1, 2. (a) Hi xihi xitiyisekiso xa leswaku u muaka-tiko wa Mfumo wa Xikwembu? (b) Ha yini minkarhi yin’wana Timbhoni ta Yehovha a ti boheka ku lwela mfanelo ya ku gandzela hi ku ntshunxeka?

XANA u muaka-tiko wa Mfumo wa Xikwembu? Tanihi Mbhoni ya Yehovha, hakunene u yena! Kutani hi xihi xitiyisekiso xa leswaku u muaka-tiko? A hi pasi ro endza kumbe phepha rin’wana ra hulumendhe. Ematshan’weni ya sweswo, xitiyisekiso xi titshege hi ndlela leyi u gandzelaka Yehovha Xikwembu ha yona. Vugandzeri bya ntiyiso byi katsa swilo swo tala ku tlula leswi u pfumelaka eka swona. Byi katsa leswi u swi endlaka, ku nga ku yingisa ka wena milawu ya Mfumo wa Xikwembu. Hinkwerhu ka hina, vugandzeri bya hina byi khumba swilo hinkwaswo swa vutomi, ku katsa ndlela leyi hi kurisaka mindyangu ya hina ha yona hambi ku ri ndlela leyi hi angulaka ha yona eka timhaka to karhi ta rihanyo.

² Hambiswiritano, a hi minkarhi hinkwayo misava leyi hi hanyaka eka yona yi xiximaka mfanelo ya hina ya vuaka-tiko kumbe swilaveko swa yona. Tihulumendhe tin’wana ti ringete ku yirisa vugandzeri bya hina hambi ku ri byi herisela makumu. Minkarhi yin’wana, lava fumiwaka hi Kreste va boheka ku lwela ntshunxeko wa ku hanya hi milawu ya Hosi leyi nga Mesiya. Xana sweswo swa hlamarisa? Doo! Hakanyingi vanhu va Yehovha va le minkarhini ya ku tsariwa ka Bibele va boheke ku lwela mfanelo ya ku gandzela Yehovha hi ku ntshunxeka.

3. Hi yihi nyimpi leyi vanhu va Xikwembu va yi lweke emasikwini ya Hosi ya xisati Estere?

³ Hi xikombiso, emasikwini ya Hosi ya xisati Estere, vanhu va Xikwembu va boheke ku lwela vutomi bya vona. Ha yini? Hamani Holobye-nkulu wo homboloka u byele Hosi Ahasuwerusi wa le Peresiya leswaku Vayuda hinkwavo lava a va hanya hi nkarhi wa ku fuma ka yona va dlayiwa hikuva “milawu ya vona yi hambanile ni ya vanhu lavan’wana hinkwavo.” (Est. 3:​8, 9, 13) Xana Yehovha u ma fularherile malandza yakwe? Doo, u katekise matshalatshala ya Estere na Mordekayi yo ya endla xikombelo eka hosi ya le Peresiya leswaku yi sirhelela vanhu va Xikwembu.​—Est. 9:​20-22.

4. Hi ta bula hi yini eka ndzima leyi?

⁴ Xana ku vuriwa yini eminkarhini ya manguva lawa? Hilaha hi swi voneke hakona eka ndzima leyi hundzeke, minkarhi yin’wana tihulumendhe ti kanete Timbhoni ta Yehovha. Eka ndzima leyi, hi ta bula hi tindlela tin’wana leti eka tona tihulumendhe to tano ti ringeteke ku yirisa vugandzeri bya hina. Hi ta dzika eka tindlela tinharhu leti tolovelekeke: (1) mfanelo ya hina yo va kona tanihi nhlengeletano ni ku gandzela hilaha hi lavaka hakona,  (2) ntshunxeko wo hlawula vutshunguri lebyi fambisanaka ni milawu ya Bibele ni (3) mfanelo ya vatswari yo kurisa vana hi ku ya hi milawu ya Yehovha. Eka ndlela ha yin’we, hi ta vona ndlela leyi vaaka-tiko vo tshembeka va Mfumo wa Mesiya va kayakayeke ha yona leswaku va sirhelela mfanelo ya vona ya risima yo va vaaka-tiko ni ndlela leyi matshalatshala ya vona ma katekisiweke ha yona.

5. Xana ku amukeriwa ximfumo swi ni vuyelo byihi eka Vakreste va ntiyiso?

⁵ Xana hi lava ku amukeriwa ximfumo hi tihulumendhe ta vanhu leswaku hi ta gandzela Yehovha? Doo, kambe ku amukeriwa ximfumo swi endla swi hi olovela ku ya emahlweni ni vugandzeri bya hina​—hi xikombiso, ku hlangana hi ku ntshunxeka eTiholweni ta hina ta Mfumo ni le Tiholweni ta Tinhlengeletano, ku kandziyisa ni ku amukela minkandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni ni ku chumayela vaakelani va hina mahungu lamanene handle ko chava. Ematikweni yo tala, Timbhoni ta Yehovha ti tsarisiwe ximfumo naswona ti tiphina hi ku gandzela ti ntshunxekile ku fana ni vukhongeri byin’wana lebyi tsarisiweke ximfumo. Kambe ku endleke yini loko tihulumendhe ti ala ku hi amukela ximfumo kumbe ti ringeta ku herisa ntshunxeko wa hina wo gandzela?

