Xana Bibele Ya Tikaneta?
Ndzima 7
Xana Bibele Ya Tikaneta?
Xihehlo lexi hakanyingi xi endliwaka ku lwisana ni Bibele hi leswaku ya tikaneta. Hi ntolovelo, vanhu lava va endlaka xihehlo lexi a va yi hlayanga Bibele hi voxe; va phindha ntsena leswi va swi tweke. Hambi swi ri tano, van’wana va kume leswi swi vonakaka swi ri ku tikaneta ka xiviri ivi va karhatiwa hi swona.
1, 2. (Katsa ni xingheniso.) (a) I xihehlo xihi lexi hakanyingi xi endliwaka ku lwisana ni Bibele? (b) Loko hi ringanisa tindzima leti hambaneke ta Bibele, i yini lexi hi faneleke ku xi tsundzuka? (c) Hi swihi swivangelo swin’wana leswi ha swona minkarhi yin’wana ku nga ni ku hambana eka ndlela leyi vatsari vambirhi va Bibele va vikaka xiendlakalo lexi fanaka ha yona?
LOKO hakunene yi ri Rito ra Xikwembu, Bibele yi fanele ku pfumelelana, yi nga kanetani. Manuku ke, hikwalaho ka yini tindzima tin’wana ti vonaka ti kaneta tin’wana? Leswaku hi hlamula, hi fanele ku tsundzuka leswaku, hambi leswi Bibele yi nga Rito ra Xikwembu, yi tsariwe hi vanhu vo talanyana hi nkarhi wa malembe xidzana yo hlayanyana. Vatsari lava a va ri ni matshamelo, matsalelo ni tinyiko leswi hambaneke, naswona ku hambana loku hinkwako ka kombisiwa eku tsaleni.
2 Ku tlula kwalaho, loko vatsari vambirhi kumbe ku tlula va vulavula hi xiendlakalo lexi fanaka, un’wana a nga ha nghenisa vuxokoxoko lebyi un’wana a byi tshikaka. Tlhandla-kambirhi, vatsari vo hambana-hambana va nyikela nhloko-mhaka hi tindlela leti hambaneke. Un’wana a nga ha yi tsala hi ku landzelelana ka minkarhi, kasi un’wana a nga ha landzela lunghiselelo leri hambaneke. Eka ndzima leyi, hi ta andlala kun’wana loku vuriwaka ku kanetana loku ku nga eBibeleni ivi hi xiya ndlela leyi ku nga twananisiwaka ha yona, hi ri karhi hi anakanyela ku xiyisisa loku nga laha henhla.
Timbhoni Leti Ntshunxekeke
3, 4. Malunghana ni ndhuna ya dzana leyi nandza wa yona wa xinuna a a vabya, i ku hambana kwihi ka le rivaleni loku nga kona exikarhi ka mhaka ya Matewu na liya ya Luka, naswona timhaka leti ti nga twananisisiwa ku yini?
3 Ku “kanetana” kun’wana ku tlhekeka loko hi ri na timhaka timbirhi kumbe ku tlula ta xiendlakalo lexi fanaka. Hi xikombiso, eka Matewu 8:5 hi hlaya leswaku loko Yesu a nghene eKapernawume, “ndhuna ya dzana ra masocha yi ta eka yena, yi n’wi khongela,” yi kombela Yesu ku hanyisa nandza wa yona wa xinuna. Kambe eka Luka 7:3, hi hlaya hi ndhuna leyi ya dzana leyi “[rhumeke] vakulukumba van’wana va Vayuda eka [Yesu], va ya n’wi khongela leswaku a ta, a ta hanyisa nandza wa yona.” Xana ndhuna ya dzana yi vulavule na Yesu, kumbe yi rhumele vakulukumba ke?
4 Entiyisweni, nhlamulo hi leswaku wanuna loyi u rhumele vakulukumba va Vayuda. Manuku ke, hikwalaho ka yini Matewu a vula leswaku wanuna hi yexe u khongele Yesu? Hikuva, entiyisweni, wanuna loyi u kombele Yesu hi ku tirhisa vakulukumba va Vayuda. Vakulukumba lava va tirhe tanihi vavulavuleri vakwe.
