Ndlela Yo Kuma Ntsako Wa Xiviri

MURHANGERI wa kereke ya Mabudha, Dalai Lama u te: “Ndzi tshemba leswaku xikongomelo xa vutomi bya hina i ku lava ntsako.” Kutani u ye emahlweni a hlamusela leswaku u tshemba leswaku ntsako wu nga fikeleriwa hi ku leteriwa kumbe hi ku tshinyiwa ka mianakanyo ni mbilu. U te: “Mianakanyo hi yona xisekelo lexi hi faneleke hi va na xona xo fikelela ntsako wa xiviri.” U ehleketa leswaku ku va ni ripfumelo eka Xikwembu a hi nchumu wa nkoka. *

Hi laha ku hambaneke, anakanya hi Yesu, loyi a a ri ni ripfumelo ra matimba eka Xikwembu, loyi ku dyondzisa ka yena ku khumbeke madzana ya timiliyoni ta vanhu eka malembe-xidzana lama nga hundza. Yesu a a rhandza ku vona vanhu va tsakile. U sungule Dyondzo ya yena leyi tivekaka ya le Ntshaveni hi mikateko ya kaye—swivulwa swa kaye leswi sungulaka hi ndlela leyi: “Va tsaka . . . ” (Matewu 5:1-12) Eka dyondzo yoleyo, u dyondzise vayingiseri va yena ku kambisisa, ku basisa ni ku tshinya mianakanyo ni timbilu ta vona—va susa mianakanyo ya madzolonga, ya ku tikhoma loko biha ni ya vutianakanyi kutani va yi siva hi mianakanyo ya ku rhula, leyi baseke ni ya rirhandzu. (Matewu 5:21, 22, 27, 28; 6:19-21) Hilaha un’wana va vadyondzisiwa va yena a khutazeke hakona hi ku famba ka nkarhi, hi fanele hi ‘hambeta hi xiya swilo leswi’ nga swa ‘ntiyiso, swa ntikelo lowukulu, swo lulama, swo tenga, leswi rhandzekaka, leswi ku vulavuriwaka kahle ha swona, swa vunene ni leswi dzunekaka.’—Vafilipiya 4:8.

Yesu a a swi tiva leswaku ntsako wa xiviri wu katsa ku va ni vuxaka ni van’wana. Hi ntumbuluko hina vanhu hi rhandza ku tolovela vanhu vo karhi, kutani a hi nge kumi ntsako wa xiviri loko hi tihambanisa ni van’wana kumbe loko hi tshamela ku lwa ni van’wana. Hi ta tsaka loko hi titwa hi rhandziwa ni loko hi rhandza van’wana. Xisekelo xa rirhandzu rolero lexi Yesu a xi dyondziseke, i vuxaka bya hina ni Xikwembu. Laha ngopfu-ngopfu, dyondzo ya Yesu yi hambana swinene ni ya Dalai Lama, hikuva Yesu u dyondzise leswaku vanhu va nga ka va nga wu kumi ntsako wa xiviri loko va tihambanisa ni Xikwembu. Hikwalaho ka yini swi ri tano?—Matewu 4:4; 22:37-39.

Ehleketa Hi Swilaveko Swa Wena Swa Moya

Wun’wana wa mikateko ya kona hi lowu nge: “Va tsaka lava khathalaka hi xilaveko xa vona xa moya.” (Matewu 5:3) Hikwalaho ka yini Yesu a a vule leswi? Hikuva ku hambana ni swiharhi, hi ni swilaveko swa moya. Leswi hi vumbiweke hi xifaniso xa Xikwembu, hi nga swi kota ku hlakulela timfanelo ta xona to tanihi rirhandzu, vululami, tintswalo ni vutlhari, hi xiringaniso xo karhi. (Genesa 1:27; Mikiya 6:8; 1 Yohane 4:8) Swilaveko swa hina swa moya swi katsa ku va ni xikongomelo evuton’wini bya hina.

Xana hi nga swi enerisa njhani swilaveko sweswo swa moya? Ku nga ri hi ku tirhisa tindlela leti rharhanganeke ta ku anakanyisisa kumbe ku tikambela hi wexe. Ematshan’weni ya sweswo, Yesu u te: “Munhu a nga fanelanga a hanya hi xinkwa ntsena, kambe u fanele ku hanya ni hi rito rin’wana ni rin’wana leri humaka enon’wini wa Yehovha.”  (Matewu 4:4) Xiya leswaku Yesu u vule leswaku Xikwembu i xihlovo xa “rito rin’wana ni rin’wana” leri nga ra nkoka evuton’wini bya hina. Swivutiso swin’wana hi nga pfuniwa hi Xikwembu ntsena leswaku hi swi hlamula. Vutivi byolebyo byi le nkarhini swinene namuntlha, tanihi leswi byi nyikeleke tidyondzo to tala leti vulavulaka hi xikongomelo xa vutomi ni ndlela yo kuma ntsako. Vaxavisi va tibuku va ni tibuku to tala leti tshembisaka vahlayi rihanyo, rifuwo ni ntsako. Internet, yi ni ndhawu leyi vulavulaka ntsena hi ntsako.

