1, 2. Kumbi ndi nkhondu niyi yo yichitikengi pambula kuswera, nanga nchinthu wuli cho ateŵeti aku Chiuta azamukhumbika cha kuchita?

PA October 30, 1938, ŵanthu anandi ku United States avwisiyanga seŵeru la pawayilesi. Wo angumiya ŵanthu akupharazga makani pawayilesi mu seŵeru lo, angukamba kuti kuchanya kutuwengi vinthu vo vinangengi charu chapasi. Chinanga kuti nkhani yo yenga ŵaka seŵeru la pawayilesi, ŵanthu anandi anguchita mantha chifukwa aŵanaŵananga kuti yenga nkhondu chayiyu. Anyaki anozgekiyanga munthowa zakupambanapambana kuti ajivikiliyi ku vinthu vo aŵanaŵananga kuti vizengi kuzinanga charu chapasi.

² Mwakuyana ŵaka, nasi mazuŵa nganu tilindiza nkhondu yo ye pafupi kuchitika, kweni ŵanthu atondeka kuchitapu kanthu kuti anozgeke nkhondu yeniyi. Nkhondu iyi, ndi nthanu ŵaka cha, ndi nkhondu chayiyu yo yikulembeke limu kali m’Bayibolo. Nkhondu yeniyi ndi Aramagedoni, nkhondu yaku Chiuta yo yazamutuzgapu charu ichi chiheni. (Chiv. 16:14-16) Ateŵeti aku Chiuta a pacharu chapasi azamuchitaku nawu cha nkhondu yeniyi, kweni azamuchita ŵaka mantha chifukwa cha vinthu vakofya vo vazamuchitika pa zuŵa lo Chiuta wazamulongore nthazi zaki.

3. Kumbi ndi uchimi nuwu wo tikambiskanengi ndipu nchifukwa wuli ngwakukhumbika kwaku isi?

³ Uchimi wa m’Bayibolo wo ukulembeka pa Zekariya chaputala 14, ukonkhoska vinandi va nkhondu ya Aramagedoni. Chinanga kuti uchimi uwu ukukonkhoskeka vyaka 2,500 vajumpha, kweni ukwaska umoyu widu. (Ŵar. 15:4) Vinthu vinandi vo vikukonkhoskeka, vikwaskana ndi vinthu vo vachitikiya ŵanthu aku Chiuta kwambiya mu 1914, po Ufumu waku Mesiya ungwambiya kuwusa kuchanya ndipuso ukonkhoska vinthu  vakukondwesa vo vichitikengi pambula kuswera. Uchimi uwu, ukonkhoska so vinthu vinyaki vakukhumbika ukongwa nge, kupangika kwa “dambu lisani ukongwa” ndipuso kulutirizga kwenda kwa “maji nga umoyu.” (Zek. 14:4, 8) Dambu lisani lenili, ndakukhumbika ukongwa chifukwa livikiliya ŵanthu aku Yehova. Asani tingaziŵa vo maji nga umoyu ngang’anamuwa, tingawonengi kuti ngamampha ŵaka pe cha, kweni tikhumbisiskengi kuti tingamwi. Mwaviyo, kuti tiyanduwi tikhumbika kuwuvwisiya mwakuphwere ukongwa uchimi wenuwu.—2 Pet. 1:19, 20.

4. (a) Kumbi zuŵa laku Yehova likwamba zukwanji? (b) Pati pajumpha vyaka vinandi chechendafiki chaka cha 1914, kumbi ŵanthu aku Yehova apharazganganji, nanga alongozgi a ndali ndi a visopa anguchitanji?

