1, 2. (a) Nkaambo nzi Hana ncaatakakkomene ciindi nobakali kulibambila lweendo? (b) Ncinzi ncotukonzya kwiiya kuzwa kumakani aamba zyabuumi bwa Hana?

HANA wakajata bubi kulibambila lweendo kutegwa atabikkili maano kumapenzi ngaakajisi. Kweelede kuti cakali ciindi cikkomanisya; Elikana, mulumaakwe, kweelana acilengwa wakatola mukwasyi woonse kuyakukomba kutente ku Silo, lweendo lwaamwaka. Jehova wakali kuyanda kuti ziindi zili mbuli zyeezyi kazikkomanisya. (Amubale Deuteronomo 16:15.) Cakutadooneka, kuzwa kubwana Hana wakali kwaakkomanina mapobwe aaya. Pele nokwakainda myaka misyoonto, zyintu zyakamucincila.

² Wakalongezyegwa kukwatwa kumwaalumi iwakali kumuyanda. Nokuba boobo, Elikana wakakwata mukaintu uumbi. Mukaintu ooyu wakajisi zyina lyakuti Penina, alimwi kulibonya kuti akali makanze aakwe aakupenzya Hana. Penina wakalijanide anzila mbwaakali kunga wapa kuti ziindi eezyi izyakali kuboola amwaka zibe ziindi zitamukkomanisyi Hana. Munzila nzi? Kwiinda waawo, mbuti lusyomo lwa Hana mbolwakamugwasya mubukkale ibwakali kulibonya kuti tacikonzyeki kuliyumya? Ikuti kamujisi mapenzi aapa kuti mucileke kukkomana mubuumi, mulajana kuti makani aamba zyabuumi bwa Hana alakulwaizya.

3, 4. Mapenzi nzi obilo mapati Hana ngaakaswaanganya, alimwi nkaambo nzi ncaakamukatazya?

³ Ibbaibbele lilatwaambila mapenzi obilo mapati ngaakaswaanganya Hana mubuumi bwakwe. Kujatikizya penzi lyakusaanguna, tiicakali cuubauba kululamika zyintu mpoonya kupenzi lyabili kunyina ncaakali kunga wacita. Penzi lyakusaanguna, wakakwetwe mumaali, alimwi mukwatwanyina kunyina naakali kumuyanda pe. Penzi lyabili, kunyina naakali kuzyala. Bukkale buli boobu mbuyumu kumukaintu uuli woonse uuyanda kuba amwana; kweelana azilengwa izyakaliko ciindi naakali kupona Hana, kutazyala kwakali kuletela buumba butaambiki. Mukwasyi uuli woonse wakali kulangila kubana kutegwa zyina lyamukwasyi litafwi. Kutazyala lyakali penzi lyuusisya nsoni kapati.

⁴ Hana naakaliyumya mubukkale bwakwe Penina naatakali kumupenzya. Kukwatwa maali tiicakali cintu cibotu pe. Bunji bwaziindi  kwakali kulwana, akuzwangana. Buumi mumaali bwakaliindene kapati abuumi bwamucikwati ncaakatalisya Leza mumuunda wa Edeni. (Matl. 2:24) Aboobo, Bbaibbele lilatondezya bubi bwamaali, cikozyanyo cabukkale ibwakali muŋanda ya Elikana cilatondezya kaambo maali ncaatali kabotu.

5. Nkaambo nzi Penina ncaakali kuyanda kuti Hana apenge, alimwi mbuti mbwaakamupenzya?

⁵ Elikana wakali kumuyanda kapati Hana. Kweelana azilengwa zyaba Juda, Hana ngowakasaanguna kukwatwa, mpoonya Penina wakakwatwa musyule. Kufwumbwa naa kaambo aaka nkamasimpe naa pe, Penina iwakali kufwida munyono Hana, wakajana nzila zinji mwaakali kukonzya kumupenzya mukwatwanyina. Penina wakali acoolwe cakuzyala, calo Hana ncaatakajisi. Penina wakazyala bana banji, alimwi akaambo kakuvwula kwabana mbaakazyala, wakalibona kuti ulayandika kapati. Muciindi cakumumvwida luse Hana akumuumbulizya ciindi naakatyompedwe, Penina wakali kubelesya bukkale oobu kutegwa amupenzye. Bbaibbele litwaambila kuti Penina wakali kumupenzya loko Hana ‘kutegwa amupe kulimvwa kuusa.’ (1 Sam. 1:6) Penina wakali kucita caali. Wakali kuyanda kumupenzya Hana, alimwi wakacikonzya kucita oobo.

