Ŵanthu angasankhana chifukwa chakupambana charu, mtundu pamwenga chineneru. Kweniso anyaki asankhana chifukwa chakupambana visopa, masambiru pamwenga chifukwa chakuti anyaki mbanthulumi ndipu anyaki mbanthukazi. Penipo anyaki asankhana chifukwa chakupambana vyaka, mo munthu wawoneke, chifukwa chakuti ngwakupunduka, watuvwa cha kweniso wawona cha. Chinanga kuti achita venivi, kweni yiwu awona kuti alivi sankhu.

Kumbi namwi mungaŵa ndi sankhu? Tanandi titanja kuwona kuti anyidu ŵe ndi sankhu. Kweni vakusuzga kuziŵa kuti taŵesi te ndi sankhu. Kweni uneneska ngwakuti, tosi tichita sankhu mu nthowa yinyaki. Pulofesa munyaki zina laki David Williams, wangukamba kuti: “Asani ŵanthu atiliwona mwambula kwenere gulu linyaki la ŵanthu ndipu pavuli paki akumana ndi munthu wa mugulu lenili, angamuchitiya vinthu mwaulemu cha kweni yiwu ŵeneku angaziŵa cha kuti amuchitiya vinthu viheni.”

Mwakuyeruzgiyapu, ku charu chinyaki cha ku Europe ko Jovica waja, kwe gulu linyaki lo ŵanthu atiliwona mwambula kwenere. Jovica wangukamba kuti: “Ndaŵanaŵananga kuti mugulu ili mulivi munthu wamampha. Kweni ndinguŵanaŵaniyapu cha kuti ndichita sankhu. Ve viyo, chifukwa ndawonanga kuti vo ndiziŵa vakukwaskana ndi ŵanthu ŵenaŵa, vauneneska.”

Maboma nganandi ngapanga marangu ngakuti ŵanthu alekengi kusankhana mtundu kweniso kusankhana mu nthowa zinyaki. Chinanga kuti ve viyo, ŵanthu aleka cha kuchita sankhu. Chifukwa wuli? Chifukwa marangu ngo apanga ngatovya ŵaka kuti ŵanthu aleki vo achita. Kweni ngangawovya cha kuti munthu wasinthi maŵanaŵanu ngaki kweniso mo wavwiya. Ve viyo, chifukwa sankhu litambiya mumaŵanaŵanu ndi mumtima wa munthu. Kweni kumbi venivi vilongo kuti kumalisa sankhu kwatondeke limu? Kumbi chilipu cho chingawovya kuti sankhu limali?