1. Kumbi ndi vinthu wuli vo vilongo kuti Yesu wawonanga kuti Malemba ngakukhumbika?

 ŴANAŴANIYANI mo ve nge vakukondwesa kuvwisiya vo Yesu wasambizanga. Kanandi wakonga mazu nga mu Malemba Ngakupaturika ngo wangungaloŵeza pamtima. Ndichu chifukwa chaki vakuziziswa cha kuti Yesu wati wabatizika waka kweniso wati waja kamanavi kuti wafwi wanguko mazu nga mu Malemba nga Chiheberi. b (Doto. 8:3; Salimo 31:5; Luka 4:4; 23:46) Ndipu kwa vyaka vitatu ndi hafu kutuliya po wangubatizikiya mpaka po wangufwiya, kanandi Yesu waŵerenganga Malemba, kuko mazu nga mu Malemba nganyaki kweniso kungakonkhoska.​—Mate. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luka 4:16-20.

2. Kumbi ntchinthu wuli cho chinguwovya Yesu kungaziŵa umampha Malemba pa nyengu yo wakuliyanga? (Wonani chithuzi cho che pachikonkhombi.)

² Vyaka vinandi Yesu wechendayambi uteŵeti waki, waŵerenganga kweniso wavwanga Mazu ngaku Chiuta mwakuwerezawereza. Asani ŵe panyumba, iyu watenere kuti wavwanga Mariya ndi Yosefe achikambiskana fundu za mu Malemba zuŵa lelosi. c (Doto. 6:6, 7) Tikayika cha kuti Yesu walutanga ku sinagogi Sabata yeyosi limoza ndi ŵanthu a mu banja laki. (Luka 4:16) We kwenuku, watenere kuti wavwisiyanga mwakuphwere Malemba ngachiŵerengeka. Pati pajumpha nyengu, Yesu wangusambira kuŵerenga yija Malemba Ngakupaturika  ngenanga. Mwaviyo, Yesu wangwamba kungaziŵa Malemba kweniso kungayanja ndipu wanguzomereza kuti ngamulongozgengi pa vo wachitanga. Mwakuyeruzgiyapu, kumbukani vo vinguchitika mu nyumba yakusopiyamu pa nyengu yo Yesu wenga ndi vyaka 12. Asambizi wo aliziŵanga umampha ukongwa Dangu laku Mozesi, “anguzizwa ukongwa ndi mo [Yesu] wamukiyanga mafumbu kweniso kuti wenga wakuvwisa vinthu.”​—Luka 2:46, 47, 52.

3. Kumbi tikambiskanengenji mu nkhani iyi?

³ Nasiso tingangaziŵa kweniso kungayanja Mazu ngaku Chiuta asani tiŵerenga Malemba nyengu zosi. Kweni, kumbi tingachita wuli kuti tiyanduwengi ukongwa ndi vo tiŵerenga? Tingasambira kutuliya pa vo Yesu wangukambiya ŵanthu wo aliziŵanga umampha Dangu, kusazgapu Asaduki, Afarisi kweniso Alembi. Alongozgi a chisopa ŵenaŵa, kanandi aŵerenganga Malemba kweni ayanduwanga cha ndi vo aŵerenganga. Yesu wangukamba vinthu vitatu vo ŵanthu ŵenaŵa akhumbikanga kuchita kuti ayanduwengi asani aŵerenga Malemba. Vo iyu wanguŵakambiya vingatiwovya kusazgiyaku lusu lidu (1) kuti tivwisengi vo tiŵerenga, (2) kuti tisaniyengi fundu zakuzirwa kweniso (3) kuti tizomerezengi Mazu ngaku Chiuta kuti ngatisinthi.

