1-3. Xana lava a va ri vaakelani va Yesu va angule njhani eka dyondzo ya yena, naswona va tsandzeke ku xiya yini mayelana na yena?

 VAYINGISERI va hlamarile swinene. Yesu loyi a ha ri jaha, a a yime emahlweni ka vona esinagogeni a va dyondzisa. A va n’wi tiva—hikuva u kulele emutini wa vona, naswona i khale a ri karhi a tirha tanihi muvatli endhawini ya ka vona. Kumbexana van’wana a va tshama etindlwini leti Yesu a hoxeke xandla eku akiweni ka tona, kumbexana a va rima masimu ya vona hi mapuluhu ni majoko lawa a ma endleke hi mavoko yakwe. a Kambe, xana a va ta angurisa ku yini, loko va dyondzisiwa hi khale ka muvatli loyi?

² Vo tala lava a va yingiserile, va tivutisile hi ku hlamala va ku: “Xana munhu loyi u byi kume kwihi vutlhari” lebyi? Kambe va tlhela va ku: “Xana loyi a hi muvatli, n’wana wa Mariya?” (Matewu 13:54-58; Marka 6:1-3) Lexi vavisaka, lava a va ri vaakelani va Yesu, va angule va ku, ‘Muvatli loyi wo va munhu wa kwala, ku fana na hina.’ Va n’wi fularherile, hambileswi a vulavula hi ndlela leyi kombisaka vutlhari. A va nga swi tivi leswaku vutlhari lebyi a va nyikaka byona a byi nga humi eka yena.

³ Xana Yesu a a byi kuma kwihi vutlhari lebyi? U te: “Leswi ndzi swi dyondzisaka a swi humi eka mina, kambe swi huma eka loyi a ndzi rhumeke.” (Yohane 7:16) Muapostola  Pawulo u hlamusele Yesu loyi “eka hina a veke vutlhari lebyi humaka eka Xikwembu.” (1 Vakorinto 1:30) Vutlhari bya Yehovha byi paluxiwa hi ku tirhisa N’wana wa yena, Yesu. Leswi a swi ri ntiyiso, lerova Yesu u swi kotile ku vula a ku: “Mina na Tatana hi ni vun’we.” (Yohane 10:30) A hi kambisiseni tindlela tinharhu leti Yesu a kombiseke “vutlhari lebyi humaka eka Xikwembu” ha tona.

4. (a) A ku ri yihi nhlokomhaka ya rungula ra Yesu, naswona hikwalahokayini a yi ri ya nkoka ngopfu? (b) Hikwalahokayini mikarhi hinkwayo ndzayo ya Yesu a yi twisiseka yi tlhela yi vuyerisa vayingiseri va yena?

⁴ Xo sungula, xiya leswi Yesu a swi dyondziseke. Nhlokomhaka ya rungula ra yena a ku ri “mahungu lamanene ya Mfumo.” (Luka 4:43) A ma ri ya nkoka hikwalaho ka xiphemu lexi Mfumo wu nga ta va na xona eku kwetsimiseni ka vito ra Yehovha—leswi katsaka ndhuma yakwe tanihi Mufumi wo lulama—ni ku tisela vanhu mikateko leyi nga heriki. Eka dyondzo ya yena, Yesu u tlhele a nyikela ndzayo ya vutlhari leyi khumbaka vutomi bya siku ni siku. U tikombise a ri “Mutsundzuxi Lonene” loyi ku vulavuriweke ha yena ka ha ri emahlweni. (Esaya 9:6) Hikwalahokayini Yesu a a ri “Mutsundzuxi Lonene” ni mudyondzisi lonene? A a ri tiva swinene Rito ra Xikwembu ni ku rhandza ka xona, a a yi tiva ndlela leyi munhu a vumbiweke ha yona naswona a a va rhandza swinene vanhu. Hikwalaho, mikarhi hinkwayo ndzayo ya yena a yi twisiseka naswona a yi vuyerisa vayingiseri va yena. Yesu u vulavule “marito lama nga ni vutomi lebyi nga heriki.” Kunene, loko hi landzela ndzayo yakwe, hi ta hanya hilaha ku nga heriki.—Yohane 6:68.