6. Hi xihi xiphiqo lexi Timbhoni ta Yehovha ta le Australia ti langutaneke na xona eku sunguleni ka va-1940?

⁶ Australia. Eku sunguleni ka va-1940, ndhuna-nkulu ya le Australia yi teke vukhongeri bya hina tanihi lebyi nga ni “xihlawuhlawu.” Kutani ntirho wa hina wo chumayela wu yirisiwile. Timbhoni a ti nga ha swi koti ku hlengeletana kumbe ku chumayela hi ku ntshunxeka, mintirho ya le Bethele yi pfariwile naswona Tiholo ta Mfumo ti tekiwe hi nkani. A ti nga ha pfumeleriwi ku amukela minkandziyiso ya hina leyi sekeriweke eBibeleni. Endzhaku ko heta malembe yo hlayanyana ti ri karhi ti endla mintirho ya tona exihundleni, Timbhoni ta le Australia ti hetelele ti kume ntshunxeko. Hi June 14, 1943, Huvo leyi Tlakukeke ya le Australia yi herise ku yirisiwa koloko.

7, 8. Hlamusela nyimpi yo lwela ntshunxeko wo gandzela leyi vamakwerhu va le Rhaxiya va yi lweke emalembeni lama hundzeke.

⁷ Rhaxiya. Timbhoni ta Yehovha ti hete makume ya malembe ti yirisiwe hi mfumo wa Makhomunisi kambe ti hetelele ti tsarisiwe ximfumo hi 1991. Endzhaku ka loko mfumo wa Soviet Union wu tshike ku fuma, Mfumo wa Rhaxiya wu hi amukele ximfumo hi 1992. Hambiswiritano, swi nga siya kwihi, vakaneti van’wana​—ngopfu-ngopfu lava a va tihlanganisa ni Kereke ya le Rhaxiya ya Orthodox​—va hlundzukisiwe hi nhlayo ya hina leyi a yi andza hi ku hatlisa. Vakaneti va hehle Timbhoni ta Yehovha hi milandzu ya ntlhanu ya vugevenga exikarhi ka 1995 na 1998. Nkarhi na nkarhi, muchuchisi a nga byi kumi vumbhoni bya leswaku ti endle xidyoho. Kutani vakaneti lava tiyimiseleke va yise xivilelo etikweni hi 1998. Eku sunguleni Timbhoni ti hlurile, kambe vakaneti a va pfumelelananga na xona xiboho lexi tekiweke kutani hi May 2001 Timbhoni ti hluriwile eka nandzu lowu a va wu hundzisele emahlweni. Nandzu wu tlhele wu tengiwa hi October ya lembe rero, leswi endleke leswaku ku tekiwa xiboho hi 2004 xo yirisa Timbhoni eMoscow.

 ⁸ Ku landzele nxaniso lowukulu. (Hlaya 2 Timotiya 3:​12.) Timbhoni ti langutane ni nxaniso. Minkandziyiso ya vukhongeri yi tekiwile; a swi nga pfumeleriwi ku hirha miako kumbe ku aka miako ya vukhongeri. Anakanya ndlela leyi vamakwerhu va titweke ha yona loko va langutana ni maxangu wolawo! Hi 2001 Timbhoni ti hundzisele nandzu wa tona eka Huvo ya Yuropa ya Timfanelo ta Vanhu naswona ti yise rungula leri engetelekeke eHubyeni hi 2004. Hi 2010, Huvo ya Yuropa ya Timfanelo ta Vanhu yi endle xiboho. Huvo yi swi vone erivaleni leswaku ku nga amukeriwi ka Timbhoni hi swona leswi endleke leswaku ti yirisiwa eRhaxiya kutani yi endle xiboho xa leswaku ku hava xivangelo xo seketela swiboho leswi endliweke hi tihuvo letitsongo, tanihi leswi ti nga riki na vumbhoni bya leswaku Timbhoni ti endle xidyoho. Ku tlula kwalaho, Huvo yi xiye leswaku ku yirisiwa koloko a ku endleriwe ku herisa timfanelo ta le nawini ta Timbhoni. Xiboho xa Huvo xi seketele mfanelo ya Timbhoni ya ku gandzela hi ku ntshunxeka. Hambileswi valawuri vo hambana-hambana va le Rhaxiya va aleke ku fambisana ni xiboho lexi endliweke hi Huvo ya Yuropa ya Timfanelo ta Vanhu, ku hlula koloko ku endle leswaku vanhu va Xikwembu etikweni rero va va ni xivindzi lexikulu.

9-11. Xana vanhu va Yehovha va kayakaye njhani eGreece leswaku va gandzela swin’we hi ku ntshunxeka naswona vuyelo byi ve ­byihi?

