1, 2. (a) I yini leswi Yesu a swi kombeleke exikhongelweni xakwe xo hetelela a ri na vaapostola vakwe? (b) Hikwalaho ka yini Yesu a vulavule ngopfu hi vun’we?

LOKO Yesu a ri karhi a dya swakudya ro hetelela ni vaapostola vakwe, a anakanya hi mhaka ya ku va ni vun’we. Loko a ri karhi a khongela na vona, u kombele leswaku vadyondzisiwa vakwe va va ni vun’we tanihi leswi yena ni Tata wakwe va nga ni vun’we. (Hlaya Yohane 17:20, 21.) Loko va va ni vun’we, a swi ta va erivaleni leswaku Yesu a a rhumiwe hi Yehovha leswaku a ta endla ku rhandza kakwe laha misaveni. Rirhandzu a ri ta kombisa leswaku i vadyondzisiwa va Yesu va ntiyiso naswona a ri ta va pfuna leswaku va va ni vun’we.—Yoh. 13:34, 35.

² Swa twisiseka leswi Yesu u vulavuleke ngopfu hi vun’we. A xiye leswaku vaapostola vakwe a va nga ri na vun’we kumbe a va nga twanani, hilaha a swi voneke hakona loko a ri karhi a dya na vona ro hetelela. Hi laha swi tshameke swi endleka ha kona, ku ve ni ku kanetana “malunghana ni loyi a vonakaka a ri lonkulu eka hinkwavo.” (Luka 22:24-27; Mar. 9:33, 34) Hi nkarhi wun’wana, Yakobo na Yohane va kombele Yesu leswaku a va nyika xikhundlha lexi tlakukeke etlhelo kakwe eMfun’weni wakwe.—Mar. 10:35-40.

3. I yini leswi nga ha vaka swi endle leswaku vadyondzisiwa va Kreste va nga vi na vun’we naswona hi ta kambisisa swivutiso swihi?

 ³ Hambiswiritano, ku navela swikhundlha a ku nga ri swona ntsena leswi a swi endla leswaku vadyondzisiwa va Kreste va nga vi na vun’we. Vanhu va le nkarhini wa Yesu a va avanile hikwalaho ka rivengo ni xihlawuhlawu. Vadyondzisiwa va Yesu a va fanele va hlula swiphiqo sweswo. Eka xihloko lexi, hi ta kambisisa swivutiso leswi landzelaka: Xana Yesu u langutane njhani na xihlawuhlawu? Xana u va pfune njhani valandzeri vakwe leswaku va dyondza ku tirhisana ni van’wana handle ko ya hi nghohe ni leswaku va va ni vun’we? Naswona leswi a swi dyondziseke swi nga hi pfuna njhani leswaku hi tshama hi ri ni vun’we?

4. Boxa swikombiso swa ndlela leyi Yesu a khomiweke hi ndlela ya xihlawuhlawu ha yona.

⁴ Yesu na yena u tshame a kombiwa xihlawuhlawu. Loko Filipi a byela Nataniyele leswaku u kume Mesiya, Nataniyele u te: “Xana ku nga huma nchumu lowunene eNazareta?” (Yoh. 1:46) Swi tikomba onge Nataniyele a a byi tiva vuprofeta lebyi nga eka Mikiya 5:2 naswona a wu tekela ehansi muti wa Nazareta leswaku ku nga huma Mesiya eka wona. Hilaha ku fanaka, varhangeri lava nga Vayuda va hlekule Yesu hikwalaho ka leswi a huma eGaleliya. (Yoh. 7:52) Vayuda vo tala a va teka vanhu va le Galeliya va ri swikangalafula. Vayuda van’wana va hlekule Yesu hi ku n’wi vitana Musamariya. (Yoh. 8:48) Vasamariya a va hambana ni Vayuda hi ndhavuko ni hi vukhongeri. Vanhu va le Yudiya ni va le Galeliya a va nga va xiximi Vasamariya naswona a va va papalata.—Yoh. 4:9.