5. Hi tihi timhaka tin’wana leti Yesu a vulavuleke ha tona eka Dyondzo ya le Ntshaveni?

 ⁵ Dyondzo ya le Ntshaveni i xikombiso lexi xiyekaka xa vutlhari lebyi nga pimanisiwiki na nchumu lebyi kumekaka eka tidyondzo ta Yesu. Dyondzo leyi, tanihi laha yi hlamuseriweke hakona eka Matewu 5:3–7:27, yi nga ha nyikeriwa hi timinete ta 20 ntsena. Hambiswiritano, ndzayo ya yona ya ha ri ni ntikelo ni namuntlha—hilaha a yi ri ha kona eku sunguleni. Yesu u hlanganise timhaka to tala, leti katsaka ndlela yo hanyisana ni vanhu (5:23-26, 38-42; 7:1-5, 12), ku basa emahanyelweni (5:27-32), ni ndlela yo hanya vutomi lebyi nga ni xikongomelo (6:19-24; 7:24-27). Kambe Yesu u endle swo tala handle ko byela vayingiseri va yena leswaku ndlela ya vutlhari hi yihi; u tlhele a va kombisa hi ku va hlamusela, hi ku anakanyisisa na vona ni hi ku va nyika xitiyisekiso xa leswi a va byelaka swona.

6-8. (a) Hi swihi swivangelo leswi twalaka swo papalata ku vilela leswi Yesu a swi nyikelaka? (b) I yini lexi kombisaka leswaku ndzayo ya Yesu yi ni vutlhari byo huma ehenhla?

⁶ Hi xikombiso, xiya ndzayo ya Yesu ya vutlhari, mayelana ni ndlela yo langutana ni ku vilela hi ku lava rifuwo, hi laha yi hlamuseriweke hakona eka Matewu ndzima 6. Yesu wa hi tsundzuxa: “Tshikani ku vilela hi vutomi bya n’wina ni hi leswi mi nga ta swi dya kumbe leswi mi nga ta swi nwa, kumbe ku vilela hi mimiri ya n’wina leswaku mi ta ambala yini.” (Ndzimana 25) Swakudya ni swiambalo i swilo leswi lavekaka, naswona hi ntumbuluko hi lava ku va na swona. Kambe Yesu u hi byela leswaku hi ‘tshika ku vilela’ hi swilo sweswo. b Hikwalahokayini?

 ⁷ Yingisela loko Yesu a ri karhi a hlamusela hi ndlela leyi khorwisaka. Leswi Yehovha a hi nyikeke vutomi ni miri, xana a nge hi nyiki swakudya swo hlayisa vutomi byebyo ni swiambalo swo funengeta miri wolowo? (Ndzimana 25) Loko Xikwembu xi phamela tinyenyana ni ku ambexa swiluva hi vuxongi, handle ko kanakana xi ta va khathalela vagandzeri va xona! (Ndzimana 26, 28-30) Entiyisweni, ku vilela ku tlula mpimo a swi pfuni nchumu. A swi nge byi lehisi vutomi bya hina hambi ko va hi siku rin’we. c (Ndzimana 27) Xana hi nga swi papalata njhani ku vilela? Yesu wa hi tsundzuxa: Yanani emahlweni mi rhangisa vugandzeri bya Xikwembu evuton’wini bya n’wina. Lava va endlaka sweswo va nga tiyiseka leswaku swilaveko swa vona hinkwaswo swa siku ni siku va ta “nyikiwa swona” hi Tata wa vona wa le tilweni. (Ndzimana 33) Eku heteleleni, Yesu u nyika xiringanyeto lexi pfunaka hakunene—karhateka hi siku ra namuntlha ntsena. Hikwalahokayini u teka mivilelo ya siku ra mundzuku u yi tlhandleka eka ya siku ra namuntlha? (Ndzimana 34) Nakambe, hikwalahokayini u vilela ngopfu hi swilo leswi nga ha endlekaka swi nga humeleli? Ku tirhisa ndzayo yoleyo ya vutlhari swi nga hi sirhelela eka mabibi ya mbilu emisaveni leyi yi nga ni swiphiqo.

