Leswi Danièle a a tshama a xalamukile u hatle a xiya leswi a swi endleka, hiloko a ndzi hlevela a ku: “U nga ha tikarhati hi ku fonela maphorisa, hikuva se ma kwala!” Movha ya maphorisa a yi yime emahlweni ka hotela. Hi ku tsopeta ka tihlo, se a ti rhosile. Kambe ndzi nkhensa leswi Danièle a ndzi lemukiseke, hikuva ndzi kume nkarhi wo nyika makwerhu un’wana loyi a ri kwalaho maphepha yo karhi.

Loko hi ri karhi hi yisiwa exitichini xa maphorisa, ndzi anakanye hi ndlela leyi ndzi katekisiweke ha yona hi ku va ni nsati loyi a nga ni xivindzi a tlhela a khathala hi Yehovha ni nhlengeletano yakwe. Lexi i xin’wana xa swiendlakalo swo tala leswi mina na Danièle hi khomisaneke eka swona. I nge ndzi mi chumbutela leswi endleke leswaku hi endzela matiko lawa ntirho wa hina wo chumayela a wu yirisiwile.

Ndzi velekiwe hi 1930, endyangwini lowu a wu hiseka eka vukhongeri bya Khatoliki exidorobanini xa Croix lexi nga en’walungwini wa Furwa. Ndyangu wa ka hina a wu ya eka Masa vhiki na vhiki naswona Tatana a tshama a khomekile hi ntirho wa le kerekeni. Hambiswiritano, loko ndzi ri ni malembe ya kwalomu ka 14 ku ve ni xiendlakalo lexi ndzi pfuneke ku vona vukanganyisi lebyi a byi ri kona ekerekeni.

Tiko ra Furwa ri sungule ku lawuriwa hi masocha ya Jarimani hi nkarhi wa nyimpi ya vumbirhi ya misava. Nkarhi na nkarhi loko muprista a chumayela a hi khutaza ku yima ni mfumo wa Vichy lowu a wu seketela mfumo wa Manazi. Sweswo swi hi tseme nhlana. Ku fana ni vanhu vo tala va le Furwa, a hi yingisela rhadiyo ya BBC exihundleni leyi a yi haxa mahungu lama humaka eka mavuthu lama lwaka ni Manazi. Kutani hi xitshuketa hi September 1944, muprista u tshike ku seketela vuthu ra Manazi kutani a hlela leswaku ku tlangeriwa ku hlula ka mavuthu lama lwaka ni Manazi. Sweswo swi ndzi hete matimba. Swi endle leswaku ndzi nga ha va tshembi vafundhisi.

Endzhakunyana ka nyimpi, Tatana u file. Sesi se a tekiwile naswona a tshama eBelgium kutani ndzi titwe ndzi boheka ku wundla Manana. Ndzi kume ntirho wa kahle. Muthori wa mina ni vana vakwe va majaha a va tinyiketele ekerekeni ya Khatoliki. Hambileswi a ndzi ta hanya emafurheni hikwalaho ko tirha ekhampanini leyi kambe hi ku tsopeta ka tihlo a ndzi ta langutana ni ndzingo.

Hi 1953 hi endzeriwe hi sesi wa mina Simone loyi se a ri Mbhoni. Hi ku tirhisa Bibele yakwe u paluxe mavunwa lawa a ma dyondzisiwa eKerekeni ya Khatoliki hi ndzilo wa tihele, Vunharhuun’we ni leswaku moya xiviri a wu fi. Eku sunguleni ndzi vule leswaku a a nga tirhisi Bibele ya Khatoliki kambe a swi tekanga nkarhi leswaku ndzi khorwiseka leswaku a a vulavula ntiyiso.  U ndzi tisele mikandziyiso ya khale ya Xihondzo xo Rindza leyi ndzi yi hlayeke hi mahika ekamareni ra mina nivusiku. Ndzi hatle ndzi swi xiya leswaku leswi ndzi swi hlayeke a ku ri ntiyiso kambe a ndzi chava leswaku loko ndzo va Mbhoni ya Yehovha a ndzi ta heleriwa hi ntirho.

Ku ringana tin’hweti ti nga ri tingani, ndzi ye emahlweni ndzi tihlayela Bibele ni mikandziyiso ya Xihondzo xo Rindza. Eku heteleleni ndzi endle xiboho xo ya eHolweni ya Mfumo. Rirhandzu leri ndzi ri voneke evandlheni ri ndzi khumbile swinene. Ndzi khuvuriwe hi September 1954, endzhaku ko dyondza Bibele ni makwerhu la nga ni vuswikoti ku ringana tin’hweti ta tsevu. Hi ku hatlisa ndzi ve ni ntsako loko ndzi vona Manana ni ndzisana ya mina va va Timbhoni.

