Asani tikhumba kuja pa ubwezi ndi munthu munyaki tikhumbika kuziŵa umampha mijalidu yaki ndipu venivi ndivu vingachitiska kuti ubwezi widu uje wakukho. Mwakuyanana waka, asani tingaziŵa mijalidu yaku Yehova, vingatiwovya kumuziŵa umampha kuti ndi munthu wa mtundu wuli. Ndipu venivi ndivu vingachitiska kuti tije nayu pa ubwezi wakukho. Pa mijalidu yinandi yamampha yo Chiuta we nayu, mijalidu yinayi ndiyu yapade ukongwa. Ndipu mijalidu yeniyi ndi: nthazi, zeru, urunji kweniso chanju.

“Yimwi Yehova Fumu Yikulu! Wonani! Mukulenga kuchanya ndi charu chapasi ndi nthazi zinu zikulu.”​—YEREMIYA 32:17.

Nthazi zaku Chiuta ziwoneke mu vinthu vo iyu wakulenga. Mwakuyeruzgiyapu, asani lumwi lawotcha ukongwa ndipu mwama pabwalu, kumbi muvwanji pa liŵavu linu? Tikayika cha kuti mutuvwa kotcha. Venivi vilongo kuti mutuvwa nthazi zaku Yehova. Kumbi lumwi le ndi nthazi zikulu wuli? Kafukufuku walongo kuti pakatikati pa lumwi patotcha pafufupi madigiri 15,000,000 seshasi. Ndipu pa sekondi yeyosi, lumwi lituzga nthazi zakuyanana ndi nthazi zo mabomba nganyukiliya mamiliyoni nganandi ngatuzga.

Kweni lumwi ndimana ukongwa kuyeruzgiya ndi nyenyezi mamiliyoni nganandi zo ze kuchanya. Asayansi asachizga kuti pa gulu la nyenyezi zikuluzikulu zo ze kuchanya, pe nyenyezi yinyaki yo njikulu ukongwa ndipu lumwi libiliyamu maulendu pafufupi 1,700. Nyenyezi yeniyi yiziŵika kuti UY Scuti. Asani nyenyezi yeniyi yingaja pamalu ngo pe lumwi, ndikuti charu chapasi chijengi mukati mwa nyenyezi yeniyi ndipuso pulaneti yo yiziŵika kuti Jupiter, nayu yingaja so mukati mwaki. Venivi vititiwovya kuvwisa umampha mazu ngo Yeremiya wangukamba ngakukwaskana ndi Yehova Chiuta. Iyu  wangukamba kuti Yehova ndiyu wakulenga kuchanya ndi charu chapasi ndi nthazi zaki zikulu.

Kumbi nthazi zaku Chiuta zititiwovya wuli? Kuti taŵanthu tilutirizgi kuja ndi umoyu, tithemba vinthu vo Chiuta wakulenga, nge lumwi kweniso vinthu vosi vamampha vo ve pacharu chapasi. Kusazgiyapu yapa, Chiuta wagwiriskiya ntchitu nthazi zaki kuti wawovyi munthu weyosi pakuyija. Kumbi iyu wachita wuli venivi? Mu vyaka handiredi vakwambiriya, Chiuta wangupaska nthazi Yesu zakuchitiya vakuziziswa. Bayibolu likamba kuti: “Achibulumutiya awona sonu, akupunduka atenda, amakhati atoweseka, ambula kuvwa atuvwa, akufwa ayuskika.” (Mateyu 11:5) Nanga wuli mazuŵa nganu? Bayibolu likamba kuti: “Wapaska nthazi ŵanthu wo avuka.” Ndipu likamba so kuti: “Wo agomezga Yehova azamusaniya so nthazi.” (Yesaya 40:29, 31) Chiuta wangatipaska ‘nthazi yakujumpha yo tituwa nayu’ kuti tikunthiyepu pamwenga kuti timalani ndi masuzgu ndipuso mayeseru ngo tikumana nangu. (2 Akorinto 4:7) Tikayika cha kuti mungayanja kuja pa ubwezi ndi Chiuta yo watitiyanja ukongwa, kweniso yo wagwiriskiya ntchitu nthazi zaki zikulu kuti watiwovyi asani takumana ndi masuzgu.

“Ntchitu zinu zinandi, Yimwi Yehova! Mukupanga vinthu vosi venivi ndi zeru zinu.”​—SALIMO 104:24.

Tingaziŵa kuti Chiuta we ndi zeru ukongwa, asani tisambira vakukwaskana ndi vinthu vo iyu wakulenga. Mwakuyeruzgiyapu, asayansi asambira vinthu vo Yehova wakulenga kuti aziŵi mo vikulengeke ndipu pavuli paki apanga vinthu vinyaki vo viyanana ndi chinthu cho Chiuta wakulenga cho yiwu achisambira. Ndipu venivi vitiŵawovya kuti apangi vinthu vakupambanapambana nge ndegi kweniso vinthu vinyaki.