⁸ Ku vula ntiyiso, ndzayo leyi Yesu a yi nyikeleke ya pfuna ni namuntlha hilaha yi pfuneke hakona eka malembe ya kwalomu ka 2 000 lama hundzeke. Xana sweswo a hi xikombiso xa vutlhari bya le henhla? Hambi ku ri switsundzuxo leswinene leswi humaka ka vanhu va nyama, swi tshama swi ri karhi swi pfuxetiwa, hikuva swi heleriwa hi nkarhi. Hambiswiritano, tidyondzo ta Yesu a ti heleriwi hi  nkarhi. Kambe sweswo a swi fanelanga swi hi hlamarisa, hikuva Mutsundzuxi loyi wo Hlamarisa a a vulavula “leswi humaka eka xona.”—Yohane 3:34.

9. Xana masocha man’wana ma vule yini mayelana ni madyondziselo ya Yesu naswona hikwalahokayini leswi a ku nga ri ku hundzeleta?

⁹ Ndlela ya vumbirhi leyi Yesu a kombiseke vutlhari bya Xikwembu eka yona, a ku ri madyondziselo ya yena. Hi nkarhi wun’wana, masocha man’wana lawa a ma rhumiwe ku ya n’wi khoma ma vuye ximandlamandla, kutani ma ku: “A ku na munhu loyi a tshameke a vulavula hi ndlela leyi.” (Yohane 7:45, 46) A ma nga swi hundzeleti. Eka vanhu hinkwavo lava nga tshama va hanya, Yesu loyi a a “huma etindhawini ta le henhla” naswona a a ri ni vutivi byo enta ni ntokoto lowukulu. (Yohane 8:23) U dyondzise hi ndlela leyi ku nga riki na munhu un’wana loyi a nga dyondzisaka ha yona. A hi xiyeni tindlela timbirhi leti Mudyondzisi loyi wo tlhariha a ti tirhiseke.

10, 11. (a) Hikwalahokayini ndlela leyi Yesu a tirhiseke swifaniso hayona yi hi hlamarisa? (b) Swifaniso i yini, naswona hi xihi xikombiso lexi kombisaka leswaku swifaniso swa Yesu a swi dyondzisa hi ndlela leyi humelelaka?

¹⁰ Ku tirhisa swifaniso hi ndlela leyi humelelaka. Hi byeriwa leswi: “Yesu a a dyondzisa mintshungu . . . hi ku tirhisa swifaniso. Kahlekahle, a a nga vulavuli na yona handle ko tirhisa swifaniso.” (Matewu 13:34) Bya hlamarisa hakunene vuswikoti bya yena byo dyondzisa mitiyiso yo enta hi ku tirhisa swilo swa siku ni siku. Varimi lava byalaka mbewu, vavasati lava lunghiselelaka ku baka xinkwa, vana lava tlangaka endhawini yo xavisela, vaphasi va tinhlampfi lava kokaka tinkoka, varisi lava lavaka tinyimpfu leti lahlekeke—leswi a ku ri swilo leswi vayingiseri vakwe va swi voneke mikarhi yo tala. Loko mitiyiso ya nkoka yi hlamuseriwa  hi ku tirhisa swilo leswi tolovelekeke, mitiyiso yoleyo yi dzika hi ku olova emiehleketweni ni le timbilwini ta vona.—Matewu 11:16-19; 13:3-8, 33, 47-50; 18:12-14.

¹¹ Hakanyingi, Yesu a a tirhisa swifaniso kumbe switori swo koma, leswaku a dyondzisa timhaka ta nkoka. Leswi switori swi twisisekaka ni ku tsundzukiwa hi ku olova ku tlula ku veka mhaka hi ndlela leyi rharhanganeke, swifaniso a swi endla leswaku dyondzo ya Yesu yi nga rivaleki. Eka swifaniso swo tala, Yesu u hlamusele Tata wa yena hi ku tirhisa swifaniso leswi twisisekaka, leswi nga ta ka swi nga rivaleki hi ku olova. Hi xikombiso, i mani loyi a nga ta ka a nga swi twisisi leswi xifaniso xa n’wana wa vusopfa xi vulaka swona—ku nga leswaku loko munhu a hambukile, kutani a tlhela a hundzuka hi mbilu hinkwayo Yehovha u ta n’wi amukela hi mandla mambirhi?—Luka 15:11-32.

12. (a) Xana Yesu u swi tirhise hi ndlela yihi swivutiso loko a dyondzisa? (b) Xana Yesu u va pfale njhani milomu lava a va vutisa hi ta vulawuri bya yena?