4. Kumbi lemba la Luka 10:25-29 lititisambizanji pa nkhani yakuŵerenga Mazu ngaku Chiuta?

⁴ Asani tiŵerenga Mazu ngaku Chiuta, tikhumbika kuvwisa vo ngang’anamuwa. Asani tingaleka kuchita viyo, tingayanduwa cha ndi vo tiŵerenga. Mwakuyeruzgiyapu, tiyeni tiwoni vo Yesu wangukambiskana ndi “munthu munyaki yo waliziŵanga umampha Dangu.” (Ŵerengani Luka 10:25-29.) Munthu mwenuyu wati wafumba Yesu vo wakhumbikanga kuchita kuti wakasaniyi umoyu wamuyaya, Yesu wangumuwovya kusaniya kwamuka kutuliya mu Mazu ngaku Chiuta. Yesu wangumufumba kuti: “Kumbi mu Dangu mukulembekanji? Kumbi uvwanjimu asani uŵerenga?” Munthu mwenuyu wangumuka umampha chifukwa wanguko mazu nga mu malemba ngo ngakamba va kwanja Chiuta kweniso kwanja anyidu. (Levi. 19:18; Doto. 6:5) Kweni wonani vo munthu mwenuyu wangufumba Yesu pavuli paki. Iyu wangufumba kuti: “Munyangu ndiyani ukongwa?” Vo munthu uyu wangufumba vingulongo kuti wavwisanga cha kuti vo waŵerenganga ving’anamuwanji. Venivi vamutondekesanga kuziŵa mo wangagwiriskiya ntchitu malemba pa umoyu waki.

5. Kumbi pempheru kweniso kuŵerenga mwambula kuthaŵiliya kungakuwovyani wuli?

⁵ Tingangavwisa umampha ukongwa Mazu ngaku Chiuta asani titingaŵerenga mu nthowa yakwenere. Wonani masachizu nganyaki ngo ngangakuwovyani. Chakwamba, mupempherengi mwechendayambi kuŵerenga. Tikhumbika chovyu chaku Yehova kuti tingavwisengi umampha Malemba. Mwaviyo, tikhumbika kupempha mzimu waki wakupaturika kuti utiwovyi kuŵika maŵanaŵanu pa vo tiŵerenga. Chachiŵi, mungathaŵiliyanga cha pakuŵerenga. Venivi vikuwovyeningi kuti muyivwisi nkhani yo muŵerenga. Mungachita umampha kuŵerenga mwakukweza pamwenga mwakugwiriskiya ntchitu Bayibolu lakuchita kujambula. Asani muvwisiya mazu ngakujambulika kweniso kungawona papepala, vingakuwovyani kuvwisa, kukumbuka kweniso kusambira vinandi mu Mazu ngaku Chiuta ngo muŵerenga. (Yoswa 1:8) Asani mwamaliza kuŵerenga, pempherani so kuti mumuwongi Yehova chifukwa cha mphasu ya Mazu ngaki kweniso kumupempha kuti wakuwovyeni kuti mugwiriskiyengi ntchitu vo mwaŵerenga.

6. Kumbi kujifumba mafumbu kweniso kulemba manosi asani muŵerenga kungakuwovyani wuli? (Wonani so chithuzi.)

⁶ Tiyeni tiwoni so masachizu nganyaki ngaŵi ngo ngangakuwovyani kuti mulivwisengi  umampha ukongwa Bayibolu. Chachitatu, mujifumbengi mafumbu ngakukwaskana ndi vo mwaŵerenga. Asani muŵerenga nkhani yinyaki ya mu Bayibolu mujifumbengi kuti: ‘Kumbi mbayani wo akambika ukongwa mu nkhani iyi? Kumbi ndiyani yo walongoro? Kumbi wakambiskana ndiyani, ndipu ntchifukwa wuli? Kumbi ndi nunkhu ndipuso mphanyengu niyi po chakuchitika chenichi chachitikanga?’ Mafumbu ngenanga ngangakuwovyani kuŵanaŵaniya nkhani yo kweniso kulondo fundu zikuluzikulu zo muŵerenga. Ndipuso chachinayi, pa nyengu yo muŵerenga mulembengi fundu zakudumuwa. Asani mulemba vo mwaŵerenga muŵanaŵaniyapu ukongwa, ndipu venivi vitikuwovyani kuyivwisa umampha ukongwa nkhani yo. Kweniso kulemba kungakuwovyani kuti mukumbukengi vo mwaŵerenga. Mungalemba mafumbu, vo mwasaniya pakufufuza, fundu zikuluzikulu zakudumuwa, mo mungagwiriskiya ntchitu vo mwaŵerenga pamwenga mungalemba mo muvwiya vakukwaskana ndi vo mwaŵerenga. Kuchita venivi kungakuwovyani kuti muwonengi kuti uthenga wa mu Mazu ngaku Chiuta uluta kwaku yimwi.

