YEHOVA CHIUTA wachiska Akhristu kuti ayanjengi chimangu ndipuso chiŵengi chakukhumbika pa umoyu wawu. Asani titanja chimangu vitovya kuti mumpingu muje chimangu. Ivi vitovya so wo atinkha mphindanu kuti azi mumpingu wachikhristu.

Mwakuyeruzgiyapu, ng’anga yinyaki yakutchuka ukongwa ku Madagascar, yinguwona kuti Akaboni aku Yehova ajanga mwachimangu. Iyu yinguti, ‘Asani ndingakhumba kusere mpingu ndiserengi wenuwu.’ Pati pajumpha nyengu, yinguleka kugomeza mizimu ndipu yingunozga nthengwa yaki kuti yije yakukoliyana ndi Malemba. Pavuli paki, ng’anga iyi yingwamba kusopa Yehova, Chiuta wachimangu.

Ŵanthu anandi chaka chechosi, asere mumpingu wachikhristu ndipu asaniya chimangu cho apenjanga nge mo ng’anga iyi yinguchitiya. Kweni Bayibolu likamba mwakuvwika umampha kuti asani mumpingu mwe “sanji yikulu ndipuso mphindanu” maubwezi ngamala ndipu mutuŵa masuzgu. ( Yak. 3:14-16) Chakukondwesa ntchakuti m’Bayibolu mwe so ulongozgi wo ungatiwovya kukhwecha masuzgu yanga ndi kuja pa chimangu ndi abali. Tiyeni tiwoni mo ulongozgi uwu unguwovyiyapu ŵanthu anyaki.

Chris wangukamba kuti: “Vandisuzganga kukoliyana ndi mubali yo ndagwiranga nayu ntchitu. Zuŵa linyaki po takalipiyananga, ŵanthu ŵaŵi anguza kuzitiwonere.”

Janet wangukamba kuti: “Mzichi munyaki yo tapharazgiyanga limoza wanguleka kusere nani mu uteŵeti. Pavuli paki, wanguleka kulongoro nani. Ndaziŵanga cha chifukwa chaki.”

Michael wangukamba kuti: “Ndakambisananga pa foni ndi anyangu ŵaŵi. Yumoza wangulayira ndipu ini ndaŵanaŵananga kuti wadumuwa foni. Ndingwamba kukamba vinthu viheni vakukwaskana ndi iyu kwambula kuziŵa kuti wangudumuwa cha foni ndipu wavwanga vosi vo ndakambanga.”

Gary wangukamba kuti: “Mumpingu widu mwenga apayiniya ŵaŵi wo angupambana maŵanaŵanu. Mpayiniya munyaki wangwamba kukamba vinthu viheni va munyaki. Ivi vinguguŵiska ŵanthu anyaki mumpingu.”

Tingawona nge vo takamba pachanya yapa ndi masuzgu ngenechu cha. Kweni nkhani izi zatingi ziŵasuzgengi maŵanaŵanu ŵanthu wo angukwaskika ndi kutimbanyizga chimangu mumpingu. Mukondwengi kuziŵa kuti abali ndi azichi yaŵa angugwirisiya ntchitu ulongozgi  wa m’Bayibolu kuti aje so pa chimangu. Kumbi ndi ulongozgi nuwu wo angugwirisiya ntchitu?

“Mungachiyambananga cha munthowa.” (Chiy. 45:24) Yosefe wangupereka ulongozgi uwu kwa abali ŵaki wo aweliyanga kwa awisewu. Vo iyu wangukamba venga vakovya ukongwa. Asani munthu waleka kujiko, waswera cha kukwiya ndipu wangakwiyisa anyaki. Chris wanguziŵa kuti wenga wakujikuzga ndipu vamusuzganga kulonde ulongozgi. Iyu wakhumbanga kusintha jalidu laki ndipu wangupepesa kwa mubali yo wanguyambana nayu. Pavuli paki, wayesesanga kuti waleki kukwiya liŵi. Yo wagwiranga nayu ntchitu wati wawona kuti Chris wasintha, nayu wangusintha. Sonu akondwa kuteŵete limoza Yehova.

“Vinthu vichitika cha kwambula kukambisana.” (Nthanthi 15:22) Janet wanguwona kuti wakhumbikanga kugwirisiya ntchitu ulongozgi uwu. Iyu wanguŵanaŵana kuti ‘wakakambisani’ ndi mzichi yo wangumukwiyiya. Pa nyengu yo akambisananga, Janet wangupempha mzichi uyu kuti wakambi vo wangumunangiya. Pakwamba wosi ŵenga akukwiya kweni pavuli paki angwamba kukambisana umampha. Mzichi uyu wanguziŵa kuti vo vinguchitika vamukwaskanga cha Janet ndipu palivi cho wangunanga. Iyu wangumupepesa. Sonu atanjana ndipuso ateŵete limoza.