Mo liŵavu la munthu lipangikiya vilongo kuti Chiuta we ndi zeru ukongwa. Mwakuyeruzgiyapu, ŵanaŵaniyani mo mwana wapangikiya. Chakwamba, unthulumi ukumana ndi zira la munthukazi, kupanga selu yimoza. Selu yeniyi yija ndi ulongozgi wosi wakukwaskana ndi mo mwana yo wawonekiyengi. Pavuli paki, selu yeniyi yigaŵikana ndipu yipanga maselu nganandi ngo ngaja ngakuyanana. Kweni asani pajumpha nyengu, maselu ngenanga ngagaŵikana so ndipu ngapanga maselu ngakupambanapambana mahandiredi nganandi. Mwakuyeruzgiyapu, maselu nganyaki ngo ngapangika ndi yanga; maselu nga mundopa, maselu ngo ngatumiza mauthenga muliŵavu ndipuso maselu nga muviwanga. Pambula kuswera, viŵalu vakupambanapambana vitamba kupangika ndipu vitamba kugwira ntchitu. Ndipu asani pajumpha myezi 9, selu yo yingwamba kupangika yikuwa kuja mwana wakukoma ndipu liŵavu laki lipangika ndi maselu mabiliyoni nganandi. Kukamba uneneska, izi ndi zeru zakuziziswa ukongwa. Ndipu venivi vichitiska ŵanthu anandi kuzomereza vo munthu munyaki yo wangulembaku Bayibolu wangukamba kuti: “Nditikuthamikani chifukwa mukundipanga mwakuziziswa ndipu venivi vitindichitiska mantha.”—Salimo 139:14.

Kumbi zeru zaku Chiuta zititiwovya wuli? Mlengi waziŵa vinthu vo tikhumbikiya kuti tikondwengi. Chifukwa chakuti iyu ngwakuwamu kweniso wavwisa vinthu, watitipaska ulongozgi wazeru kuziya mu Mazu Ngaki, Bayibolu. Mwakuyeruzgiyapu, Bayibolu likamba kuti: “Lutirizgani . . . kugowokiyana ndi mtima wosi.” (Akolose 3:13) Kumbi ulongozgi wenuwu ngwazeru? Hinya. Tikamba viyo chifukwa cha vo kafukufuku munyaki walongo. Madokotala ngakusaniya kuti kugowoke kutovya kuti munthu walekengi kusuzgika tulu kweniso kutovya kuti ndopa zilekengi kutchimbiya ukongwa. Kungawovya so kuti munthu waleki kutama matenda  ngakusuzgika maŵanaŵanu kweniso matenda nganyaki. Chiuta we nge mubwezi widu wazeru kweniso walisungu yo waleka cha kutipaska ulongozgi wamampha wo ungatiwovya. (2 Timote 3:16, 17) Kumbi mungayanja kuja ndi bwezi la viyo?

“Yehova watanja urunji.”​—SALIMO 37:28.

Nyengu zosi Chiuta wachita vinthu mwaurunji. Mwaviyo, “Chiuta wauneneska wangachita cha vinthu viheni, ndipu Wanthazizosi kuti wanganangisa cha!” (Yobu 34:10) Iyu wayeruzga mwauruji. Ndichu chifukwa chaki pakukamba zaku Yehova, munthu munyaki yo wakulembaku Buku la Sumu wangukamba kuti: “Yimwi mwazamuyeruzga ŵanthu wosi mwaurunji.” (Salimo 67:4) Chifukwa chakuti “Yehova wawona mumtima,” iyu wangapusisika cha ndi vinthu va chinyengu, kweni nyengu zosi waziŵa uneneska wa nkhani yeyosi ndipu wayeruzga mwaurunji. (1 Samuyeli 16:7) Kusazgiyapu yapa, Chiuta wawona vinthu vosi vambula urunji kweniso va chinyengu vo vichitika pacharu chapasi, ndipu walayizga kuti pambula kuswera “aheni . . . azamutuzgikamu mucharu.”​—Nthanthi 2:22.

Kweni Chiuta ngwakweruzga wankhaza cha yo wakhumba waka kulanga ŵanthu. Iyu walongo lisungu nyengu zosi asani mphakwenere. Bayibolu likamba kuti: “Yehova ngwalisungu ndipuso ngwachitima,” ndipu wachitiya lisungu chinanga mbanthu wo abuda asani alapa ndi mtima wosi. Ivi vilongore limu kuti Chiuta ndi murunji nadi.​—Salimo 103:8; 2 Peturo 3:9.

Kumbi urunji waku Chiuta utitiwovya wuli? Wakutumika Peturo wangukamba kuti: “Chiuta walivi sankhu, kweni iyu walondere munthu wakutuliya mu mtundu wewosi yo watimuwopa ndi kuchita urunji.” (Machitidu 10:34, 35) Chifukwa chakuti Chiuta walivi sankhu, tiyanduwa ukongwa ndi urunji waki. Mwaviyo, iyu wangayanja kuja nasi pa ubwezi kweniso kuti timusopengi kwali te mtundu wuli, tija charu nichi, tikufika pani ndi masambiru pamwenga te ndi chuma chinandi wuli.

