Mu nkhani iyi mwe fundu izi

•  Kumbi da we ndi udindu wuli?

•  Ntchinthu wuli cho chipangisa kuti udindu wa ada uje wapade ukongwa?

•  Mo ada angachitiya vinthu ndi ŵana ŵawu anthukazi

•  Ulongozgi wakuluta kwa apapi anthulumi

•   Mwana winu wechendaweku. Mo muchitiya vinthu ndi muwolu winu pasonu panu, ndivu vilongo kuti mwazamuja da wamampha pamwenga cha kunthazi. Buku la mutu wakuti Do Fathers Matter? lingukamba kuti:

   “Da yo watovya muwolu waki yo we ndi nthumbu kuguliya limu vinthu vakukhumbika, kulutiya nayu limoza kusikelu, wawona mwana weche mumoyu mwa anyina ndi kuvwa mo watutiya kuziya pa machini, ndiyu waja pa ubwezi wamampha ndi muwolu waki kweniso mwana asani wawaku.”

   “Ndakhumbanga cha kuti muwolu wangu wajivwengi kuti watiyiphwere yija nthumbu, mwakuti ndachitanga vosi vo ndingafiska kuti ndimuwovyi. Tingunozge limoza chipinda chakugonamu mwana widu. Yeniyi yenga nyengu yapade ukongwa kwaku isi po tanozgekiyanga kuwaku kwa mwana widu.”—James.

   Vo Bayibolu likamba: “Mungaŵanaŵaniyanga vakukhumba vinu pe cha, kweni va ŵanthu anyaki so.”—Afilipi 2:4.

•   Asani mwana winu wawaku. Mungayanjana ukongwa ndi mwana winu asani museŵe nayu kweniso mutinyamuwa. Muwovyanengi pakuphwere mwana winu. Vo yimwi ada mungachita ndivu vingawovya kuti mwana winu wakuwi umampha pamwenga cha. Ubwezi wo uŵapu pakati paku yimwi ndi mwana winu ulongo kuti mwana winu mutimuwona kuti ngwakuzirwa.

   “Muchitengi vinthu nge mo mwana wachitiya.Museŵengi nayu. Musekengi nayu. Kumbukani kuti yimwi apapi ndimwi mukhumbika kwamba kumulongo chanju mwana winu.”—Richard.

   Vo Bayibolu likamba: “Ŵana ntchihara chakutuliya kwaku Yehova, chipasu cha nthumbu ndi mphotu”—Salimo 127:3.

•   Asani mwana winu wakuwa. Kafukufuku walongo kuti ŵana wo atanjana ukongwa ndi awusewu achita umampha ukongwa kusukulu, asuzgika ukongwa maŵanaŵanu cha, agwiriskiya ntchitu munkhwala wakutimbanyiza wongu cha ndipuso aja ndi mijalidu yiheni cha. Musaniyengi nyengu yakukwana yakucheze ndi mwana winu.

   “Mwana wangu wangundikambiya kuti chinthu cho wanguchisoŵa ukongwa wati watuwapu panyumba, nkhucheza ko taŵanga naku asani te paulendu utali kweniso pa nyengu yachakurya. Vinthu vinyaki vakukhumbika ukongwa vo tachezanga, tavikambiskananga pa nyengu yo ndakhazanga cha. Takambiskananga vinthu venivi chifukwa taŵanga ndi nyengu yinandi yakucheze limoza.”—Dennis.

   Vo Bayibolu likamba: “Lutirizgani kuphwere ukongwa kuti mungayendanga nge ŵanthu ambula zeru cha, kweni nge ŵanthu azeru. Nyengu yinu muyigwiriskiyengi ntchitu mwakwenere.”—Aefeso 5:15, 16.

 Ŵanthu anandi awona kuti udindu wa ada nkhusaniriya banja lawu vinthu vakukhumbika kweniso kulivikiliya, penipo udindu wa ama nkhuwovya ŵanthu a mubanja lo asani asuzgika maŵanaŵanu. (Dotoronome 1:31; Yesaya 49:15) Mu mabanja nganyaki, ada ndi ama asinthana maudindu yanga. Chinanga kuti veviyo, akufufuza akamba kuti ada ndi ama, weyosi wachita chinthu chinyaki chapade cho chitovya banja lawu losi. a

 Munthu munyaki wakufufuza va mabanja zina laki Judith Wallerstein wangukonkhoska vo vikumuchitiyapu vakukwaskana ndi nkhani yeniyi. Iyu wanguti: “Mwana wangu munthukazi wa vyaka 12 wati waganyika ndi galimotu, wakhumbanga kuti ada ŵaki akweri nayu mu ambulasi chifukwa waŵathembanga ukongwa kuti ndiwu angamuvikiliya. Ndipu tati tafika kuchipatala, wakhumbanga kuti ini ndini ndijengi nayu pafupi zuŵa losi lamphumphu kuti ndimupembuzgengi.” b

 “Ada atovya banja lawu losi kuti lijivwengi kuti ndakuvikilirika, vo vingaŵa vakusuzga ukongwa kuti ama avichiti pakuŵija. Pa nyengu yeniyi pe, ama atovya ŵana ŵawu kuti ajivwengi kuti atanjika chifukwa atiŵavwisiya mwalisungu asani alongoro. Yiwu achita vinthu mwakukoliyana.”—Daniel.

 Vo Bayibolu likamba: “Wamwana wangu, vwiya ulongozgi wa awusu, ndipu ungawujowonga cha ulongozgi wa anyoku.”—Nthanthi 1:8.

Yimwi ada musambiza mwana winu munthukazi mo anthulumi akhumbika kuchitiya nayu vinthu. Iyu wasambira venivi munthowa ziŵi izi:

•   Asani wawona mo muchitiya vinthu ndi anyina. Asani mutanja awolu ŵinu ndipuso mutiŵatumbika, mwana winu munthukazi wawona mijalidu yamampha yo wakhumbika kuti waziwoni asani wasankha munthulumi yo wangazitolana nayu kunthazi.—1 Peturo 3:7.

•   Asani wawona mo muchitiya nayu vinthu. Asani muchita nayu vinthu mwaulemu mwana winu munthukazi, mutimusambiza kuti nayu wajipasengi ulemu. Wasambira so mo anthulumi akhumbika kuchitiya nayu vinthu.

   Mwakupambana ndi venivi, asani ada atimuyanja cha mwana wawu, wangajivwa kuti ngwambula kukhumbika ndipu wangayamba kwanjana ndi anthulumi anyaki wo wawona nge kuti atimuyanja, kweni anthulumi ŵenaŵa angaŵa ndi vilatu viheni.

   “Mwana munthukazi yo awisi atimuyanja ndi kumuwovya wangamuzomera cha munthulumi yo walivi mijalidu yo munthulumi wamampha wakhumbika kuja nayu.”—Wayne.