¹² Ku tirhisa swivutiso hi vutshila. Yesu a a tirhisa swivutiso ku endlela leswaku vayingiseri va yena va anakanyisisa, va kambisisa minsusumeto ya vona vini ni leswaku va tiendlela swiboho. (Matewu 12:24-30; 17:24-27; 22:41-46) Loko varhangeri va vukhongeri va vutisa loko vulawuri lebyi Yesu a nga na byona a byi nyikiwe hi Xikwembu, u hlamule a ku: “Xana nkhuvulo wa Yohane a wu huma etilweni kumbe a wu huma eka vanhu?” Hi ku tikeriwa hi xivutiso lexi, va n’unun’utile va ku: “A wu huma etilweni,’ u ta ku, ‘Kutani, hikwalaho ka yini mi nga n’wi tshembanga?’ Kambe xana hi nga ku, ‘A wu huma eka vanhu’? Hambiswiritano, a va chava ntshungu, hikuva hinkwawo a wu tshemba leswaku Yohane a a ri muprofeta.” Eku heteleleni, va hlamule va ku: “A hi swi tivi.” (Marka 11:27-33; Matewu 21:23-27) Hi ku tirhisa xivutiso xo olova, Yesu  u va pfale milomu, naswona u paluxe vukanganyisi lebyi nga etimbilwini ta vona.

13-15. Xana xifaniso xa muakelani wa Musamariya xi byi kombisa njhani vutlhari bya Yesu?

¹³ Mikarhi yin’wana Yesu a a hlanganisa tindlela to tala to dyondzisa, hi ku nghenisa swivutiso leswi tlhontlhaka mianakanyo eka swifaniso swa yena. Loko gqweta ra Muyuda ri vutisa Yesu leswi ri faneleke ri swi endla leswaku ri ta kuma vutomi lebyi nga heriki, Yesu u ri byele hi Nawu wa Muxe, lowu vulaka leswaku rhandza Xikwembu ni warikwenu. Hi ku lava ku tikomba ri ri leri lulameke, gqweta leri ri vutisile ri ku: “Kahlekahle i mani warikwerhu?” Yesu u ri hlamule hi ku ri rungulela xitori. Wanuna un’wana wa Muyuda a a tifambela a ri yexe, hiloko a hlaseriwa hi swigevenga, kutani swi n’wi siya a ri kusuhi ni ku fa. Kutani ku te Vayuda vambirhi, wo sungula a ku ri muprista un’wana a ku ri Mulevhi. Havambirhi a va vanga na mhaka na yena. Kambe hiloko ku fika Musamariya un’wana. Hikwalaho ko n’wi twela vusiwana, u bohelele timbanga takwe, kutani a n’wi yisa endlwini ya vafambi, laha a a ta khathaleriwa kona. Loko Yesu a gimeta mhaka leyi, u vutise gqweta leri a ku: “I mani eka lavanharhu loyi u vonaka a ri warikwavo eka munhu loyi a hlaseriweke hi swigevenga?” Gqweta leri ri boheke ku hlamula ri ku: “Hi loyi a n’wi kombeke tintswalo.”—Luka 10:25-37.

¹⁴ Xana xifaniso lexi xi byi kombisa njhani vutlhari bya Yesu? Esikwini ra Yesu Vayuda a va tirhisa rito leri nge “warikwavo” ntsena eka lava va namarhelaka mindhavuko ya vona—hayi eka Vasamariya. (Yohane 4:9) Xana loko Yesu a lo rungula leswaku muhlaseriwa a ku ri Musamariya naswona mupfuni a ku ri Muyuda, xana sweswo a swi ta va swi yi humesile dyondzo malunghana ni xihlawuhlawu? Hi vutlhari Yesu u endle mhaka ya yena yi kombisa leswaku Musamariya hi yena la khathalelaka Muyuda. Nakambe  xiya xivutiso lexi Yesu a xi vutiseke emakumu ka mhaka ya yena. U cince langutelo ra vona mayelana ni rito “warikwavo.” Gqweta ri vutisile ri ku: “Xana kahlekahle i mani loyi ndzi faneleke ndzi n’wi rhandza tanihi warikwerhu?” Kambe Yesu u vutise a ku: “I mani eka lavanharhu loyi u vonaka a ri warikwavo?” Yesu a nga yisanga nyingiso eka loyi a pfuniweke, ku nga muhlaseriwa, kambe u wu yise eka loyi a kombiseke musa, ku nga Musamariya. Warikwenu wa xiviri hi yena a rhangaka a kombisa rirhandzu eka van’wana ku nga khathariseki leswaku i va rixaka rihi. A ku nga ri na ndlela yin’wana yo antswa leyi Yesu a a ta yi tirhisa ku humesa yinhla leyi, handle ka leyi a yi tirhiseke.

