Şafan ve Ailesini Tanıyor musunuz?

MUKADDES KİTABINIZI okurken hiç Şafan’ı ve nüfuzlu ailesini anlatan kısımları fark ettiniz mi? Onlar kimdi? Ne yaptılar? Onlardan ne gibi dersler alabiliriz?

Mukaddes Kitap, “Meşullamın oğlu Atsalyanın oğlu kâtip Şafanı”, yaklaşık MÖ 642’de Yoşiya’nın hakiki tapınmayı yeniden başlatmasıyla bağlantılı olarak tanıtır. (II. Kırallar 22:3) Bu tarihten Yeruşalim’in MÖ 607’deki yıkımına kadar geçen 36 yıl süresince, onun, Ahikam, Elasa, Gemarya ve Yaazanya isimli dört oğlundan ve iki torunu Mikaya ve Gedalya’dan bahsedildiğini görüyoruz. (Çizelgeye bakın.) Encyclopaedia Judaica, “Şafan’ın ailesi [Yahuda krallığında] bürokrasiye egemendi ve Yoşiya’nın zamanından Sürgüne kadar kralın yazıcısı konumundaydılar” diyor. Şafan ve ailesi hakkında Mukaddes Kitapta yazılanları gözden geçirmemiz, onların peygamber Yeremya’yı ve Yehova’ya sunulan gerçek tapınmayı nasıl desteklediklerini anlamamıza yardım edecek.

Şafan Gerçek Tapınmayı Destekliyor

MÖ 642’de, Kral Yoşiya 25 yaşındayken, Şafan’ın kralın kâtibi ve yazıcısı olarak hizmet ettiğini görüyoruz. (Yeremya 36:10) Bu görev neler içeriyordu? Yukarıda adı geçen başvuru kaynağı bir krallık yazıcısı ve kâtibinin, kralın yakın bir danışmanı, ekonomiden sorumlu, diplomasi konusunda yetenekli ve dışişleri, uluslararası hukuk ve ticari anlaşmalar konusunda bilgili biri olduğunu belirtiyor. Öyleyse, Şafan bir krallık kâtibi olarak krallıktaki en nüfuzlu kişilerden biriydi.

Bundan on yıl önce, genç Yoşiya “atası Davudun Allahını aramağa” başlamıştı. Şafan anlaşılan Yoşiya’dan daha büyüktü; bu nedenle herhalde Yoşiya için ruhi konularda iyi bir danışmandı ve böylece onun gerçek tapınmayı yeniden başlatmasıyla ilgili ilk girişimini desteklemiş olabilir. *—II. Tarihler 34:1-8.

Mabedin onarımı sırasında “şeriat kitabı” bulundu ve Şafan “kıralın önünde ondan okudu.” Yoşiya kitapta yazılanları duyunca çok şaşırdı ve bu kitap hakkında Yehova’dan bilgi alabilmek için kadın peygamber Hulda’ya güvenilir adamlardan oluşan temsilciler gönderdi. Şafan ve oğlu Ahikam’ın bu temsilciler arasında olması kralın onlara olan güvenini gösteriyor.—II. Kırallar 22:8-14; II. Tarihler 34:14-22.

Bu, Şafan’ın bizzat kendisinin yaptığı bir şeyle ilgili Kutsal Yazılardaki tek kayıttır. Mukaddes Kitabın diğer ayetlerinde kendisinden sadece bir baba ya da ata olarak söz edilir. Şafan’ın çocukları, peygamber Yeremya’yla yakın ilişki içindeydiler.

Ahikam ve Gedalya

Daha önce gördüğümüz gibi, Şafan’ın oğlu Ahikam’ın adı ilk kez kadın peygamber Hulda’ya gönderilen temsilciler arasında  geçiyor. Bir başvuru kaynağı şunu belirtiyor: “İbranice Kutsal Yazılarda her ne kadar Ahikam’ın konumu belirtilmiyorsa da, onun üst düzeyde bir görevi olduğu anlaşılıyor.”

Bu olayın üzerinden 15 yıl kadar geçmiş ve Yeremya’nın hayatı tehlikeye girmişti. Yeremya, Yehova’nın Yeruşalim’i harap etme planı hakkında halkı uyardığında, “kâhinler ve peygamberler ve bütün kavm onu tutup dediler: Mutlaka ölmelisin.” Olaylar sonra nasıl gelişti? Kayıt şöyle devam ediyor: “Yeremyayı öldürmek için kavmın eline vermesinler diye onu tutan Şafanın oğlu Ahikamın eli idi.” (Yeremya 26:1-24) Bu ne göstermektedir? The Anchor Bible Dictionary şunu belirtiyor: “Bu olay sadece Ahikam’ın nüfuzunu kullandığını doğrulamakla kalmıyor, aynı zamanda Şafan’ın ailesinin diğer üyeleri gibi onun da Yeremya’nın tarafında olduğunu gösteriyor.”

