XANA ku ni xiavelo xo karhi evandlheni lexi u navelaka ku xi endla kambe u nga si xi fikelelaka? Kumbexana u navela vutihlamuleri lebyi un’wana a nga na byona. Kumbe u navela xiavelo xo karhi lexi u nga tshama u xi endla evandlheni. Kambe namuntlha vudyuhari, mavabyi, swiphiqo swa timali kumbe ku khathalela ndyangu swi ku endla u nga swi koti ku endla swo tala. Kumbexana hikwalaho ka leswi nhlengeletano yi cincaka swilo, na wena u boheke ku tshika vutihlamuleri lebyi u nga ni malembe u byarhisiwe byona. Ku nga khathariseki xivangelo xa kona, u nga ha titwa onge wa tsandzeka ku endla ntirho wa Xikwembu hi ndlela ya kona. Loko swi ri tano, swa twala ku va mikarhi yin’wana u titwa u hela matimba. Kambe u nga endla yini leswaku u tshika ku vilela, ku hela matimba kumbe ku hlundzuka? U nga endla yini leswaku u tshama u tsakile?

Hi nga dyondza mhaka ya nkoka leyi nga hi pfunaka leswaku hi tshama hi tsakile loko hi kambisisa xikombiso xa Yohane Mukhuvuri. Yohane u katekisiwe hi ndlela yo hlamarisa, kambe swi nga endleka leswaku a nga swi langutelanga leswi nga humelela evuton’wini byakwe loko a ri karhi a tirhela Yehovha. Swi nga ha endleka leswaku a nga swi langutelanga leswaku a ta heta nkarhi wo leha a ri ekhotsweni. Hambiswiritano, Yohane u ye emahlweni a tirhela Yehovha a tsakile. I yini leswi n’wi pfuneke? I yini leswi nga hi pfunaka leswaku hi tshama hi tsakile hambiloko swilo swi nga fambi kahle?

Hi ximun’wana xa 29 C.E., Yohane u sungule ntirho wo bula ndlela ya Mesiya, hi ku vula a ku: “Hundzukani, hikuva mfumo wa matilo wu tshinele.” (Mat. 3:2; Luka 1:12-17) Vo tala va hundzukile. Kahlekahle mintshungu a yi pandza mananga ma sala ma hlangana yi ya twa rungula rakwe, naswona vo tala va hundzukile va khuvuriwa. Yohane u lemukise vafundhisi lava a va tiendla van’wavunene hi ta vuavanyisi lebyi a byi va yimerile loko va nga hundzuki. (Mat. 3:5-12) Yohane u boxe ndzima yakwe loko a khuvula Yesu hi 29 C.E. Ku sukela kwalaho, Yohane u byele vanhu leswaku va landzela Yesu, Mesiya la tshembisiweke.—Yoh. 1:32-37.

Leswi ntirho lowu Yohane a nga wu endla a wu hlawulekile, Yesu u kale a ku: “Exikarhi ka lava velekiweke hi vavasati a ku si humelela lonkulu eka Yohane Mukhuvuri.” (Mat. 11:11) A swi kanakanisi leswaku mikateko leyi Yohane a yi kumeke yi n’wi tsakisile. Ninamuntlha, va tele lava katekisiweke ku fana na  Yohane. Hi xikombiso, makwerhu Terry ni nsati wakwe Sandra va hete malembe yo tlula 50 entirhweni wa nkarhi hinkwawo. Terry u ri: “Ndzi kume mikateko yo tala yo tsakisa. Ndzi phayonile, ndzi tirhile eBethele, ndzi ve phayona ro hlawuleka, ndzi ve mulanguteri wa muganga, mulanguteri wa xifundzha naswona sweswi ndzi tlhele ndzi va phayona ro hlawuleka.” Ha tsaka loko hi kuma malunghelo enhlengeletanweni ya Yehovha, kambe hilaha hi nga ta dyondza ha kona eka xikombiso xa Yohane, swi lava hi endla matshalatshala leswaku hi tshama hi tsakile hambiloko swiyimo swa hina swi cinca.

