Mukaaninga! Kwakali mwana musimbi iwakali kumuyanda kapati musyoonto wakwe. Bumwi buzuba banyina bakabweza musyoonto wakwe ooyu kacili muvwanda akumubikka mumutaanga iwatakali kukonzya kunjizya maanzi, kumane bakamusisa mumatete munkomwe yamulonga. Lino amweezyeezye buyo mwana musimbi ooyu kayubide kutegwa atabonwi abantu, pele kalangide kumwanookwabo. Uliimvwi kamulangilila kwamawoola manji, katamvwide atuuka tuuluka mpabede. Kweelede kuti cilimuciside kapati kubona mwanookwabo kali alikke alimwi kunyina uukonzya kumugwasya. Pele ncazyi ncakuti bazyali bakwe tiibakalubizya kumubikka mumatete nkaambo njiyakali nzila ilikke yakumukwabilila kuzintu zibyaabi zyakali kucitika.

Mwana musimbi ooyu wakali sicamba ncobeni, pele busicamba bwakwe tiibwakagolela waawa pe. Wakali kuyoobutondezya alimwi kumbele. Nokuba kuti wakali mwana, wakalitalikide kale kuba alusyomo luyumu muli Leza. Alimwi kwakali kuyoocitika cintu cimwi calo icakali kuyootondezya lusyomo oolu. Mpoonya lwakali kuyoobujatikizya buumi bwakwe boonse. Kumbele mubucembele, lusyomo lwakwe lwakali kuyoomusololela ciindi nokwakali kuyoocitika zintu zikkomanisya kubantu bakwe. Kunze lyaboobo, lwakali kuyoomugwasya ciindi naakali kuyoolubizya. Ino mwana musimbi ooyu wakali ni? Alimwi ncinzi ncotukonzya kwiiya kulusyomo lwakwe?

Bbaibbele talimwaambi zina mwana musimbi ooyu, pele tulimuzyi. Wakali Miriamu, mwana mupati wa Amuramu a Jokebedi, bazike ba Hebrayo ibakali munyika ya Egepita. (Myeelwe 26:59) Mwanookwabo muvwanda wakali kwiitwa kuti Musa. Aciindi aawa, Aroni, munyina wamuvwanda, wakajisi myaka yotatwe. Tatuzyi kabotu naa Miriamu wakali amyaka yongaye aciindi aawa, pele kulibonya kuti tanaakaningasika amyaka iili kkumi.

Miriamu wakakomenena aciindi bantu bakwe nobakali kupenga kapati. Bana Egepita bakali kubona bantu bakwe ba Hebrayo, kuti bakajisi nguzu kapati, aboobo bakatalika kubapenzya akubabikka kuba bazike. Pele bazike aaba bakavwula kapati, cakuti mukuyoowa, bana Egepita bakaleta nzila zimbi zyakubapenzya citaambiki. Farao wakalailila kuti, bana basankwa ba Hebrayo boonse bakeelede kujaigwa akutumbukwa. Lino kwakali basikutumbusya ba Hebrayo bobilo Sifura a Puwa, balo bakali kusisa bana basankwa ba Hebrayo ibazwa akutumbukwa. Kweelede kuti Miriamu wakamvwa kujatikizya lusyomo lwabamakaintu aaba bobilo.—Kulonga 1:8-22.

Miriamu alimwi wakabona lusyomo ndobakajisi bazyali bakwe. Naakazyalwa mwana ooyu watatu alimwi mubotu kapati, ba Amuramu a Jokebedi bakamusisa kwamyezi yotatwe. Tiibakali kumuyoowa Farao, aboobo bakamusisa mwanaabo kutegwa atajaigwi. (Bahebrayo 11:23) Pele ncintu ciyumu kusisa mwana, aboobo bakeelede kufwambaana kuzyiba ncobakeelede kucita. Jokebedi wakatola mwanaakwe abusena mpaakali kuyoobonwa amuntu iwakali kukonzya kumukwabilila akumulanganya kabotu. Amweezyeezye buyo mipailo njaakapaila naakali kuluka mutaanga kubelesya malala akuuzilulula ataala kutegwa utanjizyi maanzi. Kumane wakamubikka mwanaakwe akuyoomusiya mu Mulonga wa Nile! Tacidoonekwi kuti wakaambila Miriamu kucaala akubona cakali kuyoomucitikila mwana.—Kulonga 2:1-4.