⁹ Greece. Hi 1983, Titos Manoussakis, u hirhe kamara eHeraklion, le Crete, leswaku ntlawa lowutsongo wa Timbhoni ta Yehovha wu ta hlangana kwalaho leswaku wu gandzela. (Hev. 10:​24, 25) Hi ku hatlisa, muprista wa Orthodox u yise xivilelo eka valawuri va hulumendhe, a vula leswaku Timbhoni ti tirhisa kamara leswaku ti gandzela. Ha yini? Xivangelo hileswaku tidyondzo ta Timbhoni ti hambane ni ta Kereke ya Orthodox! Valawuri va teke goza ra nawu va hehla Titos Manoussakis ni Timbhoni tin’wana tinharhu ta kwalaho leswaku va endle vugevenga. Va hakerisiwe mali ya ndziho kutani va gweviwa ku tshama ekhotsweni tin’hweti timbirhi. Tanihi vaaka-tiko lava tshembekeke va Mfumo wa Xikwembu, Timbhoni ti vone xiboho lexi endliweke hi huvo xi lwisana ni ntshunxeko wa tona wo gandzela, kutani ti hundzisele nandzu wa tona eka tihuvo tin’wana ta kwalaho laha eku heteleleni ti wu hundziseleke eka Huvo ya Yuropa ya Timfanelo ta Vanhu.

¹⁰ Eku heteleleni, hi 1996, Huvo ya Yuropa ya Timfanelo ta Vanhu yi endle xiboho lexi vakaneti va vugandzeri bya ntiyiso a va nga xi langutelanga. Huvo yi xiye leswaku “Timbhoni ta Yehovha ti huma eka ‘vukhongeri lebyi tivekaka’ hilaha swi kombisiweke hakona eka nawu wa le Greece” ni leswaku tihuvo letitsongo’ a ti ri ni “nkongomiso lowu nga erivaleni malunghana ni swiboho leswi a ti fanele ti swi endla eka swikombelo leswi endliwaka swa ku gandzela hi ku ntshunxeka.” Ku tlula kwalaho, Huvo yi kume leswaku a ku nga ri vutihlamuleri bya hulumendhe ya le Greece ku “vona loko tidyondzo ta vukhongeri kumbe leswi ti swi tirhisaka ku kombisa tidyondzo toleto swi ri leswi twisisekaka.” Swigwevo swa Timbhoni swi herisiwile naswona ti pfumeleriwe ku gandzela hi ku ntshunxeka!

 ¹¹ Xana ku hlula koloko ku lulamise timhaka eGreece? Doo! Hi 2012, nandzu lowu fanaka wa nyimpi ya le nawini wu hetelele wu lulamisiwile eKassandreia, le Greece, endzhaku ka loko wu teke malembe ya kwalomu ka 12. Nandzu lowu a wu pfuxiwe hi bixopo wa Orthodox. Huvo Leyi Tlakukeke ya le Greece yi yime ni vanhu va Xikwembu. Xiboho lexi tekiweke xi tiyisekise mfanelo ya ku gandzela hi ku ntshunxeka eGreece ni ku tlhela xi herisa xihehlo xa leswaku Timbhoni ta Yehovha a hi vukhongeri lebyi nga tivekiki. Huvo yi te: “Tidyondzo ta ‘Timbhoni ta Yehovha’ ti le rivaleni xisweswo i vukhongeri lebyi tivekaka.” Sweswi swirho swa vandlha leritsongo eKassandreia swi tiphina hi ku khoma minhlangano ya vugandzeri eHolweni ya swona ya Mfumo.

12, 13. Le Furwa, xana vakaneti va ringete njhani leswaku va “kunguhata khombo hi xileriso xa nawu” naswona ku ve ni vuyelo byihi?

¹² Furwa. Vakaneti van’wana va vanhu va Xikwembu va tirhise rhengu ro “kunguhata khombo hi xileriso xa nawu.” (Hlaya Pisalema 94:​20.) Hi xikombiso, exikarhi ka va-1990 vahakerisi va xibalo eFurwa va sungule ku kambela timali ta Association Les Témoins de Jéhovah (ATJ), ku nga minhlangano yin’wana ya nawu leyi nga ehansi ka Timbhoni ta Yehovha eFurwa. Holobye wa tinkota u paluxe ntiyiso wa vukamberi lebyi endliweke eka timali, a ku: “Ku kamberiwa loku ka timali ku nga endla leswaku khampani yi pfariwa kumbe ku voniwa nandzu . . . , leswi nga endlaka leswaku nhlengeletano yi pfariwa kumbe yi sindzisiwa ku pfariwa etikweni ra hina.” Hambileswi va nga kumangiki nchumu loko va kambela, valawuri va lave ku hakerisa ATJ mali yo tala ya xibalo. Loko rhengu rero a ri lo humelela a ri ta va ri siye vamakwerhu va ri hava lexi va nga xi endlaka handle ka ku va va pfala rhavi ni ku xavisa miako leswaku va ta kota ku hakela mali yo tala ya xibalo leyi a ku vuriwa leswaku va yi kolota. A ku ri ndzingo lowukulu, kambe vanhu va Xikwembu a va helanga matimba. Timbhoni ti vilerile hi mhaka leyi kutani eku heteleleni ti yisa nandzu lowu eka Huvo ya Yuropa ya Timfanelo ta Vanhu hi 2005.

¹³ Hi June 30, 2011 Huvo yi endle xiboho. Yi vule leswaku, mfanelo yo gandzela hi ku ntshunxeka, handle ka loko ku ri milandzu leyikulu, yi fanele yi sivela Huvo ku lavisisa tidyondzo ta vukhongeri kumbe ndlela leyi byi endliwaka ha yona. Ku tlula kwalaho, Huvo yi te: “Xibalo . . . xi ta hunguta swilo swa nkoka swa nhlangano, xisweswo xi yi sivela ku gandzela hi ku ntshunxeka.” Swi nga languteriwanga, Huvo yi endle xiboho xo yima ni Timbhoni ta Yehovha! Lexi tsakiseke vanhu va Yehovha, hulumendhe ya le Furwa yi hetelele yi tlherise xibalo lexi a yi xi hakerise ATJ xi ri ni ntswalo naswona hi ku fambisana ni xileriso xa Huvo, yi sule swikweleti leswi a yi vula leswaku rhavi ra swi kolota.