5. Hikwalaho ka yini Bibele yi vula leswaku Solomoni u ake tempele, kasi ntirho wa xiviri entiyisweni wu endliwe hi van’wana?
5 Ku kombisa leswi, eka 2 Tikronika 3:1, ha hlaya: “Solomoni a sungula ku aka yindlu ya Yehova eYerusalema.” Endzhakunyana, ha hlaya: “Solomoni a heta yindlu ya Yehova.” (2 Tikronika 7:11) Xana Solomoni u ake tempele ku sukela eku sunguleni ku ya fikela emakumu hi yexe ke? Kavula a swi tano. Ntirho wa xiviri wo aka wu endliwe hi ntshungu wa vatshila ni vatirhi. Kambe Solomoni a a ri muhleri wa ntirho, loyi a a tihlamulela. Hikwalaho, Bibele yi vula leswaku u ake yindlu. Hi ndlela leyi fanaka, Evangeli ya Matewu yi hi byela leswaku ndhuna ya nyimpi yi tshinelele Yesu. Kambe Luka u nyika vuxokoxoko lebyi engetelekeke bya leswaku u n’wi tshinelele hi ku tirhisa vakulukumba va Vayuda.
6, 7. Hi nga ti twananisa njhani timhaka timbirhi leti hambaneke ta Tievangeli ta xikombelo xa vana va Zebediya?
6 Xikombiso lexi fanaka hi lexi. Eka Matewu 20:20, 21 ha hlaya: “Kutani mana wa vana va Zebediya a ta ni vana va yena lava, a nkhinsamela Yesu ku ta kombela xanchumu eka yena.” Lexi a xi kombeleke a ku ri leswaku vana vakwe va fanele ku va ni xiyimo lexi tsakeriwaka ngopfu loko Yesu a nghena eMfun’weni wakwe. Emhakeni ya Marka ya xiendlakalo lexi fanaka, ha hlaya: “Yakobo na Yohane, vana va Zebediya, va ta ka [Yesu], va ku: ‘Mudyondzisi, hi rhandza leswaku u hi endlela leswi hi nga ta ku kombela swona.’” (Marka 10:35-37) Xana a ku ri vana vambirhi va Zebediya, kumbe a ku ri mana wa vona, loyi a endleke xikombelo eka Yesu?
7 Entiyisweni, a ku ri vana lavambirhi va Zebediya lava va endleke xikombelo, hi laha Marka a vulaka ha kona. Kambe va xi endle hi ku tirhisa mana wa vona. A a ri muvulavuleri wa vona. Leswi swi seketeriwa hi xiviko xa Matewu xa leswaku loko vaapostola lavan’wana va twe leswi mana wa vana va Zebediya a swi endleke, va sungule ku hlundzukela, hayi manana loyi, kambe “vamakwavo lavambirhi.”—Matewu 20:24.
8. Swi kotekisa ku yini leswaku timhaka timbirhi leti hambaneke ta xiendlakalo lexi fanaka ti hambana kutani ti tama ta ha ri ntiyiso hatimbirhi?
8 Xana u tshama u twa vanhu vambirhi va hlamusela xiendlakalo lexi hinkwavo va xi voneke? Loko swi ri tano, xana u swi xiyile leswaku munhu un’wana ni un’wana u kandziyise vuxokoxoko lebyi n’wi tsakiseke ke? Un’wana a nga ha va a siye swilo leswi un’wana a swi katseke. Hambi swi ri tano, hinkwavo a va vulavula ntiyiso. Swa fana na timhaka ta mune ta Tievangeli ta vutirheli bya Yesu, kun’we ni swiendlakalo swin’wana swa matimu leswi vikiweke hi mutsari loyi a tlulaka un’we wa Bibele. Mutsari un’wana ni un’wana u tsale rungula leri pakanisaka hambi loko un’wana a hlayise vuxokoxoko lebyi un’wana a byi siyeke. Hi ku kambisisa timhaka hinkwato, ku twisisa loku teleke ka leswi swi humeleleke ku nga kumiwa. Ku hambana ko tano ku komba leswaku timhaka ta Bibele ti ntshunxekile. Naswona ku pfumelelana ka tona ka nkoka ku komba leswaku i ntiyiso.
