Cha m’ma 1940, apapi ŵangu angwamba kusambira Bayibolu ndi Akaboni aku Yehova. Sambiru lenili lingulutiriya cha kweni ama angulutirizga kulonde magazini nga Chigongwi cha Mlinda ndi Jani Masu! Mu 1950, ku New York City kunguchitika unganu wa vyaru ndipu banja lidu linguluta.

Unganu wati wajumphapu ŵaka, Mubali Lawrence Jeffries wangwamba kutiyende. Iyu wanguyesesa kundiwovya kuti ndisambiri uneneska. Kweni pakwamba ndingukoliyana navu cha chifukwa ndaŵanaŵananga kuti Akaboni aku Yehova akhumbika kuchitaku ndali kweniso kuja asilikali mumalu mwakujapu ŵaka cheti. Ndingukambiya Lawrence kuti asani munthu weyosi kunu ku America wangakana kuluta ku nkhondu, ndikuti arwani ŵidu angaza ndi kulonda charu chidu chosi. Mubali Lawrence Jeffries wangukambiskana nani mwakuzikira kuti: “Kumbi uŵanaŵana kuti Yehova Chiuta wangachitanji asani ŵanthu wosi ku America angayamba kumuteŵete mbwenu pavuli paki arwani atuza ndi kuŵayukiya?” Mazu ngenanga kweniso vinthu vinyaki vo wangundikambiya, vingundiwovya kuwona kuti maŵanaŵanu ngangu ngenga ngambula kwenere. Venivi vingundiwovya kuti ndikhumbisiski kusambira uneneska.

Ndingwamba kumaliya maora nganandi kuŵerenga magazini ngakali nga Chigongwi cha Mlinda kweniso Jani Masu! ngo ama angungaŵika musitozi. Pati pajumpha nyengu ndinguwamu kuti wo ndasambiranga wenga uneneska, mwaviyo ndinguzomera kuti Mubali Jeffries wasambirengi nani Bayibolu. Ndingwamba so kusanirika pa maunganu nyengu zosi. Ndaviyanjanga vo ndasambiranga ndipu ndinguja mupharazgi wa uthenga wamampha. Vilatu vangu vingusintha ndati ndaziŵa kuti “zuŵa likulu laku Yehova [lenga] pafupi!” (Zefa. 1:14) Ndakhumbanga so cha kuluta ku yunivesite mumalu mwaki, ndakhumbanga kovya ŵanthu kusambira uneneska wa mu Bayibolu.

 Ndingumaliza masambiru nga ku sekondale pa 13 June 1956 ndipu pati pajumpha mazuŵa ngatatu, ndingubatizika pa unganu wadera. Pa nyengu iyi, ndaziŵanga cha kuti Yehova wanditumbikikengi ukongwa chifukwa ndingusankha kugwiriskiya ntchitu umoyu wangu kusambira kweniso kusambiza ŵanthu vakukwaskana ndi Iyu.

Pati pajumpha myezi 6 kutuliya po ndingubatizikiya ndinguja mpayiniya wa nyengu zosi. Mu Uteŵeti wa Ufumu wa December 1956, mwenga nkhani ya mutu wakuti “Kumbi Mungachiteŵete ko Kukhumbika Apharazgi Anandi a Ufumu?” Nani ndenga wakwenere kuchiteŵete kwenuku. Ndakhumbanga kuchiwovya ko kwenga apharazgi amanavi a uthenga wamampha.​—Mate. 24:14.

Ndingusamiya ku Edgefield, ku South Carolina. Mpingu wenuwu wenga ndi apharazgi anayi pe. Ini ndati ndasamiya kwenuku tingukwana apharazgi ankhondi. Tachitiyanga maunganu nga mpingu munyumba ya mubali muchipinda cha kumasu cha nyumba yaki. Mwezi wewosi ndamaliyanga maora 100 mu uteŵeti wa kumunda. Ndatangwanikanga chifukwa ndalongozganga abali mu uteŵeti kweniso kukamba nkhani mumpingu. Vakukondwesa kuti asani ndichita vinandi mumpingu ndipu ndasambiranga so vinandi vakukwaskana ndi Yehova.

Munthukazi munyaki yo ndasambiranga nayu Bayibolu wenga ndi nyumba yakuphweriyaku maliru mutawuni ya Johnston, mtunda wa makilomita ngamanavi kutuliya ko ndajanga. Iyu wangundilemba ntchitu yo ndagwiranga kwa mazuŵa ngamanavi pa sabata ndipu wangutizomereza kuti tigwiriskiyengi ntchitu nyumba yaki yimana kuchitiyamu maunganu.