Lexi twisaka ku vava, hi 1958 Manana u file loko ka ha sale mavhiki ma nga ri mangani leswaku ku khomiwa nhlengeletano ya matiko le New York, leyi ndzi veke ni lunghelo ro va eka yona. Loko ndzi vuya enhlengeletanweni, a ku nga ha ri na munhu loyi a ndzi boheka ku n’wi wundla kutani ndzi tshike ntirho ndzi sungula ku phayona. Hi nkarhi lowu fanaka, ndzi vutane ni phayona leri hisekaka ku nga Danièle Delie loyi a veke nsati wa mina la rhandzekaka hi May 1959.

Danièle u sungule ku phayona endhawini ya le makaya ya Brittany, leyi nga ekule ni le kaya ka vona. A swi lava xivindzi leswaku a chumayela endhawini leyi taleke Makhatoliki ni hikwalaho ka leswi a famba hi xikanyakanya ensin’wini yoleyo. Havumbirhi bya hina a hi vona onge makumu ma le kusuhi. (Mat. 25:13) Ku tinyiketela kakwe ku hi pfunile leswaku hi tiyisela entirhweni wa nkarhi hinkwawo.

Loko ha ha ku tekana hi averiwe ntirho wo endzela mavandlha. Hi hatle hi fambisana ni swiyimo swa kwalaho. Vandlha ro sungula leri hi ri endzeleke a ri ri ni vahuweleri va 14 naswona a swi nga koteki ku tshama emakaya ya vona. Kutani a hi etlela ematirasini epulatifomo ya le Holweni ya Mfumo. A swi nga nandzihi ku etlela kwalaho kambe a swi hi pfuna leswaku hi nga karhali nhlana!

Hambileswi a hi tshama hi khomekile, Danièle u wu toloverile ntirho wolowo wo endzela mavandlha. A a tala ku ndzi rindza emovheni ya hina loko ndza ha ri eka nhlangano wa vakulu lowu a wu nga hleriwanga, kambe a nga si tshama a gungula nikatsongo. Hi hete malembe mambirhi ntsena eka ntirho wo endzela mavandlha naswona wu hi dyondzise ndlela leyi swi nga swa nkoka ha yona leswaku vatekani va vulavula ntiyiso ni ku tirhisana.—Ekl. 4:9.

Hi 1962 hi rhambiwe ku ya eka khoso ya tin’hweti ta khume ya tlilasi ya vu-37 ya Xikolo xa Giliyadi, eBrooklyn le New York. Eka swichudeni swa 100 a ku ri ni vatekani va 13 kutani hi vone ku ri lunghelo ku va hi ye swin’we. Ndza ha va tsundzuka vanhu lava a va ri na ripfumelo leri tiyeke lava hi endleke xinghana na vona vo fana na va Frederick Franz, Ulysses Glass na Alexander H. Macmillan.

Loko hi ri karhi hi leteriwa hi khutaziwe leswaku hi dyondza ku va ni vuxiyaxiya. Mikarhi yin’wana hi Mugqivela nindzhenga loko hi huma etlilasini, ndzetelo wa hina a wu katsa ku ya valanga eDorobeni ra New York. A hi swi tiva leswaku hi Musumbhunuku a hi ta tsala hi leswi hi swi voneke. Hakanyingi a hi va hi karhele loko hi vuya hi Mugqivela nimadyambu kambe  makwerhu loyi a hi valangisa loyi a tirha eBethele a hi vutisa swivutiso leswi a swi ta hi pfuna ku tsundzuka tinhla leti a hi ta tsala ha tona xikambelo. Siku rin’wana hi Mugqivela hi rhendzeleke edorobeni rero nhlikanhi hinkwawo. Hi endzele muako lowu eka wona hi dyondzeke hi ku hambana exikarhi ka ti-meteors (maribye lama waka hi le mpfhukeni kambe ma nga fikiki laha misaveni) ni ti-meteorites (maribye lama waka hi le mpfhukeni lama fikaka laha misaveni). EMuziyamu ya le Amerika ya Matimu ya Ntumbuluko, hi dyondze hi tingwenya to hambanahambana. Loko hi tlhelele eBethele, makwerhu loyi a hi valangisa u hi vutise leswaku, “Hi kwihi ku hambana loku nga kona exikarhi ka ti-meteors ni ti-meteorites?” Danièle a kharhele swinene lerova a pfilunganyiwa hi ku hambana exikarhi ka maribye ni tingwenya, hiloko a hlamula a ku, “Ti-meteorites ti ni matino yo leha!”