14. Xana u nga hoxa xandla hi ndlela yihi eku lweleni ka ntshunxeko wo gandzela?

¹⁴ Ku fana na Estere na Mordekayi va khale, vanhu va Yehovha namuntlha va lwela ku gandzela hi ku ntshunxeka hilaha a leriseke hakona. (Est. 4:​13-16) Xana u nga hoxa xandla? Ina. Nkarhi na nkarhi u nga khongelela vamakwerhu va wena va moya lava sweswi va nga eku xanisekeni hikwalaho ko khomiwa ku biha hi tlhelo ra nawu. Swikhongelo swo tano swi nga va mpfuno swinene eka vamakwerhu lava xanisekaka. (Hlaya Yakobo 5:​16.) Xana Yehovha  wa swi hlamula swikhongelo swo tano? Ku hlula ka hina ka le hubyeni swi kombisa leswaku hakunene wa swi hlamula!​—Hev. 13:​18, 19.

15. Hi tihi timhaka leti vanhu va Xikwembu va ti tekelaka enhlokweni malunghana ni ku tirhisiwa ka ngati?

¹⁵ Hilaha hi swi voneke hakona eka Ndzima 11, vaaka-tiko va Mfumo wa Xikwembu va kume nkongomiso wa Matsalwa lowu nga erivaleni wa leswaku va papalata ku tirhisa ngati hi ndlela yo biha, leswi namuntlha swi tolovelekeke swinene. (Gen. 9:​5, 6; Lev. 17:​11; hlaya Mintirho 15:​28, 29.) Hambileswi hi nga pfumeriki ku pomperiwa ngati, hi lava leswaku hina ni lava hi va rhandzaka hi tshunguriwa hi vutshunguri lebyinene ntsena loko byi nga lwisani ni milawu ya Xikwembu. Tihuvo leti tlakukeke ta le matikweni yo tala ti xiye leswaku vanhu va ni mfanelo yo hlawula kumbe ku ala vutshunguri hi ku ya hi ripfalo ni tidyondzo ta vona ta vukhongeri. Hambiswiritano, ematikweni man’wana, vanhu va Xikwembu va langutane ni swiphiqo leswikulu emhakeni leyi. Xiya swikombiso swin’wana.

16, 17. Hi byihi vutshunguri lebyi makwerhu wa xisati wa le Japani a byi kumeke lebyi n’wi tsemeke nhlana naswona swikhongelo swakwe swi hlamuriwe njhani?

¹⁶ Japani. Misae Takeda, wansati loyi a nga tirhiki loyi a nga ni malembe ya 63 eJapani a a lava ku endliwa vuhandzuri lebyikulu. Tanihi muaka-tiko la tshembekeke wa Mfumo wa Xikwembu, u swi veke erivaleni eka dokodela wakwe leswaku u lava ku tshunguriwa handle ko pomperiwa ngati. Kambe, endzhaku ka tin’hweti, u tsemeke nhlana loko a kuma leswaku u pomperiwe ngati hi nkarhi lowu a ri karhi a endliwa vuhandzuri. Leswi a a twa a khomisiwe tingana ni ku tlhela a kanganyisiwa, Makwerhu wa xisati Takeda u pfulele madokodela ni xibedlhele nandzu hi June 1993. Wansati loyi, loyi a rhuleke, a a ri ni ripfumelo leri tiyeke. U nyikele vumbhoni hi xivindzi ehubyeni leyi a yi tele hi vanhu, laha a yimeke ebokisini ro nyikela vumbhoni ku tlula awara hambileswi a nga ri na matimba. U ye ehubyeni ro hetelela emahlweni ka n’hweti leyi a feke ha yona. Xana a hi xi tlangeli xivindzi ni ripfumelo rakwe? Makwerhu wa xisati Takeda u vule leswaku nkarhi na nkarhi a kombela Yehovha leswaku a n’wi katekisa eka nyimpi yakwe ya le nawini. A a tiyiseka leswaku swikhongelo swakwe a swi ta hlamuriwa. Xana swi hlamuriwile hakunene?

¹⁷ Endzhaku ka malembe manharhu Makwerhu wa xisati Takeda a file, Huvo leyi Tlakukeke ya Vuavanyisi ya le Japani yi yime na yena​—yi pfumela leswaku a swi hoxile ku n’wi pompela ngati tanihi leswi a vuleke leswaku a nga swi lavi. Hi February 29, 2000, xiboho xi vule leswaku “mfanelo yo endla xiboho” etimhakeni to tano “yi fanele yi xiximiwa tanihi mfanelo leyi munhu a nga na yona.” Hi nkhensa ku tiyimisela ka Makwerhu wa xisati Takeda ku lwela ntshunxeko wo hlawula vutshunguri hi ku pfumelelana ni ripfalo rakwe leri leteriweke hi Bibele, sweswi Timbhoni ta le Japani ti nga tshunguriwa handle ko chava ku pomperiwa ngati ti nga swi lavi.