Aboobo Miriamu wakamulindilila mwanookwabo. Tiilyakalampa, wakabona bantu kababoola. Kakali kakamu kabamakaintu. Tiibakali bantu-bantu buyo bana Egepita. Pele wakali mwana musimbi wa Farao abamakaintu basikumukutaukila ibakaboola kuzoosamba mumulonga. Kweelede kuti Miriamu wakayoowa kapati. Tanaakali kuciyeeyela naaceya kuti mwana musimbi wa Farao inga wautyola mulawo wabausyi kwiinda mukukwabilila muvwanda mu Hebrayo ooyu. Aboobo kweelede kuti Miriamu wakapaila kapati aciindi eeci.

Mwana musimbi wa Farao ngowakasaanguna kuubona mutaanga mumalala. Mpoonya wakatuma mubelesi wakwe kuti akamuletele nguwo. Kumane cibalo caamba kuti: “Naakaujalula wakabona mwana, alimwi mwana ooyo wakali kulila.” Cakufwambaana wakazyiba cakali kutola busena: Mutumbu umwi muna Hebrayo wakali kusola kufwutula buumi bwamwanaakwe. Aboobo mwana musimbi wa Farao wakamweetezya kapati mwana ooyu mubotu. (Kulonga 2:5, 6) Awalo Miriamu wakali kulangilila cakubikkila maano. Alimwi wakazyiba kuti eeci ncecakali ciindi cakuti atondezye lusyomo lwakwe muli Jehova. Cabusicamba wakaunka aawo mpobakabede bana Egepita.

Tatuzyi cakali kukonzya kumucitikila muzike musyoonto mu Hebrayo ooyu akaambo kakusola kukanana aumwi wamumukwasyi wamwami. Aboobo, Miriamu wakabuzya mwana musimbi wa Farao kuti: “Sena nduunke ndikakwiitile mukaintu umwi wabana Hebrayo uunyonsya kutegwa kakulelela mwana ooyu?” Mubuzyo ooyo wakali kweelela kapati. Kayi, mwana musimbi wa Farao tanaakali kukonzya kumunyonsya. Ambweni wakazyiba kuti cakali camaano mwana musankwa ooyu kulelelwa akati kabantu bakwe; mpoonya wakali kuyoomutola kuŋanda kali mwanaakwe wakujana akumukomezya alimwi akumuyiisya cikolo. Kweelede kuti Miriamu wakakkomana kapati ciindi mwana musimbi wamwami naakamwaambila kuti: “Koya!”—Kulonga 2:7, 8.

Miriamu wakazuza kuunka kuŋanda kubazyali bakwe ibakapengede mumoyo. Amweezyeezye mbwaakakkomene naakali kwaambila banyina makani mabotu aaya. Jokebedi, kasinizyide kuti Jehova ngowakapa kuti eeci cicitike, wakaunka antoomwe a Miriamu kumwana musimbi wa Farao. Ambweni wakasola kulicengeezya kuti takkomene ciindi mwana musimbi wamwami naakamwaambila kuti: “Komubweza mwana ooyu kutegwa komunyonsya akundilelela, eelyo mebo ndinookuvwozya.”—Kulonga 2:9.

Buzuba buya, Miriamu wakaiya zinji kujatikizya Leza wakwe, Jehova. Wakaiya kuti ulabalanganya bantu bakwe akuswiilila mipailo yabo. Alimwi wakaiya kuti tabali buyo bapati naa bamaalumi bakonzya kutondezya lusyomo abusicamba. Jehova ulaswiilila mipailo yoonse yababelesi bakwe ibasyomeka. (Intembauzyo 65:2) Mazuba aano toonse buyo nkokuti bana abapati, bamaalumi abamakaintu, tatweelede kutuluba twaambo ootu muziindi eezino zikatazya.

