Xana Diyavulosi U Kona?

“Ku tshame ku va ni nkarhi lowu Kereke ya Vukreste a yi teka diyavulosi, Belzebule kumbe Sathana, hosi ya vubihi, a ri wa xiviri ni loyi a nga ni matimba hilaha vanhu va nga ri vangani namuntlha va ha tekaka ‘Xikwembu’ xi ri xa xiviri; a a tekiwa a tumbuluxiwe hi Vayuda ni Vakreste vo sungula leswaku va hlamusela munhu loyi hafu ya yena a nga munhu hafu ya yena a va xiharhi hikwalaho ka vubihi lebyi a va byi vona byi endliwa. Endzhaku ka nkarhi Vakreste va swi xiyile leswaku diyavulosi yoloye a ku ri ntsheketo lowu nga riki na xisekelo xa xiviri, hiloko va n’wi cukumeta exihundleni.”—“All in the Mind—A Farewell to God,” hi Ludovic Kennedy.

HILAHA mutsari tlhelo muhaxi wa mahungu, Ludovic Kennedy a swi vekaka hakona, ku ringana malembe-xidzana yo tala a nga kona loyi a a kanakana leswaku Diyavulosi u kona eVujaganini. Ematshan’weni ya sweswo, Vakreste minkarhi yin’wana “a va karhatiwa hi matimba ya Sathana ni madimona ya yena,” hilaha Profesa Norman Cohn a swi vekaka hakona. (Europe’s Inner Demons) Matimba lawa a ma nga karhati swisiwana leswi nga dyondzangiki ntsena. Hi xikombiso, dyondzo ya leswaku Diyavulosi u tiendla xiharhi leswaku a ta kota ku endla vubihi ni mihivahivani leyi thyakeke, “a yi humi eka ntsheketo wa vanhu lava nga dyondzangiki kambe, hilaha ku hambaneke yi huma eka lava misava yi va tekaka tanihi vanhu lava tlhariheke lava nga ni vutivi,” ku vula Profesa Cohn. “Vanhu lava va tlhariheke lava nga ni vutivi”—ku katsa ni vafundhisi lava dyondzekeke—a va ri ni vutihlamuleri eka ku hlotiwa ka valoyi loku hlaseleke Yuropa ku sukela hi lembe-xidzana ra vu-15 ku ya eka ra vu-17, laha ku vuriwaka leswaku kereke ni valawuri va tiko va xanise ni ku dlaya kwalomu ka 50 000 lava va hehliwaka hi ku va valoyi.

A swi hlamarisi leswi vo tala va aleke leswi a va swi teka ku ri vonelo ra vukholwa-hava malunghana na Diyavulosi. Hambi ku ri le ndzhaku hi va 1726 Daniel Defoe u hleke ntshembo lowu vanhu a va ri na wona wa leswaku Diyavulosi a ri xin’wanakaji lexi chavisaka “lexi nga ni timpapa ta mangadyane, timhondzo, milenge yo fana ni ya xinyenyana, ncila wo leha, ririmi ra foroko ni swin’wana swo fana ni sweswo.” U te, mavonelo wolawo a ku “ri nchumu lowu ngo ehleketiwa” lowu sunguriweke hi vanhu lava “sunguleke xifaniso lexi chavisaka xa diyavulosi,” lava “xiseke vanhu lava nga tiviki nchumu hi diyavulosi loyi va nga lo tiendlela yena.”

Xana rero i vonelo ra wena? Xana wa pfumela leswaku “hakunene diyavulosi i nchumu lowu sunguriweke hi vanhu lowu yimelaka vudyoho bya vona”? Rungula rero ri humelela eka The Zondervan Pictorial Encyclopedia of the Bible, naswona vo tala lava tivulaka Vakreste va swi teka tano. Jeffrey Burton Russell, u vula leswaku vafundhisi va Vujagana hakanyingi “va teka Diyavulosi ni madimona tanihi masalela ya vukholwa-hava.”

 Kambe eka vanhu van’wana Diyavulosi i wa xiviri hakunene. Va ehleketa leswaku ku fanele ku ri ni matimba yo tlula ya munhu, lama hlohlotelaka vubihi lebyi phikelelaka lebyi tateke matimu ya munhu. Russell u ri, “swilo swo chavisa leswi humeleleke eka lembe-xidzana leri ra vu-20,” swi hi nyika xivangelo xin’wana xa leswaku hikwalaho ka yini “ku pfumela eka Diyavulosi ku tlhela ku humelela endzhaku ka nkarhi wo leha.” Hi ku ya hi mutsari Don Lewis, vanhu vo tala va manguva lawa lava dyondzekeke lava “a va hleka” tidyondzo ta vukholwa-hava ni ku chava “vakokwa wa vona lava nga dyondzangiki” sweswi “na vona i mahlonga ya vuloyi.”—Religious Superstition Through the Ages.

Xana ntiyiso wa mhaka hi wihi? Xana Diyavulosi ko va nchumu wa vukholwa-hava lowu nga twaliki? Kumbe i munhu loyi a faneleke a tekeriwa enhlokweni ni le ka lembe-xidzana leri ra vu-21?

[Xifaniso eka tluka 4]

Hilaha swi kombisiweke hakona eka xikovotliwa lexi kovotliweke hi Gustave Doré, vukholwa-hava bya khale a byi kombisa Diyavulosi tanihi hafu munhu, hafu xiharhi

[N’wini wa Xifaniso]

The Judecca—Lucifer/The Doré Illustrations For Dante’s Divine Comedy/Dover Publications Inc.