1, 2. Hi xihi “xihundla xo kwetsima” lexi faneleke xi hi tsakisa naswona hikwalahokayini?

 SWIHUNDLA! Tanihi leswi swi nyanyulaka, swi tsakisaka ni ku hlamarisa, hakanyingi vanhu swa va tikela ku fa na swona. Hambiswiritano, Bibele yi ri: “Ku vangama ka Xikwembu i ku hlayisa mhaka yi ri xihundla.” (Swivuriso 25:2) Ina, leswi Yehovha a nga Mufumi ni Muvumbi wa Vuako Hinkwabyo, u ni mfanelo yo hlayisa swilo swin’wana swi ri xihundla eka vanhu, kukondza ku fika nkarhi wa yena wa ku swi paluxa.

² Hambiswiritano, ku ni xihundla lexi tsakisaka, lexi nyanyulaka lexi Yehovha a xi paluxeke eRitweni rakwe. Xi vuriwa “xihundla xo kwetsima xa ku rhandza ka [Xikwembu].” (Vaefesa 1:9) Ku xi tiva ka hina a swi nge hi nyanyuli ntsena, kambe ku ta hi yisa eku ponisiweni naswona ku ta hi endla hi twisisa vutlhari bya Yehovha lebyi nga pimekiki.

3, 4. Xana vuprofeta lebyi tsariweke eka Genesa 3:15 byi nyikele ntshembo hi ndlela yihi naswona hi xihi xihundla kumbe “xihundla xo kwetsima” lexi a byi ri na xona?

³ Loko Adamu na Evha va dyoha, swi nga ha va swi vonake onge xikongomelo xa Yehovha xa leswaku misava ya paradeyisi yi akiwa hi vanhu lava hetisekeke, xi kavanyetiwe hi ku helela. Kambe Xikwembu xi vulavule hi xiphiqo lexi ta ha suka. Xi te: “Ndzi ta endla leswaku ku va ni rivengo eka wena ni wansati ni le ka vana va wena ni n’wana wa wansati. N’wana wa wansati u ta ku phyandlasa nhloko kasi wena u ta n’wi luma xirhendze.”—Genesa 3:15.

 ⁴ Lawa a ku ri marito lawa swi tikaka ku ma twisisa. Xana a ku ri mani wansati loyi? Xana nyoka a ku ri mani? Xana “vana” lava a va ta pfotlosa nhloko ya nyoka a ku ri mani? Adamu na Evha a va nga swi tivi. Hambiswiritano, Rito ra Xikwembu ri nyike ntshembo eka vana vahi ni vahi va mpatswa lowu, lowu nga tshembekangiki. Vululami hi byona a byi ta hlula. Xikongomelo xa Yehovha a xi ta hetiseka. Kambe a xi ta hetiseka njhani? Aha, xexo a ku ri xihundla! Bibele yi xi vitana “vutlhari bya Xikwembu bya xihundla xo kwetsima, ku nga vutlhari lebyi fihliweke.”—1 Vakorinto 2:7.

5. Kombisa leswaku hikwalahokayini Yehovha a xi paluxe hakatsongotsongo xihundla xa yena.

⁵ Leswi a nga “Mupaluxi wa swihundla,” Yehovha u ta hetelela a byi paluxile vuxokoxoko lebyi lavekaka mayelana ni ku hetiseka ka xihundla lexi. (Daniyele 2:28) Kambe sweswo u ta swi endla hakatsongotsongo. Hi xikombiso, hi nga ha ehleketa hi ndlela leyi tatana la nga ni rirhandzu a nga ha hlamulaka hayona loko xijahatana xa yena xi n’wi vutisa xi ku, “Tatana, xana ndzi huma kwihi?” Tatana la nga ni vutlhari u nyika xijahetana rungula leri xi nga ta ri twisisa hi ku olova. Loko xijahatana xi ri karhi xi kula, tatana u xi byela swo tala. Hilaha ku fanaka, Yehovha wa wu tiva nkarhi lowu ha wona vanhu vakwe swi nga ta va olovela ku twisisa ku paluxiwa ka ku rhandza ka yena, swin’we ni xikongomelo xakwe.—Swivuriso 4:18; Daniyele 12:4.