7. Kumbi tikhumbika jalidu nili asani tiŵerenga, nanga ntchifukwa wuli? (Mateyu 24:15)

⁷ Yesu wangukamba jalidu linyaki lakukhumbika lo lingatiwovya kuti tivwisengi vo tiŵerenga mu Mazu ngaku Chiuta, ndipu jalidu laki nkhuwamu. (Ŵerengani Mateyu 24:15.) Kumbi kuwamu kung’anamuwanji? Ndi lusu lakuziŵa mo fundu yinyaki yikoliyana ndi fundu yinyaki kweniso mo yipambaniyana ndi fundu yinyaki, ndipuso kuziŵa fundu yo yaleka kukonkhoskeka mwakuvwika umampha. Yesu wangulongo so kuti tikhumbika kuwamu kuti tiziŵi vinthu vo vifiska mauchimi nga mu Bayibolu. Tikhumbika so kuwamu kuti tivwisengi chechosi cho tiŵerenga mu Bayibolu.

8. Kumbi mungachita wuli kuti muwengemu asani muŵerenga Bayibolu?

⁸ Yehova watovya ateŵeti ŵaki kuti awengemu asani aŵerenga. Mwaviyo, mumupemphengi kuti wakuwovyeni kuja ndi jalidu lenili. (Nthanthi 2:6) Kumbi mungachita wuli vinthu mwakukoliyana ndi pempheru linu? Muyisandengi mwakuphwere nkhani yo muŵerenga ndipu muwonengi mo yikoliyana ndi vinthu vinyaki vo muziŵa kali. Kuti mufiski  kuchita venivi, mugwiriskiyengi ntchitu mabuku ngidu nge Kabuku Kakufufuziya Nkhani ka Akaboni aku Yehova. Mabuku ngenanga ngangakuwovyani kuti muziŵi vo mavesi nga mu Bayibolu ngang’anamuwa kweniso kuwona mo mungangagwiriskiya ntchitu pa umoyu winu. (Ahe. 5:14) Asani muwamu vo muŵerenga, mbwenu mungavwisengi umampha ukongwa Malemba.

9. Kumbi ndi fundu yakukhumbika niyi ya mu Malemba yo Asaduki ayitoliyangaku kanthu cha?

⁹ Asaduki angaziŵanga umampha ukongwa mabuku ngakwambiriya ngankhondi nga Malemba Ngachiheberi, kweni azitoliyangaku kanthu cha fundu zakukhumbika za mu mabuku ngenanga. Mwakuyeruzgiyapu, wonani mo Yesu wangumukiya Asaduki ŵati amufumba nkhani yachiyuka. Iyu wanguŵafumba kuti: “Kumbi mukuŵerenga cha mubuku laku Mozesi, mu nkhani yakukwaskana ndi chivwati cha minga kuti Chiuta wangumukambiya kuti: ‘Ini ndini Chiuta waku Abrahamu, Chiuta waku Isaki ndipuso Chiuta waku Yakobe’?” (Mariko 12:18, 26) Chinanga kuti Asaduki anguyiŵerenga kananandi waka nkhani yeniyi, kweni fumbu lo Yesu wanguŵafumba lingulongo kuti ayitoliyangaku kanthu cha fundu yakukhumbika ya mu Malemba yakukwaskana ndi chiyuka.​—Mariko 12:27; Luka 20:38. d

10. Kumbi titenere kuja masu ndi vinthu nivi asani tiŵerenga?

¹⁰ Kumbi tisambiranjipu penapa? Asani tiŵerenga, tikhumbika kuja masu kuti tiziŵi vosi vo tingasambira pa vesi pamwenga pa nkhani ya mu Bayibolu yo tiŵerenga. Titenere kuziŵa vinthu vipusu pe cha, kweni titenere so kuziŵa uneneska wakuzirwa ndipuso fundu zinyaki.