Hlaya Mongo
9, 10. Hi yihi ndlela leyi mongo wu hi pfunaka ha yona ku twisisa laha Kayini a kumeke nsati wakwe kona?
9 Hakanyingi, ku hambana loku nga erivaleni ku nga tlhantlhiwa loko hi languta mongo ntsena. Hi xikombiso, xiya xirhalanganya lexi tlakusiwaka ngopfu ehenhleni ka nsati wa Kayini. Eka Genesa 4:1, 2 ha hlaya: “Kutani a [Evha] tika nyimba, a veleka Kayini, a ku: Ndzi kumile munhu ha Yehova. A engeta a veleka ndzisana ya yena Avele.” Hi laha swi tivekaka kahle ha kona, Kayini u dlele Avele; kambe endzhaku ka sweswo, hi hlaya leswaku Kayini u ve ni nsati ni vana. (Genesa 4:17) Loko Adamu na Evha va ve ni vana vambirhi ntsena va majaha, Kayini u n’wi kume kwihi nsati wakwe?
10 Ntlhantlho wu le ntiyisweni wa leswaku Adamu na Evha va ve ni vana lava tlulaka vambirhi. Hi ku ya hi mongo, va ve ni ndyangu lowukulu. Eka Genesa 5:3 hi hlaya leswaku Adamu u ve tata wa n’wana un’wana wa jaha la vuriwaka Seta naswona endzhaku, endzimaneni leyi landzelaka, ha hlaya: “A tswala vana va vavanuna ni va vavasati.” (Genesa 5:4) Kutani Kayini u fanele a teke un’wana wa vamakwavo va xisati kumbe un’wana wa vatukulu vakwe. Exiyin’weni xexo xo sungula xa matimu ya vanhu, loko munhu a ri kusuhi swinene ni ku hetiseka, vukati byo tano entiyisweni a byi vanganga makhombo eka vana va ku hlangana ku fana ni leswi a byi ta swi endla namuntlha.
11. I ku hambana kwihi loku vuriweke exikarhi ka Yakobo na muapostola Pawulo loku van’wana va kombetelaka eka kona?
11 Ku xiyisisa ka hina mongo nakambe ku hi pfuna ku twisisa leswi van’wana va vuleke leswaku i ku lwisana exikarhi ka muapostola Pawulo na Yakobo. Eka Vaefesa 2:8, 9, (NW) Pawulo u vula leswaku Vakriste va ponisiwa hi ripfumelo, hayi hi mintirho. U ri: “Mi ponisiwile hi ripfumelo . . . hayi hikwalaho ka mintirho.” Hambi swi ri tano, Yakobo u kandziyisa ntikelo wa mintirho. Wa tsala: “Tanihi leswi miri lowu nga hava moya wu feke, ku pfumela na kona loku nga hava mintirho ku file.” (Yakobo 2:26) Tinhlamuselo leti timbirhi ti nga twananisisiwa ku yini?
12, 13. Marito ya Yakobo ma tatisisa ku yini ematshan’wini yo kaneta lamaya ya muapostola Pawulo?
12 Loko hi xiya mongo wa marito ya Pawulo, hi kuma leswaku nhlamuselo yin’wana yi tatisa yin’wana. Muapostola Pawulo u kombetela ematshalatshaleni ya Vayuda yo hlayisa Nawu wa Muxe. A va tshemba leswaku loko va hlayisa Nawu hi vuxokoxoko bya wona hinkwabyo, a va ta va lava lulameke. Pawulo u kombe leswaku leswi a swi nga koteki. Hi nga ka hi nga swi koti ku va lava lulameke—ivi xisweswo hi faneriwa hi ku hlayiseka—hi mintirho ya hina vini, hikuva hi na xidyoho hi ndzhaka. Hi nga ponisiwa ntsena hi ripfumelo egandzelweni ra Yesu ra nkutsulo.—Varhoma 5:18.