6. (a) Xana ntwanano wu tirha yini? (b) Hikwalahokayini swi hlamarisa leswi Yehovha a endlaka mitwanano ni vanhu?

⁶ Xana Yehovha u xi hlavutele njhani? U tirhise ntlhandlamano wa mitwanano leswaku a paluxa swilo swo tala. Kumbexana na wena u tshame u endla ntwanano wo karhi—wu nga ha va wu ri wa ku xava yindlu, wo lomba mali kumbe ku yi lombisa. Ntwanano wo tano wu ni xitiyisekiso xa le nawini xa leswaku leswi mi twananeke swona swi  ta hetiseka. Kambe ha yini swi kala swi lava leswaku Yehovha a endla ntwanano ni vanhu, ximfumo? Handle ko kanakana, rito ra yena ri enerile ku va xitiyisekiso xa switshembiso swa yena. Sweswo i ntiyiso kambe mikarhi yo tala Xikwembu xi tiyisekise rito ra xona hi ku endla mitwanano ya le nawini. Mitwanano leyi, leyi tiyisekisiweke, yi endla leswaku hina vanhu lava nga hetisekangiki hi tiyiseka swinene hi switshembiso swa Yehovha.—Vaheveru 6:16-18.

7, 8. (a) Hi wihi ntwanano lowu Yehovha a wu endleke na Abrahama, naswona swi endle xihundla xo kwetsima xi twisiseka hi ndlela yihi? (b) Xana Yehovha u ye emahlweni a paluxa rixaka ra n’wana la tshembisiweke hi ndlela yihi?

⁷ Endzhaku ka malembe yo tlula 2 000 ku sukela loko munhu a hlongoriwile eParadeyisini, Yehovha u byele Abrahama, nandza wakwe wo tshembeka a ku: “Hakunene ndzi ta ku katekisa naswona ndzi ta endla leswaku vana va wena va tala ku fana ni tinyeleti ta matilo . . . naswona tinxaka hinkwato leti nga emisaveni ti ta katekisiwa hikwalaho ka vana va wena, hikuva u ndzi yingisile.” (Genesa 22:17, 18) Lexi a ku nga ri xitshembiso ntsena; Yehovha u xi endle xi va ntwanano wa le nawini a tlhela a hlambanya hi xihlambanyo xo tiya. (Genesa 17:1, 2; Vaheveru 6:13-15) Swa hlamarisa swinene ku vona leswaku Hosi ya Vuako Hinkwabyo yi endle ntwanano wo katekisa vanhu!

⁸ Ntwanano wa Abrahama wu paluxe leswaku vana lava tshembisiweke a va ta ta hi xivumbeko xa munhu, naswona a va ta va va rixaka ra Abrahama. Xana a va ta va vamani? Hi ku famba ka nkarhi, Yehovha u paluxe leswaku eka vana va Abrahama, Isaka hi yena a nga ta va  kokwanaxinguwe wa vana lava. Eka vana vambirhi va Isaka, ku hlawuriwe Yakobe. (Genesa 21:12; 28:13, 14) Mayelana ni un’wana wa vana va yena va 12, endzhakunyana Yakobo u vule vuprofeta lebyi: “Nhonga ya vuhosi a yi nge suki eka Yuda hambi ku ri nhonga ya ndhuna a yi nge suki emilengeni yakwe, kukondza ku fika Xilo [kumbe “Loyi Yi Nga Ya Yena,” nhlamuselo ya le hansi] naswona vanhu va ta yingisa yena.” (Genesa 49:10) Sweswi se a swi tiveka leswaku n’wana a a ta va hosi, leyi nga ya rixaka ra Yuda!

9, 10. (a) Hi wihi ntwanano lowu Yehovha a wu endleke ni tiko ra Israyele, naswona ntwanano lowu wu va sirhelele njhani? (b) Xana Nawu wu swi kombise njhani leswaku vanhu va lava nkutsulo?