Nilokoswiritano, mianakanyo ya vanhu yi tala ku hambukisiwa etimhakeni leti. Yi tala ku talela eku naveleni ka vutianakanyi kumbe ka ku tikurisa. Yi sekeriwe eka vutivi ni ntokoto lowu ringaniseriweke naswona minkarhi yo tala yi vula mavunwa. Hi xikombiso, nchumu lowu andzaka exikarhi ka vatsari va tibuku to tipfuna hi wexe i ku sekela mavonelo ya vona eka dyondzo ya “hundzuluko ya ntivo-miehleketo,” leyi vulaka leswaku ndlela leyi vanhu va titwaka ha yona yi sekeriwe eka vakokwa wa vona lava ku ehleketiwaka leswaku a va ri swiharhi. Ntiyiso hi leswaku matshalatshala man’wana ni man’wana yo kuma ntsako lama sekeriweke edyondzweni leyi honisaka xiphemu xa Muvumbi wa hina, a ma nge pfuni nchumu naswona hi ku famba ka nkarhi ma ta va khomisa tingana. Muprofeta wa khale u te: “Lavo tlhariha va khomiwe hi tingana. . . . Waswivo! Rito ra Yehovha va ri bakanyile, xana va ni vutlhari byihi?”—Yeremiya 8:9.

Yehovha Xikwembu u yi tiva kahle ndlela leyi hi vumbiweke ha yona ni leswi nga hi endlaka hi tsaka hakunene. Wa swi tiva leswaku hikwalaho ka yini a veke munhu emisaveni ni leswaku vumundzuku byi khome yini kutani u hi nyika rungula rero eBibeleni. Leswi a swi paluxaka ebukwini yoleyo leyi huhuteriweke swi khumba vanhu lava voyameleke eku lulameni ni ku va endla va tsaka. (Luka 10:21; Yohane 8:32) Leswi a swi ri tano hi vadyondzisiwa va Yesu vambirhi. A va ri ni gome endzhaku ka ku fa ka yena. Kambe endzhaku ko va va ti twele hi ta vona eka Yesu la pfuxiweke malunghana ni ntirho wa yena exikongomelweni xa Xikwembu xo ponisa vanhu, va te: “Xana timbilu ta hina a ti nga pfurhi loko a ri karhi a vulavula na hina egondzweni, loko a hi pfulela Matsalwa hi ku helela?”—Luka 24:32.

Ntsako wolowo wa tiya loko hi pfumelela ntiyiso wa Bibele wu kongomisa vutomi bya hina. Emhakeni leyi, ntsako wu nga fanisiwa ni nkwangulatilo. Wa vonakala loko swiyimo swi ri swinene, kambe wu vonakala ngopfu—wu tlhela wu engeteleka—loko swiyimo swi ri kahle ngopfu. Sweswi a hi languteni swikombiso swi nga ri swingani leswi kombisaka ndlela leyi ku tirhisa tidyondzo ta Bibele swi nga endlaka ntsako wa hina wu va wukulu swinene ha yona.

Hanya Vutomi Byo Olova

Xo sungula, anakanya hi ndzayo ya Yesu emhakeni ya rifuwo. Endzhaku ko tshinya mayelana ni ku hlongorisa rifuwo tanihi nchumu wa nkoka evuton’wini u vule marito lama nga tolovelekangiki. U te: “Kutani, loko tihlo ra wena ri olova, miri wa wena hinkwawo wu ta vangama.” (Matewu 6:19-22) Xa nkoka lexi a xi vuleke hi leswaku loko hi hlongorisa rifuwo, matimba kumbe tipakani tin’wana leti vanhu va tivekelaka tona, hi  ta lahlekeriwa hi swilo swa nkoka. Phela, hilaha Yesu a vuleke hakona nkarhi wun’wana, “hambiloko munhu a ri ni swo tala, vutomi byakwe a byi humi eka swilo leswi a nga na swona.” (Luka 12:15) Loko hi rhangisa swilo leswi nga swa nkoka hakunene, ku fana ni vuxaka bya hina ni Xikwembu, timhaka ta ndyangu ni swilo swin’wana leswi yelanaka ni sweswo, kutani “tihlo” ra hina ri ta “olova,” ri vona kahle.

