vo tingafiska kuti tiwovyi anyaki. Abali ndi azichi wo ŵe ndi chuma kweni angachita cha uteŵeti wanyengu zosi pamwenga kuluta ko kukhumbika apharazgi anandi, atenere kuziŵa kuti ndalama zo apereka zitovya wo achita uteŵeti wanyengu zosi. (Nthanthi 19:17) Ndalama zo ŵanthu apereka mwakukhumba ŵija zitovya pa ntchitu yakupharazga ndipuso kuti mabuku ngatumizikengi kuvyaru vambula kukhupuka ko kwe ŵanthu anandi wo akhumbisisa kuvwa uthenga wa Ufumu.  Kwa vyaka vinandi, mu vyaru vinyaki nge Congo, Madagascar kweniso Rwanda Mabayibolu ngenga ngakudula ukongwa. Nyengu zinyaki kuti aguli Mabayibolu, akhumbikanga kugwira ntchitu kwa sabata yamphumphu pamwenga mwezi. Kanandi abali akhumbikanga kusankha kuguliya chakurya banja lawu pamwenga kugula Bayibolu. Mwaviyo, chifukwa chakuti abali ndi azichi anandi apereka ndalama vachitisa kuti paŵi ndalama zakukwana. Ivi vawovya kuti gulu laku Yehova lifwatuliyengi mabuku ndi kupereka Mabayibolu ku Kaboni weyosi ndipuso ku ŵanthu wo akhumbisisa kusambira Bayibolu. (Ŵerengani 2 Ŵakorinte 8:13-15.) Venivi vawovya kuti abali ndi azichi asaniyi Mabayibolu kwawezi, chinanga ndi wo aleka kuperekaku ndalama.

12. Kumbi Abrahamu wangulongo wuli kuti wagomezganga Chiuta?

¹² Nthowa yinyaki yo tingajaliya pa ubwezi ndi Yehova, nkhuleka kupenja ukongwa chuma cha mucharu ichi ndi kuyesesa kupenja chuma “cheneku.” Abrahamu yo wenga ndi chivwanu wanguvwiya ndipu wangutuwaku ku charu chakukhupuka cha Uru ndi kuchija mumahema kuti waje pa ubwezi ndi Yehova. (Ŵah. 11:8-10) Iyu wathembanga Chiuta yo ndi Mweneku wachuma cheneku ndipu wapenjanga chuma chakuliŵavu cha chifukwa vatingi vilongongi kuti wagomezga Chiuta cha. (Chiy. 14:22, 23) Yesu wanguchiska munyamata munyaki yo wenga ndi chuma kuti watenere kuja ndi chivwanu chaviyo. Iyu wanguti: “Asani ukhumba kuja wakufikapu, luta ukagulisi vinthu vaku vosi ndipu ndalama zaki ukapaski akavu. Asani wachita viyo uŵengi ndi chuma kuchanya, ndipu ukazi kuti uzije wakusambira wangu.” (Mat. 19:21) Munyamata uyu wengavi chivwanu nge cho Abrahamu wenga nachu kweni anyaki alongo kuti agomezga Chiuta ndi mtima wosi.

13. (a) Kumbi ndi ulongozgi wuli wo Paulo wangukambiya Timote? (b) Kumbi ulongozgi wenuwu tingawugwirisiya wuli ntchitu mazuŵa nganu?