⁹ Hi 1513 B.C.E., Yehovha u endle lunghiselelo ra leswaku xihundla xo kwetsima xi ya emahlweni xi paluxiwa. U endle ntwanano ni vatukulu va Abrahama, ku nga tiko ra Israyele. Hambileswi sweswi wu nga ha tirhiki, ntwanano lowu wa Nawu wa Muxe, a wu ri xiphemu lexikulu xa xikongomelo xa Yehovha xo tisa n’wana la tshembisiweke. Njhani? Xiya tindlela tinharhu. Yo sungula, Nawu a wu fana ni rirhangu ro sirhelela. (Vaefesa 2:14) Milawu ya wona a yi endla leswaku ku va ni rihlampfu exikarhi ka Muyuda ni wa Matiko. Xisweswo Nawu wu endle leswaku rixaka ra n’wana la tshembisiweke ri tshama ri ri kona. Hikwalaho ka nsirhelelo wo tano, rixaka ra Israyele a ra ha ri kona loko nkarhi lowu vekiweke wa Xikwembu wu fika, wa leswaku Mesiya a velekiwa erixakeni ra Yuda.

¹⁰ Ya vumbirhi, Nawu wu swi kombise hi ndlela leyi nga kanakanisiki leswaku munhu u lava nkutsulo. Nawu lowu hetisekeke, wu swi veke erivaleni leswaku vanhu lava nga ni xidyoho a va nge swi koti ku wu namarhela hi laha ku hetisekeke. Xisweswo wu endle leswaku “ku tlula ka nawu ku ta vonaka, kukondza ku fika n’wana loyi xitshembiso xi  endliweke ha yena.” (Vagalatiya 3:19) Hi ku tirhisa magandzelo ya swiharhi, Nawu wu endle leswaku munhu a rivaleriwa swidyoho swa xinkarhana. Tanihi leswi ‘swi nga kotekiki leswaku ngati ya tinkuzi ni ya timbuti yi susa swidyoho,’ hilaha Pawulo a tsaleke ha kona, magandzelo lawa a ma fanekisela ntsena gandzelo ra nkutsulo ra Kreste. (Vaheveru 10:1-4) Kutani, eka Vayuda lava tshembekeke, ntwanano wolowo wu hundzuke “mukongomisi . . . loyi a yisaka eka Kreste.”—Vagalatiya 3:24.

11. Hi wihi ntshembo lowu vangamaka lowu ntwanano wa Nawu wu wu nyikeke tiko ra Israyele, naswona hikwalahokayini tiko leri ri lahlekeriwe hi wona?

¹¹ Ya vunharhu, ntwanano wolowo wu nyike tiko ra Israyele ntshembo lowu vangamaka. Yehovha u va byele leswaku loko vo kombisa ku tshembeka eka ntwanano lowu, va ta va “mfumo wa vaprista ni tiko ro kwetsima.” (Eksoda 19:5, 6) Eka Israyele wa nyama ku hetelele ku hume swirho swo sungula swa mfumo wa le tilweni, wa vaprista. Hambiswiritano, tiko hinkwaro ra Israyele ri xandzukele ntwanano wa Nawu, ri ala n’wana la nga Mesiya, kutani ri lahlekeriwa hi ntshembo lowu. Kutani ke, i vamani lava a va ta nghenisiwa, leswaku mfumo lowu wa vaprista wu helela? Naswona xana tiko rero leri katekisiweke a ri ta hlangana njhani ni n’wana la tshembisiweke? Timhaka leti ta xihundla xo kwetsima a ti ta paluxiwa hi nkarhi wa Xikwembu lowu vekiweke.

12. Hi wihi ntwanano lowu Yehovha a wu endleke na Davhida, naswona wu swi endle njhani leswaku xihundla xo kwetsima xa Xikwembu xi twisiseka?

¹² Eka lembexidzana ra vu-11 B.C.E., Yehovha u tlhele a endla xihundla xo kwetsima leswaku xi twisiseka loko a endla ntwanano wun’wana. U tshembise Hosi Davhida wo tshembeka a ku: “Ndzi ta hlawula un’wana wa vana va  wena ndzi simeka mfumo. . . . naswona ndzi ta tiyisa xiluvelo xa vuhosi byakwe hilaha ku nga heriki.” (2 Samuwele 7:12, 13; Pisalema 89:3) Sweswi rixaka ra n’wana la tshembisiweke ri fike endyangwini wa Davhida. Kambe, xana munhu wa nyama a nga swi kota ku fuma “hilaha ku nga heriki”? (Pisalema 89:20, 29, 34-36) Naswona xana hosi yo tano leyi nga munhu wa nyama yi nga swi kota ku ponisa vanhu eka xidyoho ni rifu?

