Mucize Devekuşu Yumurtası

KULUÇKA makinesinin içinde kıpırdamadan duran devekuşu yumurtası, ne içinde olup bitenlere ne de başlamak üzere olan etkileyici gösteriye dair hiçbir şey belli etmiyor. Ancak şu an bulunduğumuz devekuşu çiftliğinde, devekuşlarının yumurtlama anından itibaren geçirdikleri ilginç gelişim süreci hakkında bilgi alma fırsatımız var.

Şımartılan Yumurtalar

Anne devekuşu, her biri 1,45 kilogram gelen fildişi renkli yumurtalarını kuma yapılmış basit bir yuvaya bırakır. Her gün işçiler bu yeni bırakılan yumurtaları yaklaşık altı hafta boyunca evleri olacak kuluçka makinelerine taşır.

Şimdi kuluçkadaki yumurtaları şımartma zamanıdır. Yumurtalar, içlerindeki yeni civcivlerin gelişebilmesi için ideal ısı olan yaklaşık 37°C’de, rahat ve sıcak tutulurlar. Çiftçi, yumurta sarısının (embriyonun) dibe çökerek yumurta kabuğu zarına yapışmasını önlemek için yumurtaları ya otomatik olarak çevrildikleri özel tepsilerde tutar ya da her gün eliyle çevirir. Bu yöntemle, çayırlık arazideki kumdan yuvalarında bulunan yumurtaları düzenli olarak çeviren anne ve baba devekuşları taklit edilir.

İçine Bir Göz Atalım

Acaba yumurtanın içinde neler olup bittiğini nasıl öğrenebiliriz? Çiftçi, yumurtalardan birini nazikçe alıp içinde parlak ışık olan bir kutunun üstündeki deliğe yerleştiriyor. Bu yöntem yumurta içindeki olağanüstü gelişmeler hakkında çiftçiye biraz fikir verebilir. Çiftçi yumurtaları belirli aralıklarla ışığa tutarak içlerindeki yaşamın gelişip gelişmediğini kontrol eder. Eğer birkaç defa kontrol edildikten sonra yumurtanın ortasının hâlâ sıvı kaldığı görülüyorsa bu yumurta döllenmemiştir, bu nedenle kuluçka makinesine geri koyulmaz.

Devekuşu yumurtasının kuluçka makinesinde geçirdiği 39 gün boyunca, porseleni andıran kabuğun içinde mucizevi bir büyüme gerçekleşir. Bu sırada, sonunda yumurtanın içindeki alanın yaklaşık üçte birini kaplayacak bir hava boşluğu oluşur. * Henüz yumurtadan çıkmamış civcivler kabuklarının içinde sıkışıp kalırlar ve artık çok yakın olan kabuktan kurtuluşları için pozisyon alırlar. Ama ilk önce çok önemli bir süreç gerçekleşmeli, yumurta sarıları göbek kordonlarından geçip civcivlerin minicik karınlarına girmelidir. Bu yaşamsaldır; çünkü yumurta sarısı, yavrunun kısa süre sonra kabuğunu kırıp dünyaya geldiğinde ihtiyaç duyacağı besin ve enerjiyi içerir.

Yumurtadan Çıkış

Sonunda büyük gün geldi ve biz de bu olayı kendi gözlerimizle görmek için buradayız. Küçük civcivler kabuğa ulaşabilmek için önce hava boşluğuna açılan zarı yırtmalı. Diğer kuş yavrularında kabuklarını kırmaya yarayan yumurta dişi varken, devekuşlarında yalnızca yumuşak gagalarının ucunda koruyucu bir tabaka vardır. İçerde gagasını kabuğa  dayayan civciv, bitişikteki hava boşluğunu ayıran zarı ensesi ile iter. Epey bir itme ve sürtünmeden sonra bu zar sonunda yırtılır. Böylece civciv yumurtanın içindeki tüm alanı kullanabilir.—Çizim A’ya bakın.