18-20. (a) Ha yini huvo yo endla xikombelo eArgentina yi seketele mfanelo yo ala ku pomperiwa ngati hi ku tirhisa khadi ra ngati? (b) Malunghana ni ku tirhisiwa ka ngati hi ndlela yo biha, xana hi nga swi kombisa njhani leswaku hi tiveka ehansi ka vuhosi bya Kreste?

¹⁸ Argentina. Xana vaaka-tiko va Mfumo va nga swi lungheka  njhani loko swi ta eka swiboho swa vutshunguri leswi faneleke swi endliwa loko va titivarile? Hi nga khoma khadi ra hina ra le nawini leri nga ta hi vulavulela, hilaha Pablo Albarracini a endleke hakona. Hi May 2012, u tekeriwe swilo swakwe naswona u duvuriwe ko hlayanyana. U amukeriwe exibedlhele a titivarile xisweswo a nga swi kotanga ku hlamusela xiyimo xakwe malunghana ni ku pomperiwa ngati. Hambiswiritano, a ri ni khadi ra ngati leri a ri sayineke eka malembe ya mune lama hundzeke. Hambileswi xiyimo xakwe a xi bihile naswona madokodela man’wana ma voneke swi fanerile ku n’wi pompela ngati leswaku ma ponisa vutomi byakwe, kambe a ma tiyimiserile ku xixima leswi a swi vuleke. Hambiswiritano, tata wa Pablo loyi a nga ri Mbhoni ya Yehovha u endle xikombelo ehubyeni xo cinca ndlela leyi n’wana wakwe a lavaka ku tshunguriwa ha yona.

¹⁹ Hi ku hatlisa gqweta leri a ri yimela nsati wa Pablo ri hundzisele nandzu emahlweni. Ku nga si hundza tiawara, huvo yo endla xikombelo yi cince xileriso xa huvo leyitsongo kutani yi vula leswaku ndlela leyi muvabyi a lavaka ku tshunguriwa ha yona hilaha swi hlamuseriweke hakona eka khadi ra ngati yi fanele yi xiximiwa. Tata wa Pablo u hundzisele nandzu eka Huvo leyi Tlakukeke ya Vuavanyisi ya le Argentina. Hambiswiritano, Huvo leyi Tlakukeke ya Vuavanyisi a yi “vonanga xivangelo xo kanakana leswaku [khadi ra ngati ra Pablo leri kombisaka ku ala kakwe ku pomperiwa ngati] a ri tsariwe hi ku ya hi matwisiselo yakwe, xikongomelo ni ntshunxeko wakwe.” Huvo yi te: “Munhu un’wana ni un’wana lonkulu u ni vuswikoti byo nyikela nkongomiso wa ndlela leyi a lavaka ku tshunguriwa ha yona naswona a nga ha amukela kumbe a ala vutshunguri byo karhi . . . Nkongomiso wu fanele wu amukeriwa hi dokodela loyi a n’wi tshungulaka.”

²⁰ Makwerhu Albarracini u hlakarhele hilaha ku heleleke. Yena ni nsati wakwe va tsaka leswi a tateke khadi ra ngati. Hi ku teka goza rero ro olova kambe leri nga ra nkoka, u kombise leswaku u tiveka ehansi ka vuhosi bya Kreste hi ku tirhisa Mfumo wa Xikwembu. Xana wena ni ndyangu wa wena mi teke goza leri fanaka?

21-24. (a) Ha yini Huvo leyi Tlakukeke ya Vuavanyisi ya le Canada yi endle xiboho lexi xiyekaka malunghana ni vana ni ku tirhisiwa ka ngati? (b) Xana mhaka leyi yi nga va khutaza njhani vantshwa lava nga malandza ya Yehovha?

²¹ Canada. Hi ntolovelo, tihuvo ti titekela enhlokweni timfanelo ta vatswari to tiyisekisa leswaku vana va vona va kuma vutshunguri lebyinene. Minkarhi yin’wana, tihuvo ti endle xiboho xa leswaku vana lava kuleke va fanele va xiximiwa loko swi ta eka swiboho swa vutshunguri. Sweswo swi ve tano eka April Cadoreth. Loko a ri ni malembe ya 14, April u amukeriwe exibedlhele ngati yakwe yi ri karhi yi mpfempfela endzeni hi ndlela leyi chavisaka. A ha ku tata khadi ra Advance Medical Directive endzhakunyana ka tin’hweti ti nga ri tingani leri nga ni swiletelo swa leswaku a nga fanelanga a pomperiwa ngati hambi ku ri eka xiyimo xa xihatla. Dokodela u hlawule ku ala ndlela leyi nga erivaleni leyi April a yi kombiseke eka khadi rakwe kutani u endle xikombelo ehubyeni xo lava ku n’wi pompela ngati. U sindzisiwe ku pomperiwa mabodlhela manharhu ya tisele to tshwuka ta ngati. Endzhakunyana, April u fanise leswi n’wi humeleleke ni ku pfinyiwa.