⁴ Chaputala 14 cha Zekariya chitamba ndi mazu ngakuti ‘zuŵa laku Yehova.’ (Ŵerengani Zekariya 14:1, 2.) Kumbi zuŵa lenili limiyanji? Limiya “zuŵa la Ambuya” lo likwamba po “Ufumu wa panupasi” ukuja ‘ufumu wa Mbuyafwi, ndi waku Khristu waki.’ (Chiv. 1:10; 11:15) Zuŵa lenili likwamba panyengu yo Ufumu waku Mesiya ukujalikiskika kuchanya mu 1914. Pati pajumpha vyaka vinandi chechendafiki chaka cha 1914, ateŵeti aku Yehova angupharazga ku ŵanthu kuti ‘nyengu ya a mitundu’ yimalengi m’chaka chenichi ndipu m’charu muŵengi masuzgu nganandi kuluska ngo ngengapu kali. (Luka 21:24) Kumbi ŵanthu anguchitanji? M’malu mwa kuvwiya vo ateŵeti yaŵa akambanga, alongozgi andali ndi avisopa angwamba kunyoza ndi kutombozga apharazgi aphamphu ŵenaŵa. Vo ŵanthu yaŵa anguchita, venga nge kuti anyoza Chiuta Wanthazi Zosi chifukwa Akhristu akusankhika amiya “Yerusalemu wakuchanya,” yo wang’anamuwa Ufumu waku Mesiya, weniwo yiwu amuwusa.—Ŵah. 12:22, 28.

5, 6. (a) Kumbi ndi vinthu nivi vo vingukambikiya limu kuti amitundu azamuchitiya “msumba” ndipuso ‘zika’ zaki? (b) Kumbi “ŵanthu akujaku” ŵenga ayani?

⁵ Zekariya wangukambiya limu vo amitundu atingi achitengi. Iyu wanguti: “Msumba [wa Yerusalemu] urondekengi.” “Msumba,” umiya Ufumu waku Chiuta ndipu Akhristu akusankhika wo ndi zika ndiwu amiya Ufumu uwu pacharu chapasi. (Ŵaf. 3:20) Pa Nkhondu Yakwamba ya Pacharu Chosi, Akhristu wo aziŵikanga ukongwa pakati pa gulu laku Yehova la pacharu chapasi, anguŵamanga ndi kuŵatumiza ku jeri la mumsumba wa Atlanta, ku Georgia, U.S.A. Akhristu akusankhika ndi a mbereri zinyaki angulondeka katundu, anguchitikiya vinthu mwambula urunji ndipuso angutombozgeka. Anguŵakanizga kusindikiza mabuku ndipuso kupharazga uthenga wa Ufumu.

⁶ Kusopa kwauneneska kungulutiriya mbwenu chinanga kuti ŵanthu aku Chiuta anyozekanga, aŵapusikiziyanga, asuskikanga ndipuso atombozgekanga. Penga so “ŵanthu akujaku” wo ŵenga Akhristu akusankhika. Yiwu angulutirizga kuja akugomezgeka ndipu ‘angubayika cha mu msumba’ pamwenga kuti, angutuzgikamu cha mu Ufumu.

7. Kumbi kugomezgeka kwa Akhristu akusankhika aku Yehova kutiŵawovya wuli Akhristu wosi auneneska mazuŵa nganu?

⁷ Kumbi uchimi uwu ungufiskika pakumaliya pa Nkhondu Yakwamba ya Pacharu Chosi? Awa. Arwani yaŵa angulutirizga mbwenu kutombozga Akhristu akusankhika ndipuso a mbereri zinyaki akugomezgeka wo ŵe ndi chilindizga chakuti azamuja pacharu chapasi. (Chiv. 12:17) Ivi vinguchitika pa Nkhondu Yachiŵi ya Pacharu Chosi. Kugomezgeka kwa Akhristu akusankhika kuchiska ateŵeti aku Chiuta kuti akunthiyengepu masuzgu ngosi ngo angakumana nangu nge, kususkika ndi abali ŵawu, wo agwira nawu nchitu ndipuso kunyozeka ndi wo asambira nawu sukulu chifukwa  cha vo agomezga. (1 Pet. 1:6, 7) Ateŵeti auneneska aku Yehova, mbakusimikizga mtima kuluska kali kuti ‘amiyengi mu mzimu umoza,’ ndipu ‘awofyezekengi ndi amawongu ŵawu cha,’ mwambula kuphwere kanthu za ko ŵali. (Ŵaf. 1:27, 28) Sonu kumbi ndi nunkhu ko ŵanthu aku Yehova angavikilirika m’charu cho atiŵatinkha?—Yoh. 15:17-19.

