Kaya nchitu yo mugwira njakusuzga pamwenga cha, kweni mutenere kuziŵa kuti “mu kutakataka kosi mwe chanduwu.” (Nthanthi 14:23) Kumbi mungasaniya chanduru wuli? Chimoza chaki nchakuti tisaniya vinthu vakuliŵavu vo tikhumbika. Chiuta walayizga kuti wawovyengi wosi wo atimusopa ndi mtima wosi. (Mateyu 6:31, 32) Kweni wangaŵawovya pijapija asani agwira nchitu mwaphamphu kuti asaniyi vo vikhumbika pa umoyu wawu.​—2 Ŵatesalonika 3:10.

Mwaviyo, titenere kuwona nchitu kuti ndi nthowa yo tingafiskiya chilatu chidu. Kugwira nchitu kungatiwovya kuti tifiski maudindu ngidu. Joshua wavyaka 25 wangukamba kuti: “Asani munthu watijiphwere mwakuliŵavu ndikuti wafiska vo vikhumbika. Kweniso asani wafiska kugula vo wakhumba ndikuti nchitu yaki yitimuwovya.”

Kweniso, kugwira nchitu mwaphamphu kungawovya kuti vinthu vitiyendiyengi umampha. Nchitu yakusuzga yikhumbika phamphu. Asani tiyesesa kugwira nchitu mwaphamphu chinanga kuti njakusuzga ndipuso njakuvukisa, tikondwengi mbwenu chifukwa cha kuziŵa kuti tafiska vo takhumbanga. Asani tichita ivi, ndikuti tikana maŵanaŵanu ngo ŵanthu anandi ŵe nangu ngakuti akhumbika cha kugwira nchitu mwaphamphu. (Nthanthi 26:14) Mwaviyo, nchitu yingatiwovya kuti tikondwengi. Aaron yo tamuzumbuwa m’nkhani yakwamba wangukamba kuti: “Nyengu zosi ndikondwa ndi nchitu yo ndagwira pa zuŵa lo. Chinanga  kuti ndivuka ndipuso ŵanthu anyaki aziŵa cha vo ndachita pa zuŵa lo, kweni ndikondwa kuti ndafiska vo ndakhumbikanga kuchita.”

Bayibolo lilumba munthurumi ‘wakuziŵa nchitu’ ndipuso munthukazi yo “watata ndi manja ngakusangaruka.” (Nthanthi 22:29; 31:13) Munthu wangaziŵa nchitu kamoza ndi kamoza pe cha. Mbamanavi wo akondwa ndi nchitu yo aleka kuyiziŵa umampha. Anandi akondwa cha ndi nchitu yo agwira chifukwa chakuti anguchita phamphu cha kuti ayiziŵi umampha nchitu yo.

Kukamba uneneska, munthu wangasambira nchitu asani waŵikiyapu mtima. William wavyaka 24 wangukamba kuti: “Ukondwa asani uyesesa kugwira nchitu mwaphamphu ndipuso asani uwona vo wafiska. Ivi vitikuwovya kuti uleki kugwira nchitu mwapachanyapachanya pamwenga mwaulesi.”

Lekani kuŵanaŵaniya ukongwa unandi wa ndalama zo mulonde. M’malu mwaki, mujifumbengi mafumbu yanga: ‘Nchifukwa wuli ndigwira nchitu iyi? Kumbi nchinthu wuli cho chingachitika asani ndingaleka kugwira nchitu iyi pamwenga asani ndingaleka kuyigwira umampha? Kumbi nchitu iyi yitovya wuli ŵanthu anyaki?’

Fumbu lakumaliya ndakukhumbika ukongwa kuliŵanaŵaniya chifukwa tingakondwa ndi nchitu asani tiwona mo yitovye ŵanthu anyaki. Ndichu chifukwa chaki Yesu wangukamba kuti: “Nkhwamwaŵi kupaska kwakuruska kulonde.” (Machitidu 20:35) Chinanga kuti abwana ŵinu ndipuso ŵanthu anyaki ayanduwa ndi nchitu yinu, kweni ŵanthu a m’banja linu ndipuso wo akhumbika chovyu ndiwu ayanduwa ukongwa.

Ŵanthu a m’banja lidu. Asani munthurumi yo ndi mutu wa banja wagwira nchitu mwaphamphu, watovya banja laki munthowa ziŵi. Yakwamba, iyu watiŵasaniriya vinthu vo akhumbika pa umoyu nge chakurya, vakuvwala ndipuso pakugona. Asani wachita ivi, ndikuti wafiska udindu wakuphwere banja laki wo wakupaskika ndi Chiuta. (1 Timote 5:8) Yachiŵi, vakuchita vaki vingasambiza banja laki kuti liwonengi kuti wosi akhumbika kugwira nchitu mwaphamphu. Shane yo tamuzumbuwapu kali munkhani yaluta wangukamba kuti: “Ada nchakuwoniyapu chamampha ukongwa pa nkhani yakugwira nchitu mwaphamphu. Yiwu mbakugomezgeka kweniso mbaphamphu pa nchitu ndipu agwira nchitu ya ukalipentala kwa vyaka vinandi. Chakuwoniyapu chawu chandiwovya kuwona kuti tikhumbika kugwira nchitu ndi manja ngidu. Ivi visazgapu kupanga vinthu vamampha vo anyaki angavigwiriskiya nchitu.”

