1, 2. (a) Kumbi Solomoni wangupasika ntchitu yakukhumbika ukongwa niyi? (b) Ntchifukwa wuli Davidi wafipiyanga mtima Solomoni?

SOLOMONI wangupasika udindu wakuwonere ntchitu yakukhumbika ukongwa yakuzenga nyumba yakusopiyamu ku Yerusalemu. Nyumba yo yakhumbikanga ‘kuja yikulu ukongwa kuti mbiri ndi kutowa kwaki, kuziŵiki muvyaru vosi.’ Chakukhumbika ukongwa chenga chakuti, nyumba iyi yatingi yiŵengi “nyumba yaku Yehova, Chiuta wa uneneska.” Yehova wangukamba kuti Solomoni ndiyu wawoneriyengi ntchitu yeniyi.—1 Mik. 22:1, 5, 9-11.

² Fumu Davidi yenga ndi chigomezgu kuti Chiuta wawovyengi Solomoni chinanga kuti wenga ‘munamana ndipu waziŵanga vinandi cha.’ Kumbi Solomoni watingi wachitengi mantha kugwira ntchitu yakuzenga nyumba yakusopiyamu? Kumbi watingi watondekengi chifukwa chakuti wenga munamana kweniso waziŵanga vinandi cha? Iyu wakhumbikanga kuchita mantha cha kuti wakagwiri ntchitu yeniyi.

3. Kumbi Solomoni wangusambiranji kwa awisi pa nkhani yakuleka kuchita mantha?

³ Solomoni wangusambira kuleka kuchita mantha kutuliya kwa awisi. Davidi weche munyamata, wangupumana ndi nyama zo zinguko mbereri za awisi. (1 Sam. 17:34, 35) Iyu wangulongo so kuti wenga wambula  mantha pa nyengu yo wanguyukiya Goliati yo wenga musilikali wakofya ndipuso wanthazi. Davidi wangubaya Goliati ndi mwa wakusilirika chifukwa chakuti Chiuta wangumuwovya.—1 Sam. 17:45, 49, 50.

4. Ntchifukwa wuli Solomoni wakhumbikanga cha kuchita mantha?

⁴ Chifukwa cha vo Davidi wanguchita, penga pakwenere kuti wachiski mwana waki Solomoni kuti wangachitanga mantha cha kuzenga nyumba yakusopiyamu. (Ŵerengani 1 Mikoka 28:20.) Asani Solomoni wanguchita mantha, watingi watondekengi kwambapu kugwira ntchitu iyi.

5. Ntchifukwa wuli tikhumbika cha kuchita mantha?

⁵ Nge Solomoni, nasi tikhumbika kuti Yehova watiwovyi kuleka kuchita mantha kuti tifiski ntchitu yo wakutipasa. Tiyeni tikambisani za ŵanthu wo anguleka kuchita mantha munyengu yakali. Ivi vingatiwovya kuŵanaŵaniya mo tingalongole kuti ndisi ambula mantha ndipuso tingafiskiya kugwira ntchitu yaku Yehova.

6. Ntchinthu wuli cho imwi chakukondwesani pa vo Yosefe wanguchita?

⁶ Ŵanaŵaniyani Yosefe yo wanguchita mantha cha pa nyengu yo muwolu waku Potifara wakhumbanga kuti wagoni nayu. Iyu watenere kuti wanguziŵa kuti asani wangakana kugona nayu wakumanengi ndi masuzgu nganandi. M’malu mwakuzomera, iyu wanguchita mantha cha ndipu wanguthaŵa.—Chiy. 39:10, 12.