8. (a) Kumbi m’Bayibolo mapiri ngamiyanji? (b) Kumbi “phiri la maolivi” limiyanji?

⁸ Chifukwa chakuti “msumba” wa Yerusalemu, umiya Yerusalemu wakuchanya, “phiri la maolivi, lo le panthazi pa Yerusalemu” nalu litenere kuti limiya chinthu chinyaki. Kumbi phiri lenili limiyanji? Kumbi “ligaŵikengi” ndi kuja mapiri ngaŵi munthowa wuli? Nchifukwa wuli Yehova watingakamba kuti “mapiri ngangu”? (Ŵerengani Zekariya 14:3-5.) M’Bayibolo, mapiri ngamiya maufumu pamwenga maboma. Phiri laku Chiuta, lititivikiliya ndipuso lititizisiya vitumbiku. (Sumu 72:3; Yes. 25:6, 7) Mwaviyo, Phiri la Maolivi lo Chiuta wamapu, lo le kuvuma kwa Yerusalemu limiya muwusu waku Yehova pa chilengedu chosi.

9. Kumbi “Phiri la Maolivi” lagaŵika munthowa wuli?

⁹ Kumbi kugaŵika kwa phiri la maolivi kung’anamuwanji? Phiri lo le kuvuma kwa Yerusalemu, lagaŵika munthowa yakuti Yehova wajalikiska ufumu unyaki ndi chilatu chapade. Ufumu wachiŵi uwu wapaskika kwaku Yesu Khristu. Maufumu ngosi ngaŵi ngaku Yehova, ndichu chifukwa chaki wakamba kuti, “mapiri ngangu.”—(Zek. 14:4)

10. Kumbi “dambu lisani ukongwa” lo le pakati pa mapiri ngaŵi limiyanji?

¹⁰ Panyengu yo phiri lakuyeruzgiya ili lagaŵikananga, chigaŵa chinyaki kunkhondi, chinyaki kumwera, malundi ngaku Yehova ngalutirizga kukanda pa mapiri ngosi ngaŵi. Kugaŵikana kwa phiri lenili, kukuchitiska kuti “dambu lisani ukongwa” lipangiki kusi kwa malundi ngaku Yehova. Dambu lakuyeruzgiya ili, limiya mo ŵanthu aku Yehova avikilikiya mu Ufumu waki ndipuso wa Mwana waki. Yehova wazamuwonesesa kuti kusopa kwauneneska kuleki kumala. Kumbi phiri la maolivi lenili likugaŵikana zukwanji? Lingugaŵikana po Ufumu waku Mesiya ungujalikiskika Nyengu ya a Mitundu yati yamala mu 1914. Kumbi Akhristu auneneska angwamba zukwanji kuthaŵiya ku dambu lakuyeruzgiya lenili?

11, 12. (a) Kumbi kuthaŵiya ku dambu lakuyeruzgiya kukwamba zukwanji? (b) Nchinthu wuli cho chilongo kuti janja lanthazi laku Yehova livikiliya ŵanthu ŵaki?

¹¹ Yesu wangutcheŵeska akusambira ŵaki kuti: “Muŵengi ŵakutinkhika ndi mitundu yosi pa chifukwa cha zina langu.” (Mat. 24:9) M’mazuŵa ngakumaliya nga mgonezi uwu, ŵanthu aku Yehova atinkhika ukongwa kutuliya mu 1914. Chinanga kuti arwani anguŵayukiya ukongwa Akhristu akusankhika pa Nkhondu Yakwamba ya Pacharu Chosi, ŵanthu akugomezgeka ŵenaŵa angubayika wosi cha. Mu 1919 angufwatulika mu jeri. Pavuli paki, ŵanthu aku Chiuta ŵenaŵa angufwatuka ku chisopa chaboza, Babiloni Mukulu. (Chiv. 11:11, 12) * Nyengu iyi ndiyu ŵanthu angwamba kuthaŵiya ku dambu la ku mapiri ngaku Yehova.