11. Mwakukoliyana ndi 2 Timote 3:16, 17, kumbi mungazisaniya wuli fundu zakuzirwa za mu Bayibolu?

¹¹ Kumbi mungazisaniya wuli fundu zakuzirwa asani muŵerenga Bayibolu? Wonani vo lemba 2 Timote 3:16, 17 likamba. (Ŵerengani.) Vesi ili likamba kuti “malemba ngosi . . . ngatovya” (1) pakusambiza, (2) pakuchenya, (3) pakunyoloska vinthu ndipuso (4) pakulunguchizga. Mungasaniya fundu zinayi zenizi chinanga ndi mu mabuku nganyaki nga mu Bayibolu ngo mutingagwiriskiya ntchitu viŵi cha. Muyifufuzengi mwakuphwere nkhani yo muŵerenga kuti muziŵi vo yitikusambizani vakukwaskana ndi Yehova, khumbu laki pamwenga vakukwaskana ndi fundu za mu Bayibolu. Wonani mo yingakuwovyiyani pakuchenya. Mungachita venivi mwakuwona mo mavesi ngenanga ngangakuwovyiyani kuziŵa kweniso kukana maŵanaŵanu ngaheni ndi kulutirizga kuja wakugomezgeka kwaku Yehova. Wonani mo nkhani yo mungayigwiriskiya ntchitu pakunyoloska maŵanaŵanu ngaheni, panyaki vingaŵa vinthu viheni vo munthu wangukamba mu uteŵeti. Kweniso wonani mo mavesi ngo muŵerenga ngangakulunguchizgiyani kuti muwonengi vinthu nge mo Yehova wativiwone. Asani mukumbukengi fundu zinayi zo zazumbulika pa 2 Timote 3:16, 17, ndikuti musaniyengi fundu zakuzirwa zo zingakuwovyani kuti  muyanduwengi ukongwa asani muŵerenga Bayibolu.

12. Ntchifukwa wuli Yesu wangufumba Afarisi fumbu lakuti “Kumbi mukuŵerenga cha?”

¹² Yesu wangufumba so fumbu lakuti “Kumbi mukuŵerenga cha” kuti wavumbuwi maŵanaŵanu ngaheni ngo Afarisi ŵenga nangu pa nkhani yakuŵerenga Malemba. (Mate. 12:1-7) e Pa nyengu yeniyi, Afarisi angukamba kuti akusambira aku Yesu aswa dangu la Sabata. Pakuŵamuka, Yesu wangukamba vakuwoniyapu viŵi va mu Malemba ndipu wanguko vesi linyaki mu buku la Hoseya kulongo kuti Afarisi avwisanga cha chifukwa cho dangu la Sabata lingupangikiya ndipu atondekanga kulongo lisungu. Ntchifukwa wuli Mazu ngaku Chiuta ngaŵasinthanga cha? Chifukwa angaŵerenganga ndi chilatu chakungasaniriya vifukwa kweniso ndi mtima wakujikuzga. Venivi vaŵatondekesanga kuvwisa vo aŵerenganga.​—Mate. 23:23; Yoha. 5:39, 40.

13. Kumbi titenere kuŵerenga Bayibolu ndi maŵanaŵanu wuli, nanga ntchifukwa wuli?

¹³ Kutuliya pa vo Yesu wangukamba, tisambira kuti tikhumbika kuŵerenga Bayibolu ndi chilatu chamampha. Mwakupambana ndi Afarisi, titenere kuja akujiyuyuwa kweniso akukhumbisiska kusambira. Titenere ‘kuzomereza mwakuzika kuti mazu ngapandiki mwaku isi.’ (Yako. 1:21) Asani te akuzika, tizomerezengi kuti Mazu ngaku Chiuta ngasinthi umoyu widu. Vo tisambira mu Bayibolu pa nkhani ya lisungu kweniso chanju vingasintha maŵanaŵanu ngidu pija asani tingakhwecha mtima wakujikuzga kweniso kuleka kungasaniriya vifukwa Mazu ngaku Chiuta.