13, 14. (a) Hi ku ya hi Pisalema 110, hi xihi xitshembiso lexi Yehovha a xi endleke eka Hosi leyi totiweke? (b) Hi swihi swin’wana leswi paluxiweke mayelana ni n’wana loyi a ha taka hi ku tirhisa vaprofeta va Yehovha?

¹³ Davhida u huhuteriwe ku tsala a ku: ‘Yehovha u byele Hosi ya mina a ku: “Tshama evokweni ra mina ra xinene ku fikela loko ndzi veka valala va wena va va vunavelo bya mikondzo ya wena.’ Yehovha u hlambanyile naswona a nge cinci: ‘U muprista hilaha ku nga heriki ku fana na Melkisedeke!’” (Pisalema 110:1, 4) Marito ya Davhida a ma kombetela hi ku kongoma eka n’wana la tshembisiweke kumbe Mesiya. (Mitirho 2:35, 36) Hosi leyi yi ta fuma yi ri etilweni, “evokweni . . . ra xinene” ra Yehovha, yi nga ri eYerusalema. Leswi swi ta yi endla yi va ni vulawuri ehenhla ka misava hinkwayo, ku nga ri ehenhla ka tiko ra Israyele ntsena. (Pisalema 2:6-8) Laha ku hlamuseriwe ni swin’wana leswi engetelekeke. Tsundzuka leswaku Yehovha u vulavule hi xihlambanyo lexinene xa leswaku Mesiya u ta va “muprista . . . ku fana na Melkisedeke.” Ku fana na Melkisedeke, loyi a tirheke tanihi hosi tlhelo muprista esikwini ra Abrahama, n’wana loyi a ha taka u vekiwe hi Xikwembu hi ku kongoma leswaku a tirha tanihi Hosi ni Muprista!—Genesa 14:17-20.

¹⁴ Emalembeni lama hundzeke, Yehovha u tirhise vaprofeta vakwe leswaku a ya emahlweni a paluxa xihundla xa yena xo kwetsima. Hi xikombiso, Esaya, u paluxe leswaku  n’wana a a ta fa rifu ra gandzelo. (Esaya 53:3-12) Mikiya u profete ndhawu leyi Mesiya a nga ta velekeriwa eka yona. (Mikiya 5:2) Daniyele na yena u profete hi nkarhi wa ku velekiwa ka n’wana ni ku fa ka yena.—Daniyele 9:24-27.

15, 16. (a) Swi tise ku yini leswaku N’wana wa Yehovha a ‘huma eka wansati’? (b) Hi yihi ndzhaka leyi Yesu a yi kumeke eka vatswari va yena, naswona a ku ri rini loko a va n’wana loyi a tshembisiweke?

¹⁵ Ndlela leyi vuprofeta a byi ta hetiseka hayona yi tshame yi ri xihundla ku fikela loko n’wana hi yexe a humelela. Vagalatiya 4:4 yi ri: “Kambe loko nkarhi lowu vekiweke wu fika, Xikwembu xi rhume N’wana wa xona, loyi a velekiweke hi wansati.” Hi lembe ra 2 B.C.E., ntsumi yi byele nhwana wa Muyuda loyi vito ra yena ku nga Mariya yi ku: “Vona, u ta tika, u veleka n’wana wa jaha kutani u ta n’wi thya vito ra Yesu. N’wana loyi u ta xiximeka swinene naswona u ta vuriwa N’wana wa La Nga Le Henhlahenhla naswona Yehovha Xikwembu u ta n’wi nyika xiluvelo xa Davhida tata wakwe . . . Moya lowo kwetsima wu ta va ehenhla ka wena, naswona matimba ya La Nge Henhlahenhla ma ta ku funengeta. Hikwalaho ka sweswo, n’wana yoloye u ta kwetsima, u ta vuriwa N’wana wa Xikwembu.”—Luka 1:31, 32, 35.

