“Hi kwihi laha ndzi tsandzekeke kona?” Xivutiso lexi a xi nga n’wi dyisi byi rhelela Michael, * wa laha Afrika Dzonga. Hambileswi a tikarhateke swinene ku va tatana lonene, nkarhi wun’wana ni wun’wana lowu a ehleketaka hi jaha rakwe leri xandzukeke leri nga ni malembe ya 19, u tivona a tsandzekile ku va tatana lonene.

Ku hambana ni sweswo, Terry, loyi a tshamaka eSpain, swi tikomba onge swilo swi n’wi fambele kahle. Jaha rakwe leri vuriwaka Andrew ri ri: “Swo tala swa swilo leswi ndzi swi tsundzukaka hi tatana i minkarhi leyi a a ndzi hlayela tibuku, a a tlanga na mina ni ku famba na mina etindhawini tin’wana laha a hi heta nkarhi hi ri swin’we. A a endla leswaku ku dyondza swi tsakisa.”

Entiyisweni, ku va tatana lonene a hi matlangwana. Kambe Bibele yi ni switsundzuxo leswi nga ku pfunaka leswaku u va tatana lonene. Vatatana vo tala va kume leswaku vona ni mindyangu ya vona va vuyeriwa loko va tirhisa switsundzuxo swa vutlhari leswi nga eka yona. A hi kambisiseni ndzayo yin’wana ya le Bibeleni leyi nga pfunaka vatatana.

Tanihi tatana, u va komba njhani vana va wena leswaku i va nkoka eka wena? A swi kanakanisi leswaku ku ni swilo swo tala leswi u va endlelaka swona, ku katsa ni swilo leswi u titsonaka swona leswaku u va kumela swakudya ni ndhawu yo tshama leyi faneleke. A wu nga ta swi endla sweswo loko a va nga ri va nkoka eka wena. Kambe loko u nga heti nkarhi lowu ringaneke ni vana va wena, va nga ha gimeta hileswaku u khathala ngopfu hi swilo swin’wana ku tlula vona, swo tanihi ntirho, vanghana kumbe swilo leswi u swi rhandzaka.

Tatana u fanele a sungula rini ku heta nkarhi ni vana vakwe? Manana u sungula ku aka vuxaka ni n’wana wakwe loko a a ha ri ekhwirini. Loko se a ri ni mavhiki ya 16 a tikile, n’wana a nga ha sungula ku twa. Hi nkarhi wolowo, tatana na yena a nga sungula ku aka vuxaka byo hlawuleka ni n’wana wakwe. A nga ha yingisela ku ba ka mbilu ya n’wana, a twa loko a raha, a vulavula na yena a tlhela a n’wi yimbelelela.

Nawu Wa Bibele: Eminkarhini ya ku tsariwa ka Bibele, vavanuna a va hoxa xandla eku dyondziseni ka vana va vona. Vatatana a va khutaziwa ku heta nkarhi ni vana va vona nkarhi ni nkarhi, hilaha swi vuriweke hakona eBibeleni eka Deteronoma 6:6, 7 leyi nge: “Marito lawa ndzi ku lerisaka wona namuntlha ma fanele ma va embilwini ya wena; u fanele u ma dyondzisa n’wana wa wena hi ku phindha-phindha naswona u vulavula ha wona loko u tshama endlwini ya wena, loko u famba egondzweni, loko u etlela niloko u pfuka.”

Leswaku u kota ku vulavurisana kahle ni vana va wena, u fanele u rhiya ndleve. U fanele u hlakulela vuswikoti byo rhiya ndleve handle ko hlundzuka.

Loko vana va wena va ehleketa leswaku u ta hatla u hlundzuka ni ku va xopaxopa, a va nge swi tsakeli ku ku phofulela mintlhaveko ya vona. Kambe loko u va yingisela hi vurhon’wana, u ta kombisa leswaku wa khathala swinene ha vona. Xisweswo, va ta swi hisekela swinene ku ku phofulela mintlhaveko ya vona.

Nawu Wa Bibele: Switsundzuxo swa vutlhari leswi nga eBibeleni swi tikombise swi ri leswi vuyerisaka etimhakeni to tala ta vutomi. Hi xikombiso, Bibele yi ri: “Munhu un’wana ni un’wana u fanele a hatlisa emhakeni yo twa, a nonoka emhakeni yo vulavula, a nonoka emhakeni ya vukarhi.” (Yakobo 1:19) Vatatana lava tirhisaka nawu lowu wa Bibele va kota ku vulavurisana kahle ni vana va vona.