“Asani utuza ndi chawanangwa pamalu ngakuperekiyapu sembi, ndipu we penipo wakumbuka kuti mubali waku we nawi ndi chifukwa, leka chawanangwa chaku panthazi pamalu ngakuperekiyapu sembi, ndipu luta ku mubali waku. Chakwamba kayanjani ndi mubali waku ndipu pavuli paki ukawe so kuzipereka chawanangwa chaku.” (Mat. 5:23, 24) Yesu wangukamba ulongozgi uwu pa Upharazgi wa Paphiri. Michael wangukwaskika ukongwa wati waziŵa kuti vo wangukamba venga vambula kwenere. Iyu wenga wakukhumbisisa kuja so pa chimangu ndi mubali yo wanguyambana nayu. Michael wangumupepesa mubali mwenuyu. Kumbi ntchinthu wuli chinguchitika? Michael wanguti, “Mubali wangu wangundigowoke ndi mtima wosi.” Ubwezi wawu unguweliyapu so.

“Lutirizgani kuzizipizgiyana kweniso kugowokiyana ndi mtima wosi chinanga munyaki wangaŵa ndi chifukwa chakudandawuliya vakukwaskana ndi munyaki.” (Ŵakol. 3:12-14) Pa nkhani ya apayiniya ŵaŵi wo angupambana maŵanaŵanu, mura mumpingu wanguŵawovya. Iyu wanguŵakambiya kuti vo achita viguŵiska abali ndi azichi mumpingu ndipu afwatuka cha. Iyu wanguŵakumbusa kuti akhumbika kuzizipizgiyana ndi kujalikisa chimangu mumpingu. Yiwu anguvwiya ulongozgi wo mura wanguŵapasa. Sonu atanjana ndipu apharazgiya limoza uthenga wamampha.

 Ulongozgi wo we pa Ŵakolose 3:12-14 namwi ungakuwovyani asani munthu munyaki wakukwiyisani. Anyaki awona kuti kujiyuyuwa kungaŵawovya kuti agowoki ndi kuluwaku vo munthu waŵanangiya. Asani muwona kuti nkhwakusuzga kugowoka, mungagwirisiya ntchitu ulongozgi wa pa Mateyu 18:15. Ulongozgi waku Yesu pa lemba ili ukamba vo tingachita asani munthu munyaki wachita ubudi ukulu. Kweni fundu yaki tingayigwirisiya so ntchitu asani tapambana maŵanaŵanu ndi Mkhristu munyidu. Kumanani ndi mubali pamwenga mzichi yo mwaguŵiskana ndi kukambisana nayu kuti mujalikisi chimangu.

Bayibolu lipereka ulongozgi unyaki. Kuti tigwirisiyi ntchitu masachizgu ngo Bayibolu likamba tikhumbika kuja ndi mijalidu yo mzimu utitiwovya kuja nayu nge “chanju, likondwa, chimangu, kuzizipizga, lisungu, umampha, chivwanu, kuzika, kujiko.” (Ŵag. 5:22, 23) Makina ngagwira umampha ntchitu asani angapaka girizi. Mwakuyanana ŵaka, tingamalisa mphindanu kwambula kusuzga asani te ndi mijalidu yamampha yeniyi.

Munthu weyosi we ndi mijalidu yakupambana ndi anyaki. Ivi vitovya kuti ubwezi widu ndi anyidu uje wakunozga. Kweni kupambana mijalidu kwenuku kungayambisa so mphindanu. Mura munyaki yo wateŵete kwa vyaka vinandi wangukamba kuti: “Munthu wasoni vingamusuzga kucheza ndi munthu wakuchenje yo watanja kuŵereŵeta. Mphambanu iyi yingawoneka yimana, kweni yingayambisa masuzgu ngakulu.” Kumbi muŵanaŵana kuti ŵanthu wo mijalidu yawu njakupambana ukongwa angakoliyana cha? Tiyeni tiwoni chakuwoniyapu cha akutumika ŵaŵi. Kumbi Petro wenga ndi jalidu wuli? Petro watenere kuti wakambanga chechosi cho chaza mumaŵanaŵanu ngaki. Nanga Yohane? Iyu watenere kuti waŵanaŵaniyangapu dankha wechendaŵereŵeti pamwenga kuchita chinthu. Panyaki akutumika ŵaŵi yaŵa ndimu ŵenge nadi. Viwoneka kuti yiwu apambananga mijalidu. Chinanga kuti venga viyo kweni ateŵetiyanga limoza. (Mac. 8:14; Ŵag. 2:9) Mazuŵa  nganu napu, Akhristu wo ŵe ndi mijalidu yakupambana angateŵete limoza.