Wo akhumbika chovyu. Wakutumika Paulo wanguchiska Akhristu kuti agwirengi nchitu mwaphamphu kuti awovyengeku so “yo ngwakusawuka.” (Ŵaefesu 4:28) Asani tiyesesa kugwira nchitu mwaphamphu kuti tisaniyi vakukhumbika pa umoyu widu ndipuso banja lidu, ndikuti tingawovya so anyaki wo asoŵeka. (Nthanthi 3:27) Mwaviyo, kugwira nchitu mwaphamphu kungatiwovya kuti tikondwengi chifukwa cha kupaskaku anyidu vinthu vo tasaniya.

Pa Upharazgi waki wakutchuka wa pa Phiri, Yesu wangukamba kuti: “Yosi yo wakukakamizga kumlinda mtunda umoza, yenda nayu mtunda yiŵi.” (Mateyu 5:41) Kumbi fundu iyi yingatiwovya wuli pa nchitu yo tigwira? M’malu mwakugwira nchitu kamanavi, jani ndi chilatu chakuti mugwiri umampha ukongwa nchitu yo mwapaskika kweniso mwaliŵi kuluska po yakhumbikiyanga. Mukondwengi ndi chechosi cho mukhumbika kuchita pa nchitu yo mugwira.

Mukondwengi ukongwa asani mugwira umampha nchitu yo mwapaskika kuluska po yakhumbikiyanga. Nchifukwa wuli tikamba viyo? Chifukwa chakuti imwi ndimwi muziŵa umampha vo mukhumbika kuchita pa nchitu yinu. Mutijipereka kugwira nchitu yo mwapaskika chifukwa cha kuchichizgika ndi munthu cha, kweni chifukwa chakuti mukhumbisiska kugwira nchitu yo. (Filemone 14) Mwaviyo, mungachita umampha kukumbuka fundu ya pa Nthanthi 12:24 yakuti: “Janja la wakutakataka likausanga, penipo mukata [mulesi] wakaŵikikanga ku nchitu yakuchichizgika.” Mbuneneska kuti mbamanavi wo angachichizgika kugwira nchitu. Kweni munthu mulesi wagwira nchitu mwakuchichizgika ndipu nyengu zosi wawona nge kuti anyaki atimusuzga. Munthu yo wagwira nchitu umampha ndipuso mwaphamphu chifukwa chakuti wachita kukhumba yija, watiyigwira mwakufwatuka. Iyu ndiyu waziŵa vo wangachita.

Kugwira nchitu nkhwakukhumbika, kweni tikhumbika so kukumbuka kuti pe vinthu vinyaki vinandi vo vikhumbika pa umoyu kuluska ŵaka kugwira nchitu. Bayibolo lititichiska kuti tigwirengi nchitu mwaphamphu. (Nthanthi 13:4) Kweni lititichiska kuti tigwirengi nchitu mwakujipaniska cha. Lemba la Wakutaula 4:6 likamba kuti: “Lamampha ndi janja limoza lo lazaza chisisi kwakuruska manja ngaŵi ngakuzaza suzgu ndi kukweŵeskeka kwa mtima.” Kumbi lemba ili ling’anamuwanji? Munthu yo wagwira nchitu mwakujipaniska wakondwa cha ndi vo wasaniya pa nchitu yaki asani yitimuryiya nyengu ndipuso asani yitimuvukisa ukongwa. Pavuli paki, watamba kuyiwona kuti njambula fundu ndipuso ‘yitimukweŵeska’ ŵaka mtima.

Bayibolo lingatiwovya kuti tije ndi maŵanaŵanu ngakwenere pa nkhani ya nchitu. Chinanga kuti lititichiska kuti tigwirengi nchitu mwaphamphu, kweni lititikambiya so kuti, “mupanikizgi cho nchamampha.” (Ŵafilipi 1:10) Kumbi vinthu vakukhumbika ukongwa ndi nivi? Tikhumbika kusaniya nyengu yakucheze ndi banja lidu kweniso ŵanthu anyaki. Kweni pa vosi ivi, vinthu vauzimu ndivu vakukhumbika ukongwa. Ivi visazgapu kuŵerenga Bayibolo ndipuso kulunguruka vo taŵerenga.

Ŵanthu wo achita vinthu mwachikatikati angakondwa ndi nchitu yo agwira. William yo tamuzumbuwapu kali, wangukamba kuti: “Bwana wangu munyaki yo ndagwirangaku nchitu nchakuwoniyapu chamampha ukongwa. Iyu wachita vinthu mwachikatikati pa nkhani ya nchitu. Wagwira nchitu mwaphamphu ndipu makasitomala ngaki ngatimuyanja ukongwa chifukwa cha kugwira umampha nchitu. Kweni asani nyengu yakwana yakuwere, walekeza nchitu ndipu watamba kuŵanaŵaniya ukongwa banja laki kweniso kusopa. Kumbi vinthu ve wuli pa umoyu waki? Iyu njumoza wa ŵanthu wo akondwa ukongwa!”