5. Valandzeri va Yesu va kombiwe xihlawuhlawu hi ndlela yihi?

⁵ Varhangeri va Vayuda na vona va hlekule valandzeri va Yesu. Hambi ku ri Vafarisi a va va teka tanihi van’wana va “vanhu lava rhukaniweke.” (Yoh. 7:47-49) Entiyisweni, un’wana ni un’wana la nga yangiki exikolweni xa varhabi kumbe la nga yi hlayisiki mindhavuko ya vona, a va n’wi venga ni ku n’wi teka a nga pfuni nchumu. (Mint. 4:13) Xihlawuhlawu lexi Yesu ni vadyondzisiwa vakwe va kombiweke xona a xi vangiwa hi leswi vanhu a va tinyungubyisa hi vukhongeri, swikhundlha ni rixaka ra vona. Vadyondzisiwa na vona a va ri na xihlawuhlawu. Leswaku va va ni vun’we, a va fanele va cinca langutelo ra vona.

6. Boxa swikombiso swa ndlela leyi xihlawuhlawu xi hi khumbaka ha yona.

⁶ Namuntlha hi hanya emisaveni leyi teleke xihlawuhlawu. Kumbexana hi tshame hi kombiwa xihlawuhlawu kumbe hi komba van’wana xihlawuhlawu. Makwerhu loyi sweswi a nga Phayona eAustralia u te: “Ndzi sungule ku venga valungu loko ndzi vona ndlela yo biha leyi rixaka ra ka hina ri khomiwaka ha yona. Rivengo rero ri nyanyisiwe hi leswi na mina ndzi khomiweke hi ndlela yo biha.” Makwerhu un’wana wa le Canada u tshame a venga van’wana hikwalaho ka ririmi ra vona. U ri: “A ndzi anakanya leswaku vanhu lava vulavulaka Xifurwa va antswa eka van’wana. Kutani ndzi sungule ku venga vanhu lava vulavulaka Xinghezi.”

7. Xana Yesu u langutane njhani ni xihlawuhlawu?

⁷ Ku va ni xihlawuhlawu ku nga dzima timitsu etimbilwini ta hina hilaha a swi ri ha kona enkarhini wa Yesu. Xana Yesu u langutane njhani na xona? Xo sungula, u papalate ku va na xihlawuhlawu hi ku khoma vanhu hinkwavo hi ndlela leyi fanaka. U chumayele vanhu lava fuweke ni swisiwana, Vafarisi ni Vasamariya hambi ku ri valuvisi ni vadyohi. Xa vumbirhi, Yesu u dyondzise vadyondzisiwa vakwe ni ku tlhela a va vekela xikombiso xa leswaku a va fanelanga va venga vanhu van’wana.

8. Hi wihi nsinya wa nawu lowu endlaka leswaku Vakreste va va ni vun’we? Hlamusela.

⁸ Yesu u dyondzise valandzeri vakwe nsinya wa nawu lowu endlaka hi va ni vun’we. U te: “N’wina  hinkwenu mi vamakwavo.” (Hlaya Matewu 23:8, 9.) Entiyisweni, xin’wana lexi endlaka leswaku hi va “vamakwavo” hi leswi hinkwerhu hi nga vatukulu va Adamu. (Mint. 17:26) Kambe ka ha ri na swo tala. Yesu u vule leswaku vadyondzisiwa vakwe a va ri vamakwavo hikuva a va teka Yehovha tanihi Tata wa vona wa le tilweni. (Mat. 12:50) Ku engetela kwalaho, i swirho swa ndyangu lowukulu wa Xikwembu lowu hlanganisiwaka hi rirhandzu ni ripfumelo. Hi yona mhaka vaapostola eka mapapila ya vona hakanyingi a va vitana vadyondzisiwa kulobye tanihi ‘vamakwerhu.’—Rhom. 1:13; 1 Pet. 2:17; 1 Yoh. 3:13. *

9, 10. (a) Hikwalaho ka yini Vayuda a va nga ri na xivangelo xo tinyungubyisa hi rixaka ra vona? (b) Xana Yesu u swi kombise njhani leswaku swi hoxile ku tinyungubyisa hi rixaka? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni.)

⁹ Endzhaku ka loko a kombise leswaku hi fanele hi teka van’wana tanihi vamakwerhu, Yesu u kandziyise xilaveko xo titsongahata. (Hlaya Matewu 23:11, 12.) Hilaha hi swi xiyeke ha kona, ku tikukumuxa ku endle leswaku vaapostola va nga vi na vun’we. Nakambe vanhu va le nkarhini wa Yesu a va tinyungubyisa hi rixaka ra vona. Xana Vayuda a va ri ni xivangelo xo tinyungubyisa hi leswi a va ri vatukulu va Abrahama? Vayuda vo tala a va tibuma ngopfu hi sweswo. Kambe Yohane Mukhuvuri u va byele a ku: “Xikwembu xi ni matimba ya ku vumbela Abrahama vana hi maribye lawa.”—Luka 3:8.