13 Hambi swi ri tano, Yakobo u tlhandlekela yinhla ya nkoka ya leswaku ripfumelo ri ri roxe ri hava ntikelo loko ri nga seketeriwi hi swiendlo. Munhu la vulaka leswaku u ni ripfumelo eka Yesu u fanele ku ri kombisa hi leswi a swi endlaka. Ripfumelo leri tsaneke i ripfumelo leri feke naswona ri nga ka ri nga yisi eku ponisiweni.
14. Hi le ka tindzima tihi laha Pawulo a kombaka leswaku u pfumelelana hi xitalo ni nsinya wa nawu wa leswaku ripfumelo leri hanyaka ri fanele ku kombisiwa hi mintirho?
14 Muapostola Pawulo a a twanana swinene ni leswi, naswona hakanyingi u boxa tinxaka ta mintirho leyi Vakriste va faneleke ku yi endla leswaku va kombisa ripfumelo ra vona. Hi xikombiso, u tsalele Varhoma a ku: “Munhu ú pfumela hi mbilu, kutani sweswo swi n’wi endla a va la lulameke; ú vula hi nomu, kutani sweswo swi n’wi endla a va la ponisiwaka.” Ku “vula hi nomu”—hi avelana ripfumelo ra hina ni van’wana—i swa nkoka leswaku hi hlayiseka. (Varhoma 10:10; nakambe vona 1 Vakorinto 15:58; Vaefesa 5:15, 21-33; 6:15; 1 Timotiya 4:16; 2 Timotiya 4:5; Vaheveru 10:23-25.) Hambi swi ri tano, ku hava ntirho lowu Mukriste a nga wu endlaka, naswona entiyisweni ku hava matshalatshala yo hetisisa Nawu wa Muxe, leswi swi nga ta n’wi kumela lunghelo ra vutomi lebyi nga heriki. Leyi i ‘nyiko leyi Xikwembu xi yi nyikaka’ eka lava va kombisaka ripfumelo.—Varhoma 6:23; Yohane 3:16.
Malangutelo Lama Hambaneke
15, 16. Muxe na Yoxuwa havambirhi va nga ha va lava nga ni ntiyiso hi ndlela yihi loko un’wana a vule leswaku evuxeni ka Yordani a ku ri ‘haleno’ ka nambu kasi lon’wana u vule leswaku a ku ri “ehase”?
15 Minkarhi yin’wana vatsari va Bibele va tsale hi xiendlakalo lexi fanaka hi malangutelo lama hambaneke, kumbe va andlale timhaka ta vona hi tindlela to hambana. Loko ku hambana loku ku kambisisiwa, ku kanetana kun’wana loku vonekaka ka olova ku ku tlhantlha. Xikombiso xa leswi xi le ka Tinhlayo 35:14, laha, hi ku ya hi New World Translation, Muxe a vulavulaka hi tiko ra le vuxeni ka Yordani tanihi “haleno ka Yordani.” Hambi swi ri tano, Yoxuwa loko a vulavula hi tiko ra le vuxeni ka Yordani, u ri vitane “ehase ka Yordani.” (Yoxuwa 22:4) Hi swihi leswi nga swona?
16 Entiyisweni, hinkwaswo hi swona. Hi ku ya hi mhaka leyi nga eka Tinhlayo, Vaisrayele a va nga si tsemakanya Nambu wa Yordani va nghena eTikweni leri Tshembisiweke, kutani eka vona evuxeni ka Yordani a ku ri ‘haleno.’ Kambe Yoxuwa ana se a a tsemakanye Yordani. Sweswi, hi xiviri, a a ri evupela-dyambu bya nambu, etikweni ra Kanana. Kutani evuxeni ka Yordani, eka yena, a ku ri “ehase.”
17. (a) I ku hambana kwihi loku vuriweke loku van’wana va kombetelaka eka kona eka tindzima timbirhi to sungula ta Genesa? (b) Hi xihi xivangelo xa xisekelo xa ku hambana loku ku ehleketiwaka?