Hambiloko u hlundzukile, ndzayo leyi u va nyikaka yona yi fanele yi kombisa leswaku wa khathala ha vona naswona u lava leswaku swi va fambela kahle enkarhini lowu taka. Ndzayo ya kona yi nga katsa switsundzuxo, ku laya, ku dyondzisa ni nxupulo loko swi fanerile.

Ku tlula kwalaho, ndzayo leyi tatana a yi nyikaka vana vakwe yi tswala mihandzu leyinene loko a tshamela ku va bumabumela. Xivuriso xin’wana xa khale xi ri: “Rito leri vuriweke hi nkarhi wa kona ri fana ni maapula ya nsuku exibyeni xa silivhere.” (Swivuriso 25:11) Swibumabumelo swi endla leswaku vana va va ni timfanelo letinene. Vana va dyondza ku titshemba loko vatswari va vona va va teka va ri va nkoka. Tatana loyi a bumabumelaka vana vakwe loko va endle leswinene u va pfuna leswaku va kota ku titshemba ni ku va khutaza leswaku va nga lan’wi loko va ringeta ku endla leswinene.

Nawu Wa Bibele: “N’wina vatatana, mi nga dyisi vana va n’wina mbitsi, leswaku va nga heli mbilu.”—Vakolosa 3:21.

Ndlela leyi tatana a khomaka nsati wakwe ha yona yi nga khumba vana vakwe. Ntlawa wun’wana wa vativi va timhaka ta ku kula ka vana wu ri: “Nchumu wun’wana wa nkoka lowu tatana a nga wu endlelaka vana vakwe i ku xixima mana wa vona. . . . Tatana na manana lava xiximanaka naswona va kombaka vana va vona leswaku va xiximana, va endla leswaku vana va vona va tsaka ni ku titwa va rhandziwa.”—Buku leyi nge The Importance of Fathers in the Healthy Development of Children. *

Nawu Wa Bibele: “Vavanuna, hambetani mi rhandza vasati va n’wina . . . Un’wana ni un’wana wa n’wina a a rhandze nsati wakwe hilaha a tirhandzaka hakona.”—Vaefesa 5:25, 33.

Vatatana lava rhandzaka Xikwembu hi timbilu ta vona hinkwato va nga nyika vana va vona ndzhaka ya risima swinene, ku nga vuxaka lebyikulu ni Tata wa vona wa le tilweni.

Endzhaku ka loko Antonio loyi a nga Mbhoni ya Yehovha a kulule a n’watseka ku ringana makume ya malembe leswaku a kurisa vana vakwe va tsevu, u kume papila leri humaka eka un’wana wa vana vakwe wa nhwanyana leri nge: “Tatana, ndza ku nkhensa hileswi u ndzi dyondziseke leswaku ndzi kula ndzi rhandza Yehovha Xikwembu, ndzi tirhandza ni ku rhandza vaakelani va mina, sweswo swi endle leswaku ndzi va munhu wo antswa. U ndzi kombe leswaku wa n’wi rhandza Yehovha nileswaku wa khathala swinene ha mina. Ndza ku nkhensa hileswi u rhangiseke Yehovha evuton’wini bya wena ni leswi hina vana va wena u hi khomeke tanihi tinyiko leti humaka eka yena.”

Nawu Wa Bibele: “U fanele u rhandza Yehovha Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo ni hi moya-xiviri wa wena hinkwawo ni hi matimba ya wena lamakulu hinkwawo. Marito lawa ndzi ku lerisaka wona namuntlha ma fanele ma va embilwini ya wena.”—Deteronoma 6:5, 6.

Swi le rivaleni leswaku ku va tatana lonene swi katsa swo tala ku tlula tinhla leti ta ntlhanu nileswaku hambiloko u ringeta hi matimba ku va tatana lonene, a wu nge swi koti ku va tatana loyi a hetisekeke. Kambe loko u komba vana va wena rirhandzu ni ku tikarhatela ku enerisa swilaveko swa vona swa nkoka, u nga swi kota hakunene ku va tatana lonene. *