¹⁰ Yesu u dyondzise leswaku swi hoxile ku tinyungubyisa hi rixaka. Sweswo hi leswi a swi dyondziseke loko un’wana wa vatsari a n’wi vutisa a ku: “Xana kahle-kahle warikwerhu i mani?” U hlamule hi ku tirhisa xifaniso xa Musamariya wa musa loyi a khathaleleke mufambi la nga Muyuda, loyi a biweke hi swigevenga. Vayuda lava n’wi voneke va n’wi papalatile kambe Musamariya u n’wi twele vusiwana. Yesu u gimete xifaniso xakwe hi ku byela mutsari yoloye leswaku u fanele a fana ni Musamariya. (Luka 10:25-37) Yesu u kombise leswaku Musamariya a a ta dyondzisa Vayuda leswi ku rhandza warikwerhu swi vulaka swona.

11. Hikwalaho ka yini vadyondzisiwa va Kreste a va nga fanelanga va va ni xihlawuhlawu naswona Yesu u va pfune njhani leswaku va twisisa sweswo?

¹¹ Vadyondzisiwa va Yesu a va fanele va tshika xihlawuhlawu ni ku tikukumuxa leswaku va kota ku hetisisa ntirho lowu a va nyikiwe wona. Loko Yesu a nga si tlhandlukela etilweni, u va nyike ntirho wo chumayela ‘etikweni hinkwaro ra Yudiya ni le Samariya ni ku ya fika endhawini ya le kule swinene ya misava.’ (Mint. 1:8) Leswaku a va pfuna va lunghekela ntirho wolowo lowukulu, Yesu u boxe timfanelo letinene ta vanhu lava humaka ematikweni man’wana. U bumabumele ndhuna ya vuthu leyi a yi nga ri Muyuda, hileswi yi kombiseke ripfumelo lerikulu. (Mat. 8:5-10) Loko Yesu a ri emutini wa rikwavo eNazareta u vulavule hi ndlela leyi Yehovha a kombiseke rirhandzu ha yona eka vanhu lava nga riki Vayuda vo tanihi hi noni ya Mufenikiya leyi a yi huma eSarepta na Namani lowa Musiriya loyi a ri na nhlokonho. (Luka 4:25-27) Nakambe Yesu a nga chumayelanga wansati wa Musamariya ntsena kambe u hete masiku mambirhi emutini wa Samariya a ri karhi a chumayela vanhu lava a va tsakela rungula rakwe.—Yoh. 4:21-24, 40.

12, 13. (a) Xana vaapostola va angule njhani loko Yesu a dyondzisa wansati wa Musamariya? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni.) (b) I yini lexi kombisaka leswaku Yakobo na Yohane a va nga se tshika xihlawuhlawu?

¹² Hambiswiritano, a swi nga va oloveli vaapostola leswaku va tshika xihlawuhlawu. Swi va hlamarisile loko va vona Yesu a ri karhi a dyondzisa wansati wa Musamariya. (Yoh. 4:9, 27) Varhangeri va vukhongeri va Vayuda a va nga vulavuli ni wansati emahlweni ka vanhu, kutani swi le rivaleni leswaku a va nga ta vulavula ni wansati wa Musamariya  loyi a nga tikhomanga kahle. Vaapostola va kombele Yesu leswaku a dya. Kambe ndlela leyi a va hlamuleke ha yona yi swi veke erivaleni leswaku a khomeke hi ntirho wo chumayela lerova swakudya a swi nga ri swa nkoka hi nkarhi wolowo. Ku chumayela, hambi ku ri ku chumayela wansati wa Musamariya a ku ri ku rhandza ka Tata wakwe naswona a swi fana ni swakudya eka yena.—Yoh. 4:31-34.