17 Tlhandla-kambirhi, ndlela leyi nhlamuselo yi vumbiweke ha yona yi nga yisa eku kanetaneni loku nga erivaleni. Eka Genesa 1:24-26, Bibele yi kombisa leswaku swiharhi swi vumbiwe emahlweni ka munhu. Kambe eka Genesa 2:7, 19, 20, yi vonaka yi vula leswaku munhu u vumbiwe emahlweni ka swiharhi. Ha yini ku ri ni ku hambana? Hikuva timhaka timbirhi ta ku tumbuluxa ti vulavula ha kona hi malangutelo mambirhi lama hambaneke. Yo sungula yi hlamusela ku tumbuluxiwa ka tilo ni misava ni hinkwaswo leswi nga eka swona. (Genesa 1:1–2:4) Ya vumbirhi yi talela eku tumbuluxiweni ka rixaka ra vanhu ni ku wela ka rona exidyohweni.—Genesa 2:5–4:26.
18. Hi nga ku twananisa ku yini ku hambana loku nga erivaleni exikarhi ka timhaka timbirhi ta ku tumbuluxa leti ti nga etindzimeni to sungula ta Genesa?
18 Mhaka yo sungula yi vumbiwe hi ku landzelelana ka minkarhi, yi avanyisiwa hi “masiku” ya tsevu lama landzelelanaka. Ya vumbirhi yi tsariwe hi ku landzelelana ka ntikelo wa timhaka. Endzhaku ka xingheniso xo koma, hi laha ku twisisekaka yi nghena hi ku kongoma eku tumbuluxiweni ka Adamu, tanihi leswi yena ni ndyangu wakwe va nga nhloko-mhaka ya leswi swi landzelaka. (Genesa 2:7) Rungula rin’wana manuku ri nghenisiwa loko ri ri karhi ri laveka. Hi dyondza leswaku endzhaku ka ku tumbuluxiwa kakwe, Adamu a a ta hanya entangeni aEdeni. Kutani ku byariwa ka ntanga wa Edeni manuku ka boxiwa. (Genesa 2:8, 9, 15) Yehova u byela Adamu ku thya “eswiharhi hinkwaswo swa tiko, ni tinyanyana hinkwato ta tilo” mavito. Manuku ke, se i nkarhi wo boxa leswaku “Yehova Xikwembu a a vumbile hi misava” swivumbiwa leswi hinkwaswo, hambi leswi ku tumbuluxiwa ka swona ku sunguleke khale Adamu a nga si humelela exivonweni.—Genesa 2:19; 1:20, 24, 26.
Hlaya Mhaka Hi Rixaladza
19. I mpfilumpfilu wihi lowu nga erivaleni lowu nga kona emhakeni ya Bibele ya ku hluriwa ka Yerusalema?
19 Minkarhi yin’wana, leswi swi lavekaka ku tlhantlha ku kanetana loku nga erivaleni i ku hlaya mhaka hi vukheta ivi u anakanyisisa hi rungula leri nyikeriweke. Leswi swi tano loko hi kambisisa ku hluriwa ka Yerusalema hi Vaisrayele. Yerusalema a ri xaxametiwe tanihi xiyenge xa ndzhaka ya Benjamini, kambe hi hlaya leswaku rixaka ra Benjamini a ri swi kotanga ku ri hlula. (Yoxuwa 18:28; Vaavanyisi 1:21) Nakambe hi hlaya leswaku Yuda ri hlulekile ku hlula Yerusalema—onge hi loko a ri ri xiyenge xa ndzhaka ya rixaka rero. Eku heteleleni, Yuda ri hlule Yerusalema, ri wu hisa hi ndzilo. (Yoxuwa 15:63; Vaavanyisi 1:8) Hambi swi ri tano, madzana ya malembe endzhakunyana, Davhida na yena u rhekhodiwe a ri la hlulaka Yerusalema.—2 Samuel 5:5-9.
20, 21. Hi ku kambisisa vuxokoxoko hinkwabyo lebyi tirhaka hi vukheta, i yini lexi humelelaka eka matimu ya ku teka ka Vaheveru ka muti wa Yerusalema?
20 Eku languteni ko sungula, leswi hinkwaswo swi nga ha vonaka swi pfilunganya, kambe entiyisweni ku hava ku kanetana. Entiyisweni, ndzilakana exikarhi ka ndzhaka ya Benjamini ni ya Yuda wu fambe hi le Xitsungeni xa Hinom, wu ya fika emutini wa khale wa Yerusalema. Leswi endzhakunyana swi vuriweke Muti wa Davhida entiyisweni swi le tikweni ra Benjamini, hi laha Yoxuwa 18:28 yi vulaka ha kona. Kambe swi nga endleka leswaku muti wa Vayebusi wa Yerusalema a wu famba wu tsemakanya Xitsunga xa Hinom ivi xisweswo wu nghena etikweni ra Yuda, lerova Yuda na rona, ri boheka ku lwisana ni vaaki va rona va Vakanana.