7. Konkhosani vo Rahabe wanguchita vo vingulongo kuti wengavi mantha. (Wonani chithuzi cho che papeji 28.)

⁷ Rahabe nayu wanguchita mantha cha. Pa nyengu yo Ayisraele ŵaŵi anguza kunyumba kwaki kuziwona charu cha Yeriko, wanguŵalonde ndipu wanguŵabisa. Iyu wanguchita mantha cha chifukwa chakuti wangugomezga Yehova. Pavuli paki, wanguŵawovya kuti awere kwawu kwambula kuŵabaya. (Yos. 2:4, 5, 9, 12-16) Rahabe wenga ndi chigomezgu kuti Yehova ndi Chiuta wauneneska ndipuso kuti waŵapasengi Ayisraele charu cha Yeriko. Iyu wanguchita mantha cha ndi ŵanthu kusazgapu fumu ya ku Yeriko ndi nduna zaki. M’malu mwaki, wanguchita vinthu vo vinguwovya kuti iyu ndi a mubanja laki, ataskiki.—Yos. 6:22, 23.

8. Kumbi akutumika anguwovyeka wuli ndi mo Yesu wachitiyanga vinthu mwambula mantha?

⁸ Akutumika aku Yesu wo ŵenga akugomezgeka nawu angulongo kuti ŵengavi mantha. Yiwu anguwona kuti Yesu wachitanga vinthu mwambula mantha. (Mat. 8:28-32; Yoh. 2:13-17; 18:3-5) Mo Yesu wachitiyanga vinthu, vinguŵawovya kuti aleki kuchita mantha. Pa nyengu yo akutumika asuskikanga ndi Asaduki, yiwu anguleka cha kupharazga mu zina laku Yesu.—Mac. 5:17, 18, 27-29.

9. Kumbi lemba la 2 Timote 1:7, likamba kuti ndiyani yo wangatiwovya?

⁹ Yosefe, Rahabe, Yesu ndi akutumika angulongo kuti anguyesesa kuleka kuchita mantha vo vinguchitisa kuti achitengi vinthu vamampha. Yiwu ajithembanga cha kweni athembanga Yehova. Nasi so tikumana ndi vinthu vo tikhumbika cha kuchita navu mantha. M’malu mwakujithemba titenere kuthemba Yehova. (Ŵerengani 2 Timote 1:7.) Tiyeni tikambisani vo tingachita kuti tileki kuja ndi mantha mubanja ndi mumpingu.

10. Ntchifukwa wuli achinyamata akhumbika cha kuchita mantha?

¹⁰ Akhristu achinyamata, akumana ndi vinthu vinandi vo akhumbika kulongo kuti achita mantha cha ndipu akhumba kuteŵete Yehova. Yiwu angasambira ndi kulondo vo Solomoni wanguchita. Iyu wangulongo kuti wengavi mantha ndipu wangusankha vinthu mwazeru kuti wafiski ntchitu yakuzenga nyumba yakusopiyamu. Chinanga kuti achinyamata angapasika ulongozgi pamwenga angachita kuwulonde kwa apapi ŵawu, pe vinthu vakukhumbika ukongwa vo achinyamata akhumbika kusankha ŵija. (Nthanthi 27:11) Yiwu akhumbika cha kuchita mantha pakusankha ŵanthu wo angaja mabwezi ngawu, vakusangaluska, kukana mijalidu yiheni ndipuso kuti abatiziki.  Ivi ve viyo chifukwa chakuti achita cha vo Satana yo wanyoza Chiuta wakhumba.

11, 12. (a) Kumbi Mosese wangulongo wuli kuti wenga wambula mantha? (b) Kumbi achinyamata angachita wuli vinthu nge Mosese?

¹¹ Chinthu chakukhumbika ukongwa cho achinyamata akhumbika kuŵanaŵaniya ndi vo azamuchita kunthazi. Muvyaru vinyaki, achinyamata achiskika kuti aziluti ku yunivesite kweniso azisaniyi ntchitu zapachanya. Penipo muvyaru vinyaki chifukwa cha kusoŵa kwa ndalama, achinyamata aŵanaŵaniya za mo angaziwovye mabanja ngawu kunthazi. Asani vinthu nge ivi vakuchitikiyani, ŵanaŵaniyani vo Mosese wanguchita. Chifukwa chakuti wangulereka ndi mwana munthukazi waku Farao, Mosese watingi wazikhumbengi kutchuka kunthazi ndipuso kuzisaniya ndalama zinandi. Iyu watingi wachichizikengi ndi banja lo wangulereke, asambizi ŵaki kweniso ŵanthu azeru wo amulunguchizanga. M’malu mwakuchita venivi, Mosese wanguwopa cha kukana ndipu wangusankha kusopa kwa uneneska. Wati wasiya chuma chosi cha ku Egipiti, iyu wangugomezga Yehova. (Ŵah. 11:24-26) Ivi vinguchitisa kuti Yehova wamutumbiki ndipu mwambula kukayika, wazamulonde vitumbiku vinandi asani waziyusika.

