I Yini Lexi Nga Ni Nkoka Wa Xiviri?

Ku va ni nchumu wa nkoka wa xiviri swi nga nyanyula swinene. Kambe nchumu wolowo ku nga va ku ri yini? Xijumba xa mali? Swingwavila swo durha kumbe swo saseka hi ndlela yo hlawuleka? Ndhuma kumbe xikhundlha? Vunyingi bya vanhu byi swi tekela ehenhla swilo leswi. Ku va na swona swi nga pfuna ku miyeta nyoka, swi endla vutomi byi tsakisa kumbe swi endla munhu a titwa a enerisekile hi leswi a rhandziwaka naswona a titwaka a fikelele swo karhi. Xana hi titsona vurhongo hi hlotana ni swilo swo tano, hi ri ni ntshembo wa leswaku swi ta hi endla hi hetisisa tipakani ta hina ni leswi hi navela ku va swona enkarhini lowu taka?

HI NTOLOVELO, nchumu wa nkoka eka vanhu, hi lowu wu enerisaka swilaveko swa vona kumbe ku navela ka vona vini. Swilo swa nkoka eka hina hi leswi swi hi endlaka hi titwa hi ri ni ntikelo naswona swi endla vumundzuku bya hina byi vonaka byi sirhelelekile. Hi rhandza swilo leswi swi hi pfunaka, leswi hi endlaka hi tshama emafurheni kumbe leswi hi endlaka hi rhandziwa enkarhini wa sweswi. Hambiswiritano, ku pfumelela ku navela ka hina loku cinca-cincaka ku va kona ku endlaka nchumu wu va wa nkoka, i vuphukuphuku naswona swi fana ni ku tipfala mahlo. Kahle-kahle, nchumu lowu nga wa nkoka hakunene wu kumiwa hi ku languta leswi hi swi tekaka swi ri swilaveko swa hina leswikulu.

Hi xihi xilaveko xa hina lexikulu? Ku hava xilo lexi nga xa nkoka handle ka nchumu lowu nga wo sungula eka munhu—ku nga vutomi. Handle ka vutomi, a hi nge hanyi. Hosi Solomoni wa le Israyele ya khale u tsarile: “Kambe loko ku ri lava feke, a va tivi nchumu nikatsongo . . . A ku na ntirho hambi ku ri kungu, vutivi kumbe vutlhari eSheol [sirha leri tolovelekeke ra munhu].” (Eklesiasta 9:5, 10) Loko hi funya buwa, hi boheka ku siya swilo hinkwaswo leswi hi nga na swona. Kutani, xilaveko xa hina lexikulu, i ku kuma nchumu lowu nga ta hlayisa vutomi bya hina. Nchumu wolowo ku nga va ku ri yini?

I Yini Lexi Nga Hlayisaka Vutomi Bya Hina?

Hosi Solomoni u te: “Mali [i] xisirhelelo.” (Eklesiasta 7:12) Hi mali leyi ringaneke, hi nga kuma swo miyeta nyoka swin’we ni kaya ra kahle. Mali yi nga ha hi pfuna leswaku hi tiphina hi ku endzela tindhawu  ta le kule. Yi nga hi pfuna leswaku hi kuma swilaveko swa vutomi loko hi nga ha koti ku tirha hi leswi malembe ma fambeke kumbe loko hi lamarile. Yi lo vuya mimpfuno ya ku va ni swa le mandleni. Hambiswiritano, mali a yi nge swi koti ku hlayisa vutomi bya hina. Muapostola Pawulo u tsundzuxe Timotiya: “Lerisa lava fuweke emafambiselweni ya sweswi ya swilo leswaku va nga titekeli ehenhla, naswona va nga veki ntshembo wa vona erifuweni leri nga tiyangiki, kambe va wu veka eka Xikwembu.” (1 Timotiya 6:17) Mali hinkwayo leyi nga emisaveni, a yi nge byi xavi vutomi.

Anakanya hi ntokoto wa wanuna loyi a vitaniwaka Hitoshi. Leswi a kuleke hi ku dya rikoko ra xilondza, Hitoshi a a swi navela ngopfu ku va n’wakumi. A a tshembela swinene eka mali lerova a kondza a anakanya leswaku ni vanhu va nga xaviwa hi yona. Hiloko ku fika wanuna un’wana ekaya ra Hitoshi, a n’wi vutisa loko a swi tiva leswaku Yesu Kreste u n’wi ferile. Xivutiso lexi xi endle leswaku Hitoshi a lava ku tiva hikuva a anakanya leswaku ku hava munhu loyi a nga felaka munhu wo fana na yena. U ve kona eka nkulumo ya le rivaleni naswona u yime tindleve loko a twa xitsundzuxo lexi nge, ‘hlayisa tihlo ra wena ri olova.’ Xivulavuri xi hlamusele leswaku tihlo ro ‘olova’ hi leri langutaka swa nkarhi lowu taka naswona ri languta swilo swa moya. (Luka 11:34) Ematshan’weni yo kulula a n’watseka hikwalaho ka mali, Hitoshi u sungule ku veka swilo swa moya ku sungula evuton’wini byakwe.