¹⁶ Hi ku famba ka nkarhi, Yehovha u suse vutomi bya N’wana wa yena etilweni a byi nghenisa embelekweni wa Mariya, ku endlela leswaku a ta huma eka wansati. Mariya a a ri wansati loyi a nga hetisekangiki. Kambe Yesu a nga tluleriwanga hi ku nga hetiseki ka yena, hikuva a a ri “N’wana wa Xikwembu.” Hi nkarhi lowu fanaka, leswi vatswari va Yesu va nga vatukulu va Davhida va endle leswaku hi ku velekiwa ni hi nawu A va ni mfanelo ya ku va mudyandzhaka wa Davhida. (Mitirho 13:22, 23) Loko Yesu a khuvuriwa hi 29 C.E., Yehovha u n’wi tote hi moya lowo  kwetsima kutani a ku: “Loyi i N’wananga, la rhandzekaka.” (Matewu 3:16, 17) Eku heteleleni n’wana u humelerile! (Vagalatiya 3:16) A ku ri nkarhi wa leswaku ku paluxiwa swo tala mayelana ni xihundla xo kwetsima.—2 Timotiya 1:10.

17. Swi endliwe njhani leswaku Genesa 3:15 yi twisiseka?

¹⁷ Hi nkarhi wa vutirheli bya yena, Yesu u hlamusele leswaku nyoka leyi nga eka Genesa 3:15 i Sathana naswona n’wana wa nyoka i valandzeri va Sathana. (Matewu 23:33; Yohane 8:44) Endzhakunyana, ku paluxiwe leswaku lava hinkwavo a va ta pfotloseriwa makumu. (Nhlavutelo 20:1-3, 10, 15) Naswona wansati u hlamuseriwe tanihi “Yerusalema wa le henhla,” ku nga nhlangano wa Yehovha wa le tilweni wa swivumbiwa swa moya, leswi fanaka ni wansati. a—Vagalatiya 4:26; Nhlavutelo 12:1-6.

18. Hi xihi xikongomelo xa “ntwanano lowuntshwa”?

¹⁸ Kumbexana nhlavutelo leyi xiyekaka ngopfu ya hinkwaswo yi humelele hi vusiku bya le mahlweni ka rifu ra Yesu, loko a byela vadyondzisiwa va yena vo tshembeka hi “ntwanano lowuntshwa.” (Luka 22:20) Ku fana ni lowo sungula, ku nga ntwanano wa Nawu wa Muxe, ntwanano lowu lowuntshwa a wu ta humesa “vaprista va le vuhosini.” (Eksoda 19:6; 1 Petro 2:9) Hambiswiritano, ntwanano lowu a wu nga ta simeka tiko ra nyama, kambe a wu ta simeka tiko ra moya ku nga “Israyele wa Xikwembu” la vumbiwaka ntsena hi valandzeri vo tshembeka va Kreste lava  totiweke. (Vagalatiya 6:16) Vanhu lava nga eka ntwanano lowuntshwa va ta hlanganyela na Yesu eku katekiseni ka rixaka ra vanhu!

19. (a) Hikwalahokayini ntwanano lowuntshwa wu swi kota ku humesa “vaprista va le vuhosini”? (b) Ha yini Vakreste lava totiweke va vitaniwa “xivumbiwa lexintshwa,” naswona i vangani lava nga ta tirha na Kreste etilweni?

¹⁹ Kambe ha yini ntwanano lowuntshwa wu swi kota ku humesa “vaprista va le vuhosini” leswaku wu ta katekisa vanhu? Hikuva ematshan’weni yo endla vadyondzisiwa va Kreste va languteka va ri vadyohi, wona wu endla leswaku va rivaleriwa swidyoho swa vona hi gandzelo ra yena. (Yeremiya 31:31-34) Loko Yehovha a kala a va teka va ri lava tengeke, u va amukela endyangwini wakwe wa le tilweni ni ku va tota hi moya lowo kwetsima. (Varhoma 8:15-17; 2 Vakorinto 1:21) Xisweswo va ‘tswariwa hi vuntshwa eka ntshembo lowu hanyaka lowu va vekeriweke wona ematilweni.’ (1 Petro 1:3, 4) Leswi lunghelo leri, leri tlakukeke swonghasi ri nga rintshwa eka vanhu, Vakreste lava totiweke hi moya va vitaniwa “xivumbiwa lexintshwa.” (2 Vakorinto 5:17) Bibele yi paluxa leswaku i vanhu va 144 000 lava nga ta hetelela va ve ni xandla eku fumeni ka vanhu lava kutsuriwaka, va ri etilweni.—Nhlavutelo 5:9, 10; 14:1-4.