Lexi pfuneke Yohane Mukhuvuri leswaku a tshama a tsakile hileswi a a tlangela ntirho lowu a a nyikiwe wona. Hi xikombiso, endzhaku ka loko Yesu a khuvuriwile, ntirho wa Yohane wu sungule ku hunguteka, vadyondzisiwa vakwe a va nga ha talanga kambe vadyondzisiwa va Yesu a va ya va andza. Vadyondzisiwa va Yohane a va vilela kutani va ku eka yena: “Loyi u nyikeleke vumbhoni eka yena, waswivo, wa khuvula naswona hinkwavo va ya eka yena.” (Yoh. 3:26) Yohane a va hlamula a ku: “Loyi a nga ni mutekiwa i muteki. Hambiswiritano, nakulobye wa muteki, loko a yima a n’wi yingisa, u kuma ntsako lowukulu hikwalaho ka rito ra muteki. Hikokwalaho ntsako lowu wa mina wu hetisisiwile.” (Yoh. 3:29) Yohane a a nga phikizani na Yesu, naswona a nga kalanga a ehleketa leswaku ntirho wakwe a wa ha ri wa nkoka hikwalaho ka leswi Yesu a endla ntirho lowukulu. Ematshan’weni ya sweswo, Yohane u tshame a tsakile hikuva a a rhandza ntirho wakwe tanihi “nakulobye wa muteki.”

Langutelo leri Yohane a a ri na rona ri n’wi pfune leswaku a tshama a tsakile hambiloko xiavelo xakwe xi tika. Hi xikombiso, Yohane a endle xihlambanyo xo va Munaziri kutani a a nga fanelanga a nwa vhinyo. (Luka 1:15) Loko Yesu a vulavula hi Yohane loyi a a nga titikiseli vutomi u te: “Yohane u tile a nga dyi hambi ku nwa.” Hi hala tlhelo, Yesu ni vadyondzisiwa vakwe a va nga xi endlanga xihlambanyo xa Vunaziri, a va hanya vutomi bya ntolovelo. (Mat. 11:18, 19) Xin’wana, hambileswi Yohane a nga endlangiki masingita, a a swi tiva leswaku vadyondzisiwa va Yesu ku katsa ni lava a va ri vadyondzisiwa vakwe a va nyikiwe matimba yo endla masingita. (Mat. 10:1; Yoh. 10:41) Sweswo a swi kalanga swi n’wi hlundzukisa Yohane, kambe u lo tiyela emahlweni ni xiavelo lexi Yehovha a n’wi nyikeke xona.

Na hina loko ku ri leswaku hi xi teka xi ri xa nkoka xiavelo lexi hi nga eka xona sweswi entirhweni wa Yehovha, hi ta tshama hi tsakile. Terry loyi a boxiweke eku sunguleni u ri: “A ndzi tikarhatela ku endla xiavelo xihi na xihi lexi ndzi nyikiwaka xona.” Loko a tsundzuka ntirho wa yena wa nkarhi hinkwawo, u ri: “A ndzi tisoli nikatsongo, mbilu yanga yi tala hi ntsako.”

Hi ta kuma ntsako entirhweni wa Yehovha loko hi anakanyisisa hi nkoka wa xiavelo ni vutihlamuleri bya hina. Hi ta swi xiya leswaku i nkateko ku va “vatirhi-kulobye ni Xikwembu.” (1 Kor. 3:9) Xikhavisi lexi nga xa nkoka lexi hi xi kumeke tanihi ndzhaka xi nga tshama xi ri karhi xi languteka kahle loko xi khathaleriwa, hilaha ku fanaka na hina hi ta tshama hi tsakile loko hi tshama hi ri karhi hi anakanyisisa hi nkateko lowu hi nga na wona wo va vatirhikulobye na Yehovha. Hi ta papalata ku pimanisa matshalatshala lawa hi ma endleke ni ya van’wana. Ntirho lowu Yehovha a hi nyikaka wona a hi nge wu teki wu ri lowu nga nyawuliki eka leyi van’wana va nyikiwaka yona.—Gal. 6:4.

Swi nga ha endleka Yohane a a swi tiva leswaku ntirho wakwe a wu ri wa xinkarhana, kambe a nga swi tivi leswaku a wu ta hela hi xihatla. (Yoh. 3:30) Hi 30 C.E., kwalomu ka tin’hweti ta tsevu endzhaku ka loko Yohane a khuvule Yesu, Hosi Heroda u n’wi hoxe ekhotsweni. Hambiswiritano, Yohane u endle leswi nga ematimbeni yakwe leswaku a ya emahlweni a chumayela. (Mar. 6:17-20) I yini lexi a xi ta n’wi pfuna leswaku a tshama a tsakile loko swiyimo swi cince hi ndlela leyi? I ku tshama a ri karhi a anakanyisisa hi leswi nga swa nkoka eka Xikwembu.

