Charu Chambula Sankhu Chazamuŵaku Zukwanji?

“NDIKUKAMBIYENI vo ndiŵanaŵana.” Vyaka 50 vajumpha, pa August 28, 1963, Martin Luther King, Jr., yo wenga mulongozgi wa wanangwa wa ŵanthu ku America, ndiyu wangukamba mazu ngenanga mu nkhani yaki yakutchuka. Mwakugwiriskiya nchitu mazu ngakukopa ngenanga, King, wangukonkhoska vo waŵanaŵananga pamwenga vo wakhumbanga, iyu wagomezganga kuti zuŵa linyaki ŵanthu wosi azamuleka kusankhana mitundu. Chinanga kuti vo wakhumbanga wangukambiya ŵanthu a ku United States, ŵanthu a m’vyaru vinandi aja achizomerezga vo wangukamba.

Pati pajumpha myezi itatu, kutuliya po Martin Luther King, Jr., wangukambiya nkhani yaki, wupu wa United Nation unguchitiska unganu pa November 20, 1963, wakuti, Kumaliska Kutinkhana Chifukwa cha Kusankhana Mitundu ndipu vyaru vakujumpha 100 vinguzomerezga fundu zo zingukambika. Pati pajumpha vyaka vinandi, vyaru vingulutirizga kugwiriskiya nchitu fundu zinyaki zo wupu wa U.N., ungujalikiska. Mwambula kukayika, kuyesesa kosi uku kuzisa fumbu lakuti, nchinthu wuli chachitika kutuliya pa nyengu yo?

Pa March 21, 2012, Mlembi Mura wa U.N., Ban Ki-moon, wangukamba kuti: “Pe mawupu kweniso vinthu vinandi kusazgiyapu marangu ngo ngakujalikiskika, kuti ŵanthu aleki ndipuso amaliski kusankhana mitundu, kubaya ŵanthu amtundu unyaki ndi kuchita vinthu vinyaki vambula kuzomerezgeka. Chinanga kuti pe vinthu ivi, kweni mamiliyoni nganandi nga ŵanthu ngalutiriya kusuzgika pacharu chosi chapasi chifukwa cha kusankhana mitundu.”

Chinanga kuti muvyaru vinyaki ayesesa kumaliska suzgu la kusankhana mitundu, kweni fumbu ndakuti: Kumbi kuyesesa kosi ko achita, kwamaliska sankhu mumitima ya ŵanthu pamwenga kwachitiska ŵaka ŵanthu kuti aleki kulongo pakweru jalidu lawu la sankhu? Anyaki agomezga kuti vo mawupu ngachita vawovya ukongwa kuti ŵanthu aleki kutinkhana, kweni vingawovya cha kuti amaliski sankhu. Chifukwa wuli? Chifukwa chakuti kutinkhana ndi jalidu lo liwoneke pakweru ndipu munthu wakhoza kulangika chifukwa cha marangu ngo akujalikiska, penipo sankhu lituliya mumtima ndi mumaŵanaŵanu, ngo kungaŵa kwakusuzga kungasintha.

Mwaviyo, weyosi yo wakhumba kumaliska sankhu watenere cha kulekeska ŵaka vinthu viheni vo vichitika chifukwa cha sankhu. Iyu wakhumbika kusintha mo munthu yo waŵanaŵaniya ndipuso mo wawone mtundu unyaki wa ŵanthu. Kumbi venivi vingachitika nadi? Asani ndi viyo, vingachitika wuli? Tiyeni tiwoni vakuwoniyapu vinyaki vo vikuchitika nadi, vo vingatiwovya kuziŵa kuti ŵanthu akhoza kusintha kweniso pe so chinthu chinyaki cho chingaŵawovya kuti asinthi.