6, 7. (a) Nokuba kuti Elikana wakasola kumuumbulizya Hana, ntwaambo nzi tweelede kuti ntotwakapa kuti atamwaambili makani oonse? (b) Sena penzi lya Hana lyakutazyala lyakali kutondezya kuti Jehova tanaakali kumukkomanina? Amupandulule. (Amubone majwi aamunsi.)

⁶ Ciindi Penina ncaakali kubona kuti ncibotu kupenzya Hana, cakali ciindi calweendo lwaamwaka lwakuya ku Silo. Bana boonse ba Penina—“balombe abasimbi”—Elikana wakali kubapa caabilo cakutuulila Jehova. Hana iwatakajisi mwana, wakali kupegwa buyo caabilo comwe cakwe. Penina wakali kumufwubaazya Hana akaambo kakutazyala cakunga Hana wakali kulila akucileka kulya. Elikana wakalibonena mbuli mukaintu wakwe ooyu uuyandwa mbwaakali kupenga akutalya, aboobo wakasola kumuumbulizya. Wakamubuzya kuti: “Hana, nkaambonzi ulalila? Nkaambonzi tolyi? Nkaambonzi moyo wako ulaciswa? Teensi ndime nenkubotela kwiinda bana bali ikumi na?”—1 Sam. 1:4-8.

⁷ Tatuzyi cini Elikana ncaakacita apenzi eeli, nokuba boobo tulakonzya kubona kuti Elikana wakazyiba kuti Hana wakali kuusa akaambo kakutazyala. Cakutadooneka, Hana wakakkomana naakamvwa majwi aaluyando. * Pele Elikana kunyina naakaamba  bubi bwa Penina, alimwi Bbaibbele talitondezyi kuti Hana wakamwaambila Elikana mbuli mbwaakali kupenzyegwa amukwatwanyina. Andiza wakabona kuti, ikuti naa waamba mbuli mbwaakali kumupenzya mukwatwanyina, penzi nolyakaile kwiindila. Sena Elikana kuli ncaakali kukonzya kucita kululamika zyintu? Sena Penina wakali kuyakuciindizya kumufwubaazya, alimwi sena bana bakwe ababelesi bakwe abalo bakali kuyakumusangana Penina mukupenzya Hana? Hana wakali kulimvwa kuba muzangalisi muŋanda yakwe.

8. Ikuti mwaswaanganya mapenzi aali woonse, nkaambo nzi ncocikulwaizya kuyeeya kuti Jehova ngu Leza wabululami?

⁸ Kufwumbwa naa Elikana wakalaazyi makani oonse Penina mbwaakali kumupenzya Hana naa pe, Jehova Leza wakali kuzyibona zyintu zyoonse izyakali kucitika. Ijwi lyakwe litondezya kuti wakali kuzyibona zyoonse izyakali kucitika, aboobo aabo boonse ibakkomana kucita zyintu zicisizya bamwi moyo naa kufwida bamwi munyono beelede kwiiya ciiyo kumakani aayo. Kulubazu lumwi, aabo ibali mbuli Hana, bantu basiluumuno, beelede kukulwaizyigwa kwiinda mukuzyiba kuti Leza wabululami ulalulamika zyintu zyoonse muciindi cakwe ceelede alimwi munzila njayanda. (Amubale Deuteronomo 32:4.) Kulibonya kuti awalo Hana wakalaazyi makani aaya, nkaambo wakapaila kuli Jehova kulomba lugwasyo.

9. Nciiyo nzi ncotukonzya kwiiya kuzwa kuluyandisisyo lwa Hana lwakuunka ku Silo nokuba kuti wakalizyi mukwatwanyina iwakali kumupenzya nzyaakali kuyakucita?

⁹ Mafwumofwumo, mukwasyi woonse wakajisi bubi. Boonse buyo kubikkilizya abana bakali kulibambila lweendo. Mukwasyi woonse wakali kunyamuka kuunka ku Silo, musinzo iwakali kulampa makkilomita aali 32 kwiinda mumalundu aali mucisi ca Efraimu. * Lweendo oolu lwakali kukonzya kubatolela buzuba bomwe naa obilo kabeenda amaulu. Hana wakalizyi mukwatwanyina iwakali kumupenzya nzyaakali kuyakucita. Nokuba boobo, Hana kunyina naakakkala buyo kuŋanda pe. Kwiinda mukucita oobo, Hana wakasiya cikozyanyo cibotu kubakombi ba Leza bamazuba aano. Tacili cabusongo kulekela bukkale bwabamwi bubyaabi kutulesya kukomba Leza. Ikuti twacita oobo, tatukatambuli zilongezyo zyalo zikonzya kutugwasya kutegwa tuliyumye.