 ²² April ni vatswari vakwe va yise nandzu wa vona etihubyeni leswaku va ta kombiwa vululami. Endzhaku ka malembe mambirhi, nandzu wu yisiwe eka Huvo leyi Tlakukeke ya Vuavanyisi ya le Canada. Hambileswi entiyisweni April a nga winangiki eka nandzu wakwe, Huvo yi n’wi tlherisele mali yakwe leyi a a hakele magqweta naswona yi endle xiboho xo yima na yena ni vana van’wana lava kuleke lava a va lava ku kombisa mfanelo ya vona yo tiendlela xiboho eka vutshunguri. Huvo yi te: “Loko swi ta emhakeni ya vutshunguri, vana lava nga ehansi ka malembe ya 16 va fanele va pfumeleriwa ku vula mavonelo ya vona malunghana ni xiboho xa vutshunguri lebyi va lavaka ku tshunguriwa ha byona naswona sweswo swi kombisa leswaku va kule ku fikela kwihi.”

²³ Nandzu lowu a wu ri wukulu hikuva Huvo leyi Tlakukeke ya Vuavanyisi yi vulavule hi timfanelo leti vana lava kuleke va nga na tona. Emahlweni ko va yi endla xiboho, huvo ya le Canada yi nyike mpfumelelo wa leswaku n’wana loyi a nga ehansi ka malembe 16 a nga kuma vutshunguri ntsena loko yi vona vutshunguri bya kona byi ri lebyinene eka n’wana. Kambe endzhaku ko endla xiboho lexi, huvo a yi nga ta swi kota ku pfumelela vutshunguri byin’wana ni byin’wana lebyi lwisanaka ni ku rhandza ka n’wana  loyi a nga le hansi ka malembe ya 16 handle ko rhanga a nyikiwa nkarhi wo kombisa leswaku u kule ku ringana lerova a nga tiendlela swiboho.

²⁴ Xana nyimpi yoleyo ya malembe manharhu yi ve ni vuyelo lebyinene? April u ri: “Ina!” Sweswi i phayona ra nkarhi hinkwawo naswona u ni rihanyo lerinene, u ri: “Ku tiva leswaku ndzi hoxe xandla eku vangamiseni ka vito ra Xikwembu ni ku kombisa leswaku Sathana i muhembi hakunene swi ndzi endle ndzi tsaka.” Mhaka ya April yi kombisa leswaku vantshwa va hina va nga va ni xivindzi va tikombisa va ri vaaka-tiko va xiviri va Mfumo wa Xikwembu.​—Mat. 21:16.

25, 26. Xana minkarhi yin’wana i swiyimo swihi leswi vaka kona hi nkarhi wa ku dlaya vukati?

²⁵ Yehovha u byarhise vatswari vutihlamuleri byo kurisa vana va vona hi ku ya hi milawu yakwe. (Det. 6:​6-8; Efe. 6:4) Vutihlamuleri byebyo bya tika kambe byi nga tika swinene loko va dlaye vukati. Vatswari va nga ha va ni mavonelo yo hambana swinene malunghana ni ndlela leyi va faneleke va kurisiwa ha yona. Hi xikombiso, mutswari loyi a nga Mbhoni a nga ha swi navela swinene leswaku n’wana wakwe a kurisiwa hi ku ya milawu ya Vukreste, loko hi hala tlhelo mutswari loyi a nga riki Mbhoni a nga yimi na swona. I ntiyiso leswaku mutswari loyi a nga Mbhoni u fanele a swi xiya leswaku ku dlaya vukati swi nga cinca vuxaka lebyi a ri na byona ni munhu loyi a tekaneke na yena kambe vutihlamuleri byakwe tanihi mutswari a byi cincanga.

²⁶ Mutswari loyi a nga riki Mbhoni a nga kombela huvo leswaku yi n’wi nyika vutihlamuleri byo kurisa n’wana kumbe vana leswaku a ta kota ku lawula vukhongeri lebyi va nga eka byona. Van’wana va vula leswaku ku kurisiwa tanihi Mbhoni ya Yehovha swi ni khombo. Va nga ha vula leswaku n’wana u ta siveriwa ku tlangela minkhuvo ya masiku ya ku velekiwa, tiholideyi ni ku pomperiwa ngati leyi “ponisaka vutomi” eka swiyimo swa xihatla swa vutshunguri. Lexi tsakisaka, tihuvo to tala ti xiya leswi nga swinene eka n’wana ematshan’weni yo vula leswaku vukhongeri bya mutswari wo karhi byi ni khombo. A hi kambisiseni swikombiso swin’wana.

27, 28. Xana Huvo leyi Tlakukeke ya Vuavanyisi ya le Ohio yi angule njhani eka xihehlo xa leswaku ku kurisiwa tanihi Mbhoni ya Yehovha swi ni khombo eka n’wana?