Loko Yohane a ha ri ekhotsweni, u kume xiviko xa leswaku vadyondzisiwa va Yesu va andza. (Mat. 11:2; Luka 7:18) Yohane a swi tiva leswaku Yesu a a ri Mesiya, kambe a nga ha va a tivutisile ndlela leyi Yesu a nga ta swi endla ha yona hinkwaswo leswi Matsalwa ma vuleke leswaku Mesiya u ta swi endla. Yohane a nga ha va a tivutisile leswaku leswi Mesiya a a ta nyikiwa vuhosi, xana a a ta sungula ku fuma hi nkarhi  wolowo? Xana Yesu a a ta n’wi ntshunxa ekhotsweni? Leswi a a navela ku tiva swo tala hi ta leswi Yesu a a ta swi endla, Yohane u rhume vadyondzisiwa vakwe vambirhi leswaku va ya vutisa Yesu xivutiso va ku: “Xana hi wena Loyi a Taka kumbe hi fanele ku langutela un’wanyana?” (Luka 7:19) Loko va vuya, Yohane u fanele a rhiye ndleve loko va ri karhi va n’wi byela leswaku va vone Yesu a ri karhi a hanyisa vanhu hi singita a tlhela a va byela leswaku va famba va ya rungulele Yohane va ku: “Lava feke mahlo va sungula ku vona, lava khutaka va famba, va nhlokonho va basisiwa naswona lava feke tindleve va twa, ni lava feke va pfuxiwa, swisiwana swona swi karhi swi byeriwa mahungu lamanene.”—Luka 7:20-22.

A swi kanakanisi leswaku leswi vadyondzisiwa vakwe va n’wi runguleleke swona swi n’wi khutaze ngopfu. A swi tiyisekisa leswaku hakunene Yesu a a endla leswi vuprofeta a byi vule leswaku Mesiya u ta swi endla. Hambileswi Yesu a nga n’wi humesangiki Yohane ekhotsweni, Yohane a a swi tiva leswaku ntirho wakwe a hi wa hava. Hambileswi a xaniseka, a a tshama a tsakile.

Na hina loko hi anakanyisisa hi ku tirhela Yehovha, hi ta swi kota ku tiyisela, hi tsakile ni ku lehisa mbilu. (Kol. 1:9-11) Lexi nga hi pfunaka ku kota ku tiyisela i ku hlaya Bibele ni ku anakanyisisa hi leswi hi swi hlayeke, swi ta hi tsundzuxa leswaku xin’wana ni xin’wana lexi hi xi endlaka entirhweni wa Yehovha i xa nkoka. (1 Kor. 15:58) Sandra u ri: “Ku hlaya ndzimana ya Bibele siku ni siku swi ndzi pfune leswaku ndzi tshama ndzi ri ekusuhi na Yehovha. Yi ndzi pfuna leswaku ndzi anakanya hi yena ngopfu ku nga ri hi mina.” Na hina hi nga anakanyisisa hi swiviko swa ntirho wa Mfumo hi vona leswi Yehovha a swi endlaka, leswi nga ta hi pfuna leswaku hi tshika ku titshandza. Sandra u ri: “Minongonoko ya Vuhaxi bya JW yi hi pfuna leswaku hi titwa hi ri ekusuhi ni nhlengeletano, ni ku hi endla hi tshama hi tsakile eswiavelweni swa hina.”

Yohane Mukhuvuri u chumayele hi xitalo enkarhini wa vutirheli byakwe bya xinkarhana, naswona a ri ni “moya ni matimba ya Eliya,” nakambe ku fana na Eliya “a a ri munhu la nga ni mintlhaveko yo fana ni ya hina.” (Luka 1:17; Yak. 5:17) Loko hi tekelela xikombiso xakwe xa ku khensa ni ku tshama a ri karhi a anakanyisisa hi ku tirhela Yehovha, na hina hi nga tshama hi tsakile entirhweni wa hina wa Mfumo hambi ko ba lexi dumaka.