•  Nkaambo nzi ncociyandika kucibelesya kabotu ciindi?

•  Ncomweelede kucita

•  Nzyobaamba beenzinyoko

•   Ciindi cili mbuli mali. Kuti naa tiimwacibelesya kabotu, tamukacijani alimwi. Kulubazu lumwi, kuti mwacaabanya kabotu, mulakonzya kucaala aciindi cakucita tuntu ntomukkomanina!

   Njiisyo yamu Bbaibbele: “Mutolo ulaanzyalombozya, pele kunyina ncajisi, pele munkutwe uyookkuta.”​—Tusimpi 13:4.

   Masimpe ngakuti: Kucibelesya kabotu ciindi kulakonzya kumupa lwaanguluko lunji.

•   Kucibelesya kabotu ciindi kulayandika kapati nkaambo kuyoomugwasya mwaakukomena. Mane buya kulakonzya kupa kuti muzumanane amulimo naa kutandwa. Kuti kamuli bamukamwini makwebo, sena inga mwazumanana amubelesi uumuka kuboola kumulimo?

   Njiisyo yamu Bbaibbele: “Imuntu uusyomeka mutuntu tusyoonto ulasyomeka amuzintu zipati.”​—Luka 16:10.

   Masimpe ngakuti: Mbomucibelesya ciindi citondezya bwini mbomubede.

 Pele kwaamba masimpe, kucibelesya kabotu ciindi tacili cuuba-uba. Amubone buyumuyumu busyoonto buyo.

 Buyumuyumu #1: Balongwe

 “Kuti balongwe bandilomba kuti tukaakusobane, ndilazumina nokuba kuti tandijisi ciindi. Inga ndiyeeya kuti, ‘Ndapiluka ndizooicita cakufwaambana milimo njondasiya.’ Pele lyoonse tacicitiki, alimwi buya, inga zintu noziindila kubija.”​—Cynthia.

 Buyumuyumu #2: Kunyonganizyigwa

 “TV iloongelezya. Mulakonzya kwaalilwa kucileka kweebelela mafilimu aamwi.”​—Ivy.

 “Ndilasowa ciindi cinji kubelesya tabbuleti. Ndilimvwa bubi kuti kunyina cikonzya kundilesya, ccita kuti bbatili yamana.”​—Marie.

 Buyumuyumu #3: Kusumpya kucita zintu

 “Ndilasumpya kucita zyakucikolo azimwi zyeelede kucitwa. Ndisowa ciindi kucita zintu zitagwasyi mpoonya nondiya ndicite milimo iiyandika​—ooku takuli kucibelesya kabotu ciindi.”​—Beth.

1.   Amulembe mulongo wazintu nzyomweelede kucita. Eezyi zibikkilizya milimo yaaŋanda alimwi ahomuwekki. Amulembe ciindi ncomuyandika mumvwiki kutegwa mumanizye mulimo umwi.

    Njiisyo yamu Bbaibbele: “Musinizye zintu ziyandika kapati.”​—Bafilipi 1:​10.

2.   Amulembe zintu nzyomuyanda kucita aciindi nomutajisi zyakucita. Eezyi zibikkilizya kuyanzana atubunga twabantu tujanika aintaneti alimwi akweebelela TV. Alimwi, amulembe ciindi ncomutola mumvwiki kuzintu eezyi.

    Njiisyo yamu Bbaibbele: “Amuzumanane kweenda cabusongo . . . , kamucibelesya kabotu ciindi coonse ncomujisi.”​—Bakolose 4:5.

3.   Amulibikkile mbaakani. Amulange amilongo yobilo njomwalemba. Sena zintu ziyandika kapati mwazibikkila ciindi cikkwene? Sena muyandika kucesya ciindi ncomubelesya kuzintu zyakulikkomanisya?

    Muzeezo: Amulembe mulongo wazyakucita buzuba abuzuba, mpoonya akucconga ali ceeco ncomwamanizya kucita.

    Njiisyo yamu Bbaibbele: “Makanze aabankutwe masimpe apa kuzwidilila.”​—Tusimpi 21:5.

4.   Amutobele nzyomwakalemba. Mubwini, inga mwayandika kutaunka nkobamutamba balongwe banu kutegwa mucite zintu ziyandika. Aboobo, muyoojana kuti mujisi ciindi cinji​—mpoonya muyoocibelesya kufwumbwa mbomuyanda.

    Njiisyo yamu Bbaibbele: “Amube bankutwe, mutabi batolo pe.”​—Baroma 12:11.

5.   Amusaangune kubeleka canguzu kutegwa mujane bulumbu. Mukubusi wazina lya Tara uujisi myaka iili 20 wakaamba kuti, “Zimwi ziindi inga ndilacita zintu zyobilo zili amulongo mpoonya inga ndati, ‘Okke, lino inga ndeebelela TV kwamaminiti aali 15 mpoonya ndilapiluka kumulimo.’ Lino aali maminiti aali 15 aba 30, aali maminiti aali 30 aba woola lyomwe, mpoonya cakutazyiba, ndijana kuti ndasowa mawoola obilo kandeebelela TV!”

    Ncinzi cikonzya kulimana penzi? Amubone kulikondelezya kuti mbulumbu buyo buboola akaambo kakumanizya mulimo umwi​—kutali kuti ncomweelede kucita buzuba boonse.

    Njiisyo yamu Bbaibbele: “Kumuntu kunyina cintu cibotu kwiinda . . . kukkomana mumilimo njabeleka canguzu.”​—Mukambausi 2:​24.