Mubali Jolly mwana waku Jeffries yo wandisambizanga Bayibolu wangusamiya ku Brooklyn, New York ndipu tingwamba kuchitiya limoza upayiniya. Ini ndi iyu tachitanga lenti mu kanyumba kakuchita kumangiliya kuvuli kwa galimotu.

Ŵanthu wo agwiranga ntchitu ku South Carolina alondiyanga ndalama zimana ukongwa. Talondiyanga madola ngaŵi pamwenga ngatatu pa zuŵa. Zuŵa linyaki ndingumaliziya limu ndalama yimanavi yo ndenga nayu kuguliya chakurya. Ndati ndatuwa ŵaka musitoru yo ndingulamu chakurya, munthu munyaki wanguza ndikundifumba kuti: “Kumbi ukhumba ntchitu? Ndikulipirengi 1 dola pa ora lelosi.” Iyu wangundikambiya kuti ndigwiri ntchitu yakutowesa kwa mazuŵa ngatatu pamalu po agwirangapu ntchitu yakuzenga. Ivi vinguwoneke limu kuti Yehova wandiwovyanga kuti ndilutirizgi kuja ku Edgefield. Chinanga kuti ndenga ndi ndalama zimanavi, kweni mu 1958 ndinguluta ku unganu wa vyaru wo unguchitikiya ku New York City.

Pa zuŵa lachiŵi la unganu wo, chinthu chinyaki chapade chinguchitika. Ndingukumana ndi Ruby Wadlington yo wateŵetiyanga nge mpayiniya wa nyengu zosi ku Gallatin, ku Tennessee. Chifukwa chakuti tosi takhumbanga kuzija amishonale, tingusanirikapu pa unganu wa ŵanthu wo akhumba kuchisere Sukulu ya Giliyadi. Pavuli paki, tingwamba kulemberana makalata. Ndipu nyengu yinyaki ndingudanika ku Gallatin kuti nkhakambi nkhani yachisanisani. Pa nyengu yeniyi ndingusaniriyapu mpata kumukhumba nthengwa Ruby. Pavuli paki, ndingusamiya ku mpingu ko Ruby wawungananga ndipu tingutorana mu 1959.

Pa nyengu yo ndenga ndi vyaka 23, ndingusankhika kuja mteŵeti wa mpingu (yo sonu wadanika kuti wakukumaniska ntchitu za wupu wa ŵara) ku Gallatin. Mubali Charles Thompson wati waja ŵaka wakuwonere dera, mpingu widu ndiwu wangwamba kucheze. Iyu waziŵanga vinandi kweni wangundifumba maŵanaŵanu pa vo abali akhumbikiyanga kweniso mo akuwonere madera anyaki anguŵawovyiyapu. Kwaku iyu ndingusambira kuti mbumampha kufumba vinthu kweniso kuziŵa fundu zosi wechendasankhi vakuchita.

Mu May 1964, ndingudanika kuti nkhachiti nawu Sukulu ya Uteŵeti wa Ufumu kwa mwezi umoza yo yinguchitikiya ku South Lansing, New York. Abali wo achitisanga sukulu yeniyi anguchitiska kuti ndikhumbisiski ukongwa kusambira vinandi vakukwaskana ndi Yehova kweniso kuti ndikuwi mwauzimu.

Mu January 1965, ofesi ya nthambi yingutikambiya kuti ini ndi Ruby tiyambi kuwonere dera. Tingwamba kuwonere chigaŵa chikulu ukongwa ndipu chayambiyanga ku Knoxville, Tennessee, mpaka kuchifika ku Richmond, Virginia. Chigaŵa chenichi chasazgangapu so mipingu yaku North Carolina, Kentucky, kweniso West Virginia. Ndayendiyanga ŵaka mipingu ya afipa pe chifukwa pa nyengu iyi marangu ngazomerezanga cha kumwera kwa United States, kuti afipa awunganengi limoza ndi azungu. Abali ŵenga akavu ndipu tinguwona kuti tikhumbika kuŵapaskaku vinthu vo tenavu. Mubali munyaki yo wanguteŵete nge wakuwonere dera kwa nyengu yitali wangundisambiza fundu yakukhumbika ukongwa yakuti: “Uchitengi vinthu ndi ŵanthu nge Mubali. Asani wayende mpingu, ungachitanga vinthu nge kuti we bwana wawu cha. Ungaŵawovya abali ndi azichi, pija asani atikuwona nge mubali.”

