Ku Tshama U Ri eKhombyeni

“Ku hava nchumu ni wun’we lowu u nga wu endlaka siku ni siku—ku katsa ni ku etlela—lowu nga taka wu nga veki vutomi bya wena ekhombyeni.”—Magazini wa Discover.

VUTOMI byi fanisiwe ni ku famba endhawini leyi ku fuhlekiweke swibuluki, laha u nga vavisekaka kumbe u funya buwu nkarhi wihi ni wihi, hakanyingi u nga kalanga u lemukisiwa. Swilo leswi vekaka vutomi ekhombyeni swa hambana hi ku ya hi matiko. Swi katsa timhangu ta swifambo, nyimpi ya xin’wana-manana, ndlala, AIDS (SIDA), vuvabyi bya khensa, vuvabyi bya mbilu ni swin’wana swo tala. Hi xikombiso, exiphen’wini xa le dzongeni wa Sahara eAfrika, AIDS yi hundzuke mudlayi lonkulu, emalembeni ya sweswinyana “yi dlaye vanhu va 2,2 wa timiliyoni, ku nga nhlayo leyi phindhiweke ka khume eka mafu ya tinyimpi ta xin’wana-manana ta laha Afrika,” ku vula U.S.News & World Report.

Sweswi, misava hinkwayo yi heta magidi ya timiliyoni ta timali yi tshungula mavabyi ni ku hunguta makhombo ya mavabyi ni ku pfuna lava lamaleke. Tindlela to tala leti khutaziwaka, to fana ni ku ringanisela etimhakeni ta ku dya ni ta ku nwa ni ta vutiolori, swi nga pfuna swinene. Hambiswiritano, ku ni xihlovo xa rungula leri tshembekaka exiphen’wini xin’wana ni xin’wana xa vutomi lexi nga ku pfunaka ku tsakela vutomi lebyi sirhelelekeke swinene. Xihlovo xa kona i Bibele. Yi tamele swiletelo swo langutana ni swilo swo tala leswi hi karhataka, leswi khumbaka rihanyo ra hina ni vuhlayiseki bya hina. Kunene, Bibele a yi vulavuli hi xiphiqo xin’wana ni xin’wana hi vuenti. Kambe, yi hi nyika misinya ya milawu leyinene ngopfu leyi hi kongomisaka etimhakeni to fana ni madyelo, rihanyo, langutelo ra mianakanyo, vuxaka bya rimbewu, ku tirhisa xihoko, fole ni leswi vuriwaka swidzidzirisi swo tihungasa ni swilo swin’wana swo tala.

Vutomi bya vo tala byi mphimpheriwe hi swikweleti. Ni le ka timhaka leti Bibele ya hi pfuna. A yi khutazi mavonelo lamanene ntsena mayelana ni mali ni matirhiselo ya yona ntsena kambe yi tlhela yi kombisa ndlela yo va muthori kumbe mutirhi lonene. Hi ku komisa, Bibele i xiletelo lexinene, ku nga ri xa ku tisirhelela eka swa timali ni rihanyo, kambe eka vutomi hi byoxe. Xana u nga tsakela ku vona ndlela leyi Bibele yi nga pfunaka hakona namuntlha? Kutani hi kombela u ya emahlweni u hlaya.