¹² Mwakuyanana ŵaka, Yehova wazamutumbika achinyamata wo aleka kuchita mantha kuja ndi vilatu vakumuteŵete ndipuso adanjizga ntchitu za Ufumu pa umoyu wawu. Iyu wazakuŵawovya kuti azisaniliyengi mabanja ngawu vinthu vakukhumbika. Munyengu ya akutumika, Timote yo wenga wachinyamata, wanguŵika maŵanaŵanu ngaki ngosi pa kuteŵete Yehova. *—Ŵerengani Ŵafilipi 2:19-22.

13. Kumbi kuleka kuchita mantha kungumuwovya wuli mzichi munyaki kuti wafiski vo wakhumbanga?

¹³ Mzichi munyaki wa ku Alabama, mucharu cha U.S.A., wakhumbikanga kuleka kuchita mantha kuti wachiti vinandi pakuteŵete Yehova. Iyu wangulemba kuti: “Ndichikuwa ndenga ndi soni ukongwa. Kanandi ndakambisananga nawu cha abali ndi azichi pa Nyumba ya Ufumu. Ivi vachitisanga kuti ndichitengi mantha kuchipharazga.” Apapi ŵaki ndi anyaki mumpingu angumuwovya musungwana mwenuyu. Mzichi uyu wakhumbanga kuti wazije mpayiniya wa nyengu zosi ndipu wangufiska venivi. Iyu wanguti: “Charu chaku Satana chichitisa kuti ŵanthu akhumbengi masambiru ngapachanya, kutchuka, ndalama ndi vinthu vinandi. Kanandi vinthu nge ivi, visanirika cha ndipu vichitisa ŵaka kuti ŵanthu asuzgikengi maŵanaŵanu ndipuso aguŵengi ukongwa. Chinanga kuti ve viyo, kuteŵete Yehova kwandichitisa kuti ndije ndi likondwa likulu kweniso ndigutisikengi.”

14. Kumbi mpha vakuchitika nivi po apapi achikhristu akhumbika kuchita vinthu mwambula mantha?

¹⁴ Apapi achikhristu nawu akhumbika kuchita vinthu mwambula mantha. Mwakuyeruzgiyapu, kanandi bwana winu wangakupemphani kuti musazgiyeku nyengu yakugwira ntchitu. Iyu wangakamba kuti mugwiri usiku pamwenga pa chisulu ndi pa sabata nyengu yo imwi muchitiya kusopa kwa pabanja, mupharazgiya ndipuso muchitiya maunganu. Asani ivi vachitika, mukhumbika kuchita mantha cha kumukambiya kuti mungagwira cha panyengu yo. Ivi vingalongo chakuwoniyapu chamampha ku ŵana ŵinu. Panyaki apapi anyaki mumpingu azomereza ŵana ŵawu kuchita vo imwi mukhumba cha kuti mwana winu wachitengi. Apapi ŵenaŵa angakufumbani chifukwa cho mwana winu wakaniya. Kumbi muchitengi vinthu mwambula mantha ndi kuŵakonkhose mwaulemu chifukwa cho mutimukaniziya?