10, 11. (a) Nkaambo nzi Hana ncaakafwambaana kuunka kutente kakutanainda ciindi? (b) Mbuti Hana mbwaakapaila camoyo woonse kuli Usyi wakujulu?

¹⁰ Kumazuba, nobakamana kweenda lweendo lwamumalundu munzila zizinguluka, mukwasyi ooyu mupati wakasika afwaafwi a Silo. Munzi wa Silo wakazingulukidwe amalundu malamfwu. Nobakasika afwaafwi, Hana kweelede kuti wakatalika kuyeeya zyintu nzyaakali kuyakwaamba  mumupailo kuli Jehova. Nobakasika, bakalida antoomwe cakulya. Kakutanainda ciindi Hana wakazwa aawo akuunka mutente lya Jehova. Mupaizi Mupati Eli wakaliko, wakalikkede afwaafwi amulyango. Pele Hana kunyina naakamubona akaambo kakuti wakabikkide buyo maano kuyakupaila kuli Leza. Okuno kutempele, wakalijisi lusyomo lwakuti mupailo wakwe ulamvwugwa. Ikuti kunyina wakali kukonzya kumvwisya penzi lyakwe, Usyi wakujulu wakali kukonzya kumvwisya. Akaambo kakuusa kapati, wakatalika kulila.

¹¹ Mubili wakwe kaunyanyaala akaambo kakulila, Hana wakali kwaambawida mumoyo kuli Jehova. Milomo yakwe yakali kuputaputa naakali kusola kwaamba mbwalimvwa kujatikizya penzi lyakwe. Wakapaila kwaciindi cilamfwu, kaambila Usyi zyoonse zyakali kupenzya moyo wakwe. Hana tanaakalomba buyo kuba amwana pe. Hana tanaakali kuyandisisya kutambula buyo zilongezyo kuzwa kuli Leza, pele alimwi wakali kuyandisisya akupa nzyaakali kukonzya. Aboobo, wakakonka akwaamba kuti, ikuti wazyala mwana musankwa, wakali kuyakumupa kuli Jehova mwana ooyo kutegwa abeleke mulimo wakwe.—1 Sam. 1:9-11.

12. Kweelana acikozyanyo ca Hana, ncinzi ncotweelede kuyeeya caboola kumakani aamupailo?

¹² Aboobo, Hana wakasiya cikozyanyo cibotu kubabelesi ba Leza boonse caboola kumakani aamupailo. Jehova caluzyalo ulabatamba bantu bakwe boonse kutegwa babandike anguwe mumupailo cakwaanguluka, kakunyina kuwayawaya pe, kumwaambila mapenzi aabo oonse mbubwenya mwana muniini mbwaambila bazyali basiluyando. (Amubale Intembauzyo 62:8; 1 Batesalonika 5:17.) Mwaapostolo Petro wakasololelwa amuuya uusalala kulemba majwi aaya aaumbulizya aajatikizya mupailo kuli Jehova, wakati: “Kamuwaala makatazyo aanu oonse kulinguwe, nkaambo ulamubikkila maano.”—1 Pe. 5:7.

13, 14. (a) Ncinzi Eli ncaakamuyeeyela Hana, alimwi nkaambo nzi? (b) Mbuti kwiingula kwa Hana kumajwi aa Eli mbokupa cikozyanyo cibotu kapati calusyomo?

¹³ Jehova ulamvwisya alimwi ulaalubomba kwiinda bantu. Ciindi Hana naakali kulila akupaila, wakagambwa naakamvwa muntu kaambaula. Muntu ooyo wakali Eli, mupaizi mupati, iwakali kumulangilila. Wakaamba kuti: “Ino kusikila kuciindinzi ncoti kolwe? Uleke waini lyako.” Eli wakabona milomo ya Hana kaiputaputa, kanyanyaala, alimwi kalibonya kunyongana mumizeezo. Muciindi cakubuzya cakalubide, Eli wakayeeya kuti wakalikoledwe.—1 Sam. 1:12-14.