Chifukwa chakuti Chiuta wakhumba kuti tiwuvwisengi umampha urunji waki kweniso kuti tiyanduwengi nawu, iyu wakutipaska njuŵi. Malemba ngakamba kuti njuŵi ye nge dangu lo ‘likulembeka mumitima yidu,’ ndipu ‘yititichitiya ukaboni’ asani te ndi nkharu yamampha pamwenga yiheni. (Aroma 2:15) Kumbi tiyanduwa wuli? Asani njuŵi yidu njakusambizika umampha  yingatiwovya kuti tileki kuchita vinthu vo vingatipweteka pamwenga vambula urunji. Ndipu asani tanangisa chinthu chinyaki, njuŵi yidu yingatiwovya kuti tilapi kweniso kuti tinozgi vinthu vo tanangisa. Kukamba uneneska, kuvwisa umampha urunji waku Chiuta kutitiwovya kuti tije nayu pa ubwezi!

“Chiuta ntchanju.”​—1 YOHANE 4:8.

Chiuta walongo nthazi, zeru ndipuso urunji, kweni Bayibolu likambapu cha kuti Chiuta ndi nthazi, zeru pamwenga urunji. M’malu mwaki likamba kuti Chiuta ntchanju. Ntchifukwa wuli likamba viyo? Ve viyo chifukwa chakuti nthazi zo Chiuta we nazu zitimuwovya pakuchita vinthu, ndipu urunji kweniso zeru, ndivu vitimulongozga mo wangachitiya vinthu vo. Kweni chanju ndichu chitimuchitiska kuti wachitengi vinthu venivi. Ndipu iyu wachita vinthu vosi mwachanju.

Chinanga kuti Yehova wasoŵa kanthu cha, kweni chanju ndichu chingumuchitiska kuti walengi ŵanthu pacharu chapasi ndipuso angelu kuchanya. Angelu ndipuso ŵanthu ayanduwa kweniso akondwa ndi chanju chaku Yehova. Chifukwa cha chanju, iyu wakulenga charu chapasi kuti ŵanthu ajengemu nge muzi wawu. Ndipu walutirizga kulongo chanju chaki ku ŵanthu ‘mwakuŵaliskiya lumwi pa ŵanthu aheni ndi amampha, ndipu wawisiya vuwa ŵanthu arunji ndi ambula urunji.’​—Mateyu 5:45.

Kusazgiyapu pa fundu yeniyi, “Yehova ngwachanju chikulu ukongwa kweniso ngwalisungu.” (Yakobe 5:11) Iyu walongo chanju chaki ku ŵanthu wosi wo achitapu kanthu kuti amuziŵi kweniso kuja nayu pa ubwezi. Chiuta wawona vo ŵanthu ŵenaŵa achita. Kukamba uneneska, “iyu watikuphweriyani.”​—1 Peturo 5:7.

Kumbi chanju chaku Chiuta chititiwovya wuli? Tikondwa ukongwa kuwona kutowa kwa lumwi asani lisere. Tikondwa so asani tituvwa mwana waseka. Ndipu asani munthu wa m’banja lidu watitiyanja, tituvwa umampha ukongwa mumtima. Chinanga kuti vinthu vosi venivi vingaŵa vakukhumbika ukongwa cha, kweni vichitiska kuti tikondwengi ndi umoyu.

Tiyanduwa so ukongwa ndi nthowa yinyaki yo Chiuta walongore chanju ndipu nthowa yeniyi ndi pempheru. Bayibolu lititikambiya kuti: “Mungafipanga mtima ndi chinthu chechosi cha, kweni pa chinthu chechosi, mwa pempheru ndi kuŵeyere limoza ndi kuwonga, vo mupempha viziŵiki kwaku Chiuta.” Nge da wachanju, iyu wakhumba kuti timukambiyengi vinthu vosi vo ve mumtima mwidu. Ndipu pavuli paki, Yehova watipaskengi “chimangu chaku Chiuta cho chiluska kuziŵa vinthu kosi.”​—Afilipi 4:6, 7.

Tikayika cha kuti fundu zo zakonkhoskeka mu nkhani iyi, zakukwaskana ndi mijalidu yaku Chiuta nge nthazi, zeru, urunji ndipuso chanju, zakuwovyani kuti mumuziŵi umampha kuti iyu ndi munthu wa mtundu wuli. Mwaviyo, kuti mulongo kuti mutimuwonga ukongwa Chiuta, titikupemphani kuti muŵerengi nkhani zakulondopu, kuti muziŵi vinthu vo Chiuta wakuchita kweniso vinthu vamampha vo wazakukuchitiyani kunthazi.