²⁷ United States. Hi 1992, Huvo leyi Tlakukeke ya Vuavanyisi ya le Ohio, yi kambisise nandzu lowu eka wona tatana loyi a nga riki Mbhoni a vuleke leswaku swi ta va ni khombo eka n’wana wakwe wa jaha loko o kurisiwa tanihi Mbhoni ya Yehovha. Huvo leyitsongo yi pfumerile kutani yi nyika tatana yoloye vutihlamuleri byo kurisa n’wana. Mana wa kona, loyi vito rakwe ku nga Jennifer Pater, u nyikiwe mfanelo yo n’wi endzela kambe u lerisiwe leswaku a nga “dyondzisi n’wana tidyondzo hambi ti ri tihi ta Timbhoni ta Yehovha.” Xileriso lexi lexi humaka eka huvo leyitsongo a xi tika hikuva a xi vula leswaku Makwerhu wa xisati Pater a nga ta vulavula ni n’wana wakwe, Bobby, hi Bibele kumbe milawu ya yona ya mahanyelo! Xana wa swi ehleketa leswaku u titwise ku yini? Jen­nifer a tshikilelekile, kambe u vula leswaku u dyondze ku lehisa  mbilu kutani a rindzela Yehovha leswaku a teka goza. U ri: “Minkarhi hinkwayo Yehovha a ndzi seketela.” Gqweta rakwe ri pfuniwe hi nhlengeletano ya Yehovha leswaku ri endla xikombelo eka Huvo leyi Tlakukeke ya Vuavanyisi ya le Ohio.

²⁸ Huvo a yi pfumelelananga na xona xiboho lexi endliweke hi huvo leyitsongo, yi vule leswaku “vatswari va ni mfanelo yo dyondzisa vana va vona, ku katsa ni mfanelo yo burisana na vona hi mahanyelo ni vukhongeri bya vona.” Huvo yi vule leswaku loko ku ri ni vumbhoni bya leswaku tidyondzo leti dyondzisiwaka hi Timbhoni ta Yehovha ti ta vavisa vana emirini ni le mianakanyweni, huvo a yi na yona mfanelo yo yirisa mfanelo ya vatswari yo kurisa vana va vona hi vukhongeri bya vona. Huvo a yi byi kumanga vumbhoni bya leswaku tidyondzo ta Timbhoni ti vavisa vana emianakanyweni ni le mirini.

29-31. Ha yini makwerhu wa xisati wa le Denmark a nga vanga na yona mfanelo yo hlayisa n’wana wakwe wa nhwanyana naswona Huvo leyi Tlakukeke ya Vuavanyisi ya le Denmark yi endle xiboho xihi emhakeni leyi?

²⁹ Denmark. Anita Hansen u tikume a langutane ni xiphiqo lexi fanaka loko khale ka nuna wakwe a kombele huvo leswaku yi n’wi nyika vutihlamuleri byo kurisa n’wana wakwe Amanda loyi a nga ni malembe ya nkombo. Hambileswi huvo ya le tikweni yi nyikeke Makwerhu wa xisati Hansen vutihlamuleri byo kurisa n’wana hi 2000, tata wa Amanda u endle xikombelo eka huvo leyi tlakukeke, laha yi cinceke xiboho xa huvo ya le tikweni kutani yi n’wi nyika mfanelo yo kurisa n’wana. Huvo leyi tlakukeke yi vule leswaku leswi vatswari va nga ni mavonelo yo hambana ya vutomi lama sekeriweke eka tidyondzo ta vona ta vukhongeri, tatana a a ta va exiyin’weni lexinene xo lulamisa timholovo teto. Kutani,  Makwerhu wa xisati Hansen a nga yi kumanga mfanelo yo kurisa Amanda hikwalaho ka leswi a nga Mbhoni ya Yehovha!

³⁰ Eka ku tikeriwa loku hinkwako, Makwerhu wa xisati Han­sen minkarhi yin’wana a va ni gome lerova a nga swi tivi leswaku i yini leswi a nga swi khongelelaka. U ri: “Kambe marito lama nga eka Varhoma 8:​26 na 27 ma ndzi chavelele swinene. Minkarhi hinkwayo a ndzi swi xiya leswaku Yehovha wa swi twisisa leswi a ndzi swi vula. A tshama a ndzi veke tihlo naswona minkarhi hinkwayo a ndzi khathalela.”​—Hlaya Pisalema 32:8; Esaya 41:10.

³¹ Makwerhu wa xisati Hansen u endle xikombelo eka Huvo leyi Tlakukeke ya Vuavanyisi ya le Denmark. Loko yi endla xiboho yi te: “Mhaka ya malunghana ni mfanelo ya loyi a nga ta hlayisa n’wana yi fanele yi xiyisisiwa kahle leswaku i mani loyi a fanelekaka ku tshama na n’wana.” Ku tlula kwalaho, Huvo yi vule leswaku xiboho xa malunghana ni loyi a nga ni mfanelo yo tshama ni n’wana xi fanele xi titshega hi ndlela leyi mutswari a lulamisaka timholovo ha yona, ku nga ri eka “tidyondzo kumbe swiyimo” swa Timbhoni ta Yehovha. Lexi hlamariseke Makwerhu wa xisati Hansen, Huvo yi xiye leswaku wa faneleka tanihi mutswari naswona yi n’wi nyike mfanelo ya ku kurisa Amanda.