BAYIBOLO LIKUŴAWOVYA KUTI ALEKI KUJA NDI SANKHU

Linda: Ndikuwiya ku South Africa. Ndawonanga kuti ŵanthu wosi afipa ku South Africa, ŵenga ambula kukhumbika, ambula kusambira kweniso ambula kugomezgeka. Ndaŵawonanga nge akapolu ŵa azungu. Ndenga ndi sankhu kweni ndaziŵanga cha. Ndati ndayamba kusambira Bayibolo ndingwamba kusintha kaŵanaŵaniru kangu. Ndingusambira kuti, “Chiuta ndi mrumbachisku cha” ndipuso kuti mtima ngwakukhumbika ukongwa kuphara mtundu wa khungu lidu pamwenga chineneru cho tiŵereŵeta. (Machitidu 10:34, 35; Nthanthi 17:3) Lemba la Ŵafilipi 2:3, likundiwovya kuziŵa kuti asani ndawonanga munthu weyosi kuja wakundiruska, ndatingi ndilekengi kuja ndi sankhu. Kugwiriskiya nchitu fundu za m’Bayibolo nge zenizi, zikundiwovya kuti ndiwonengi ŵanthu anyaki kuja akukhumbika mwambula kuphwere mtundu wawu. Sonu ndikufwatuka mu ukapolu wa sankhu.

Michael: Ndikukuliya m’chigaŵa cho mwenga  azungu anandi ku Australia, ndipu ndenga ndi sankhu ndi ŵanthu a ku Asia, ukongwa a m’charu cha China. Asani nditendesa galimotu ndipu ndawona munthu yo wawonekanga kuti wakutuliya ku Asia, ndasisanga gilasi la pa windu la galimotu yangu ndi kumukambiya mwakunyoza kuti, “Kanga kwaku ku Asia!” Ndati ndayamba kusambira Bayibolo, ndinguziŵa mo Chiuta wawone ŵanthu. Ndingusambira kuti iyu watanja ŵanthu wosi mwambula kuphwere charu cho atuliya ndipuso mo awoneke. Kuziŵa venivi kungundiwovya ndipu nani ndingwamba kwanja ŵanthu. Kusintha kwa viyo kuja kwakukondwesa ukongwa. Sonu ndikondwa ukongwa kukoliyananga ndi ŵanthu a mijalidu yakupambanapambana ndipuso akutuliya vyaru vosi. Venivi vandiwovya kuti ndisinthi mo ndiwone vinthu pa umoyu wangu kweniso vandizisiya likondwa likulu ukongwa.

Sandra: Ama ŵangu atuliyanga mumsumba wa Umunede, ku Delta State, m’charu cha Nigeria. Kweni banja la ada, latuliyanga ku Edo State, ndipu aŵereŵetanga chineneru cha Chiesani. Chifukwa chakupambana mitundu, ama anyozekanga ukongwa ndi a m’banja la ada, mpaka po ama angufwiya. Mwaviyo, ndingulapizga kuti ndazamukoliyanaku so cha ndi munthu weyosi yo waŵereŵeta Chiesani pamwenga kutolana ndi munthu wakutuliya ku Edo State. Kweni ndati ndayamba kusambira Bayibolo, ndingwamba kuwona vinthu mwakupambana. Pakuti Bayibolo likamba kuti Chiuta ndi mrumbachisku cha kweniso iyu walonde munthu weyosi yo watimuwopa, kumbi ini nde yani kuti nditinkhengi ŵanthu chifukwa cha fuku pamwenga chineneru chawu? Ndingusintha mo ndaŵanaŵaniyanga ndipu ndajanga mwachimangu ndi a m’banja la ada. Kugwiriskiya nchitu fundu za m’Bayibolo kwandichitiska kuti ndikondwengi ndipuso ndije ndi chimangu mumtima. Fundu zenizi, zandiwovya so kuti ndikoliyanengeku ndi ŵanthu anyaki mwambula kuphwere kanthu za mijalidu yawu, mtundu, chineneru kweniso charu cho atuliya. Kumbi muziŵa yo ndikutolana nayu? Iyu watuliya ku Edo State, ndipu waŵereŵeta Chiesani.

Nchifukwa wuli Bayibolo lawovya ŵanthu ŵenaŵa ndipuso anyaki anandi kuti aleki kutinkha ŵanthu a mitundu yinyaki kweniso kumaliska sankhu lo lingujalikiskika mumtima mwawu? Chifukwa chakuti Bayibolo  ndi Mazu ngaku Chiuta. Ilu le ndi nthazi zakusintha maŵanaŵanu nga munthu ndipuso kuti wawonengi ŵanthu anyaki mwakwenere. Kusazgiyapu pa venivi, Bayibolo likonkhoska so chinthu chinyaki cho chikhumbika kuti ŵanthu aleki kuja ndi sankhu.