¹⁴ Eelo kaka eeci ceelede kuti cakamucisa kapati Hana, ciindi naakapengede mumoyo, kuzikwaambilwa kaambo katontola siko—alimwi ciinda waawo kwaambilwa amuntu iwakajisi cuuno cilemekwa! Cikkomanisya ncakuti, Hana alimwi aawa wakapa cikozyanyo cibotu calusyomo. Kunyina naakalekela kutalondoka kwamuntu kutegwa kunyonganye bukombi bwakwe kuli Jehova. Wakamwiingula Eli cabulemu alimwi wakamupandulwida bukkale bwakwe. Eli naakamvwa oobo, andiza ajwi libombe wakaamba kuti: “Koya caluumuno, Leza wa-Israyeli akupe cikumbilo cako ncokumbila kulinguwe.”—1 Sam. 1:15-17.

15, 16. (a) Ncinzi cakamucitikila Hana akaambo kakuti wakapaila camoyo woonse kuli Jehova akumukomba kutente? (b) Mbuti mbotukonzya kutobela cikozyanyo ca Hana ciindi notulimvwide bubi?

 ¹⁵ Ncinzi cakacitika akaambo kakuti Hana wakapaila kuli Jehova camoyo woonse akumukomba kutente lyakwe? Cibalo caamba kuti: ‘Mwanakazi wakainka, wakalya, taakacili kuusa pe.’ (1 Sam. 1:18) Busanduluzi bwa Bbaibbele lya The Jerusalem Bible bwalo bwaamba kuti: “Busyu tiibwakacili kuusa pe.” Hana wakalimvwa kulemununwa. Munzila imwi inga twaamba kuti, wakagwisya cibbudu camumoyo wakwe icakali kumulemena akucibikka agwezyo lyamuntu umwi uujisi nguzu kumwiinda, wakacibikka agwezyo lya Usyi wakujulu, Jehova. (Amubale Intembauzyo 55:22.) Sena kuli penzi ndyatakonzyi kunyamuna? Peepe—Jehova ulakonzya kumana penzi lililoonse!

¹⁶ Ikuti twalimvwa kulemenwa, kutyompwa, naa ikuti twazundwa akaambo kabuusu, tweelede kutobela cikozyanyo ca Hana akumwaambila camoyo woonse Ooyo Bbaibbele ngolyaamba kuti ngu ‘Sikuswiilila zikombyo.’ (Int. 65:2) Ikuti twacita oobo katujisi lusyomo, andiswe tuyakujana kuti buusu bwesu buyakunjililwa busena ‘aluumuno lwa Leza oolo lwiinda kumvwisya koonse.’—Flp. 4:6, 7.

17, 18. (a) Mbuti Elikana mbwaakatondezya kuti wakakuzumina kukonka kwa Hana? (b) Ncinzi Penina ncaatali kunga wacita lino kuli Hana?

¹⁷ Nobwakaca mafwumofwumo, Hana wakapiluka kutente a Elikana. Kweelede kuti wakamwaambila kujatikizya cikonke cakwe, nkaambo Mulawo wa Musa wakali kwaamba kuti mulumi wakalijisi nguzu zyakukasya kukonka ikwacitwa amukaintu wakwe ikuti tanaamulomba mulumaakwe. (My. 30:10-15) Pele mwaalumi ooyu uusyomeka kunyina naakamukasya. Muciindi caboobo, walo a Hana bakakomba Jehova antoomwe kutente kabatanapiluka kuŋanda.

¹⁸ Ndilili Penina naakazyiba kuti kupenzya nkwaakali kumupenzya Hana tiikwakacili kumupa kuusa? Bbaibbele talyaambi, pele majwi aakuti ‘taakacili kuusa’ atondezya kuti kuzwa aciindi ncicona eeco, Hana wakalikkomene. Nokuba kuti tatuzyi Penina naakazyiba, kulibonya kuti tiikwakainda ciindi wakazyiba kuti kufwumbwa nzyaakali kucita kunyina mbozyakali kumucisa Hana. Kuzwa waawo Bbaibbele talimwaambi zyina Penina alimwi.

19. Ncilongezyo nzi Hana ncaakapegwa, alimwi mbuti mbwaakatondezya kuti wakali kulumba nkocakazyila cilongezyo eeco?

¹⁹ Myezi mboyakali kuyaabuya, Hana wakaba aluumuno lunji alimwi wakalikkomene. Wakamita! Kunyina buzuba Hana naakaluba nkocakazyila cilongezyo icakali kumupa kukkomana. Ciindi mwana musankwa naakazyalwa, wakamuulika kuti Samuele, izyina lyaamba kuti “Zyina lya Leza” alimwi kulibonya kuti lyaamba kwiita aazyina lya Leza, mbuli Hana mbwaakacita. Mwaka ooyo, Hana kunyina naakamusangana Elikana amukwasyi mulweendo lwakuunka ku Silo. Wakakkala myaka yotatwe aŋanda amwana, kusikila naakamulesya kunyonka. Kumane wakalibambila buzuba  mbwaakali kuyakwaandaana amwanaakwe musankwa ngwayandisya.

