Ku Basa Xana Swi Vula Yini Hakunene?

HIKWALAHO ka futa leri chavisaka leri a ri ri kona le Yuropa ni le United States hi lembe-xidzana ra vu-18 ni ra vu-19, varhumiwa va le nkarhini wolowo va chumayele leswi nga ha vuriwaka “dyondzo ya ku basa.” Eka dyondzo yoleyo a ku vuriwa leswaku thyaka ri fambisana ni xidyoho kasi ku basa a ku vuriwa leswaku ku endla munhu a va ekusuhi ni Xikwembu. Kumbexana sweswo hi swona swi endleke leswaku xiga lexi nge “Ku basa swi fambisana ni vukwembu,” xi toloveleka swinene.

Dyondzo leyi yi amukeriwe hi Salvation Army, leyi simekiweke hi William na Catherine Booth. Hi ku ya hi buku leyi nge Health and Medicine in the Evangelical Tradition, xin’wana xa swiga swa vona swo sungula leswi tolovelekeke a xi ku: “Xisibi, Murhu Ni Ku Ponisiwa.” Kutani, loko Louis Pasteur ni van’wana va kumisise leswaku vuvabyi byi vangiwa hi switsongwatsongwana, sweswo swi susumetele vanhu ni sayense ku lavisisa tindlela to antswisa rihanyo.

Magoza man’wana lama tekiweke hi nkarhi wolowo a ku ri ku tshika ku sindzisa mbhoni leswaku yi ntswontswa Bibele ehubyeni ni ku tshika ku nwa swakunwa hi ku tirhisa xinwelo xin’we eswikolweni ni le switichini swa switimela. Ku endliwe ni matshalatshala ya ku susa xinwelo lexi tolovelekeke etikerekeni kutani munhu un’wana ni un’wana a vekeriwa xa yena. Ina, vamabula-ndlela volavo vo sungula swi vonaka va swi kotile ku cinca malangutelo ya vanhu malunghana ni ku basa. Malangutelo ya vanhu ma khumbiwe swinene lerova mutsari  un’wana a kala a vula vuyelo bya kona leswaku i “ku gangana ka vanhu ni ku basa.”

Hambiswiritano, mhaka leyi ya “ku gangana ka vanhu ni ku basa” a yi nga dzikanga. Ku nga ri kungani van’wamabindzu va teke xisibi lexi tolovelekeke va xi endla nchumu wo tisasekisa ha wona. Swinavetisi swa vutlhari swi susumetele vaxavi ku pfumela leswaku loko va tirhisa swisibi swo karhi leswi sivelaka mavabyi swi ta va endla leswaku va naveriwa hi vanhu van’wana. Thelevhixini yi yisa norho lowu emahlweni. Vanhu lava rhandziwaka swinene lava kombisiwaka eka ta mabindzu ni le ka mintlangu ya swiphemu a va tali ku voniwa va basisa tiyindlu, va kukula rivala, va rholela thyaka, kumbe va susa thyaka ra swimanga ni ra timbyana ta vona.

Nakambe ku ni lava va anakanyaka leswaku loko u tirha u ta kuma mali, kasi loko u basisa yindlu kumbe u endla mintirho yin’wana yo basisa a wu nge kumi mali yo nyawula. Kutani loko va nga kumi mali, ha yini va fanele va khathalela laha va tshamaka kona? Vuyelo byin’wana bya leswi hileswi vanhu van’wana namuntlha va anakanyaka leswaku ku basa ku pfuna munhu loko a lava ku balekela mavabyi ntsena.

Langutelo Ra Xikwembu Hi Ku Basa

A swi kanakanisi leswaku matshalatshala wolawo ya vanhu va khale yo dyondzisa van’wana ku basa ma pfunile eku antswiseni ka tindhawu leti va tshamaka eka tona. Naswona swi fanerile, hikuva ku basa i mfanelo leyi sunguriweke hi Xikwembu lexi kwetsimaka ni lexi baseke, ku nga Yehovha. Dyondzo ya xona yi hi pfuna leswaku hi tshama hi kwetsima ni ku basa hi tindlela hinkwato.—Esaya 48:17; 1 Petro 1:15.

Yehovha Xikwembu i xikombiso lexinene emhakeni leyi. Ku basa ka Xikwembu swin’we ni timfanelo ta xona tin’wana leti nga vonakiki, swi vonaka kahle eka ntumbuluko wa xona lowu hi wu vonaka. (Varhoma 1:20) Ha swi vona leswaku ntumbuluko hi woxe a wu vangi nthyakiso lowu tshamaka hi masiku. Misava swin’we ni ndzhendzeleko wa vuxaka bya swivumbiwa swi tibasisa hi ndlela leyi hlamarisaka naswona swi endleriwe leswaku swi tshama swi basile, swi ri ni rihanyo lerinene. Ntirho wo tano wo basa wu nga endliwa ntsena hi Muendli la nga ni mianakanyo leyi baseke. Hikwalaho, hi nga gimeta hileswaku vagandzeri va Xikwembu va fanele va basa hi tindlela hinkwato.