¹⁵ Xana swa hlamarisa leswi vanhu a va hlamarisiwa hi “vuswikoti bya yena byo dyondzisa” ni leswi a va n’wi rhandza? (Matewu 7:28, 29) Enkarhini wun’wana, “ntshungu lowukulu,” wu tshame na yena ku ringana masiku manharhu, hambileswi a wu nga ri na swakudya!—Marka 8:1, 2.

16. Xana Yesu u swi ‘kombise’ njhani leswaku u lawuriwa hi vutlhari bya Xikwembu?

¹⁶ Ndlela ya vunharhu leyi Yesu a kombiseke vutlhari bya Yehovha hayona, a ku ri mahanyelo ya yena. Vutlhari bya tirha. Mudyondzisiwa Yakobo u vutisile: “I mani la tlhariheke . . . exikarhi ka n’wina?” Kutani a tlhela a hlamula xivutiso xakwe a ku: “A a tikombe hi ku tikhoma kakwe lokunene.” (Yakobo 3:13) Ndlela leyi Yesu a tikhomeke hayona yi ‘kombise’ leswaku u lawuriwa hi vutlhari bya Xikwembu. A hi xiyeni ndlela leyi a kombiseke vutlhari, mahanyelo ni ndlela leyi a tirhisaneke ni van’wana hayona.

17. I yini leswi kombisaka leswaku Yesu a a ringanisela hi ndlela leyi hetisekeke evuton’wini bya yena?

¹⁷ Xana u swi xiyile leswaku vanhu lava nga ringaniseliki, hakanyingi va hundzeleta swilo? Ina, swi lava vutlhari  leswaku u kota ku ringanisela. Yesu a a ringanisela hi ndlela leyi hetisekeke hikuva a a ri ni vutlhari bya Xikwembu. A a rhangisa vuxaka ni Xikwembu evuton’wini bya yena. A a khomeke swinene hi ntirho wo vula mahungu lamanene. U te: “hikuva ndzi tele sweswo.” (Marka 1:38) Swi le rivaleni leswaku, rifuwo a ri nga ri ra nkoka eka yena; swi vonaka onge a a ri ni swilo swintsongo. (Matewu 8:20) Hambiswiritano, a a nga titsoni ntsako. Yesu a tshama a tsakile ku fana ni Tata wakwe, “Xikwembu lexi tsakeke,” naswona a endla leswaku van’wana va tsaka. (1 Timotiya 1:11; 6:15) Loko a ri enkhubyeni wa vukati—lowu eka wona hi ntolovelo ku tlangiwaka vuyimbeleri, ku yimbeleriwaka naswona ku tsakiwaka—a a nga yelanga ku ya onha ntsako enkhubyeni wolowo. Loko vhinyo yi herile, u hundzule mati ya va vhinyo leyinene, vhinyo leyi “tsakisaka mbilu ya munhu.” (Pisalema 104:15; Yohane 2:1-11) Yesu u pfumele ko tala loko va n’wi rhambela swakudya, naswona hakanyingi a a tirhisa mikarhi yoleyo leswaku a dyondzisa vanhu.—Luka 10:38-42; 14:1-6.