Bundan 20 yıl kadar sonra, Babillilerin MÖ 607’de Yeruşalim’i harap etmesinin ve kavmin büyük bir kısmını sürgüne götürmesinin ardından, Şafan’ın torunu ve Ahikam’ın oğlu olan Gedalya, geride kalan Yahudilere vali olarak atandı. Şafan’ın ailesinin diğer üyeleri gibi o da Yeremya’yla ilgilendi mi? Mukaddes Kitap kaydı şöyle diyor: “Yeremya Mitspaya, Ahikamın oğlu Gedalyanın yanına gitti, ve onunla beraber . . . . oturdu.” Birkaç ay içinde Gedalya öldürüldü ve memlekette kalmış olan Yahudiler, Mısır’a giderken Yeremya’yı da beraberlerinde götürdüler.—Yeremya 40:5-7; 41:1, 2; 43:4-7.

Gemarya ve Mikaya

Şafan’ın oğlu Gemarya ve torunu Mikaya, Yeremya kitabının 36. babında anlatılan olaylarda önemli bir rol oynadı. Tarih MÖ 634, Yehoyakim’in krallıktaki beşinci yılıydı. Yeremya’nın yazmanı Baruk Yehova’nın evinde, “Şafan oğlu Gemaryanın odasında” kitaptan Yeremya’nın sözlerini okudu. Ve, ‘Gemaryanın oğlu Mikaya kitaptan RABBİN bütün sözlerini işitti.’—Yeremya 36:9-11.

Mikaya, babasına ve diğer tüm reislere tomardan söz etti ve hepsi tomarda yazılanları işitmek istedi. İşittiklerine nasıl karşılık verdiler? “Vaki oldu ki, bütün sözleri onlar işitince yılgınlıkla birbirlerine döndüler, ve Baruka dediler: Bütün bu sözleri mutlaka kırala bildiririz.” Ancak kralla konuşmadan önce, Baruk’a şu öğüdü verdiler: “Git, sen de Yeremya da gizlenin; ve sizin nerede olduğunuzu kimse bilmesin.”—Yeremya 36:12-19.

Önceden tahmin edildiği gibi, kral tomardaki mesajı reddetti ve tomarı parça parça  edip yaktı. Şafan’ın oğlu Gemarya’nın da içinde bulunduğu bazı reisler, “tomarı yakmasın diye kırala yalvardılar ise de, onları dinlemedi.” (Yeremya 36:21-25) Jeremiah—An Archaeological Companion adlı kitap bunlardan şu sonucu çıkarıyor: “Gemarya, Kral Yehoyakim’in sarayında Yeremya’ya çok yardımcı oldu.”

Elasa ve Yaazanya

MÖ 617’de Babil imparatorluğu Yahuda krallığında yönetimi ele geçirdi. Peygamber Hezekiel de dahil binlerce Yahudi, ‘bütün reislerle cesur yiğitlerin hepsi, ve bütün dülgerlerle demirciler’ sürgüne götürüldü. Babilliler tarafından ismi Tsedekiya olarak değiştirilen Mattanya yeni vasal kral oldu. (II. Kırallar 24:12-17) Sonra Tsedekiya, Şafan’ın oğlu Elasa’nın da yer aldığı bir heyeti Babil’e gönderdi. Yeremya, sürgünde bulunan Yahudiler için Yehova’dan önemli bir mesaj içeren bir mektubu Elasa’ya emanet etti.—Yeremya 29:1-3.

Görüldüğü gibi, Mukaddes Kitap Şafan, üç oğlu ve iki torununun gerçek tapınmayı ve sadık peygamber Yeremya’yı desteklemek üzere nüfuzlarını kullandıklarını gösteriyor. Peki ya Şafan’ın oğlu Yaazanya için ne denebilir? Anlaşılan Şafan’ın ailesinin diğer üyelerinden farklı olarak, o putperestliğe bulaştı. Peygamber Hezekiel Babil’deki sürgünlüğünün altıncı yılında, yani yaklaşık MÖ 612’de bir rüyet gördü ve bu rüyette 70 kişi Yeruşalim’deki mabette putlara buhur sunuyordu. Onlar arasında Yaazanya da vardı ve ismi belirtilen tek kişi oydu. Bu durum onun bu grubun önde gelen bir üyesi olduğu izlenimini verebilir. (Hezekiel 8:1, 9-12) Yaazanya’nın örneği, birisinin Tanrı’ya bağlı bir ailede yetiştirilmesinin, her zaman Yehova’nın sadık bir hizmetçisi olacağı anlamına gelmediğini gösterir. Her birey kendi davranışlarından sorumludur.—II. Korintoslular 5:10.