20. (a) Hi yihi nhlavutelo ya xihundla xo kwetsima leyi veke kona hi 36 C.E.? (b) I vamani lava nga ta kuma mikateko leyi tshembisiweke Abrahama?

²⁰ Yesu swin’we ni vatotiwa lava, va va “vana va Abrahama.” b (Vagalatiya 3:29) Lava va hlawuriweke ro sungula a ku ri Vayuda. Kambe hi 36 C.E., ku paluxiwe mhaka yin’wana ya xihundla xo kwetsima: Vamatiko, kumbe  vanhu lava nga riki Vayuda, na vona a va ta va ni ntshembo wo hanya etilweni. (Varhoma 9:6-8; 11:25, 26; Vaefesa 3:5, 6) Xana Vakreste lava totiweke a ku ta va vona ntsena lava nga ta kuma mikateko leyi tshembisiweke Abrahama? Doo, hikuva gandzelo ra Yesu ri vuyerisa vanhu hinkwavo. (1 Yohane 2:2) Hi ku famba ka nkarhi, Yehovha u paluxe leswaku “ntshungu lowukulu” wa ntsandzavahlayi a wu ta pona ku lovisiwa ka mafambiselo ya swilo ya Sathana. (Nhlavutelo 7:9, 14) Mintshungu yin’wana yi ta pfuxiwa yi ri ni ntshembo wo hanya eParadeyisini hilaha ku nga heriki!—Luka 23:43; Yohane 5:28, 29; Nhlavutelo 20:11-15; 21:3, 4.

21, 22. Xana xihundla xa Yehovha xo kwetsima xi byi kombisa njhani vutlhari bya yena?

²¹ Xihundla xo kwetsima xi kombisa “vutlhari bya Xikwembu lebyi kombisiwaka hi tindlela to hambanahambana” hi ndlela leyi hlamarisaka. (Vaefesa 3:8-10) Vona vutlharhi lebyi Yehovha a byi kombiseke loko a endla xihundla lexi, niloko a xi hlavutela hakatsongotsongo! Hikwalaho ka vutlhari byakwe u anakanye hi ku tsana loku vanhu va nga na kona, kutani a va nyika nkarhi wo kombisa leswi timbilu ta vona ti nga xiswona.—Pisalema 103:14.

²² Nakambe Yehovha u kombise vutlhari lebyi nga pimanisekiki hi ku hlawula Yesu leswaku a va Hosi. N’wana wa Yehovha u tshembekile ku tlula xivumbiwa xihi ni xihi lexi nga kona evuakweni. Yesu u vone maxangu yo tala loko a ha ri munhu wa nyama ni ngati. U swi twisisa kahle swiphiqo swa vanhu. (Vaheveru 5:7-9) Ku vuriwa yini hi vafumikulobye va Yesu? Eka malembexidzana lama hundzeke vavanuna ni vavasati—lava tekiweke eka tinxaka, tindzimi ni mindhavuko yo hambanahambana—va totiwile.  Kahlekahle a xi kona xiphiqo lexi vanhu lava hinkwavo va nga si tshamaka va langutana na xona ni ku xi hlula. (Vaefesa 4:22-24) Swi ta tsakisa hakunene ku fumiwa hi tihosi leti tlhelo vaprista va musa!

23. Hi rihi lunghelo leri Vakreste va nga na rona mayelana ni xihundla xo kwetsima xa Yehovha?

²³ Muapostola Pawulo u tsarile: “Xihundla xo kwetsima lexi a xi nga tiviwi emisaveni ni le ka vanhu lava hanyeke enkarhini lowu hundzeke . . . xi paluxeriwe vakwetsimi.” (Vakolosa 1:26) Ina, vakwetsimi va Yehovha lava totiweke, i swinyingi leswi se va swi tivaka hi xihundla xo kwetsima, naswona va avelane ni van’wana va timiliyoni vutivi lebyi. Mayana lunghelo leri hinkwerhu hi nga na rona! Yehovha u “hi tivis[e] xihundla xo kwetsima xa ku rhandza ka [ye]na.” (Vaefesa 1:9) A hi aveleni van’wana xihundla lexi xo hlamarisa, hi va pfuna leswaku na vona va kambisisa vutlhari lebyi nga pimekiki bya Yehovha Xikwembu!