Hi hlamale ngopfu loko hi averiwa ku ya tirha erhavini ra le Furwa, laha hi tirheke swin’we ku tlula malembe ya 53. Hi 1976, ndzi vekiwe ku va muhlanganisi wa Komiti ya Rhavi naswona ndzi tlhele ndzi averiwa ku endzela ematikweni ya le Afrika ni le Vuxa Xikarhi laha ntirho wa hina wo chumayela a wu yirisiwile. Leswi swi endle leswaku hi ya eGabon laha hi hlangavetaneke ni xiyimo lexi boxiweke eku sunguleni ka xihloko lexi. Ku vulavula ntiyiso, mikarhi yin’wana a ndzi titwa ndzi nga faneleki ku byarha vutihlamuleri byo tano lebyi a ndzi nga byi langutelanga. Hikwalaho ko seketeriwa hi Danièle, ndzi vone ndzi ta swi kota ku byarha xiavelo xihi na xihi.

Ku sukela eku sunguleni, a hi swi rhandza ku tshama eBethele. Danièle loyi a dyondzeke Xinghezi hi tin’hweti ta ntlhanu loko a nga si ya eGiliyadi, u ve muhundzuluxeri la nga ni vutshila wa mikandziyiso ya hina. Ntirho wa hina wa le Bethele a wu hi tsakisa kambe ku katseka eka mitirho ya vandlha swi endle leswaku hi khapakhapa hi ntsako. Ndzi tsundzuka loko hi vuya hi xitimela na Danièle nivusiku, laha a hi karhele kambe a hi tsakile leswi hi fambiseke tidyondzo ta Bibele leti endlaka nhluvuko. Lexi twisaka ku vava, i ku cinca loku veke kona hi xitshuketa eka rihanyo ra Danièle, leswi n’wi siveleke ku hiseka hilaha a lava hakona.

Hi 1993 ku kumeke leswaku Danièle a a ri ni khensa ya vele. Vutshunguri bya kona a byi vava swinene hikuva a byi katsa vuhandzuri ni ku tshunguriwa hi ku tirhisa tikhemikhali. Endzhaku ka malembe ya 15 ku tlhele ku kumeka leswaku u ni khensa yo tlula leyi a ri na yona eku sunguleni. Hambiswiritano, a wu rhandza ngopfu ntirho wakwe wo hundzuluxela lerova loko a titwa a antswa a tlhelela entirhweni.

Hambileswi Danièle a vabya swinene, a hi kalanga hi ehleketa hi ku suka eBethele. Hambiswiritano, loko munhu a vabya a ri eBethele swi ni mintlhontlho yo karhi, ngopfungopfu loko van’wana va nga swi xiyi leswaku xiyimo xi tike ku fikela kwihi. (Swiv. 14:13) Hambiloko Danièle a ri emalembeni ya va-70, ku n’wayitela ni ku saseka kakwe a swi endla leswaku a nga vonaki leswaku wa vabya. A a nga titshandzi. Ematshan’weni ya sweswo, a dzikise mianakanyo yakwe eku pfuneni ka van’wana. A a swi tiva leswaku ku va a rhiya ndleve eka vanhu lava xanisekaka swi nga va pfuna swinene. (Swiv. 17:17) Danièle a nga si tshama a ti teka tanihi mutsundzuxi kambe a a tirhisa ntokoto wakwe leswaku a pfuna vamakwerhu vo tala va xisati leswaku va nga byi chavi vuvabyi bya khensa.

Hi tlhele hi boheka ku tiyisela swiphiqo swin’wana. Loko Danièle a nga ha swi koti ku ya entirhweni, a a  tiyimisele ku ndzi seketela hilaha a nga kotaka hakona. Ku tikarhata kakwe ku endle leswaku vutomi bya mina byi olova, leswi endleke leswaku ndzi kota ku ya emahlweni ndzi va muhlanganisi wa Komiti ya Rhavi ku ringana malembe ya 37. Hi xikombiso, nkarhi na nkarhi a a lunghiselela swakudya leswaku hi ta tiphina ha swona loko hi tiwiserile ekamareni.—Swiv. 18:22.

