1. I yini leswi Yehovha a swi paluxeke hi nala wa hina eEdeni?

A SWI kanakanisi leswaku Adamu a a swi tiva leswaku tinyoka a ti swi koti ku vulavula. A nga ha va a swi lemukile leswaku xivumbiwa xa moya hi xona lexi vulavuleke na Evha hi ku tirhisa nyoka. (Gen. 3:1-6) Adamu na Evha a va nga xi tivi xivumbiwa xexo xa moya. Hambiswiritano, Adamu u hlawule ku xandzukela Tata wakwe la nga na rirhandzu naswona u landzele xivumbiwa xexo eku lwisaneni ni ku rhandza ka Xikwembu. (1 Tim. 2:14) Hi nkarhi wolowo, Yehovha u sungule ku paluxa nala loyi, la kuceteleke Adamu na Evha leswaku va xandzuka ni ku tlhela a tshembisa leswaku nala yaloye u ta herisiwa. Kambe Yehovha u tlhele a lemukisa leswaku ku ringana nkarhi wo karhi, xivumbiwa lexi xa moya lexi vulavuleke hi ku tirhisa nyoka, a xi ta hlasela vanhu lava rhandzaka Xikwembu.—Gen. 3:15.

2, 3. Swi tikomba onge hi xihi xivangelo lexi endleke leswaku ku nga vulavuriwi ngopfu hi Sathana, loko Mesiya a nga si fika?

² Yehovha a nga hi tivisanga vito ra ntsumi yoleyo, leyi n’wi xandzukeleke. * Nakambe, Xikwembu xi hlawule ku nga hi tivisi hambi ku ri leswi vito ra nala yaloye ri vulaka swona, ku kondza ku hundza kwalomu  ka malembe ya 2 500 endzhaku ka loko ku ve ni ku xandzuka. (Yobo 1:6) Entiyisweni, i tibuku tinharhu ntsena ta Matsalwa ya Xiheveru leti boxaka vito leri nge Sathana, leri vulaka “Mukaneti,” ku nga 1 Tikronika, Yobo na Zakariya. Hikwalaho ka yini a ku nga vulavuriwi ngopfu hi nala wa hina loko Mesiya a nga si ta laha misaveni?

³ Swi tikomba onge Yehovha a nga lavi leswaku Sathana a va ni ndhuma leyi nga n’wi fanelangiki hi ku papalata ku vulavula ngopfu hi yena ni mitirho yakwe eMatsalweni ya Xiheveru. Xikongomelo xa Yehovha xo huhutela xiphemu xexo xa Matsalwa, a ku ri ku tivisa Mesiya ni ku kongomisa vanhu va Xikwembu eka Mesiya. (Luka 24:44; Gal. 3:24) Loko sweswo swi hetisekile ni loko Mesiya a fikile, Yehovha u tirhise yena ni vadyondzisiwa vakwe leswaku va paluxa swo tala leswi hi swi tivaka hi Sathana ni tintsumi leti n’wi landzeleke. * Sweswo swa fanela, tanihi leswi Yehovha a nga ta tirhisa Yesu ni vatotiwa lava nga ta fuma na yena leswaku va pfotlosa Sathana ni valandzeri vakwe.—Rhom. 16:20; Nhlav. 17:14; 20:10.

4. Hikwalaho ka yini hi nga fanelanga hi chava Diyavulosi?

⁴ Muapostola Petro u hlamusela Sathana Diyavulosi tanihi “nghala leyi vombaka” naswona Yohane u n’wi vitana “nyoka” ni “dragona.” (1 Pet. 5:8; Nhlav. 12:9) Kambe a xi kona xivangelo xo chava Diyavulosi hikuva matimba yakwe ma pimiwile. (Hlaya Yakobo 4:7.) Hi sirheleriwa hi Yehovha, Yesu na tintsumi to tshembeka. Hi ku pfuniwa hi vona, hi nga swi kota ku hlula nala wa hina. Hambiswiritano, hi fanele hi kuma tinhlamulo ta swivutiso swinharhu swa nkoka leswi nge: Xana Sathana u ni nkucetelo wo tanihi kwihi? U ringeta ku kucetela vanhu hi ndlela yihi? I yini leswi a nga kotiki ku swi endla? Loko hi ri karhi hi kambisisa swivutiso leswi, hi ta tlhela hi xiya leswi hi nga swi dyondzaka.