Xiya leswaku Yesu a a nga chumayeli hi ku titsona kumbe ku tilan’wa loku hundzeletiweke. Phela, Yesu a a nga tilan’wanga. (Matewu 11:19; Yohane 2:1-11) Ematshan’weni ya sweswo, u dyondzise leswaku lava va tekaka vutomi byi ri nkarhi ntsena wa ku hlengeleta rifuwo, va lahlekeriwe hi xikongomelo xa vutomi.

Mutshunguri wa mianakanyo wa le San Francisco, eU.S.A., loko a vulavula hi lava va fuwaka swinene va ha ri vatsongo, u vule leswaku eka vona mali i “rimitsu ra ntshikilelo ni ku pfilunganyeka.” U engetele a ku vanhu lava “va xava tiyindlu timbirhi kumbe tinharhu, movha, ivi va hanyela ku xava swilo. Kutani loko sweswo swi nga va endlelanga nchumu [leswi vulaka ku va endla va tsaka], va tshikileleka, va titwa va nga ri nchumu kutani va nga tivi leswaku va fanele va endla yini hi vutomi bya vona.” Hilaha ku hambaneke, lava va yingisaka ndzayo ya Yesu yo hanya vutomi byo olova hi tlhelo ra swilo leswi vonakalaka ivi va tinyika nkarhi wa swilo swa moya, swa olova leswaku va kuma ntsako wa xiviri.

Tom, muaki wa tiyindlu la tshama eHawaii, u pfunete ku aka tindhawu ta vugandzeri eswihlaleni swa Pacific laha vanhu va kona va nga ni swilo switsongo leswi vonakalaka. Tom u xiye swo karhi hi vanhu lava va titsongahataka. U te: “Vamakwerhu lava nga Vakreste eswihlaleni leswi a va tsakile hakunene. Va ndzi endle ndzi swi vona kahle leswaku mali ni rifuwo a hi swona swi tisaka ntsako.” U tlhele a xiya swin’wana eka vatirhi va ku tirhandzela lava a va tirha na yena le swihlaleni, u xiye leswaku a va enerisekile hakunene. Tom u ri: “A va ta va va endle mali yo tala. Kambe va hlawule ku rhangisa swilo swa moya emahlweni ni ku hanya vutomi byo olova.” Hi ku susumetiwa hi swikombiso leswi, Tom u antswise vutomi bya yena leswaku a ta va ni nkarhi wo tala ni ndyangu wa yena ni nkarhi wa swilo swa moya—ku nga goza leri a nga tisoliki ha rona.

Ntsako Ni Ku Tixixima

Xa nkoka eku tiseni ka ntsako i ku titwa u ri ni xindzhuti kumbe ku tixixima. Hikwalaho ka ku nga hetiseki ka vanhu ni ku tsana loku nga kona, van’wana va tivona va nga pfuni nchumu, naswona eka vo tala mintlhaveko yoleyo yi sukela evutsongwanini. Swi nga ha tika ku hlula mintlhaveko leyi dzikeke, kambe swa koteka. Ntlhantlho wu titshege hi ku tirhisa Rito ra Xikwembu.

Bibele yi hlamusela ndlela leyi Muvumbi a titwaka ha yona hi hina. Xana vonelo ra yena a hi ra nkoka swinene ku tlula ra munhu hambi ku ri wihi—hambi ku ri ra hina? Tanihi ximunhuhatwa-nkulu xa rirhandzu, Xikwembu xi hi rhandza hinkwerhu, a xi hlawuli munhu. Xa swi tiva leswi hi nga xiswona, ni leswi hi nga swi endlaka. (1 Samuwele 16:7; 1 Yohane 4:8) Entiyisweni, xi teka lava lavaka ku xi tsakisa va ri va nkoka, ina, va ri lava rhandzekaka, hambileswi va nga hetisekangiki.—Daniyele 9:23; Hagayi 2:7.

Ina, Xikwembu a xi ku honisi ku tsana ka hina ni swidyoho leswi hi swi endlaka. Xi langutele leswaku hi lwa hi matimba ku endla leswinene naswona xa hi seketela loko hi endla tano. (Luka 13:24) Hambiswiritano, Bibele yi ri: “Kukota loko tatana a kombisa tintswalo eka vana vakwe, Yehovha u kombise tintswalo eka lava va n’wi chavaka.” Yi tlhela yi ku: “Loko a wu languta swihoxo, Wena Yah, Oho Yehovha, i mani loyi a a ta yima? Hikuva  u ni ndzivalelo wa ntiyiso, leswaku u ta chaviwa.”—Pisalema 103:13; 130:3, 4.

Kutani ringeta ku tivona hi ndlela leyi Xikwembu xi ku vonaka ha yona. Ku tiva leswaku xi languta lava xi rhandzaka va ri lava navelekaka ni leswaku xa va tshemba—hambi loko vo titeka va nga vuli nchumu—swi nga kurisa ntsako wa munhu.—1 Yohane 3:19, 20.