¹³ Kambe Yakobo na Yohane a va swi twisisanga sweswo. Loko va ri na Yesu eSamariya, vadyondzisiwa a va lava byetlelo emutini wa Samariya. Vasamariya va ale ku va nyika ndhawu yo etlela kutani Yakobo na Yohane lava a va hlundzukile, va kombele Yesu leswaku va vitana ndzilo wu xika hi le tilweni leswaku wu lovisa muti wolowo. Kambe Yesu u va tshinyile hikwalaho ka sweswo. (Luka 9:51-56) Kumbexana Yakobo na Yohane a va ta va va nga hlundzukanga hi ndlela yoleyo, loko muti lowu wu aleke ku va amukela a wu ri endhawini ya ka vona eGaleliya. Swi tikomba onge xihlawuhlawu hi xona lexi endleke leswaku va venga Vasamariya. Swi vonaka onge muapostola Yohane u khomiwe hi tingana loko a vona ndlela leyinene leyi Vasamariya va anguleke ha yona loko a va chumayela endzhaku ka nkarhi.—Mint. 8:14, 25.

14. Xana xihlawuhlawu lexi kumbexana a xi vangiwa hi ku hambana ka ririmi xi lulamisiwe njhani?

¹⁴ Endzhakunyana ka Pentekosta ya 33 C.E., mhaka ya xihlawuhlawu yi tlhele yi va xiphiqo. Loko tinoni ti phakeriwa swakudya, tinoni leti vulavulaka Xigriki a ti nga nyikiwi. (Mint. 6:1) Kumbexana a ti kombiwa xihlawuhlawu hikwalaho ka ririmi. Vaapostola va lulamise xiphiqo xexo hi xihatla hi ku veka vavanuna lava fanelekaka leswaku va rhangela eku phakeleni ka swakudya. Hinkwavo vavanuna lava hlawuriweke a va ri ni mavito ya Xigriki. Kumbexana sweswo swi endle leswaku tinoni leti a ti honisiwa ti titwa ti ntshunxekile.

15. Xana Petro u dyondze ku tshika xihlawuhlawu hi ndlela yihi? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni.)

¹⁵ Hi 36 C.E., ntirho wo endla vadyondzisiwa a wu endliwa eka vanhu va matiko hinkwawo. Muapostola Petro a tolovele ku tihlanganisa ni Vayuda ntsena. Endzhaku ka loko Xikwembu xi swi veke erivaleni leswaku Vakreste a va fanelanga va va ni xihlawuhlawu, Petro u chumayele Korneliyo loyi a ri socha ra Murhoma. (Hlaya Mintirho 10:28, 34, 35.) Endzhaku ka sweswo, Petro u sungule ku dya ni ku tihlanganisa ni vanhu vamatiko lava nga vapfumeri. Endzhaku ka malembe yo karhi, Petro u tshike ku dya ni Vakreste lava nga riki Vayuda emutini wa Antiyoka. (Gal. 2:11-14) Hikwalaho, Pawulo u nyike Petro ndzayo leyi faneleke leyi swi nga erivaleni leswaku u yi amukerile. Loko Petro a tsala papila rakwe ro sungula leri yaka eka Vayuda ni le ka vamatiko lava veke Vakreste eAsia Minor, u vulavule kahle hi nhlengeletano hinkwayo ya vamakwerhu.—1 Pet. 1:1; 2:17.

16. Vakreste vo sungula a va dume hi yini?

¹⁶ Swi le rivaleni leswaku vaapostola va tekelele xikombiso xa Yesu xa ku rhandza “vanhu va mixaka hinkwayo.” (Yoh. 12:32; 1 Tim. 4:10) Hambileswi swi tekeke nkarhi kambe va hetelele va cince langutelo ra vona. Vakreste vo sungula a va tiviwa hi ku rhandzana. Mutsari la vuriwaka Tertullian wa lembe xidzana ra vumbirhi u tshahe van’wana lava nga riki Vakreste va ri karhi va vula leswi hi Vakreste: “Va rhandzana . . . Naswona va tiyimisele hambi ku ri ku felana.” Leswi Vakreste vo sungula a va ambale “vumunhu lebyintshwa,” a va teka vanhu hinkwavo va ri lava ringanaka eka Xikwembu.—Kol. 3:10, 11.