Swilo leswi vonakaka swi nga tlhela swi hi tisela nsirhelelo. Ku va ni ndzalo swi nga hi ntshunxa eka ntshikilelo wa swilaveko swa siku ni siku. Kaya ra kahle leri nga endhawini leyinene ri nga ha hi endla hi titwa hi enerisekile. Mpahla leyi nga efexenini ni xipandza-mananga xo xonga, swi nga endla leswaku van’wana va hi navela.

I nkateko ku ‘kuma leswinene entirhweni wa hina hinkwawo wa matimba.’ (Eklesiasta 3:13) Ku va ni macheleni swi nga ha pfuna varhandziwa va hina leswaku ‘va tiphyuphyisa, va dya, va nwa ni ku titsakisa.’ Hambiswiritano, swilo leswi vonakaka i swa nkoka wa xinkarhana ntsena. Loko a kombisa leswaku makwanga a ma fanelanga, Yesu Kreste u te: “Hambiloko munhu a ri ni swo tala, vutomi byakwe a byi humi eka swilo leswi a nga na swona.” (Luka 12:15-21) Leswi hi nga na swona, ku nga khathariseki leswaku swi tele kumbe i swa nkoka ku fikela kwihi, a swi nge byi hlayisi vutomi bya hina.

Hi xikombiso, Liz, a a tekiwe hi wanuna loyi a a ri xigwili. Wa hlamusela: “A hi ri ni kaya ro xonga ni mimovha mimbirhi naswona xiyimo xa hina hi tlhelo ra swa le mandleni, a xi hi pfumelela ku tsakela xin’wana ni xin’wana lexi misava yi nga na xona hi tlhelo ra swilo leswi vonakaka . . . Swi nga ha twala swi nga twisiseki, kambe a ndza ha lava mali yin’wana yo tala. Hi lahlekeriwe hi swilo hinkwaswo. Swi tikomba onge loko u ri ni swo tala, ni nsirhelelo wa wena a wu nyawuli.”

Ndhuma ni xikhundlha na swona swi tekeriwa ehenhla hi vanhu vo tala hikuva swi nga ha va endla va ndhundhuzeriwa naswona va nga ha xiximiwa. Emisaveni ya namuntlha, ku va ni ntirho wa kahle i nchumu lowu naveriwaka. Ku hlakulela vutshila byo hlawuleka swi nga hi endla hi va ni ndhuma. Van’wana va nga hi ndhundhuzela, va teka mavonelo ya hina ya ri ni ntikelo ni ku navela leswaku hi va rhandza. Hinkwaswo leswi swi nga va leswi tsakisaka ni leswi enerisaka. Hambiswiritano, hi ku famba ka nkarhi swa hela. Solomoni a a ri ni ku dzuneka ni matimba hinkwawo lawa hosi yi nga vaka na wona, kambe u ririle: “Hikuva la tlhariheke a nga tsundzukiwi tanihi leswi ni xihunguki xi nga tsundzukiwiki . . . Entiyisweni hinkwavo va ta rivariwa.” (Eklesiasta 2:16) Ndhuma kumbe xikhundlha, swi nga ka swi nga nyiki munhu vutomi.

Muvatli loyi a vitaniwaka Celo, u sungule ku tlangela nchumu lowu nga wa nkoka swinene ku tlula ndhuma. Leswi a nyikiwile, u fanelekele ku yisa tidyondzo takwe emahlweni leswaku a antswisa vutshila byakwe. Ku nga ri kungani ntirho wakwe wu tlangeriwe hi phepha-hungu ni lava kambisisaka ntirho wa vutshila byo vatla. Swivatliwa swakwe swo tala swi kombisiwe eka madoroba lamakulu ya Yuropa. Celo wa hlamusela: “Ndza pfumela leswaku ntirho wo vatla wu tshame wu va nchumu lowu ndzi wu rhangisaka swinene evuton’wini bya mina. Hambiswiritano, ndzi sungule ku swi vona leswaku ku ya emahlweni ni ntirho lowu, swi nga ha ndzi endla ndzi fana ni munhu la ringetaka ku tirhela tihosi timbirhi. (Matewu 6:24) Ndzi swi vonile leswaku nchumu wa nkoka lowu ndzi faneleke ku wu endla, i ku chumayela mahungu lamanene ya  Mfumo wa Xikwembu. Kutani ndzi endle xiboho xa ku tshika ntirho wa mina wo vatla.”

I Yini Lexi Nga Ni Nkoka Lowukulu?

Leswi handle ka vutomi ku nga hava nchumu lowu nga ni xikongomelo kumbe wa nkoka, i yini lexi hi faneleke hi xi lavisisa leswaku hi kota ku hambeta hi hanya? Vutomi hinkwabyo byi sunguriwe hi Yehovha Xikwembu. (Pisalema 36:9) Ina, “ha xona hi ni vutomi, ha famba hi tlhela hi va kona.” (Mintirho 17:28) U nyika vanhu hinkwavo lava a va rhandzaka nyiko ya vutomi lebyi nga heriki. (Varhoma 6:23) Xana hi faneleke hi endla yini leswaku hi fanelekela ku kuma nyiko leyi?