En sonunda civcivin minik ciğerleri, ilk kez havayla dolar. Artık ciğerleri çalışıyordur. Ancak tüm bu çaba, daracık yumurtanın içini dayanılmaz derecede havasız bırakır. Bu nedenle civciv artık vazgeçemez, mücadeleye devam etmeli ve kabuğu kırmalıdır. Civciv başını tekrar tekrar geri atarak tüm gücüyle kabuğu gagalar. Kabukta incecik bir çatlak belirdiğinde yorgunluktan tükenmiş küçük civciv birdenbire hafif bir ışık görür ve bu çatlak sayesinde temiz havayı hisseder.—Çizim B’ye bakın.

Yavru, çok ihtiyaç duyduğu bir dinlenmenin sonunda, çatlayan kabuğu sağ ayağı ve minik gagasının yardımıyla kırmaya devam edebilmesi için gereken gücü yeniden kazanır. Sonra, kabuğun kırılan parçalarının ortasından küçük bir Golyat gibi çıkan civciv, yalpaladığı halde elinden geldiği kadar havalı ve asil görünmeye çalışarak, kamaşan gözlerini kırpıştırıp durur.—Çizim C’ye bakın.

Çiftçi neden küçük civcivin parçalanmış yumurtasından çıkmasına yardım etmez? Bu yavrunun iyiliği içindir. Yumurta sarısının,  civcivin sonradan büzülüp kapanacak göbek deliğine geçmesi biraz zaman alır. Bu süreci hızlandırmaya çalışan bilinçsiz bir yardımcı, bu küçük ve narin canlıyı incitebilir veya ciddi bir enfeksiyona maruz bırakabilir.

Her neyse, bu çiftlikteki küçükler en sonunda kabuklarından çıktılar. Biz seyirciler için devekuşu yavrularının, kırık kabuklardan oluşan bir yığından bitkin ama galip bir şekilde çıkışlarını görmek heyecan verici bir gösteriydi.

Evlatlık Edinilen Devekuşları

Bir süre sonra kuluçka makinesindeki ılık hava civcivlerin kadifemsi tüylerini kurutur, inanılmaz derecede sevimli ve yumuşacık olurlar. Ardından güneş alan bir kümese konulurlar. Bundan çok hoşlanırlar! Nihayet, titrek bacaklarıyla o çok istedikleri hareketleri yapabiliyorlardır.

Bu kabarık tüylü yavru kuşlar için ertesi gün çok önemli. Kendilerini evlatlık alacak, yani gelecek üç ay boyunca onlara bakacak erişkin devekuşlarıyla tanıştırılacaklar. Şimdiye kadar küçük civcivler açlık hissetmediler, çünkü yumurta sarılarından aldıkları besin onları ayakta tuttu. Fakat yumurtadan çıktıktan birkaç gün sonra karınları zil çalmaya başlayacak. Ama ne yiyebilirler ki? Civcivlerin, erişkin devekuşlarının taze dışkılarını yemeye başladıklarını görünce hayretler içinde kalıyoruz. Çiftçinin açıkladığına göre bu, henüz gelişmemiş bağışıklık sistemlerini güçlendirmeye yardım ediyor olabilir.

Üvey ana babalarının dev adımlarına çılgın gibi yetişmeye çalışan şu ufaklıklara bakın! Yaptıkları hiç de kolay bir iş değil. Ama devekuşu yavruları inanılmaz bir hızla, ayda 30 santimetre kadar büyür. Bu sayede, yalnızca bir ay içinde kocaman erişkinlere şaşırtıcı bir biçimde ayak uydurabilirler.

Genç devekuşları altı aylıkken tamamen gelişmiş olurlar; ayakta durduklarında boyları hemen hemen iki buçuk metreye ulaşır. Bu sanki sırf bacak ve boyundan ibaret sırık gibi yaratıkların yalnızca yedi ay önce, bir devekuşu çiftliğindeki kuluçka makinesinin içinde hareketsiz duran yumurtalar olduklarına kim inanabilir ki!

[Dipnotlar]

[Sayfa 23’teki şema]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

YUMURTADAN ÇIKMA SÜRECİ

A

B

C

[Tanıtım notu]

Çizimleri sağlayan: Dr. D. C. Deeming

[Sayfa 23’teki resim]

Civcivlerin kabuklarını kırdıkları büyük gün

 [Sayfa 25’teki resim tanıtım notu]

John Dominis/Index Stock Photography