Bantu bamwi balaciindizya kunywa bukoko naa kuli cibapenzya mumizeezo, nobakatede, alimwi anobalendeledwe. Sena mazuba aano mulanywa kapati kwiinda kaindi? Ikuti kacili boobo, ino inga mwacita buti kutegwa kamutaciindizyi kunywa naa kuponena abukoko? Amubone twaambo itukonzya kumugwasya kutaciindizya kunywa bukoko.

•  Ino kunywa bukoko cansaizi caamba nzi?

•  Mbomukonzya kuzyiba kuti mwatalika kuciindizya kunywa

•  Mizeezo yosanwe iikonzya kumugwasya kunywa cansaizi

 Ncolyaamba Bbaibbele: “Utabi akati kabantu banywa kapati waini.”—Tusimpi 23:20.

 Amulange-lange: Bbaibbele talikasyi kunywa bukoko cansaizi. (Mukambausi 9:7) Pele talizumizyi kukolwa. (Luka 21:34; Baefeso 5:18; Titus 2:3) Kunze lyakukolwa, kunywa bukoko bunji inga kwapa kuti mutasali kabotu, kunyonganya buumi bwanu, akunyonganya zilongwe abamwi.—Tusimpi 23:29, 30.

 Basimilawo banji balaamba kwiindana kuliko akati kakunywa cansaizi alimwi akuciindizya kunywa bukoko. Balatondezya oobo kwiinda mukwaamba mabbodela aabukoko ngayelede kunywa muntu mubuzuba bomwe alimwi aziindi nzyanywa munsondo yomwe. a Nokuba boobo, bantu baliindene mbobajatikizyigwa abukoko, aboobo ziindi zimwi inga cabota kutanywa naaceya. Kweelana ambunga ya World Health Organization:

 “Nokuba kunywa bbodela lyomwe buyo naa obilo inga kwaba kuciindizya—mucikozyanyo:

•   Ciindi nomweenzya moota naa nomubelekela kumincini.

•   Ciindi nomulaada naa nomujisi mwana uunyonka.

•   Ciindi nomusilikwa.

•   Ikuti kuli bulwazi mbomuciswa.

•   Ikuti kamutacikonzyi kulijata.”

 Ncolyaamba Bbaibbele: “Atuzilingule akuzilanga-langa nzila zyesu.”—Malilo 3:40.

 Amulange-lange: Mulakonzya kulikwabilila kumapenzi aaboola akaambo kabukoko ikuti kamulingula mbomunywa alimwi akucinca aayelede. Amulange naa zintu zitobela zilamucitikila izitondezya kuti mwatalika kuba acizibilizi cakunywa bukoko.

•   Bukoko mbobumupa kukkomana. Mulimvwa kuti kutegwa muliibe, muyanzane kabotu abamwi, naa kulikondelezya, mweelede kunywa bukoko. Alimwi mulanywa ciindi nomujisi mapenzi.

•   Mulanywa kapati kwiinda kaindi. Munywa ziindi zinji kwiinda kaindi. Makoko ngomunywa lino makali alimwi kutegwa mulimvwe kabotu, munywa manji kwiinda kaindi.

•   Kunywa bukoko kwamunjizya mumapenzi kuŋanda naa kumulimo. Mucikozyanyo, mubelesye mali manji kubukoko kwiinda ngomujana.

•   Nzyomusala kucita mwanywa bukoko inga zyamunjizya muntenda, mbuli kweenzya moota, kudwaya, naa kubelekela kumincini.

•   Ibamwi balalibilika akaambo kambomunywa. Bamwaambila, mulanyema naa kulipa twaambo twakulitamizya. Mulasola kusisa kuti mulanywa, naa kubeja kujatikizya bunji bwabukoko mbomunywa.

•   Cilamwaalila kuleka. Mwasola kucesya bukoko mbomunywa naa kucilekela limwi, pele mwaalilwa.

 1. Amube amakanze.

 Ncolyaamba Bbaibbele: “Makanze aabankutwe masimpe apa kuzwidilila.”—Tusimpi 21:5.

 Amusole nzila eeyi: Amusale mazuba ngomunoonywa mumvwiki. Amulibikkile mweelwe wamabbodela ngomunoonywa mumazuba aayo. Mpoonya mulibikkile mazuba obilo ngomutanoonywi mumvwiki.

 Mbunga imwi iyiisya makani aabukoko ku U.K yakaamba kuti: “Kutanywa bukoko mazuba oonse nenzila mbotu iikonzya kumugwasya kutaba acizibilizi.”

 2. Amubelekele amakanze ngomwalibikkila.

 Ncolyaamba Bbaibbele: “Amuumanizye mulimo ooyo ngomwakatalika kucita.”—2 Bakorinto 8:11.

 Amusole nzila eeyi: Amucizyibe ceelelo cibikkidwe kubusena nkomukkala kutegwa kamutaciindizyi kunywa bukoko. Amujane zyakunywa zitakoli nzyomukkomanina, alimwi akunoojanika anzizyo lyoonse.

 Ba U.S. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism bakati, “Mulakonzya kucesya mapenzi aaboola akaambo kabukoko kuti mwacinca asyoonto mbomunywa.”

 3. Amukakatile kuli ncomwasala.

 Ncolyaamba Bbaibbele: “Inzya” wanu aabe inzya, a “Peepe” wanu aabe peepe.”—Jakobo 5:12.

 Amusole nzila eeyi: Amwaambe kuti “Peepe” munzila yabulemu pele cakusinizya ikuti naa muntu umwi wamupa cakunywa cikonzya kunyonganya makanze aanu.

 Ba U.S. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism bakati, “Kuti mwafwambaana kukaka cakunywa cimwi, tamukasunkwi kucitambula”.

 4. Amubikkile maano kububotu buboola akaambo kancomwasala.

 Ncolyaamba Bbaibbele: “Mamanino aamakani, mabotu kwiinda matalikilo aangawo.”—Mukambausi 7:8.

 Amusole nzila eeyi: Amupange mulongo watwaambo ncomuyandila kunywa bukoko cansaizi. Amubikkilizye zintu mbuli koona bweelede, kuba abuumi bubotu, makani aamali alimwi azilongwe. Kuti bamwi mwabaambila cakusala canu, amubikkile maano kububotu kutali kubuyumuyumu.

 5. Amulombe Leza kuti amugwasye.

 Ncolyaamba Bbaibbele: “Muzintu zyoonse ndilijisi nguzu kwiinda muli yooyo uundipa nguzu.”—Bafilipi 4:13.

 Amusole nzila eeyi: Ikuti mulalibilika kujatikizya mbomunywa, amupaile kuli Leza kulomba lugwasyo. Amumulombe nguzu akulilesya. b Alimwi amwiiye ncolyaamba Jwi lyakwe, Bbaibbele, icikonzya kumugwasya. Kuti Leza kali kulubazu lwanu, mulakonzya kunywa bukoko cansaizi.