5, 6. Hikwalaho ka yini mimfumo ya vanhu yi nga swi koti ku enerisa swilaveko swa vanhu?

⁵ Tintsumi to tala na tona ti xandzukile ti landzela Sathana. Loko ku nga si fika ndhambi, Sathana u kucetele tin’wana ta tona leswaku ti endla timhaka ta masangu ni vana va vanhu va vanhwanyana. Bibele yi hlamusela mhaka leyi hi ndlela yo fanekisela, loko yi vula leswaku dragona leyi weke hi le tilweni yi koke n’we-xa-nharhu xa tinyeleti swin’we na yona. (Gen. 6:1-4; Yudha 6; Nhlav. 12:3, 4) Loko tintsumi teto ti xandzukela Xikwembu, tive ehansi ka vulawuri bya Sathana. Hambiswiritano, lowu a hi ntlawa wa vaxandzuki lowu nga hlelekangiki. Sathana u vumbe mfumo a ri karhi a tekelela Mfumo wa Xikwembu naswona yena i hosi ya wona. Sathana, u hlele madimona leswaku ma va mfumo exivandleni xa moya naswona u ma nyike vulawuri ni ku ma endla vafumi va misava.—Efe. 6:12.

⁶ Hi ku tirhisa nhlengeletano yakwe ya moya, Sathana u lawula mimfumo hinkwayo ya vanhu. Mhaka leyi yi ve erivaleni loko Sathana a komba Yesu “mimfumo hinkwayo ya misava leyi akiweke” kutani a ku: “Ndzi ta ku nyika vulawuri lebyi hinkwabyo ni ku vangama ka byona, hikuva byi nyikiwe mina, naswona ndzi byi nyika hambi ku ri mani loyi ndzi rhandzaka ku n’wi nyika byona.” (Luka 4:5, 6) Ku nga khathariseki nkucetelo wo biha wa Sathana, mimfumo yo tala yi ni swo karhi leswinene leswi yi swi endlelaka vanhu. Nakambe, vafumi van’wana va nga ha va ni swikongomelo leswinene. Kambe a wu kona mfumo kumbe mufumi loyi a kotaka ku enerisa swilaveko swa vanhu.—Ps. 146:3, 4; Nhlav. 12:12.

7. Hi swi tiva njhani leswaku Sathana a nga tirhisi mimfumo ya vanhu ntsena kambe u tirhisa ni vukhongeri bya mavunwa ni mabindzu ya misava? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni.)

⁷ Sathana ni madimona yakwe a va tirhisi mimfumo ya vanhu ntsena kambe va tlhela va tirhisa ni vukhongeri bya mavunwa ni mabindzu ya misava ku xisa “misava hinkwayo leyi akiweke.”  (Nhlav. 12:9) Sathana, u hangalasa mavunwa hi Yehovha hi ku tirhisa vukhongeri bya mavunwa. Ku engetela kwalaho, swi tikomba onge Diyavulosi u tiyimisele ku endla leswaku vanhu va nga ri tivi vito ra Xikwembu. (Yer. 23:26, 27) Hikwalaho, vanhu va timbilu letinene lava anakanyaka leswaku va gandzela Xikwembu, va kanganyisiwile leswaku va gandzela madimona. (1 Kor. 10:20; 2 Kor. 11:13-15) Sathana u tlhela a hangalasa mavunwa hi ku tirhisa mabindzu ya misava. Hi xikombiso, hakanyingi misava leyi yi dyondzisa vanhu leswaku va ta kuma ntsako loko va hlongorisa rifuwo ni ku va ni nhundzu yo tala. (Swiv. 18:11) Lava va pfumelaka mavunwa lawa, va heta vutomi bya vona va ri karhi va tirhela “Rifuwo” ematshan’wini yo tirhela Xikwembu. (Mat. 6:24) Hi ku famba ka nkarhi, ku rhandza ka vona rifuwo swi endla leswaku va nga ha xi rhandzi Xikwembu.—Mat. 13:22; 1 Yoh. 2:15, 16.