UFUMU WAKU CHIUTA WAZAMUMALISKA SANKHU

Bayibolo lingawovya kusintha maŵanaŵanu nga ŵanthu ndipuso kumaliska vinthu viheni vo aŵanaŵana. Pe so vinthu viŵi vo vikhumbika kutuzgikapu asani tikhumba kuti sankhu limaliyi limu. Chakwamba, ubudi ndi kuleka kufikapu. Bayibolo likamba mwambula kubisa kuti: “Palivi munthu yo waleka kulakwa.” (1 Ŵakaronga 8:46) Chinanga tingayesesa wuli, tikumana mbwenu ndi suzgu lo te nalu mukati mwidu, lo wakutumika Paulo wangukumana nalu, iyu wangulemba kuti: ‘Asani ndikhumba kuchita cho nchamampha, chiheni cho chiliku [ndichita chiheni].’ (Ŵaroma 7:21) Mwaviyo, nyengu zosi, mtima widu wambula kufikapu uwere vuli ndi ‘kulunguruka vinthu viheni’ vo vingatichitiska kuti tije asankhu.—Marko 7:21.

Chachiŵi, vo Satana Diabolo wachita. Bayibolo likamba kuti Satana ndi “mubaya ŵanthu” kweniso ‘warandizga charu chosi chapasi.’ (Yohane 8:44; Chivumbuzi 12:9) Ndichu chifukwa chaki pacharu chosi chapasi ŵanthu asankhana mitundu kweniso atondeka kumaliska sankhu, kutinkhana, kubayana mwankhaza, kusankhana chifukwa chakupambana visopa kweniso kuleka kuzomerezgeka kuchita vinthu vinyaki.

Mwaviyo, kuti sankhu limaliyi limu, pakhumbika dankha kutuzgapu ubudi, kuleka kufikapu kweniso vo Satana Diabolo wachita. Bayibolo, likamba kuti Ufumu waku Chiuta ndiwu wazamufiska venivi.

Yesu Khristu, wangukambiya akusambira ŵaki kuti asani aromba kwaku Chiuta akambengi kuti: “Ufumu winu uzi. Khumbu linu lichitiki, panu pasi nge ndiko kuchanya.” (Mateyu 6:10) Ufumu waku Chiuta ndiwu wazamutuzgapu vinthu vosi vambula urunji kusazgapu sankhu kweniso vinthu vinyaki vosi vambula kuzomerezgeka.

Asani Ufumu waku Chiuta waziyamba kuwusa pacharu chosi chapasi, Satana ‘wazamumangika,’ pamwenga kuti wazamuzomerezgeka cha ‘kuzirandizga so mitundu.’ (Chivumbuzi 20:2, 3) Pa nyengu iyi, kwazamuja “charu chifya” kung’anamuwa ŵanthu amampha, ‘mwenimo mwazamuja urunji.’ a—2 Petro 3:13.

Wo azamuja m’charu cha ŵanthu arunji chenichi, azamuja akufikapu, ambula ubudi. (Ŵaroma 8:21) Chifukwa chakuti azamuwusika ndi Ufumu waku Chiuta, ‘yiwu azamupwetekananga cha pamwenga kubwanganduwa vinthu.’ Chifukwa wuli tikamba viyo? Chifukwa chakuti, “charu chapasi chikazazikanga ndi zeru za Ambuya.” (Yesaya 11:9) Pa nyengu yeniyo, ŵanthu wosi azamusambira nthowa zaku Yehova Chiuta ndipuso azamuja ndi mijalidu yamampha yo iyu we nayu. Venivi vazamuchitiska kuti jalidu la sankhu limali, “chifukwa kwaku Chiuta kulivi urumba chisku.”—Ŵaroma 2:11.

[Mazu nga m’mphata]

[Chithuzi papeji 6]

[Chithuthuzi papeji 5]

Martin Luther King, Jr., wakamba nkhani ya wanangwa wa ŵanthu

[Kukonkhoska Chithuzi]

© Bob Adelman/Corbis

[Chithuzi papeji 6]

[Chithuzi papeji 6]

“Sonu ndikufwatuka mu ukapolu wa sankhu.”—Linda

[Chithuzi papeji 6]

“Ndinguziŵa mo Chiuta wawone ŵanthu.”—Michael

[Chithuzi papeji 7]

“Ndingusintha mo ndaŵanaŵaniyanga ndipu ndajanga mwachimangu.”—Sandra

[Chithuzi papeji 7]