Ntshembo—I Wa Nkoka Leswaku U Kuma Ntsako

Dyondzo leyi ya ha ku simekiwaka leyi vitaniwaka ntivo-miehleketo leyinene yi khutaza leswaku ku langutela loku tshembisaka, loku vaka kona hikwalaho ka ku va ni mianakanyo leyinene ni hi ku ehleketa hi swilo leswi munhu a kotaka ku swi endla kahle, ku nga tisa ntsako. A hi vangani lava va nga alaka leswaku langutelo lerinene hi vutomi ni hi vumundzuku ri engetela ntsako wa hina. Hambiswiritano, ku langutela ko tano loku tshembisaka ku fanele ku sekeriwa entiyisweni ku nga ri eka leswi munhu a swi navelaka. Handle ka sweswo, ku langutela loku tshembisaka kumbe mianakanyo leyinene a swi nge yi herisi nyimpi, ndlala, swifo, nthyakiso, ku dyuhala, mavabyi, kumbe rifu—ku nga swilo leswi tekelaka vanhu vo tala ntsako wa vona. Hambiswiritano, ku langutela loku tshembisaka ku ni ndhawu ya kona.

Lexi tsakisaka, Bibele a yi xi tirhisi xiga lexi nge, ku langutela loku tshembisaka, kambe yi tirhisa rito rin’wana ra ntshima swinene—ntshembo. Vine’s Complete Expository Dictionary yi hlamusela rito “ntshembo” hilaha ri tirhisiwaka hakona eBibeleni tanihi “ku langutela leswinene, hi ku tiyiseka, . . . ku langutela leswinene, hi ntsako.” Hi ku ya hi matirhiselo ya Bibele, rito leri nge ntshembo a ri katsi ntsena ku langutela xiyimo xo karhi hi ndlela leyi tshembisaka. Ri tlhela ri kombetela eka nchumu lowu ntshembo wa munhu wu sekeriweke eka wona. (Vaefesa 4:4; 1 Petro 1:3) Hi xikombiso, ntshembo wa Vukreste hi leswaku swilo hinkwaswo leswi boxiweke endzimaneni leyi hundzeke, ku nga ri khale swi ta herisiwa. (Pisalema 37:9-11, 29) Kambe ri hlanganisa swo tala.

Vakreste va languta emahlweni enkarhini lowu vanhu vo tshembeka va nga ta kuma vutomi lebyi hetisekeke emisaveni leyi nga paradeyisi. (Luka 23:42, 43) Loko yi ndlandlamuxa ntshembo wolowo, Nhlavutelo 21:3, 4 yi ri: “Waswivo! Ntsonga wa Xikwembu wu le vanhwini, xi ta tshama na vona, naswona vona va ta va vanhu va xona. . . . Kutani xi ta sula mihloti hinkwayo ematihlweni ya vona, rifu a ri nge he vi kona, hambi ku ri ku kolola, ni xirilo ni xitlhavi a swi nge he vi kona. Swilo swo sungula swi hundzile.”

Mani na mani loyi a languteleke ku kuma ntshembo wolowo u ni xivangelo lexi twalaka xa ku tsaka, hambiloko xiyimo xa yena xa sweswi xi nga tsakisi. (Yakobo 1:12) Kutani hikwalaho ka yini u nga kambisisi Bibele kutani u kumisisa xivangelo lexi nga endlaka u tshemba. Tiyisa ntshembo wa wena hi ku heta nkarhi wo karhi siku ha rin’we u hlaya Bibele. Loko u endla tano swi ta ku vuyerisa emoyeni, swi ku pfuna ku papalata swilo leswi tekelaka vanhu ntsako naswona swi ta ku endla u titwa u enerisekile. Ina, xihundla xa ntsako wa xiviri i ku endla ku rhandza ka Xikwembu. (Eklesiasta 12:13) Vutomi lebyi tsakisaka i ku hanya hi ku landza milawu ya Bibele ya mahanyelo, hikuva Yesu u te: “Va tsaka lava twaka rito ra Xikwembu va tlhela va ri hlayisa!”—Luka 11:28.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Swifaniso eka tluka 5]

Ntsako a wu nge kumiwi hi ku hlengeleta rifuwo, ku tiendla guwela kumbe hi ku tshemba vutivi bya munhu lebyi ringaniseriweke

[Xifaniso eka tluka 6]

Vutomi lebyi sekeriweke eku yingiseni ka Rito ra Xikwembu, bya tsakisa

[Xifaniso eka tluka 7]

Ntshembo wa Vukreste wu endla munhu a tsaka