18. Xana Yesu u tirhisane njhani ni vadyondzisiwa va yena hi ndlela leyinene?

¹⁸ Mikarhi hinkwayo Yesu a a tirhisana ni vanhu hi ndlela leyinene. Ku twisisa ka yena vanhu, ku n’wi endle leswaku a swi twisisa kahle leswi vadyondzisiwa va yena va nga xiswona. A a swi tiva kahle leswaku a va hetisekanga. Kambe u vone vumunhu bya vona lebyinene. U vone vuswikoti byokarhi eka vanhu lava Yehovha a va kokeleke eka yena. (Yohane 6:44) Hambileswi a va ri ni ku tsana kokarhi, Yesu a a va tshemba. Ku kombisa leswaku wa va tshemba vadyondzisiwa va yena, u va byarhise vutihlamuleri lebyikulu. U va lerise leswaku va chumayela mahungu lamanene, naswona a a tiyiseka leswaku va ta swi kota ku hetisisa ntirho wolowo. (Matewu 28:19, 20) Buku ya Mitirho yi tiyisekisa leswaku va ye emahlweni va endla ntirho lowu a va leriseke  wona. (Mitirho 2:41, 42; 4:33; 5:27-32) Kutani ke, vutlhari lebyi Yesu a nga na byona, hi byona byi endleke leswaku a va tshemba.

19. Xana Yesu u swi kombise njhani leswaku a a ri ni “musa naswona [a a] titsongahata”?

¹⁹ Hilaha hi swi xiyeke hakona eka Ndzima 20, eBibeleni ku titsongahata ni ku rhula swi fambisana ni vutlhari. Yehovha hi yena a vekaka xikombiso lexinene emhakeni leyi. Kambe ku vuriwa yini hi Yesu? Swa tsakisa ku vona ku titsongahata loku Yesu a ku kombiseke loko a tirhisana ni vadyondzisiwa va yena. Tanihi munhu la hetisekeke, a a tlakukile eka vona. Kambe, a a nga va languteli ehansi. A nga va endlanga va titwa va ri ehansi kumbe va nga pfuni nchumu. Ku hambana ni sweswo, a a va anakanyela tanihi leswi va tsaneke naswona a a va lehisela mbilu loko va endla swihoxo. (Marka 14:34-38; Yohane 16:12) Xana a swi hlamarisi leswi hambi ku ri vana va titweke va ntshunxekile loko va ri na Yesu? Kunene, a va navela ku va ekusuhi na yena, hikuva a va swi vona leswaku a a ri ni “musa naswona [a a] titsongahata.”—Matewu 11:29; Marka 10:13-16.

20. Xana Yesu u swi kombise njhani leswaku wa anakanyela loko a tirhisana ni wansati wa Matiko, loyi n’wana wakwe a a ri ni madimona?

 ²⁰ Yesu u kombise ku titsongahata loku humaka eka Xikwembu hi ndlela yin’wana ya nkoka. A anakanyela kumbe ku pfumelelana ni swiyimo loko swi fanela. Hi xikombiso, tsundzuka nkarhi lowu wansati wa Matiko a kombeleke leswaku a n’wi hanyisela n’wana wakwe wa nhwana loyi a a ri ni madimona. Hi tindlela tinharhu, Yesu u kombise leswaku a nge n’wi pfuni—yo sungula, hi ku miyela; ya vumbirhi, hi ku vula hi ku kongoma leswaku a nga rhumiwanga eka Vamatiko, kambe u rhumiwe eka Vayuda; ya vunharhu, hi ku tirhisa xifaniso lexi kombisaka mhaka leyi fanaka. Hambiswiritano, wansati yoloye u phikelerile a kombisa leswaku u ni ripfumelo lerikulu. Xana Yesu u angurise ku yini emhakeni leyi yo hlawuleka? U endle leswi a hlamuseleke leswaku a nge swi endli. U hanyise n’wana wa wansati yoloye. (Matewu 15:21-28) Loku i ku titsongahata loku xiyekaka, a hi swona ke? Tsundzuka, ku titsongahata i rimitsu ra vutlhari bya xiviri.

21. Hikwalahokayini hi fanele hi tiyimisela ku tekelela vumunhu, mavulavulelo ni tindlela ta Yesu?

²¹ Mawaku nkateko lowu hi nga na wona, leswi Tievhangeli ti hi paluxelaka marito ni swiendlo swa wanuna wo tlhariha ku tlula vanhu hinkwavo lava tshameke va hanya! A hi tsundzukeni leswaku Yesu a a kombisa vumunhu bya Tata wakwe hi ku hetiseka. Loko hi tekelela vumunhu, mavulavulelo ni tindlela ta Yesu, hi ta va hi hlakulela vutlhari lebyi humaka ehenhla. Eka ndzima leyi landzelaka hi ta vona ndlela leyi hi nga byi tirhisaka hayona vutlhari bya Xikwembu evuton’wini bya hina.