¹³ Timote wenga ndi chivwanu. Paulo wati wakamba kuti Timote wenga ‘msilikali wamampha waku Khristu Yesu,’ wangukamba so kuti: “Palivi munthu yo wateŵete nge msilikali, mweniyo wachitaku malonda nga mu umoyu wunu, kuti wakondwesi yo wakumulemba ntchitu nge msilikali.” (2 Tim. 2:3, 4) Mazuŵa nganu, akusambira aku Yesu kusazgapu wo achita uteŵeti wa nyengu zosi akujumpha 1 miliyoni, atesesa kugwirisiya ntchitu ulongozgi waku Paulo pa umoyu wawu. Kuti aleki kukopeka ndi vinthu va mucharu ichi yiwu akumbuka fundu ya m’Bayibolu yakuti: “Wakubwereka waja kapolu wawakubwerekesa.” (Nthanthi 22:7) Satana wangayanja kuti timaliyengi nyengu ndi nthazi zidu pakupenja chuma cha mucharu ichi. Vinthu vinyaki vo tisankha vingachitisa kuti tisuzgiki kupereka ngongoli kwa vyaka vinandi. Kuto ngongoli yikulu kuti tiguli nyumba, tilipiri fizi, tiguli galimotu pamwenga kuchita phwandu likulu la nthengwa, vingachitisa kuti tisuzgiki ndi ngongoli. Tilongo kuti tichita vinthu mwazeru asani tija ndi vinthu vimanavi, tileka kuja ndi ngongoli zinandi ndipuso tigula vinthu vimanavi. Asani tichitengi viyo, tijengi akapolu aku Chiuta m’malu mwakuja akapolu a chuma.—1 Tim. 6:10.

14. Kumbi titenere kuyesesa kuchitanji? Kambani vakuyeruzgiyapu.

¹⁴ Kuti tileki kuja ndi vinthu vinandi, titenere kuziŵa vinthu vakukhumbika ukongwa pa umoyu widu. Mubali munyaki ndi muwolu waki ŵenga ndi kampani yikulu. Yiwu akhumbanga kwamba so kuchita uteŵeti wanyengu zosi vo vinguchitiska kuti agulisi kampani yawu, boti lawu ndi vinthu vinyaki vo ŵenga navu. Pavuli paki angujipereka kuti akazengi nawu likulu lidu lapacharu chosi ku Warwick mutawuni ya New York. Yiwu angutumbikika ukongwa chifukwa anguteŵete pa Beteli limoza ndi mwana wawu munthukazi ndi mukosanu wawu. Kweniso anguteŵete limoza ndi apapi a munthurumi wo anguza kuziwovya ku Warwick kwa masabata ngamanavi. Muzichi munyaki yo wachitanga upayiniya ku Colorado mucharu cha U.S.A., wangusaniya ntchitu ku banki ndipu wagwiranga kwa mazuŵa ngamanavi. Mabwana ngaki ngakondwanga ndi mo wagwiriyanga ntchitu. Yiwu angumukambiya kuti wagwirengi mazuŵa ngosi  ndipu amulipirengi ndalama zinandi kujumpha zo walondiyanga kali. Iyu wati wawona kuti ntchitu iyi yatingi yitimbanyizengi uteŵeti waki, wangukana vo angumukambiya. Ivi vakuyeruzgiyapu vimanavi ŵaka va ateŵeti aku Yehova wo atijipereka. Asani tiŵika maŵanaŵanu pa vinthu va Ufumu tilongo kuti ubwezi widu ndi Chiuta ngwakukhumbika ndipuso tiwona kuti vitumbiku vo Chiuta watitipasa, viluska chuma cho tingasaniya mucharu ichi.

15. Kumbi ndi chuma nichi cho chizisa likondwa lenechu?

¹⁵ Asani munthu we ndi chuma vilongo cha kuti Chiuta watimutumbika. Yehova watumbika wo ‘mbakukhupuka pa ntchitu zamampha.’ (Ŵerengani 1 Timote 6:17-19.) Mwakuyeruzgiyapu, mu 1993 Lucia * wa ku Italy wati wavwa kuti ku Albania kukhumbika apharazgi anandi, wanguluta kuchipharazga chinanga kuti wagwiranga ntchitu cha. Iyu wangugomezga Yehova kuti ndiyu wakumuwovya. Lucia wangusambira chineneru cha ku Albania ndipu wawovya ŵanthu akujumpha 60 kuti ajipatuliyi kwaku Yehova. Chinanga kuti muvyaru vinyaki ŵanthu anandi avwisiya cha asani tipharazga, tazamukondwa kwamuyaya ndi vosi vo tichita pakuwovya ŵanthu kuti asambiri zaku Yehova ndi kulutiriza kwenda pa nthowa ya umoyu.—Mat. 6:20.