21 Benjamini a ri swi kotanga ku hlula muti lowu. Eka xiendlakalo xin’wana, Yuda ri hlule Yerusalema ivi ri wu hisa. (Vaavanyisi 1:8, 9) Kambe mavuthu ya Yuda entiyisweni ma ye emahlweni, naswona van’wana va vaaki vo sungula va tlhele va kota ku tshama emutini. Endzhakunyana, va vumbe ntwanano wa ku ala leswaku Yuda kumbe Benjamini a ma nga ta rhurha. Xisweswo, Vayebusi va hambetile eYerusalema ku kondza loko Davhida a hlule muti madzana ya malembe endzhakunyana.
22, 23. I mani la rhwaleke mhandzi ya Yesu ya nxaniso a yi yisa endhawini yo dlayela eka yona?
22 Hi hlangana ni xikombiso xa vumbirhi eka Tievangeli. Malunghana ni ku kongomisiwa ka Yesu eku feni ka yena, eka Evangeli ya Yohane ha hlaya: “A huma a pakatsile [mhandzi ya nxaniso ya] yena ha yexe.” (Yohane 19:17) Hambi swi ri tano, eka Luka ha hlaya: “Ka ku loko va famba na yena, va khoma un’wana loyi a va ku i Simoni, wa Kirene, loyi a a vuya hi le masin’wini; va n’wi rhwexa [mhandzi ya nxaniso ya] Yesu, leswaku [a yi] rhwala, a n’wi landza hi le ndzhaku.” (Luka 23:26) Xana Yesu u rhwale xitirho xa ku fa ka yena, kumbe xana Simoni u n’wi rhwalele xona?
23 Xo sungula, entiyisweni Yesu u rhwale mhandzi ya yena n’wini ya nxaniso, hi laha Yohane a kombaka ha kona. Kambe endzhakunyana, hi laha Matewu, Marka na Luka va tiyisaka ha kona, Simoni wa Kirene u sindzisiwe ku tirha ku n’wi rhwalela yona endleleni hinkwayo ku ya fika exivandleni xo dlayela eka xona.
Xikombiso Xa Ku Ntshunxeka
24. Hikwalaho ka yini hi nga hlamarisiwi hi ku kuma ku hambana kun’wana loku nga erivaleni eBibeleni, kambe i yini lexi hi nga fanelangiki ku heta ha xona eka leswi?
24 I ntiyiso, ku na ku hambana kun’wana loku nga erivaleni eBibeleni loku ku nonon’hwaka ku ku twananisa. Kambe a hi fanelanga ku anakanya leswaku i ku hambana loku heleleke. Hakanyingi i mhaka ya ku kayivela ka rungula leri taleke. Bibele yi nyikela vutivi lebyi ringaneke ku tata xilaveko xa hina xa moya. Kambe loko a yo hi nyika vuxokoxoko byin’wana ni byin’wana ehenhleni ka xiendlakalo xihi na xihi lexi boxiweke, a yi ta va layiburari leyikulu, leyi nga rhwalekiki, ematshan’wini yo va vholumo ya voko, leyi olovaka ku yi rhwala leyi hi nga na yona namuntlha.
25. I yini lexi Yohane a xi vulaka ehenhleni ka rhekhodo ya vutirheli bya Yesu, naswona leswi swi hi pfunisa ku yini ku twisisa mhaka leyi ha yona Bibele yi nga hi nyikiki vuxokoxoko byin’wana ni byin’wana ehenhleni ka xiendlakalo xin’wana ni xin’wana?