¹² Kwambiya mu 1919, dambu lakuvikiliya laku Yehova, lilutirizga kuvikiliya Akhristu auneneska pacharu chosi. Kwa vyaka vinandi, nchitu yakupharazga ndipuso mabuku nga Akaboni aku Yehova vakanizgika m’vyaru vinandi pacharu chapasi. Kukanizgika kwenuku kweche ŵaka m’vyaru vinyaki. Chinanga kuti ŵanthu angayesesa kumaliska kusopa kwa uneneska kweni achitengi kanthu cha!  Janja lanthazi laku Yehova, lilutirizgengi kuvikiliya ŵanthu ŵaki.—Mar. 11:2.

13. Kumbi tingachita wuli kuti tije mu dambu lakuvikiliya laku Yehova, nanga nchifukwa wuli nkhwakukhumbika ukongwa sonu kuluska kali kuja mu dambu lenili?

¹³ Asani tija paubwezi wakukho ndi Yehova, tilutirizga kuja mu uneneska, iyu ndipuso mwana waki Yesu Khristu ayesesengi kutiwovya. Chiuta wazomerezgengi chechosi cha kuti ‘chitikwamphuwi mu janja Laki.’ (Yoh. 10:28, 29) Yehova ngwakunozgeka kutipaska chovyu chechosi cho tikhumbika kuti timuvwiyi nge Fumu ya Chilengedu Chosi ndipuso kuti tilutirizgi kuja akugomezgeka ku Ufumu waku Mesiya. Nkhwakukhumbika ukongwa kuti tilutirizgi kuja mu dambu lakuvikiliya chifukwa chakuti dambu lenili, liwovyengi ukongwa Akhristu auneneska panyengu yo chisuzgu chikulu che pafupi kuza.

14, 15. Pa ‘zuŵa [laku Chiuta] lakurwana nkhondu’ ndi arwani ŵaki, kumbi vinthu vazakuŵayende wuli wo ŵe kubwalu kwa dambu?

¹⁴ Po umaliru wa mgonezi wunu we pafupi, Satana wayesesengi kulimbana ndi ateŵeti aku Yehova. Pavuli paki, Yehova wazamubaya arwani wosi a ŵanthu ŵaki pa zuŵa la nkhondu, zuŵa lenili ndilu Zekariya wakukamba kuti, ‘zuŵa [laku Chiuta] lakurwiya nkhondu.’ Yehova wazamuwonesesa kuti kuyukiya ko Satana wazamuchita, kuzije kwakumaliya. Pa zuŵa lo, Fumu ya chilengedu chosi yazamulongo kuti ndiyu yenechu ya nkhondu kuluska po yachitiyanga mu nyengu zakuvuli pa “zuŵa la nkhondu.”—Zek. 14:3.