Danièle a a tshama a ri ni langutelo lerinene hi vutomi. U tlhele a va ni khensa ra vunharhu. Hi titwe hi hele matimba. Vutshunguri bya tikhemikhali ni bya radiotherapy lebyi a nyikiwa byona a byi n’wi heta matimba lerova mikarhi yin’wana a swi n’wi tikela ku famba. Ndzi titwe ndzi ri ni gome swinene loko murhandziwa, loyi a a ri ni vuswikoti byo hundzuluxela, a tikeriwa hi ku vulavula.

Hambileswi a hi titwa hi hele matimba, hi phikelele exikhongelweni, hi ri karhi hi tiyiseka leswaku Yehovha a nge pfuki a pfumelele leswaku hi xaniseka hi ndlela leyi tlulaka leyi hi nga yi tiyiselaka. (1 Kor. 10:13) Mikarhi hinkwayo a hi ringeta ku tshama hi ri karhi hi tlangela mpfuno lowu Yehovha a a hi nyika wona hi ku tirhisa Rito rakwe, vatirhi va swa vutshunguri va le Bethele ni nseketelo wa rirhandzu wa vamakwerhu.

Mikarhi yo tala a hi kombela Yehovha leswaku a hi kongomisa loko swi ta eka vutshunguri lebyi a hi fanele hi byi amukela. Ku ve ni nkarhi lowu eka wona a hi nga ha tirhisi vutshunguri. Dokodela loyi a pfuna Danièle ku ringana malembe ya 23 a a nga swi tivi leswaku hikwalaho ka yini a titivala nkarhi na nkarhi loko a heta ku tshunguriwa hi tikhemikhali. A a nga ha tivi ta yena. Hi titwe hi ri hava mpfuno naswona a hi tivutisa leswaku ku ta endleka yini. Kutani dokodela un’wana la tshungulaka khensa u pfumele ku tshungula Danièle. A swi fana ni loko Yehovha a hi pfuna leswaku hi langutana ni ku vilela.

Hi dyondze ku langutana ni ku vilela hi ku ka hi nga karhateki hi swa siku leri landzelaka. Hilaha Yesu a vuleke hakona, “vubihi bya siku rin’wana ni rin’wana byi enele rona.” (Mat. 6:34) Langutelo lerinene ni ku hleka swi hi pfunile. Hi xikombiso, loko Danièle a hete tin’hweti timbirhi a nga byi kumanga vutshunguri bya tikhemikhali, u ndzi byele leswi a ri karhi a n’wayitela, “Wa tiva, a ndzi si tshama ndzi titwa ndzi antswa hi ndlela leyi!” (Swiv. 17:22) Hambileswi a nga tiphini emirini, a rhandza ku praktisa tinsimu letintshwa ta Mfumo laha a tiyimbelelela ehenhla.

Langutelo ra Danièle lerinene ri ndzi pfune ku langutana ni ku tsana ka mina. Ku vulavula ntiyiso, eka malembe ya 57 lama hi ma heteke hi tekanile, Danièle u khathalele swilaveko swa mina swo hambanahambana. A nga ndzi kombanga hambi ku ri ku katinga matandza! Kutani loko a nga ha koti nchumu, ndzi boheke ku dyondza ku hlantswa swibye, ku hlantswa swiambalo ni ku sweka swakudya swo olova. Ndzi faye tinghilazi to hlayanyana to nwela eka tona kambe ndzi kuma ntsako lowukulu loko ndzi endla leswi ndzi swi kotaka leswaku ndzi n’wi tsakisa. *

Eka vutomi bya hina, ndzi dyondze tidyondzo leti pfunaka eka ku tsana loku hi vangeriweke kona hi swiphiqo swa rihanyo ni ku dyuhala. Xo sungula, a hi fanelanga hi khomeka ngopfu lerova hi tsandzeka ku tsakisa munghana wa hina wa vukati. Hi fanele hi wu tirhisa kahle nkarhi loko ha ha ri na matimba, leswaku hi khathalela varhandziwa va hina. (Ekl. 9:9) Xa vumbirhi, a hi fanelanga hi vilela ngopfu hi swilo leswi nga nyawuriki hikuva sweswo swi nga ha endla leswaku hi tsandzeka ku vona mikateko leyi hi tiphinaka ha yona siku ni siku.​—Swiv. 15:15.

Loko ndzi anakanyisisa hi leswi hi swi endleke entirhweni wa nkarhi hinkwawo, a ndzi kanakani leswaku Yehovha u hi katekisile swinene. Ndzi titwa ku fana ni mupisalema loko a ku: ‘Yehovha u endle hi ndlela leyi faneleke eka mina.’—Ps. 116:7.