15. Kumbi lemba la Sumu 37:25 ndi Ŵahebere 13:5 lingaŵawovya wuli apapi?

¹⁵ Tilongo kuti tichita vinthu mwambula mantha asani tiwovya ŵana ŵidu kuti ajengi ndi vilatu pakuteŵete Yehova kweniso kuvifiska. Mwakuyeruzgiyapu, apapi anyaki akhumba cha kuchiska mwana wawu kuti wazichiti upayiniya, wakateŵete ko kukhumbika apharazgi anandi, wakateŵete  pa Beteli pamwenga kuchigwiraku ntchitu zinyaki zakuzenga. Yiwu angaŵanaŵana kuti mwana wawu wazamufiska cha kuŵaphwere asani azikota ndipu nayu asani wazikota, wazamusoŵa wakumuwovya. Chinanga kuti ve viyo, apapi azeru alongo kuti achita vinthu mwambula mantha ndipu agomezga vo Yehova wakulayizga. (Ŵerengani Sumu 37:25; Ŵahebere 13:5.) Mungalongo so kuti muchita vinthu mwambula mantha ndipuso mugomezga Yehova, asani muwovya mwana winu kuti wachitengi vinthu nge imwi.—1 Sam. 1:27, 28; 2 Tim. 3:14, 15.

16. Kumbi apapi anyaki achitanji kuti ŵana ŵawu aje ndi vilatu pakuteŵete Yehova, nanga venivi vawovya wuli?

¹⁶ Banja linyaki ku United States, linguwovya ŵana ŵawu kuja ndi vilatu pakuteŵete Yehova. Munthurumi wangukamba kuti: “Ŵana ŵidu ŵechendayambi kwenda ndi kuŵereŵeta, taŵakambiyanga umampha wakuchita upayiniya ndi kuteŵete mumpingu. Venivi ndivu akuchita. Kuja ndi vilatu kweniso kuvifiska, kutovya ŵana ŵidu kukana vinthu va mucharu chaku Satana ichi ndi kuŵika maŵanaŵanu ngawu ngosi paku Yehova yo ngwakukhumbika ukongwa.” Mubali munyaki yo we ndi ŵana ŵaŵi wanguti: “Apapi anandi amaliya nthazi zawu ndipuso ndalama kuwovya ŵana ŵawu kuchita vinthu nge masaza, kuŵasambiza vinthu vo agomezga kuti vazakuŵawovya kunthazi kweniso masambiru ngapachanya. Tingachita umampha ukongwa kumaliya nthazi zidu ndipuso ndalama zidu pakuwovya ŵana ŵidu kuti afiski vilatu vo vingaŵawovya kuti alutirizi kuja pa ubwezi wamampha ndi Yehova. Tikondwa kuwona kuti ŵana ŵidu afiska vilatu vawu pakuteŵete Yehova ndipu titeŵete nawu limoza.” Mutenere kugomezga kuti Chiuta watumbikengi apapi wo awovya ŵana ŵawu kuja ndi vilatu pakuteŵete Yehova kweniso ativifiska.

17. Kambani vakuyeruzgiyapu va mo tingachitiya vinthu mwambula mantha mumpingu.

¹⁷ Tikhumbika so kuchita vinthu mwambula mantha mumpingu. Mwakuyeruzgiyapu, ŵara akhumbika kuchita vinthu mwambula mantha asani ayeruzga milandu mumpingu pamwenga atovya ŵanthu wo umoyu wawu we pangozi ndipu akhumbika chovyu cha kuchipatala mwaliŵi. Ŵara anyaki aluta mumajeri kuchisambiza ŵanthu zaku Yehova. Nanga azichi ambula kuyirwa angachita  wuli? Yiwu ŵe ndi mwaŵi wakuchita vinandi nge kuchita upayiniya, kuluta ko kukhumbika apharazgi anandi, kugwira ntchitu mu Dipatimenti Yakupanga Mapulani ndi Kuzenga ndipuso kupempha kuti akasere Sukulu ya Apharazgi a Ufumu. Azichi anyaki atadana kuchisere Sukulu ya Giliyadi.