Jokebedi wakali kumunyonsya akumulanganya mwana. Tulakonzya kuba masimpe kuti Miriamu wakatalika kumuyanda kapati musyoonto wakwe. Ambweni wakamugwasya kwiiya kwaambaula, alimwi kweelede kuti wakakkomana kapati ciindi naakaamba zina lya Leza wakwe Jehova, ciindi cakusaanguna. Mwana naakakomena, cakasika ciindi cakumutola kumwana musimbi wa Farao. (Kulonga 2:10) Mukwasyi woonse wakausa kapati akaambo kakwaandanizyigwa ooku. Kweelede kuti Miriamu wakali kulangila kubona mbwaakali kuyooba Musa, izina ndyaakapegwa amwana musimbi wa Farao, aakukomena! Sena wakali kuyoozumanana kumuyanda Jehova nokuba kuti wakali kuyookomenena mumukwasyi wamwami wa Egepita?

Mukuya kwaciindi, bwiinguzi bwakalibonya caantangalala. Tacidoonekwi kuti Miriamu wakakondwa kapati kuzyiba kuti naakakomena musyoonto wakwe, wakasala kubelekela Leza muciindi cakulikondelezya azintu nzyaakali kupegwa muŋanda ya Farao! Musa naakakkwanya myaka iili 40, wakaiminina bantu bakwe pele kutali munzila iili kabotu naa aaciindi ceelede. Wakajaya muna Egepita akaambo kakupenzya muzike umwi mu Hebrayo. Naakazyiba kuti awalo ulajaigwa akaambo kaceeci, wakatija kuzwa mu Egepita.—Kulonga 2:11-15; Milimo 7:23-29; Bahebrayo 11:24-26.

Kuboneka kuti Miriamu kunyina naakamvwa limbi kujatikizya munyina kwamyaka iili 40 naakali kukkala kubusena kulamfwu kapati ku Midiyani, keembela mbelele. (Kulonga 3:1; Milimo 7:29, 30) Mbwaakali kuyaabucembaala, wakabona mapenzi aabantu bakwe mbwaakali kuyaabuvwula.

Miriamu naakali amyaka iibalilwa kuma 80, Musa wakapiluka. Leza ngowakamutuma kuti anunune bantu bakwe. Aroni kali mwaambilizi wa Musa, bakaunka antoomwe kuli Farao kumulomba kuti abaleke bantu ba Leza kuti baunke. Miriamu wakali kubayumya-yumya banabokwabo ziindi zyoonse Farao naakali kukaka kubaswiilila ciindi Jehova naakatuma zipenzyo zili kkumi kubana Egepita. Kumamanino, nocakainda cipenzyo cakkumi nkokuti kujaigwa kwabana bataanzi boonse mucisi ca Egepita, cakasika ciindi ca Kulonga kupati kwabana Israyeli! Amweezyeezye buyo Miriamu kagwasya bantu bakwe kulonga ciindi Musa walo kali kumbele kubasololela.—Kulonga 4:14-16, 27-31; 7:1–12:51.

Kumbele, bana Israyeli nobakasinkilwa a Lwizi Lusalala alimwi ampi yabana Egepita, Miriamu wakamubona Musa munyina kaimvwi kumbele lya lwizi akunyamuna musako wakwe mujulu. Mpoonya lwizi lwakaandaana! Naakali kulangilila munyina kasololela bantu anyika njumu mulwizi, lusyomo lwakwe muli Jehova lwakayuma kapati kwiinda mbolwakabede. Wakali kubelekela Leza walo uucita kufwumbwa ncayanda akuzuzikizya cisyomezyo cili coonse!—Kulonga 14:1-31.

Aboobo nobakazabuka bantu, alimwi Farao ampi yakwe nobakanyonyoonwa mulwizi, Miriamu wakabona kuti Jehova ulaanguzu kapati kwiinda impi yabasikalumamba mpati yamunyika. Mpoonya bantu bakamwiimbila lwiimbo Jehova. Kumane, Miriamu wakasololela bamakaintu kwiimba majwi aakuti: “Atumwiimbile Jehova, nkaambo wasumpuka kapati. Ibbiza autantide alindilyo wabawaala mulwizi.”—Kulonga 15:20, 21; Intembauzyo 136:15.

Cakali ciindi cikkomanisya kapati mubuumi bwa Miriamu, ibuzuba mbwaatakali kuyooluba. Aciindi eeci kweelana ambokwaambidwe mucibalo, Bbaibbele limwaamba kuti musinsimi mukaintu. Miriamu ngomukaintu wakusaanguna kwiitwa kuti musinsimi mukaintu. Uli akati kabamakaintu bakasalidwe basyoonto ibakamubelekela Jehova munzila eeyi.—Babetesi 4:4; 2 Bami 22:14; Isaya 8:3; Luka 2:36.