Şafan ve Ailesinin Tarihsel Gerçekliği

Yeruşalim’de Şafan ve ailesinin de dahil olduğu olayların yaşandığı sıralarda, Yahuda’da mühür kullanımı yaygın hale gelmişti. Mühürler belgeleri tasdik etmek ya da imzalamak için kullanılırdı ve değerli taşlardan, metallerden, fildişinden ya da camdan yapılırdı. Mührün üzerine genellikle mühür sahibinin ve babasının isimleri ve zaman zaman da sahibinin unvanı kazılırdı.

 Bugüne kadar kil üzerine İbranice yazı oyulmuş yüzlerce mühür bulundu. Eski taş ve madenler üzerindeki yazıları inceleyen bir bilim dalı olan epigrafi alanında uzman, Profesör Nahman Avigad şöyle dedi: “Mühürler, Mukaddes Kitaptaki bilinen kişilerden bahseden tek İbranice epigrafik kaynaktır.” Şafan’a ya da aile üyelerine ait bir mühür bulundu mu? Evet, 19 ve 21. sayfalardaki mühürlerde Şafan ve oğlu Gemarya’nın isimleri gözükmektedir.

Uzmanlar mühürlerin üzerinde herhalde ailenin Şafan dışındaki dört üyesinin isimlerinin olduğunu söylüyor. Bunlar Şafan’ın babası Atsalya; Şafan’ın oğlu Ahikam; Şafan’ın oğlu Gemarya; ve Gedalya’dır. Ayrıca bir mührün üzerinde Gedalya’nın “sarayda yönetici” olduğundan bahsediliyor. Bu mühürlerin dördüncüsünün, her ne kadar Gedalya’nın babası Ahikam’dan bahsedilmiyorsa da, Şafan’ın torunu Gedalya’ya ait olduğu düşünülüyor. Mührün üzerindeki unvan, onun en üst düzeydeki devlet memurlarından biri olduğunu gösteriyor.

Şafan ve Ailesinden Ne Öğrenebiliriz?

Şafan ve ailesi hem gerçek tapınma hem de sadık Yeremya için nüfuzlarını kullanarak ne güzel bir örnek bıraktılar! Biz de olanaklarımızı ve nüfuzumuzu, Yehova’nın teşkilatını ve iman kardeşlerimizi desteklemek için kullanabiliriz.

Mukaddes Kitabı düzenli olarak okumakla kalmayıp onun derinlerine inmek, Şafan ve aile üyeleri gibi Yehova’nın geçmişteki Şahitleri hakkında bilgi edinmek bizi ruhen zenginleştirir ve imanımızı güçlendirir. Onlar da örneklerini izleyebileceğimiz büyük “şahitler bulutu”na dahildir.—İbraniler 12:1.

[Dipnot]

[Sayfa 22’deki çerçeve]

Hulda—Sözü Geçen Bir Kadın Peygamber

Kral Yoşiya, mabette bulunan “şeriat kitabından” okunanları işitince, Şafan ile başka üst düzey dört memuru kitap hakkında ‘RABDEN sormaları’ için gönderdi. (II. Kırallar 22:8-20) Bu temsilciler cevabı nerede bulabilirdi? Yeremya’da ve muhtemelen Nahum ve Tsefanya’da, yani o sıralarda Yahuda’da yaşayan tüm peygamberlerde ve Mukaddes Kitap yazarlarında. Ancak bu temsilciler kadın peygamber Hulda’ya gittiler.

Jerusalem—An Archaeological Biography adlı kitap bu konuda şu yorumu yapıyor: “Bu olayda en dikkate değer şey, bu öykünün kadın-erkek yönünün hiç ön plana çıkmamasıdır. Tamamı erkeklerden oluşan bir heyetin Kanun tomarını, geçerliliğini saptamak üzere bir kadına götürmesinin uygunsuz olduğunu hiç kimse düşünmedi. O, bu tomarın Rabbin Sözü olduğunu söylediğinde kimse onun bu konudaki yetkisini sorgulamadı. Bu olay eski İsrail’de kadınların rolünü değerlendiren uzmanlarca çoğu zaman göz ardı edilmiştir.” Tabii ki, bu mesaj Yehova’dan alınmıştı.

[Sayfa 21’deki şema/resim]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

Şafan’ın Soyağacı

Meşullam

↓

Atsalya

↓

Şafan

↓ ↓ ↓ ↓

Ahikam Elasa Gemarya Yaazanya

↓ ↓

Gedalya Mikaya

[Sayfa 20’deki resim]

Gemarya ve diğerleri, tomarı yakmaması için Yehoyakim’e yalvardılar

[Sayfa 22’deki resim]

Yaazanya, Şafan’ın ailesinin bir ferdi olmasına karşın bir rüyette putlara tapınırken görüldü

[Sayfa 19’daki resim tanıtım notu]

İsrail Eski Yapıtlar İdaresi

[Sayfa 21’deki resim tanıtım notu]

İsrail Eski Yapıtlar İdaresi