8, 9. (a) Hi swihi swilo swimbirhi leswi hi nga swi dyondzaka eka rungula ra Adamu, Evha ni tintsumi leti xandzukeke? (b) Hi vuyeriwa njhani loko hi tiva ndlela leyi Sathana a kucetelaka vanhu ha yona?

⁸ Xikombiso xa Adamu, Evha ni tintsumi leti xandzukeke xi hi dyondzisa swilo swimbirhi swa nkoka. Yo sungula, ku ni matlhelo mambirhi ntsena naswona hi fanele hi hlawula rin’we. Hi nga hlawula ku tshembeka eka Yehovha kumbe ku va entlaweni wa Sathana. (Mat. 7:13) Ya vumbirhi, lava landzelaka Sathana va kuma vuyelo bya xinkarhana. Adamu na Evha va kote ku tivekela milawu ya leswinene ni leswo biha kasi madimona ma kume vulawuri byo karhi byo kucetela mimfumo ya vanhu. (Gen. 3:22) Hambiswiritano, mikarhi hinkwayo ku landzela Sathana swi tisa vuyelo byo biha.—Yobo 21:7-17; Gal. 6:7, 8.

⁹ Hi vuyeriwa njhani loko hi tiva ndlela leyi Sathana a kucetelaka vanhu ha yona? Swi hi pfuna leswaku hi va ni langutelo lerinene hi valawuri ni ku hi khutaza entirhweni wa hina wo chumayela. Ha swi tiva leswaku Yehovha u lava leswaku hi xixima valawuri. (1 Pet. 2:17) Nakambe u lava leswaku hi yingisa milawu ya mimfumo ya vanhu, ntsena loko yi nga lwisani ni milawu yakwe. (Rhom. 13:1-4) Kambe hi fanele hi tsundzuka leswaku a hi ngheneleli eka tipolitiki hambi ku ri ku rhandza mufumi wo karhi ku tlula un’wana. (Yoh. 17:15, 16; 18:36) Leswi hi swi xiyaka leswaku Sathana u ringeta ku onha vito ra Yehovha ni ndhuma yakwe, hi susumeteleka ku dyondzisa vanhu ntiyiso hi Xikwembu xa hina. Ha tinyungubyisa hi ku byarha ni ku tirhisa vito ra xona, hikuva ha swi tiva leswaku ku rhandza Xikwembu swi vuyerisa ngopfu ku tlula ku rhandza mali kumbe swilo.—Esa. 43:10; 1 Tim. 6:6-10.

10-12. (a) Xana Sathana u wu tirhise njhani ntlhamu leswaku a kanganyisa tintsumi tin’wana? (b) Hi nga dyondza yini eka ndlela leyi tinsumi ti kanganyisiweke ha yona?

¹⁰ Sathana u tirhisa tindlela tin’wana leti tirhaka leswaku a kucetela vanhu. Hi xikombiso, u tirhisa  ntlhamu leswaku a kucetela vanhu ku endla ku rhandza kakwe. U tlhela a ringeta ku hi chavisa hi ku tirhisa matimba yakwe.

¹¹ Xiya ndlela leyi Sathana a tirhiseke ntlhamu ha yona leswaku a phasa tintsumi to tala. U fanele a rhange hi ku dyondza tintsumi teto ku ringana nkarhi wo leha a nga si ti kucetela leswaku ti yima na yena. Loko tintsumi tin’wana ti phasiwile hi ntlhamu wakwe ni ku endla timhaka ta masangu ni vavasati, ti tswale vana lava a va nga tolovelekanga, lava a va xanisa vanhu. (Gen. 6:1-4) Kumbexana Sathana a nga ringanga tintsumi teto leti nga tshembekangiki hi ku navela ku endla timhaka ta masangu ntsena kambe u tlhele a ti tshembisa leswaku a ti ta va ni matimba yo lawula vanhu. Kumbexana xikongomelo xakwe a ku ri ku sivela ku ta ka ‘mbewu ya wansati’ leyi a yi tshembisiwile. (Gen. 3:15) Ku nga khathariseki xivangelo xa kona, Yehovha u herise makungu ya Sathana ni tintsumi leti xandzukeke hi ku tirhisa Ndhambi.