Panyaki mumpingu winu mwe mubali yo wakamba ndi kuchita vinthu vo vitikukwiyiskani. Kweni muziŵa kuti Khristu wakufwiya mosi ndipu mutenere kumuyanja. (Yoh. 13:34, 35; Ŵar. 5:6-8) Mwaviyo, m’malu mwakuleka kwanjana nayu pamwenga kumugwentha, mungajifumba kuti: ‘Kumbi mubali wachita chinthu cho Malemba ngakana? Kumbi iyu wachitiya dala kuti mulekengi kufwatuka nayu? Pamwenga suzgu nkhupambana waka mijalidu?’ Fumbu linyaki lakukhumbika ukongwa ndakuti: ‘Kumbi ndi mijalidu yaki niyi yamampha yo ini ndingayanduwa nayu?’

Fumbu lakumaliya ili ndakovya ukongwa. Tiyeruzgiyi kuti mubali watanja kulongoro, ndipu imwi mutanja vakulongoro cha. Vingachitika kuti munthu mwenuyu vitimusuzga cha kwamba kukambisana ndi ŵanthu mu uteŵeti. Mungamupempha kuti muyendi nayu mu upharazgi ndi kuwona vo imwi mungasambiraku. Asani iyu ngwakupasa penipo imwi mwe akasu, mungasambira kuja akupasa. Mungawovya akukota, wo atama pamwenga akavu ndipu asani muchitengi viyo muwonengi kuti munthu wakondwa asani ngwakupasa. Fundu njakuti, chinanga kuti mwe ndi mijalidu yakupambana, mungakoliyana asani muŵanaŵaniya vinthu vamampha vo wachita. Ivi ving’anamuwa kuti mujengi mabwezi nga pa mtima cha kweni vingakuwovyani kuja akukoliyana kweniso kuti mumpingu muje chimangu.

Euodia ndi Suntuke atenere kuti ŵenga ndi mijalidu yakupambana ukongwa. Kweni wakutumika Paulo wanguŵachiska kuti “aje ndi maŵanaŵanu ngamoza mwa Ambuya.” (Ŵaf. 4:2) Kumbi namwi mugwirisiyengi ntchitu ulongozgi uwu?

Maŵanaŵanu ngaheni tingangayeluzgiya ndi dondu lo le mumunda. Asani talilekere, lingalonda munda wosi. Mwakuyanana waka, asani munthu wasungiya munyaki vinthu mumtima,  vingakwaska mpingu wosi. Asani titanja Yehova ndi abali ŵidu, tichitengi vosi vo tingafiska kuti kupambana mijalidu kuleki kutimbanyizga chimangu mumpingu.

Asani timalisa mphindanu ndi chilatu chakuti tije pa chimangu, tingazizwa ndi vinthu vamampha vo vingachitika. Wonani vo vinguchitikiya Kaboni munyaki. Iyu wanguti: “Ndawonanga nge kuti mzichi munyaki wachitanga nani vinthu nge kamwana. Ivi vandikwiyisanga ukongwa ndipu ndingwamba kulongoro nayu mwaganyavu. Ndaŵanaŵananga kuti, ‘Chifukwa chakuti watinditumbika cha, nani ndimutumbikengi cha.’”

Kaboni uyu wangwamba kuŵanaŵaniyapu pa vo wachitanga. Iyu wanguti, “Ndingwamba kuwona vo ini ndanangisanga ndipu ndingudandawula ukongwa. Ndinguziŵa kuti ndakhumbikanga kusintha maŵanaŵanu. Ndati ndaromba kwaku Yehova, ndingumuguliya mphasu mzichi mwenuyu ndipu ndingumulembe kalata kumupempha kuti wandigowoke. Tinguvumbatiyana ndipu tingugowokiyana. Kutuliya pa zuŵa ili, techendayambanepu so.”

Ŵanthu akhumba chimangu. Kweni anandi atamba kuchita vinthu vo vingatimbanyizga chimangu chifukwa cha kujikuzga pamwenga asani awona kuti munthu munyaki waŵalondengi udindu. Ivi ndivu anandi wo aleka kusopa Yehova achita. Kweni wo asopa Yehova aja mwachimangu kweniso mwakukoliyana. Yehova wangukambiya Paulo kulemba kuti: “Mwaviyo, ini . . . nditikupemphani kuti muyendengi mwakukoliyana ndi kudanika ko mukudanika. Muchitengi ivi mwakujiyuyuwa ukongwa kweniso mwakuzika, mwakuzizipizga, ndipuso mwakukunthiyanangapu mwachanju. Muyesesengi kusunga umoza wa mzimu, mwakuja ndi chimangu cho chimanga pamoza.” (Ŵaef. 4:1-3) “Chimangu cho chimanga pamoza” ntchakukhumbika ukongwa. Mwaviyo, tiyeni tiyesesengi kumalisa masuzgu ngo ngangaŵa pakati pidu kuti chimangu chileki kutimbanyizgika.