Zuŵa linyaki tati tayende mpingu wo wenga ndi apharazgi amanavi, Ruby wangwamba kusambira Bayibolu ndi msungwana munyaki yo wenga ndi mwana munthukazi wa chaka chimoza. Chifukwa chakuti pa nyengu iyi pengavi munthu wakuti wangachita nayu sambiru, Ruby wamusambizanga kuziya mu makalata. Tati taza so kuziyende mpingu uwu, msungwana mwenuyu wanguza pa maunganu ngosi nga mu sabata yapade yeniyi. Azichi ŵaŵi wo ŵenga apayiniya apade ŵati ŵaza mumpingu wenuwu, yiwu angulutirizga kusambira nayu Bayibolu ndipu pavuli paki wangubatizika. Te ku Beteli ya ku Patterson mu 1995, pavuli pa vyaka 30, mzichi munyaki wachisungwana wangujiziŵikisa kwaku Ruby. Iyu wenga mwana wa munthukazi yo Ruby wangusambirapu nayu Bayibolu. Mzichi wachisungwana mwenuyu limoza ndi mulumu waki, angusere Sukulu ya Giliyadi kilasi nambala 100.

Dera lachiŵi lo tinguteŵetiyaku nge akuwonere dera chenga chigaŵa chapakati cha ku Florida. Pa nyengu iyi takhumbikanga galimotu, mwaviyo tingugula ndipu tinguyigula mwakutchipa ukongwa. Kweni pati pajumpha sabata yimoza kutuliya po tinguyiguliya injini yaki yingunagika. Tengavi ndalama yeyosi yakunozgeske. Tingudana mubali yo ndinguwona kuti wangatiwovya. Mubali mwenuyu wangukambiya wa ntchitu waki kuti wayinozgi ndipu wangutinozge kwawezi. Pavuli paki mubali mwenuyu wangutikambiya kuti, “Kundipasa chechosi cha.” Ndipu wangutipaska so ndalama nge mphasu! Mubali mwenuyu wangulongo chakuwoniyapu chamampha cha mo Yehova waphwere ateŵeti ŵaki. Venivi vingutikumbuska kuti nasi tikhumbika kuja akupaska.

Nyengu yeyosi yo tacheziyanga mipingu, tajanga kunyumba za abali. Venivi vingutiwovya kuja ndi mabwezi nganandi ngamampha. Zuŵa linyaki ndigwamba kulemba lipoti lakukwaskana ndi mpingu ndipu ndingulisiya mukamachini ko ndalembiyangapu ndati ndatuwapu. Ndati ndaweku ndi mazulu ndingusaniya kuti kamwana ka vyaka vitatu ka banja lo tingufikiyaku kasisita lipoti lenili mwakuti ndakhumbikanga kwamba so kulemba. Kwa vyaka vinandi ndamupheriyanga chifukwa cha vo wanguchita.

Mu 1971, ndingulonde kalata yo yakambanga kuti ndiyambengi kuteŵete nge wakuwonere chigaŵa ku New York City. Tinguzizwa ukongwa! Tichisamiya kwenuku ndenga ŵaka ndi vyaka 34. Abali wo ŵenga azungu angundilonde umampha nge wakuwonere chigaŵa wawu wakwamba mufipa.

Nge wakuwonere chigaŵa ndakondwanga kusambiza vakukwaskana ndi Yehova kukumaliya kwa sabata yeyosi pa unganu wadera. Akuwonere madera anandi muchigaŵa changu, aziŵanga vinandi kuphara ini. Yumoza mwaku yiwu ndiyu wangukamba nkhani yangu ya ubatizu. Munyaki wenga Mubali Theodore Jaracz, yo pavuli paki wanguzija mu Wupu Wakulongozga. Penga so abali anyaki anandi wo aziŵanga vinandi wo ateŵetiyanga pa Beteli ya ku Brooklyn. Ndinguwonga ukongwa chifukwa chakuti akuwonere madera kweniso wo ateŵetiyanga pa Beteli achitiskanga kuti ndifwatukengi  pa uteŵeti wangu. Ndingujiwone ndija kuti yiwu ŵenga aliska achanju wo athembanga Mazu ngaku Chiuta kweniso akoliyananga ukongwa ndi gulu laku Yehova. Kujiyuyuwa kwawu kungundiwovya kuti kuŵi kupusu kuteŵete nge wakuwonere chigaŵa.