¹² Hi nga dyondza yini eka xiendlakalo lexi? A hi fanelanga hi wu tekela ehansi nkucetelo wa ku tikhoma ko biha kumbe khombo ra ku tikukumuxa. Hikuva tintsumi leti landzeleke Sathana ti tshame ti tirhela Xikwembu etilweni ku ringana malembe yo tala. Nilokoswiritano, hambileswi a ti ri eka xiyimo xo tano, ti pfumelele ku navela ko biha ku dzima timitsu kutani ku kula. Hilaha ku fanaka, hi nga ha va hi tirhele Yehovha ku ringana malembe yo tala exiphen’wini xa laha misaveni xa nhlengeletano ya Xikwembu. Nilokoswiritano, ni le ka xiyimo xo tano lexinene, ku navela loku thyakeke ku nga ha dzima timitsu. (1 Kor. 10:12) Hakunene i swa nkoka ku tshamela ku kambela timbilu ta hina, ku papalata mianakanyo leyi thyakeke ni ku lwisana ni ku tikukumuxa!—Gal. 5:26; hlaya Vakolosa 3:5.

13. Hi wihi ntlhamu wun’wana lowu Sathana a wu tirhisaka naswona hi nga swi papalata njhani ku wela eka wona?

¹³ Ntlhamu wun’wana lowu Sathana a wu tirhisaka, i ku navela ku tiva hi vungoma. Namuntlha u endla leswaku vanhu va navela ku tiva hi vudimona hi ku tirhisa vukhongeri bya mavunwa ni vuhungasi. Tifilimi, mintlango ya elektroniki ni swin’wana swi endla leswaku vungoma byi vonaka byi ri lebyi tsakisaka. Hi nga swi papalata njhani ku phasiwa hi ntlhamu lowu? A hi fanelanga hi langutela leswaku nhlengeletano ya Xikwembu yi hi nyika nxaxamelo wa mintlangu kumbe vuhungasi lebyi amukelekaka ni lebyi nga amukelekiki. Un’wana na un’wana wa hina u fanele a letela ripfalo rakwe leswaku ri fambisana ni milawu ya Xikwembu. (Hev. 5:14) Hambiswiritano, hi nga swi kota ku endla swiboho swa vutlhari loko hi tirhisa ndzayo ya Pawulo leyi huhuteriweke yo endla leswaku rirhandzu ra hina eka Xikwembu “ri nga vi na vukanganyisi.” (Rhom. 12:9) Hi nga ha tivutisa leswi: ‘Xana vuhungasi lebyi ndzi byi hlawulaka byi ndzi endla ndzi vonaka ndzi ri na vukanganyisi? Loko lava ndzi  dyondzaka na vona Bibele va vona vuhungasi bya mina, xana va ta ehleketa leswaku ndzi hanya hi leswi ndzi swi dyondzisaka?’ Loko leswi hi swi dyondzisaka swi fambisana ni swiendlo swa hina, hi nga swi kota ku papalata ku wela eka ntlhamu wa Sathana.—1 Yoh. 3:18.