¹⁵ Pa zuŵa la nkhondu laku Chiuta, kumbi vinthu vazakuŵayende wuli ŵanthu wo ŵe kubwalu kwa “dambu lisani ukongwa” lakuvikiliya? ‘Lumwi ndi mwezi’ vazakuŵaŵaliya cha chifukwa Chiuta wazakuŵachitiya lisungu cha. Pa zuŵa la nkhondu, “akavalu, ndi myulu, ndi gamila, ndi mbunda, ndi vakuŵeta vosi,” vo vimiya vidya va nkhondu, vazamukwaskika. Ivi ving’anamuwa kuti, vidya vosi vo ŵanthu agwiriskiya nchitu pa nkhondu vazamugwira nchitu cha. Yehova wazamugwiriskiya so nchitu “chigodora” ndi nthenda yakofya. Tiziŵa cha asani yazamuja nthenda chayiyu, kweni vo tiziŵa vakuti pa zuŵa lo ‘masu ngawu . . . ndi malilimi ngawu ngazamuvunda,’ vo vilongo kuti arwani wo, azakutibaya cha pamwenga kumikana ndi Chiuta. (Zek. 14:6, 7, 12, 15) Palivi chigaŵa chimoza pacharu chapasi cho chazamuleka kukwaskika ndi nkhondu yeniyi. Ŵanthu wo azamuja kurwandi laku Satana azamuja anandi, ndipu wosi azamubayika pa nkhondu iyi. (Chiv. 19:19-21) ‘Wo azamubayika ndi Ambuya mu zuŵa lo azamuwonekanga kutuwa ku chigoti chimoza cha charu chapasi kuchifika ku chigoti chinyaki.’—Yer. 25:32, 33.

16. Kumbi tikhumbika kuŵanaŵaniya mafumbu nanga po zuŵa lakurwa nkhondu laku Yehova le pafupi, ndipu tazamukhumbika kuchitanji?

¹⁶ Nyengu zinandi, nkhondu yizisa masuzgu ku ŵanthu chinanga ndi wo apunda. Chakurya chisoŵa, katundu wanangika ndipuso umoyu uja wakusuzga. Ŵanthu aŵavi wanangwa. Asani vinthu ivi vatichitikiya, kumbi tingachita wuli? kumbi tisuzgikengi maŵanaŵanu? Kumbi tilekengi kuteŵete Yehova? Kumbi tiguŵengi ndipuso tilekengi kugomezga Yehova? Panyengu ya chisuzgu chikulu, tazamukhumbika kulutirizga kugomezga kuti Chiuta watitaskengi ndipuso tizilutirizgi kuja mu dambu lakuvikiliya laku Yehova!—Ŵerengani Habakuku 3:17, 18.

17, 18. (a) Kumbi “maji nga umoyu” ngamiyanji? (b) Kumbi “nyanja ya ku vuma” ndi “nyanja ya ku zambwi” zimiyanji? (c) Kumbi mwasimikizga mtima kuchitanji pa vinthu vo mulindizga munthazi?

¹⁷ Pavuli pa Aramagedoni, “maji nga umoyu”  ngazamulutiriza kwenda kutuwa ku mpandu wachifumu waku Mesiya. “Maji nga umoyu” ngenanga, ndi vinthu vo Yehova watitipaska kuti tizisaniyi umoyu. “Nyanja ya ku vuma” yimiya Nyanja ya Mche ndipu “nyanja ya ku zambwi” yimiya nyanja ya Meditereniyani. Nyanja zosi ziŵi zimiya ŵanthu. Nyanja ya Mche, yimiya ŵanthu wosi wo ŵe ku masanu, wo azamuyuskika ndipu Nyanja ya Meditereniyani yo ye ndi vinthu vinandi va moyu, yimiya “mzinda ukulu” wo wazamupozomoka pa Aramagedoni. (Ŵerengani Zekariya 14:8, 9; Chiv. 7:9-15) Ŵanthu a magulu ngosi ngaŵi azamuyanduwa chifukwa chakuwomboleka ku nyifwa yo yikuza chifukwa chaku Adamu asani alutirizga kumwa maji nga umoyu ngakuyeruzgiya pamwenga kumwa mu “msinji wa maji nga umoyu.”—Chiv. 22:1, 2.

¹⁸ Chifukwa chakuti Yehova wazakutivikiliya, tazamupona pa umaliru wa mgonezu uwu uheni wa vinthu ndipu tazamusere m’charu chifya chaku Chiuta chaurunji. Chinanga kuti titinkhika ndi ŵanthu amitundu yosi, tiyeni tisimikizgi mtima kulutirizga kuja akugomezgeka ku Ufumu waku Chiuta, ndipu tiyesesi kulutirizga kuja mu dambu lo Yehova wavikiliriyamu ŵanthu ŵaki.