Aboobo, Bbaibbele litwaambila kuti Jehova ulitubwene alimwi uliyandide kutupa bulumbu akaambo kakusolekesya kwesu, kukkazika moyo alimwi aluyandisisyo ndotujisi lwakumutembaula. Bana naa bapati, bamaalumi naa bamakaintu, toonse buyo tulakonzya kutondezya lusyomo muli Jehova. Lusyomo oolu lumupa kukondwa; takalulubi alimwi lupa kuti kapa bulumbu calukkomano. (Bahebrayo 6:10; 11:6) Eelo kaka tulijisi kaambo kabotu katupa kwiiya lusyomo lwa Miriamu!

Kuli zilongezyo ziliko ciindi bantu nobapegwa milimo yaalubazu naa mikuli iilibedelede. Pele alimwi kuli ntenda ziliko. Aciindi bana Israyeli nobakaangununwa mubuzike, Miriamu weelede kuti ngomukaintu wakali aampuwo kapati mucisi. Sena wakazumanana kulicesya? (Tusimpi 16:18) Cuusisya ncakuti, tanaakazumanana.

Myezi misyoonto yakatobela nobakalonga, Musa wakatambula beenzu bakazwide kulamfwu, kwakali Jetero usyizyala, Zipora mukaintu wakwe alimwi abana babo basankwa bobilo. Musa wakamukwata ciindi naakacili kupona buumi bwakwiingaila ku Midiyani kwamyaka iili 40. Zipora wakapilukide kumukwasyi wakwe ku Midiyani, ambweni kuyooswaya, pele lino bausyi bakali kumuleta munkambi yabana Israyeli. (Kulonga 18:1-5) Amweezyeezye buyo ba Hebrayo mbobakalimvwa ciindi beenzu aaba nobakasika! Kweelede kuti, bantu banji bakali kuyanda kumubona mukaintu wamwaalumi wakasalwa a Leza kubasololela kuzwa mu Egepita.

Sena awalo Miriamu wakakkomana? Andiza kumatalikilo. Pele kuboneka kuti kumbele wakatalika kulisumpula. Andiza wakalimvwa kuti balamunyanga busena, kayeeya kuti Zipora nguwakali kuyakuba mukaintu uulaampuwo kapati mucisi coonse. Kufwumbwa mbocakabede, Miriamu a Aroni bakatalika kwaamba zintu zibyaabi. Kwaambaula kuli boobu, kweelana ambocivwula kucitika, kwakaleta mazwanga. Kusaanguna bakatongooka kujatikizya Zipora; kabaamba kuti tanaakali muna Israyeli pele wakali mu Kusi. * Kumane bakatalika kutongooka Musa kumugama. Bakali kutongooka kuti: “Sena Jehova waambaula buyo kwiinda muli Musa alikke? Sena taambauli kwiinda amulindiswe?”—Myeelwe 12:1, 2.

Mumajwi aaya, tulakonzya kubona kuti Miriamu a Aroni bakatalika kuba amuuya mubi alimwi amunyono. Tiibakakkomana Jehova mbwaakali kumubelesya Musa, kayi bakali kuyanda bweendelezi ampuwo. Sena cakali boobo akaambo kakuti Musa tanaakali kuzibelesya kabotu nguzu zyakwe? Masimpe kuti Musa tanaakalondokede, pele tanaakali kulisumpula naa kuyanda kulipangila zina. Magwalo aakasololelwa amuuya aamba kuti: “Lino Musa wakali mubombe kapati kwiinda bantu boonse ibakali anyika.” Kufwumbwa mbocakabede, Miriamu a Aroni bakalilubizyide kapati, alimwi bakabikka buumi bwabo muntenda. Kweelana ambocaamba cibalo, “Jehova wakali kuswiilila.”—Myeelwe 12:2, 3.