Leswaku hi kuma nyiko ya vutomi lebyi nga heriki hi fanele hi va ni vuxaka lebyikulu na Yehovha. Hikwalaho, ku amukeriwa hi yena i swa nkoka swinene ku tlula yini na yini lexi hi nga na xona. Loko hi amukeleka eka xona, hi va ni ntshembo wo kuma ntsako wa xiviri, lowu nga heriki. Kambe, loko hi nga amukeleki eka Xikwembu, hi ta loviseriwa makumu. Kutani ke, swi le rivaleni leswaku nchumu wun’wana ni wun’wana lowu nga ta hi pfuna ku fikelela vuxaka lebyinene na Yehovha, i wa risima lerikulu.

Leswi Hi Faneleke Ku Swi Endla

Ku humelela ka hina ku titshege hi ku nghenisa vutivi. Xihlovo xa vutivi lebyi kongomeke i Rito ra Yehovha, ku nga Bibele. Hi yona ntsena yi hi byelaka leswi hi faneleke hi swi endla leswaku hi tsakisa Xikwembu. Kutani swi lava leswaku hi dyondza Matsalwa hi vukheta. Migingiriko hinkwayo leyi hi nga yi endlaka leswaku hi dyondza hi Yehovha Xikwembu na Yesu Kreste yi ta hi pfuna leswaku hi va ni ‘vutivi lebyi yisaka evuton’wini lebyi nga heriki.’ (Yohane 17:3) Vutomi byo tano i xuma lexi faneleke ku tlangeriwa!—Swivuriso 2:1-5.

Vutivi lebyi hi byi kumaka eRitweni ra Xikwembu, byi hi lunghiselela ku teka goza leri landzelaka—ku va ni ripfumelo eka Yesu Kreste. Yehovha u lerise leswaku hinkwavo lava lavaka ku ta eka yena, va fanele va ta eka yena ha Yesu. (Yohane 14:6) Entiyisweni, “a ku na ku ponisiwa eka un’wana.” (Mintirho 4:12) Kahle-kahle, ku ponisiwa ka hina a ku titsheganga hi ‘silivhere ni nsuku . . . , kambe hi ngati ya risima ya Kreste.’ (1 Petro 1:18, 19) Hi fanele hi kombisa ripfumelo ra hina hi ku tshemba tidyondzo ta Yesu ni ku landzela xikombiso xa yena. (Vaheveru 12:1-3; 1 Petro 2:21) Vona ndlela leyi gandzelo rakwe ri nga ra nkoka ha yona! Ku tirhisiwa ka mimpfuno ya rona ku endla leswaku vanhu hinkwavo va kuma vutomi lebyi nga heriki. Loko hi ri tirhisa hilaha ku heleleke, hi ta nyikiwa nyiko leyi entiyisweni yi nga ya nkoka, vutomi lebyi nga heriki.—Yohane 3:16.

Yesu u te: “U fanele u rhandza Yehovha Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo ni hi moya-xiviri wa wena hinkwawo ni hi mianakanyo ya wena hinkwayo.” (Matewu 22:37) Ku rhandza Xikwembu swi vula ku “hlayisa swileriso swa xona.” (1 Yohane 5:3) Swileriso swa xona swi lava leswaku hi tihambanisa ni misava, hi tikhoma kahle ni ku seketela Mfumo wa xona hi ku tshembeka. Hi yona ndlela ya hina ya ku “hlawula vutomi” ku ri ni rifu. (Deteronoma 30:19) Loko hi ‘tshinela eka Xikwembu, kutani xi ta tshinela eka hina.’—Yakobo 4:8.

Ku va la amukelekaka eka Xikwembu, i swa nkoka ku tlula xuma hinkwaxo xa misava leyi. Lava va amukelekaka eka xona, va fuwe swinene ku tlula vanhu hinkwavo emisaveni! Kutani ke, a hi lweleni ku kuma xuma lexi nga ni nkoka wa xiviri—ku amukeriwa hi Yehovha. A hi ringeteni hi tindlela hinkwato, leswaku hi yingisa xitsundzuxo xa muapostola Pawulo: “Lavisisa ku lulama, ku tinyiketela loku nga ni vukwembu, ripfumelo, rirhandzu, ku tiyisela, moya wo rhula. Lwana nyimpi leyinene ya ripfumelo, khomelela swinene evuton’wini lebyi nga heriki.”—1 Timotiya 6:11, 12.

[Xifaniso eka tluka 21]

I yini lexi u xi tekaka xi ri xa nkoka swinene? I mali, i swilo leswi vonakaka, i ndhuma, kumbe nchumu wun’wana?

[Swifaniso eka tluka 23]

Hi fanele hi dyondza Matsalwa hi vukheta