18. Kumbi azichi akukota angalongo wuli kuti achita vinthu mwambula mantha?

¹⁸ Anthukazi akukota atovya ukongwa mumpingu ndipu titiŵayanja azichi ŵenaŵa! Anyaki angateŵete cha Yehova nge mo achitiyanga kali kweni angalongo kuti achita vinthu mwambula mantha kuti agwiri ntchitu. (Ŵerengani Tito 2:3-5.) Mwakuyeruzgiyapu, muzichi wakukota wangakhumbika kuchita vinthu mwambula mantha asani wapempheka kuti wakambisani ndi Kaboni wachisungwana pa nkhani ya kuvwala mwaulemu. Iyu wakhumbika cha kukambisana nayu mwakukalipa kweni watenere kumuchiska kuti waŵanaŵaniyi mo vakuvwala vaki vikwaskiya anyaki. (1 Tim. 2:9, 10) Asani muzichi wakukota wangakamba mwaulemu maŵanaŵanu ngaki, vingachitisa kuti mumpingu muje chimangu.

19. (a) Kumbi abali akubatizika angachita wuli vinthu mwambula mantha? (b) Kumbi lemba la Ŵafilipi 2:13 ndi 2 Ŵakorinte 4:7 lingaŵawovya wuli abali kuchita vinthu mwambula mantha?

¹⁹ Abali akubatizika nawuso akhumbika kuchita vinthu mwambula mantha kuti agwiri ntchitu. Abali wo achita mantha cha ndipu akhumbisisa kuja ndi maudindu nganyaki, atovya ukongwa mumpingu. (1 Tim. 3:1) Kweni anyaki akhumba cha kuja ndi maudindu. Vingachitika kuti mubali munyaki wangunangisapu kuvuli ndipu wawona kuti wangaŵa wakwenere cha kuja muteŵeti wakovya pamwenga mura. Mubali munyaki wangawona kuti wangafiska cha udindu wo wangapaskika. Asani ndipu muwone, Yehova wangakuwovyani kuti muleki kuchita mantha. (Ŵerengani Ŵafilipi 2:13; 2 Ŵakorinte 4:7.) Kumbukani kuti nyengu yinyaki Mosese wajiwonanga kuti wangafiska cha ntchitu yo wangupasika. (Chit. 3:11) Yehova wangumuwovya ndipu Mosese wanguchita mantha cha kufiska ntchitu yo. Mubali wakubatizika wangachita vinthu mwambula mantha nge Mosese asani wapemphera kwaku Chiuta ndi mtima wosi kuti wamuwovyi ndipuso asani waŵerenga Bayibolu zuŵa lelosi. Kuŵanaŵaniya ŵanthu anyaki wo anguleka kuchita mantha kungamuwovya so. Iyu wangapempha ŵara mwaulemu kuti amusambizi ndipu wangazomera ntchitu yeyosi yo wangapaskika. Tichiska abali wosi akubatizika kuti akhumbika kuchita vinthu mwambula mantha kweniso kugwira ntchitu mwaphamphu mumpingu!

20, 21. (a) Kumbi Davidi wangumusimikiziyanji Solomoni? (b) Kumbi tikhumbika kugomezganji?

²⁰ Fumu Davidi yingukumbusa Solomoni kuti Yehova wazakumuwoyva mpaka po wazamumaliziya kuzenga nyumba yakusopiyamu. (1 Mik. 28:20) Vo awisi angumukambiya wanguviluwa cha ndipu Solomoni wangufiska ntchitu yo wangupaskika chinanga kuti wenga munamana ndipuso waziŵanga vinthu vimanavi. Iyu wangulongo kuti wengavi mantha ndipu wanguluta kuchigwira ntchitu. Yehova wangumuwovya kumaliza kuzenga nyumba yikulu ukongwa yakusopiyamu kwa vyaka 7 ndi hafu.

²¹ Nge mo Yehova wanguwovye Solomoni, nasi wangatiwovya kuti tichiti vinthu mwambula mantha ndi kufiska ntchitu yo watipasa mubanja ndi mumpingu. (Yes. 41:10, 13) Asani tilekengi kuchita mantha po titeŵete Yehova, tijengi ndi chigomezgu kuti watitumbikengi sonu ndipuso kunthazi. Mwaviyo, lutani kagwireni ntchitu, lekani kuchita mantha.