Mu 1974 Wupu Wakulongozga ungusankha akuwonere madera anyaki kuti ayambi kuteŵete nge akuwonere vigaŵa. Ndipu ini ndingwamba so kuteŵete nge wakuwonere dera ku South Carolina. Vakukondwesa kuti pa nyengu iyi, afipa ndipuso azungu kumwera kwa United States, angwamba kuwungana pamoza kwambula kusankhana mitundu ndipu abali angukondwa ukongwa chifukwa cha venivi.

Kukumaliya kwa 1976, angundipempha kuti nkhatewetiyengi kudera la Georgia lo le pakati pa Atlanta ndi Columbus. Ndikumbuka umampha pa nyengu yo ndingukamba nkhani ya nyifwa ya ŵana ankhondi a banja la ŵanthu wo ŵenga afipa wo angufwa chifukwa chakuti munthu munyaki wangotcha nyumba yawu. Anyinawu a ŵana ŵenaŵa ŵenga adimiti chifukwa chakuti angufya ndi motu wenuwu. Akaboni anandi afipa kweniso azungu, azanga kuchipatala kuzipembuzga apapi ŵenaŵa. Ndingujiwone ndija kuti abali ndi azichi ŵe ndi chanju chapade. Asani ateŵeti aku Chiuta alongorana lisungu mu nthowa yeniyi, vitovya kuti akunthiyengepu masuzgu ngakulu.

Mu 1977, angutipempha kuti tiluti ku Beteli ya ku Brooklyn kuti tikawovyi pa purojekiti yinyaki kwa myezi yimanavi. Te pafupi kumaliza purojekiti yeniyi, abali ŵaŵi a mu Wupu Wakulongozga angukumana nani ndipu angutipempha kuti ini ndi Ruby tiyambi kuteŵete pa Beteli. Ndipu tinguzomera uteŵeti wenuwu.

Kwa vyaka 24, ndinguteŵete mu Dipatimenti ya Uteŵeti, ko kanandi abali amuka mafumbu ngakusuzga. Kwa vyaka vinandi, Wupu Wakulongozga waja uchipereka ulongozgi mwakukoliyana ndi fundu za mu Bayibolu. Venivi vitovya Dipatimenti ya Uteŵeti kumuka mafumbu kweniso ativigwiriskiya ntchitu pakusambiza akuwonere madera, ŵara ndipuso apayiniya. Ulongozgi wenuwu wawovya abali ndi azichi anandi kuja Akhristu akukhwima. Ndipu pakumaliya paki, venivi vawovya kuti vinthu viyendengi umampha mu gulu laku Yehova.

Kwambiya mu 1995 mpaka mu 2018, ndaja ndichiyendere maofesi nga nthambi ngakupambanapambana nge wakumiya likulu lidu, yo kali wadanikanga kuti wakwende nthambi. Ndakumananga ndi abali a mu Makomiti nga Nthambi, abali ndi azichi wo ateŵete pa Beteli ndipuso amishonale, kuŵachiska kweniso kuŵawovya pa masuzgu ngo akumananga nangu. Abali ndi azichi atikambiyanga vo akumananga navu ndipu venivi vaja vichitichiska ini ndi Ruby. Mwakuyeruzgiyapu, tati taluta ku Rwanda mu 2000, tingukwaskika ukongwa kuvwa mo abali ndi azichi kweniso banja la Beteli, angupone nkhondu yo yingwamba chifukwa cha kusankhana mitundu mu 1994. Anandi abali ŵaŵu angufwa. Chinanga kuti angukumana ndi masuzgu ngenanga, yiwu angulongo kuti ŵe ndi chivwanu, chilindizga kweniso likondwa.

Sonu te ndi vyaka vakujumpha 80 ndipu kwa vyaka 20 ndaja ndichiteŵete mu Komiti ya Nthambi ya ku United States. Ndikulutaku cha ku yunivesite kweni ndalonde masambiru ngapachanya ukongwa kutuliya kwaku Yehova kweniso gulu laki. Masambiru ngenanga ngachitiska kuti ndifiski kusambiza ŵanthu anyaki uneneska wa mu Bayibolu wo ungaŵawovya kwamuyaya. (2 Akori. 3:5; 2 Timo. 2:2) Ndawona mo uthenga wa mu Bayibolu wawovye ŵanthu kusintha umunthu wawu kweniso kuja pa ubwezi wakukho ndi Mlengi wawu. (Yako. 4:8) Chinanga kuti te akukota, ini ndi Ruby tilutirizga kuchiska ŵanthu anyaki kuti ayanjengi kusambira vakukwaskana ndi Yehova kweniso kusambiza anyawu uneneska wa mu Bayibolu! Wenuwu ndi mwaŵi ukulu ukongwa wo mteŵeti waku Yehova wangaŵa nawu.