32. Xana Huvo ya Yuropa ya Timfanelo ta Vanhu yi va sirhelele njhani vatswari lava nga Timbhoni eka xihlawuhlawu?

³² Matiko yo hambana-hambana eYuropa. Eka milandzu yin’wana, madzolonga ya le nawini ya malunghana ni ku va ni mfanelo yo kurisa n’wana ma hundziseriwe emahlweni eka tihuvo leti tlakukeke ta tiko. Huvo ya Yuropa ya Timfanelo ta Vanhu na yona yi kambisise mhaka leyi. Eka milandzu yimbirhi, Huvo ya Yuropa ya Timfanelo ta Vanhu yi pfumerile leswaku tihuvo letitsongo ta tiko ti khome vatswari lava nga Timbhoni ni lava nga riki Timbhoni hi ndlela leyi nga faniki ntsena hikwalaho ka vukhongeri bya vona. Leswi yi vitaneke ku khomiwa ko tano leswaku i xihlawuhlawu, Huvo ya Yuropa ya Timfanelo ta Vanhu yi endle xiboho xa leswaku “ku nga twanani loku sekeriweke eka ku hambana hi vukhongeri a ku amukeleki.” Manana un’wana loyi a nga Mbhoni loyi a vuyeriweke eka xiboho xexo xa Huvo ya Yuropa ya Timfanelo ta Vanhu u vule ndlela leyi a ti tweke ha yona a ku: “Swa vava swinene ku hehliwa hi ku vavisa vana va mina, leswi entiyisweni a ndzi swi endlela ku va dyondzisa leswi a ndzi anakanya leswaku i swinene eka vona, ku nga ku va kurisa tanihi Vakreste.”

33. Xana vatswari lava nga Timbhoni va nga wu tirhisa njhani nawu lowu nga eka Vafilipiya 4:5?

³³ I ntiyiso leswaku vatswari lava nga Timbhoni lava langutaneke ni swiphiqo swa nawu malunghana ni mfanelo yo nghenisa milawu ya Bibele etimbilwini ta vana va vona va tikarhatela ku kombisa moya wo anakanyela. (Hlaya Vafilipiya 4:5.) Tanihi leswi va yi tlangelaka mfanelo yo letela vana va vona hi ndlela ya Xikwembu, kutani va pfumela loko mutswari loyi a nga riki Mbhoni a hlawula ku hoxa xandla eka vutihlamuleri byo va mutswari. Xana i swa nkoka ku fikela kwihi leswaku mutswari loyi a nga Mbhoni a hetisisa vutihlamuleri byo letela n’wana wakwe?

34. Xana vatswari lava nga Vakreste namuntlha va nga vuyeriwa njhani eka xikombiso xa Vayuda va le minkarhini ya Nehemiya?

³⁴ Xikombiso xa le minkarhini ya Nehemiya xi nga hi dyondzisa swo karhi. Vayuda va tirhe hi matimba leswaku va lunghisa ni ku pfuxeta marhangu ya le Yerusalema. A va swi tiva leswaku ku  endla tano a swi ta va sirhelela swin’we ni mindyangu ya vona eka matiko ya valala lama va rhendzeleke. Hikwalaho ka xivangelo xexo, Nehemiya u va khutaze a ku: “Mi lwela vamakwenu, vana va n’wina va vanhwanyana ni vasati va n’wina ni makaya ya n’wina.” (Neh. 4:​14) Eka Vayuda volavo, nyimpi a yi koxa swo tala. Hilaha ku fanaka namuntlha, vatswari lava nga Timbhoni ta Yehovha va tirha hi matimba leswaku va kurisa vana va vona hi ndlela ya ntiyiso. Va swi tiva leswaku vana va vona va hlaseriwa hi minkucetelo yo biha exikolweni ni laha va tshamaka kona. Minkucetelo yo tano yi nga nghena hambi ku ri ekaya hi ku tirhisa swihaxa-mahungu. Vatswari, mi nga tshuki mi rivala leswaku swi koxa swo tala ku lwela vana va n’wina va majaha ni vanhwanyana leswaku va va endhawini leyi sirhelelekeke, va ta kula hi tlhelo ra moya.

35, 36. Xana hi byihi vuyelo lebyi Timbhoni ta Yehovha ti veke na byona hikwalaho ko lwela timfanelo ta hina ta le nawini naswona u tiyimisele ku endla yini?

³⁵ Hakunene Yehovha u katekise matshalatshala ya nhlengeletano yakwe ya manguva lawa eku lweleni ka mfanelo yo gandzela hi ku ntshunxeka. Hi ku lwa tinyimpi ta vona ta le nawini, hakanyingi vanhu va Xikwembu a va kota ku nyikela vumbhoni bya matimba ehubyeni ni le ndhawini ya mani na mani leyi nga ni vanhu vo tala. (Rhom. 1:8) Vuyelo byin’wana lebyinene bya ku hlula ka vona ka le nawini i bya leswaku va endle vanhu lava nga riki Timbhoni va tlhela va va ni timfanelo ta vona etikweni. Hambiswiritano, tanihi vanhu va Xikwembu, a hi vanhu lava endlaka leswaku ku va ni ntshamisano; kumbe lava tsakelaka ku dzunisiwa. Ku tlula kwalaho, Timbhoni ta Yehovha ti lwele timfanelo ta tona ta le nawini etihubyeni hi xikongomelo xo simeka ni ku yisa vugandzeri lebyi tengeke emahlweni.​—Hlaya Vafilipiya 1:7.

³⁶ Hi nga tshuki hi ti tekela ehansi tidyondzo ta ripfumelo leti hi nga ti dyondzaka eka lava lweleke ntshunxeko wo gandzela Yehovha! A hi tshameni hi tshembekile, hi tiyiseka leswaku Yehovha wa wu seketela ntirho wa hina naswona u hambeta a hi nyika matimba yo endla ku rhandza kakwe.​—Esa. 54:17.