20. Mbuti Hana a Elikana mbobakazuzikizya cisyomezyo cabo kuli Jehova?

²⁰ Kulibonya kuti cakali ciyumu kumusiya mwanaakwe. Cakutadooneka, Hana wakalizyi kuti Samuele wakali kuyakulanganizyigwa kabotu ku Silo, andiza abamakaintu ibakali kubeleka kutente. Nokuba boobo, mwana ooyu wakacili muniini, alimwi mbuli bamakaintu boonse, Hana wakali kuyanda kuti kabali antoomwe amwanaakwe. Nokuba kuti cakali boobo, Hana a Elikana bakamuleta mwana, ikutali cakusinikizyigwa buya pe, pele kabakkomene. Bakatuula zipaizyo aŋanda ya Leza, mpoonya bakamupa Samuele kuli Eli, akumuyeezya cikonke ca Hana ncaakakonkede mumyaka yakaindide.

21. Mbuti mupailo wa Hana kuli Jehova mbowakatondezya lusyomo ndwaakajisi? (Amubone alimwi akabbokesi kakuti “Mipailo Yobilo Mibotu Kapati.”)

²¹ Kumane Hana wakapaila mupailo walo Leza ngwaakabona kuti ulayandika kubikkilizya mu Jwi lyakwe lyakasololelwa amuuya. Mbomuyaabubala majwi aalembedwe mulugwalo lwa 1 Samuele 2:1-10, muyakujana kuti muzila uuli woonse ulatondezya lusyomo ndwaakajisi. Wakamutembaula Jehova akaambo kakubelesya nguzu zyakwe zigambya—nguzu zyakwe zitakonzyi kweelanisyigwa izyakucesya baabo balisumpula, zyakulongezya baabo bapenzyegwa, alimwi akaambo kakuba anguzu zyakumanya buumi naa zyakufwutula nobaba baabo ibayanda kufwa. Wakatembaula Usyi wakujulu akaambo kabube bwakwe bulibedelede bwakusalala, bwabululami, alimwi akusyomeka. Cakweelela, Hana wakali kukonzya kwaamba kuti: “Taakwe mwaala uuli mbuli Leza wesu.” Jehova ulasyomeka mumbazu zyoonse alimwi tacinci, mayubilo kuli baabo boonse bapengede abatyompedwe mumoyo ibapaila kulinguwe kulomba lugwasyo.

22, 23. (a) Nkaambo nzi ncotukonzya kwaamba kuti Samuele wakakomena kazyi kuti ulayandwa abazyali bakwe? (b) Mbuti Jehova mbwaakamulongezya alimwi Hana?

²² Mwanike Samuele wakajisi coolwe cakuba abanyina ibakali alusyomo luyumu kapati  muli Jehova. Nokuba kuti wakali kubayeeya banyina naakali kukomena, kunyina naakalimvwa kuti bamulekelezya. Mwaka amwaka, Hana wakali kuunka ku Silo akumutolela Samuele kabaki kutegwa kabelesya mumulimo wakwe waatente. Mbokakasumwa kabaki aaka kwakali kutondezya luyando akubikkila maano kwa Hana kumwanaakwe. (Amubale 1 Samuele 2:19.) Tulakonzya kuyeeyela ciindi naakali kumusamika kabaki aaka, kukakwela kabotu-kabotu, akumulanga caluyando kamwaambila majwi aakulwaizya. Samuele wakalilelekedwe kuba abanyina bali boobu, wakakomena akuba cilongezyo kubazyali bakwe akubana Israyeli boonse.

²³ Awalo Hana, kunyina naakalubwa pe. Jehova wakamulongezya, wakatalika kuzyala, wakazyalila Elikana bana bambi bosanwe. (1 Sam. 2:21) Andiza cilongezyo cipati ncaakapegwa Hana, cakali cilongwe ncaakajisi a Usyi, Jehova, calo icakazumanana kuyuma. Mbomuyaabwiiya lusyomo lwa Hana, acibe mbubwenya akulindinywe.