Mpoonya aawo Jehova wakabaita banabunyina botatwe aaba kutente lyakuswaanganina. Ooko, musumpuululu wakkumbi uuyoosya iwakali kwiiminina kubako kwakwe wakaseluka akwiima amulyango. Kumane Jehova wakaambaula. Wakakalalila Miriamu a Aroni, akubayeezya cilongwe cilibedelede ncaakajisi a Musa amukuli mupati ngwaakabikkide mumaanza aakwe. Wakababuzya kuti: “Ino nkaambo nzi tiimwayoowa kumutongooka mubelesi wangu Musa?” Cakutadooneka Miriamu a Aroni bakayoowa kapati. Aboobo Jehova wakabona kuti bakali kunyansya nguwe ciindi nobakali kunyansya Musa.—Myeelwe 12:4-8.

Kuboneka kuti Miriamu ngowakali kumbele mumakani aaya, akuyunga musyoonto wakwe mukwaamba zintu zibi kujatikizya Zipora. Aaka nkakaambo Miriamu ncaakasubulwa alikke. Jehova wakamupa kuba acinsenda. Cilwazi eeci cibyaabi cakapa kuti cikanda cakwe ‘citube buu mbuli caanda.’ Ndilyonya eelyo, Aroni wakalibombya kuli Musa kumulomba kuti amulombele kuli Jehova kuti amulekelele, kati: “Ncitwacita ncabufwubafwuba.” Mpoonya Musa mwaalumi mubombe moyo, wakalilila Jehova kuti: “Akaka, O Leza! Komuponya!” (Myeelwe 12:9-13) Ncobakacita banabunyina bobilo aaba citondezya mbobakali kumuyanda kapati mucizyi wabo, nokuba kuti zimwi ziindi wakali kulubizya.

Jehova wakamufwida luse. Wakamuponya Miriamu nkaambo wakeempwa. Nokuba boobo, wakamwaambila kuti alizandule kwamazuba aali ciloba kunze aankambi yabana Israyeli. Kucita boobu kwakapa Miriamu kumvwa nsoni kapati, mbwaanga bantu munkambi bakazyiba kuti wakali kupegwa lulayo. Pele lusyomo lwakwe lwakamufwutula. Mumoyo wakalizyi kuti Bausyi, nkokuti Jehova, uliluleme alimwi wakali kumutondezya luyando kwiinda mukumupa lulayo. Aboobo wakacita kweelana ambwaakaambilwa. Nkambi yoonse yakamulindila kwamazuba aali ciloba. Kumane Miriamu wakalutondezya lusyomo lwakwe kwiinda mukulicesya naakali ‘kuletwa alimwi munkambi.’—Myeelwe 12:14, 15.

Jehova ulabalaya aabo mbayanda. (Bahebrayo 12:5, 6) Akaambo kaluyando lupati ndwaakajisi kuli Miriamu, wakamululamika akaambo kakulisumpula. Lulayo oolo lwakali kucisa, pele alimwi lwakamupa kufwutuka. Akaambo kakuti wakalutambula lulayo cakulicesya, Leza wakamukkomanina alimwi. Wakazumanana kupona mane kusikila munsi aakumamanino aakutuntulika kwabana Israyeli munkanda. Ciindi naakafwa ku Kadesi munkanda ya Zini, myaka yakwe yakali kutandila ku 130. * (Myeelwe 20:1) Mumyaanda yamyaka yakatobela, caluyando Jehova wakamulemeka Miriamu akaambo kamilimo yakwe yalusyomo. Kwiinda mumusinsimi wakwe Mika, wakabayeezya bantu bakwe kuti: “Ndakamufwutula muŋanda yabuzike; ndakamutumina Musa, Aroni a Miriamu kuti bamusolwede.”—Mika 6:4.

Tulakonzya kwiiya zinji kujatikizya buumi bwa Miriamu. Tweelede kubakwabilila aabo batajisi nguzu akwaamba zintu ziluzi cabusicamba, mbubwenya mbwaakacita Miriamu naakacili mwana. (Jakobo 1:27) Mbubwenya mbuli nguwe, tweelede kwaambilizya makani aajatikizya Jehova cakukondwa. (Baroma 10:15) Mbubwenya mbuli nguwe, tweelede kweeleba zintu zibyaabi mbuli munyono akunyema. (Tusimpi 14:30) Kuyungizya waawo, tweelede kulutambula lulayo luzwa kuli Jehova cakulicesya. (Bahebrayo 12:5) Ikuti katucita zintu zyoonse eezyi, nkokuti twiiya lusyomo lwa Miriamu.