17. Hi nga xi susa njhani xihlawuhlawu etimbilwini ta hina? Nyika swikombiso.

¹⁷ Na hina namuntlha, swi nga ha hi tikela ku susa xihlawuhlawu embilwini ya hina. Loko makwerhu un’wana wa le Furwa a hlamusela ndlela leyi a lwisaneke ni xihlawuhlawu ha yona, u ri: “Yehovha u ndzi dyondzise ndlela yo kombisa rirhandzu, yo avelana swilo ni van’wana swin’we ni ndlela yo kombisa rirhandzu eka vanhu va mixaka hinkwayo. Kambe ni sweswi ndza ha dyondza ku lwisana ni xihlawuhlawu naswona a hi mikarhi  hinkwayo swi olovaka. Hikwalaho, ndzi ya emahlweni ndzi khongela ha swona.” Makwerhu un’wana wa le Spain u lwisana ni xiphiqo lexi fanaka u ri: “Mikarhi yin’wana ndzi lwisana ni ku venga rixaka ro karhi naswona mikarhi yo tala ndza hlula. Kambe ndza swi tiva leswaku ndzi fanele ndzi ya emahlweni ndzi endla matshalatshala. Ndzi khensa Yehovha hi leswi ndzi nga xiphemu xa ndyangu lowu nga ni vun’we emisaveni hinkwayo.” Hinkwerhu ka hina hi fanele hi tikambisisa. Na hina hi nga boheka ku lwisana ni xihlawuhlawu hilaha vamakwerhu lavambirhi va endleke ha kona.

18, 19. (a) Hi swihi swivangelo leswi hi nga na swona swo amukela vanhu hinkwavo? (b) Hi nga swi endla njhani sweswo?

¹⁸ I swinene ku tsundzuka leswaku hinkwerhu hi tshame hi va ekule ni Xikwembu, tanihi hi vanhu vamatiko. (Efe. 2:12) Kambe Yehovha u hi kokele eka yena “hi tintambhu ta rirhandzu.” (Hos. 11:4; Yoh. 6:44) Naswona Kreste u hi amukerile. U hi pfulele nyangwa hi ndlela yo fanekisela leswaku hi ta va swirho swa ndyangu wa Xikwembu. (Hlaya Varhoma 15:7.) Leswi Yesu a hi amukeleke hambileswi hi nga hetisekangiki, a swi nge twali loko hina hi nga va amukeli van’wana.

¹⁹ Xihlawuhlawu ni rivengo swi ta ya emahlweni swi nyanya tanihi leswi hi nga ekusuhi ni ku herisiwa ka misava leyi, yo homboloka. (Gal. 5:19-21; 2 Tim. 3:13) Hambiswiritano, tanihi malandza ya Yehovha, hi kombela vutlhari lebyi humaka ehenhla lebyi nga riki na xihlawuhlawu naswona byi kondletelaka ku rhula. (Yak. 3:17, 18) Ha tsaka leswi hi akaka xinghana ni vanhu lava humaka ematikweni man’wana, hi amukela ndlela leyi va endlaka swilo ha yona kumbexana ni ku dyondza tindzimi tin’wana. Loko hi endla tano, hi ta va ni ku rhula ku fana ni nambu kasi ku lulama ka hina ku ta fana ni magandlati ya lwandle.—Esa. 48:17, 18.

20. Ku endleka yini loko rirhandzu ri lawula mianakanyo ni timbilu ta hina?

²⁰ Makwerhu un’wana wa le Australia loyi a boxiweke eka xihloko lexi, u ri: “Loko ndzi dyondza Bibele ndzi ve ni vutivi.” Loko a hlamusela ndlela leyi ku dyondza Bibele swi n’wi pfuneke ha yona u ri: “Ndzi sungule ku vona swilo hi ndlela leyi hambaneke. Xihlawuhlawu ni rivengo leswi a ndzi ri na swona swi herile.” Makwerhu wa le Canada u vule leswaku “ku nga vi na mhaka na vanhu hi swona leswi vangaka xihlawuhlawu naswona timfanelo leti vanhu va nga na tona a ti titsheganga hi ndhawu leyi va humaka eka yona.” U teke nsati la vulavulaka Xinghezi! Ku cinca loku vamakwerhu lava va ku endleke, i vumbhoni bya leswaku rirhandzu ra Vukreste ra swi kota ku hlula xihlawuhlawu. Ri hi hlanganisa hi xiboho lexi tiyeke xa vun’we.—Kol. 3:14.