14. Sathana a nga ringeta hi ndlela yihi ku hi chavisa naswona i yini lexi nga hi pfunaka?

¹⁴ Ku engetela eka mintlhamu yoleyo, Sathana u ringeta ku hi chavisa leswaku hi tshika ku tirhela Yehovha. Hi xikombiso, a nga kucetela mimfumo leswaku yi yirisa ntirho wa hina wo chumayela. Kumbe a nga ha tirhisa vatirhikulobye kumbe lava hi nghenaka na vona xikolo leswaku va hi hlekula hi leswi hi hanyaka hi milawu ya Bibele ya mahanyelo. (1 Pet. 4:4) Nakambe a nga ha kucetela swirho swa ndyangu leswi hi rhandzaka leswaku swi hi sivela ku ya eminhlanganweni. (Mat. 10:36) I yini lexi nga hi pfunaka? Xo sungula, hi fanele hi langutela nhlaselo wo tano lowu kongomeke hikuva Sathana u lwa na hina. (Nhlav. 2:10; 12:17) Nakambe, hi fanele hi xiya xivangelonkulu xa sweswo, ku nga leswaku Sathana u vula leswaku hi tirhela Yehovha ntsena loko swi hi fambela kahle. U vula leswaku loko swilo swi hi tikela, hi ta tshika ku tirhela Xikwembu. (Yobo 1:9-11; 2:4, 5) Xo hetelela, hi fanele hi titshega hi Yehovha leswaku a hi nyika matimba yo langutana ni xiyimo xexo. Tsundzuka, Yehovha a nge pfuki a hi tshikile.—Hev. 13:5.

15. Xana Sathana a nga hi sindzisa leswaku hi endla leswi hi nga swi laviki? Hlamusela.

¹⁵ Sathana a nge va sindzisi vanhu leswaku va endla leswi va nga swi laviki. (Yak. 1:14) Handle ko swi xiya, vo tala va hanya hi ku pfumelelana ni swikongomelo swa Sathana. Kambe endzhaku ko dyondza ntiyiso, un’wana ni un’wana u tiendlela xiboho xa leswaku i mani loyi a nga ta n’wi tirhela. (Mint. 3:17; 17:30) Loko hi tiyimisele ku endla ku rhandza ka Xikwembu, a xi kona lexi Sathana a nga xi endlaka leswaku a hi endla hi nga tshembeki eka Xikwembu.—Yobo 2:3; 27:5.

16, 17. (a) Hi swihi swi’wana leswi Sathana ni madimona va nga kotiki ku swi endla? (b) Hikwalaho ka yini hi nga fanelanga hi chava ku khongela swi twala eka Yehovha?

¹⁶ Ku ni swin’wana leswi Sathana ni madimona va nga kotiki ku swi endla. A xi kona eMatsalweni lexi kombisaka leswaku va kota ku tiva leswi nga emianakanyweni ni le timbilwini ta vanhu. I Yehovha na Yesu ntsena lava hlamuseriwaka va ri ni vuswikoti byo tano. (1 Sam. 16:7; Mar. 2:8) Ku vuriwa yini loko hi vulavula kumbe loko hi khongela swi twala? Xana hi fanele hi chava leswaku Diyavulosi kumbe madimona va nga twa swikhongelo swa hina kutani va swi sivela? Doo! Hikwalaho ka yini? A hi chavi ku endla leswinene entirhweni wa Yehovha hikwalaho ko anakanya leswaku Diyavulosi u ta hi vona. Hilaha ku fanaka, a hi fanelanga hi chava ku khongela swi twala hi leswi hi anakanyaka leswaku Diyavulosi u ta hi twa. Entiyisweni, Bibele yi ni swikombiso swo tala swa malandza ya Xikwembu lama a ma khongela swi twala naswona a ku na nchumu lexi kombisaka leswaku a ma chava leswaku Diyavulosi u ta ma twa. (1 Tih. 8:22, 23; Yoh. 11:41, 42; Mint. 4:23, 24) Loko hi tikarhatela ku hanya hi ku pfumelelana ni ku rhandza ka Xikwembu, hi nga tiyiseka leswaku Yehovha a nge n’wi pfumeleli Diyavulosi leswaku a hi vavisa.—Hlaya Pisalema 34:7.

¹⁷ Hi fanele hi tiva nala wa hina kambe a hi fanelanga hi chavisiwa hi yena. Hambi ku ri vanhu lava nga hetisekangiki, va nga n’wi hlula Sathana hi ku pfuniwa hi Yehovha. (1 Yoh. 2:14) Loko hi n’wi kaneta, u ta hi balekela. (Yak. 4:7; 1 Pet. 5:9) Sathana u rhandza ku hlasela vantshwa. I yini leswi hi ku kongoma va nga swi endlaka leswaku va yima va tiyile loko va lwisana na Diyavulosi? Xihloko lexi landzelaka xi hlamula xivutiso xexo.