25 Loko a vulavula hi vutirheli bya Yesu, muapostola Yohane u tsale hi ku hundzeleta loku yimelelekaka a ku: “Ka ha ri ni timhaka tin’wana leto tala leti Yesu a nga ti endla; loko ti nga tsariwa ha yin’we-yin’we, a ndzi tshembi leswaku misava hinkwayo yona yi nga ringana tibuku leti a ti ta tsariwa.” (Yohane 21:25) Naswona a swi ta va leswi nga kotekiki nikantsongo ku tsala vuxokoxoko hinkwabyo bya matimu yo leha ya vanhu va Xikwembu ku sukela eka vapatriarka ku ta fika ebandlheni ra Vukriste ra lembe xidzana ro sungula!
26. Bibele yi na rungula leri aneleke leswaku hi tiyiseka hi mhaka yihi ya nkoka ke?
26 Kahle-kahle, Bibele i singita ro katsakanya. Yi na rungula leri ringaneke ku hi pfuna ku yi xiya tanihi leyi tlulaka buku ya vanhu ntsena. Ku hambana kwihi na kwihi loku yi nga na kona ku komba leswaku vatsari a va ri timbhoni leti ntshunxekeke hakunene. Hi tlhelo rin’wana, vun’we lebyi xiyekaka bya Bibele—lebyi hi nga ta bula ha byona hi vuxokoxoko lebyi engetelekeke eka ndzima leya ha taka—byi kombisa leswaku handle ko kanakana kwihi na kwihi yi sunguriwe hi Xikwembu. I rito ra Xikwembu, hayi ra munhu.
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 89]
Ku hambana loku nga erivaleni eBibeleni ku komba leswaku vatsari a va ri timbhoni leti ntshunxekeke hakunene
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 91]
Ku kambisisa mongo hakanyingi swi pfuna ku tlhantlha ku hambana loku vuriweke
[Bokisi leri nga eka tluka 93]
“Ku Hambana” A Swi Bohi Leswaku Ku Va Ku Kanetana
Kenneth S. Kantzer, mufundhisi, u tshame a kombisa ndlela leyi ha yona swiviko swimbirhi swa xiendlakalo lexi fanaka swi nga vonakaka swi kanetana kambe hinkwaswo swi va ntiyiso. U tsarile a ku: “Nkarhi lowu hundzeke mana wa munghana wa hina la rhandzekaka u dlayiwile. Hi sungule ku tiva hi ta rifu rakwe hi munghana wa hina lonkulu la tshembekaka loyi a vikeke leswaku mana wa munghana wa hina loyi a a yime ekhonweni ya xitarata a yimele bazi, u himiwe hi bazi rin’wana leri hundzaka hi le kusuhi, a a vaviseke ngopfu, naswona u file timinete ti nga ri tingani endzhakunyana.”
Hi ku hatlisa endzhakunyana, u twe xiviko lexi hambaneke swinene. U ri: “Hi byeriwe hi ntukulu wa kona wa xinuna hi ta wansati loyi a feke leswaku u katsekile emhangwini yo chayisana, u humesiwile emovheni lowu a a wu khandziyile, naswona u fe xikan’we-kan’we. Mufana loyi a a tiyiseka swinene hi timhaka takwe.
“Endzhakunyana swinene . . . hi kambisise ku twanana. Hi kume leswaku kokwana wa xisati a a rindzele bazi, u himiwe hi bazi rin’wana, naswona a a vaviseke ngopfu. U rhwariwe hi movha lowu hundzaka ivi wu tsutsumela exibedlhele, kambe hi ku hatlisa, movha lowu a a rhwariwe hi wona ku ya exibedlhele wu tlumbane ni movha wun’wana. U humesiwe emovheni ivi a fa xikan’we-kan’we.”
Ina, timhaka timbirhi ta xiendlakalo lexi fanaka hinkwato ti nga ha va ntiyiso hambi loko ti vonaka ti kanetana. Leswi minkarhi yin’wana swi tano hi Bibele. Timbhoni leti ntshunxekeke ti nga ha hlamusela vuxokoxoko lebyi hambaneke ehenhleni ka xiendlakalo lexi fanaka. Hambi swi ri tano, ematshan’wini yo kanetana, leswi va swi tsalaka swo tatisa, naswona loko hi kambisisa timhaka hinkwato, hi kuma ku twisisa loku antswaka ka leswi swi humeleleke.