14. Kumbi tingachita wuli kuti tiziŵi asani tizomereza Bayibolu kuti litisinthi? (Wonani so vithuzi.)

¹⁴ Mo tichitiya vinthu ndi anyidu vingalongo  kuti tizomereza kuti Mazu ngaku Chiuta ngatisinthi pamwenga cha. Afarisi angutondeka kuzomereza Mazu ngaku Chiuta kuti ngasinthi mtima wawu ndipu venivi vachitiskanga kuti ‘ayeruzgengi ŵanthu ambula kunanga.’ (Mate. 12:7) Mwakuyanana ŵaka, mo tiwone anyidu kweniso mo tichitiya nawu vinthu vingavumbuwa asani tizomereza Mazu ngaku Chiuta kutisintha pamwenga cha. Mwakuyeruzgiyapu, kumbi kanandi tikamba vinthu vamampha vo tiwona mwa anyidu pamwenga tijaliya ŵaka kukamba vo anangisa? Kumbi titiŵachitiya lisungu anyidu ndipu te akunozgeka kuŵagowoke pamwenga titiŵayeruzga kweniso kuŵasungiya vifukwa? Kujifumba mafumbu ngenanga kungalongo asani tizomereza kuti vo tiŵerenga visinthengi maŵanaŵanu ngidu, mo tivwiya kweniso vo tichita.​—1 Timo. 4:12, 15; Ahe. 4:12.

15. Kumbi Yesu wangawonanga wuli Malemba Ngakupaturika?

¹⁵ Yesu wangayanjanga Malemba Ngakupaturika ndipu mazu nga pa Salimo 40:8 ngangukambiya limu mo Yesu wazamuvwiya vakukwaskana ndi Mazu ngaku Chiuta. Lemba lo lititi: “Ini ndikondwa kuchita khumbu linu yimwi Chiuta wangu, ndipu dangu linu le mukati mwangu.” Chifukwa chakuti Yesu wayanjanga Malemba, wakondwanga ndipu wangulutirizga kuteŵete Yehova. Nasi tingakondwa kweniso kulutirizga kuteŵete Yehova asani tiŵerenga Mazu ngaku Chiuta kweniso kungayanja.​—Salimo 1:1-3.

16. Kumbi mungachita wuli kuti muyanduwengi ukongwa asani muŵerenga Mazu ngaku Chiuta? (Wonani bokosi lakuti “ Mazu Ngaku Yesu Ngangakuwovyani Kuti Muvwisengi vo Muŵerenga.”)

¹⁶ Mwakukoliyana ndi vo Yesu wangukamba kweniso chakuwoniyapu chaki, tiyeni tisazgiyeku lusu lidu lakuŵerenga Bayibolu. Tingasazgiyaku lusu lidu lakuvwisa mavesi nga mu Bayibolu mwa kupemphera, kuŵerenga mwambula kuthaŵiliya, kujifumba mafumbu kweniso kulemba fundu zakudumuwa. Tifufuzengi mu mabuku ngidu kuti tiwengemu vo tiŵerenga. Tingasambira kugwiriskiya ntchitu umampha Bayibolu chinanga ndi mavesi ngo tileka kungagwiriskiya ntchitu kaŵikaŵi mwa kufufuza fundu zakuzirwa zo ntchipusu cha kuziziŵa. Kweniso tingazomereza kuti Mazu ngaku Chiuta ngatisinthi asani titesesa kuja ndi maŵanaŵanu ngakwenere pa nyengu yo titingaŵerenga. Asani titesesa kuchita venivi, tiyanduwengi ukongwa pa nyengu yo tiŵerenga Bayibolu ndipuso tilutirizgengi kuja pa ubwezi wakukho ndi Yehova.​—Salimo 119:17, 18; Yako. 4:8.