16. (a) Ntchinthu wuli cho chichitikiyengi chuma cha mucharu ichi kunthazi? (b) Kumbi kuziŵa vo vichitikengi kunthazi, kutiwovyengi kuti tichiwonengi wuli chuma cha mucharu ichi?

¹⁶ Yesu wangukamba kuti: ‘Asani [chuma chambula urunji] chenichi chamala.’ Iyu wang’anamuwanga kuti chuma ichi chazamumala nadi. (Luka 16:9) Mazuŵa ngakumaliya nganu chifukwa chakusoŵa kwa ndalama vachitisa kuti mabanki nganyaki ajali ndipu vyaru vinyaki visuzgiki. Ivi vifikengi paheni ukongwa kunthazi uku pacharu chosi. Mawupu nga ndali, nga visopa kweniso chuma cha mucharu chaku Satana ichi vosi vimalengi. Yehova wangukambiya muchimi Ezekiele ndi Zefaniya kulemba kuti, siliva ndi golidi vo kwa vyaka vinandi charu ichi chaviwonanga kuti vakukhumbika, vazamuja vambula ntchitu. (Ezek. 7:19; Zef. 1:18) Kumbi tingazivwa wuli asani tazikota charu ichi chechendatuwepu ndipu taziwona kuti tikusunga chuma chinandi “chambula urunji” cha mucharu ichi? Tazamukuvwa nge munthu yo wagwira ntchitu kwa umoyu waki wosi ndipu wangusunga ndalama zinandi kweni pavuli paki mbwenu wasaniya kuti zachinyengu. (Nthanthi 18:11) Kukamba uneneska, chuma chaviyo pakumaliya paki chazamugwira ntchitu cha. Mwaviyo, gwirisiyani ntchitu umampha mpata wo mwenawu kuti muje pa ubwezi ndi Yehova kweniso Yesu. Vosi vo tichita kuti tiŵikengi ufumu waku Yehova panthazi, vititiwovya kuti tije pa ubwezi wamampha ndi iyu.

17, 18. Kumbi ŵanthu wo ŵe pa ubwezi ndi Chiuta azamulonde vitumbiku wuli?

¹⁷ Pa nyengu yo Ufumu waku Chiuta wazamuziya, kwazamuŵavi kuchita lendi, kukongola ndalama kuti tiguli nyumba, tazamugula chakurya cha ndipu chazamuŵaku chinandi kweniso kwazamuŵavi kulipira ndalama kuchipatala. Banja laku Yehova lapacharu chapasi lazamukondwa ndi vinthu vo vazamusanirika pacharu. Golidi, siliva ndi vinthu vinyaki vakuzirwa, vazamuja vakujitowese ŵaka m’malu mwakuti ŵanthu azisaniriyengepu chuma. Vinthu vakutowa vo vazamupangika kutuliya ku vimiti, mya ndi visulu vazamuja vawezi ndipu tazamuzenge nyumba zakutowa. Anyidu azakutiwovya kwawezi ndipu tazakuŵalipira cha. Mucharu chifya weyosi wazamugaŵananga vinthu ndi munyaki.

¹⁸ Ivi ndi vinthu vimanavi ŵaka mwa vinthu vo ŵanthu wo ŵe pa ubwezi ndi Yehova kweniso Yesu azamulonde. Ŵanthu wo asopa Yehova pacharu chapasi azamukondwa pa nyengu yo azamukuvwa mazu ngaku Yesu ngakuti: “Zani kunu yimwi mwatumbikika ndi Ada, harani Ufumu wo ukunozgeke yimwi kutuliya po charu chikujalikiskikiya.”—Mat. 25:34.