Tindhawu Ta Mune Leti Hi Faneleke Hi Basa Eka Tona

Bibele yi hlamusela tindhawu ta mune leti vagandzeri va Xikwembu va faneleke va tikarhatela ku basa eka tona. A hi ti kambisiseni ha yin’we-yin’we.

Emoyeni. Loku ku fanele ku tekiwa tanihi ku basa ka nkoka swinene hikuva ku fambisana ni ntshembo wa munhu wa vutomi lebyi nga heriki. Hambiswiritano, vanhu vo tala va ku honisa swinene ku basa loku. Hi ku olova, ku basa emoyeni swi vula ku nga tluli swipimelo leswi Xikwembu xi swi vekeke exikarhi ka vugandzeri bya ntiyiso ni bya mavunwa, hikuva Xikwembu xi teka muxaka wihi na wihi wa vugandzeri bya mavunwa tanihi lowu thyakeke. Muapostola Pawulo u tsarile: “‘Humani exikarhi ka vona, mi tihambanisa,’ ku vula Yehovha, ‘naswona tshikani ku khumba xilo lexi nga basangiki’; ‘kutani ndzi ta mi amukela.’” (2 Vakorinto 6:17) Mudyondzisiwa Yakobo na yena a nga jikajikanga emhakeni leyi: “Muxaka wa vugandzeri lebyi baseke ni lebyi nga nyamangiki hi ku ya hi langutelo ra Xikwembu tlhelo Tata wa hina hi lowu: . . . ku va munhu a tihlayisa a nga ri na xivati xa misava.”—Yakobo 1:27.

Xikwembu xi kombise kahle leswaku a xi ku tsakeli ku hlanganisiwa ka vugandzeri bya mavunwa ni vugandzeri bya xona bya ntiyiso. Hakanyingi vugandzeri bya mavunwa byi katsa mikhuva leyi thyakeke ni swifaniso swa hava ni swikwembu leswi nyenyetsaka. (Yeremiya 32:35) Hikwalaho, Vakreste va ntiyiso va khutaziwa ku papalata vugandzeri lebyi thyakeke hi ku helela.—1 Vakorinto 10:20, 21; Nhlavutelo 18:4.

Emahanyelweni. Ni le mhakeni leyi Xikwembu xi swi hlamusela kahle leswi baseke ni leswi thyakeke. Misava hinkwayo yi le xiyin’weni lexi hlamuseriweke eka Vaefesa 4:17-19: “[Ya] ha ri emunyameni hi mianakanyo, ni ku hambana ni vutomi lebyi nga bya Xikwembu . . . Leswi [yi] heleriweke hi ntlhaveko hinkwawo wa ku tikhoma lokunene, [yi] tinyiketele eku tikhomeni ko biha leswaku [yi] endla thyaka hinkwaro hi makwanga.” Mianakanyo yo tano leyi thyakeke yi vonaka hi tindlela to tala, leti vonakaka ni leti tumbeleke, hikwalaho Vakreste va fanele va tshama va xalamukile.

Vanhu lava rhandzaka Xikwembu va swi tiva leswaku vunghwavava, vusodoma, vuxaka bya  rimbewu emahlweni ka vukati ni swilo swo naveta rimbewu swi lwisana ni mimpimanyeto ya Yehovha ya ku basa emahanyelweni. Hambiswiritano, swiendlo leswi swi tolovelekile eka vuhungasi ni le ka tifexeni ta misava. Hikwalaho Vakreste va fanele va tivonela eka mikhuva yo tano. Ku ambala swilo swo koma ngopfu ni leswi vonikelaka loko u ya eminhlanganweni ya Vukreste kumbe eswinkhubyaneni swi kokela nyingiso lowu nga fanelangiki emirini wa munhu naswona swi kombisa leswaku munhu yoloye a nga basanga. Handle ka ku tisa mianakanyo leyi thyakeke ya misava eka vunakulobye bya Vukreste, ku ambala hi ndlela yoleyo swi nga ha endla leswaku van’wana va va ni mianakanyo leyi thyakeke. Laha hi laha Vakreste va faneleke va tirha swi vava leswaku va kombisa “vutlhari lebyi humaka ehenhla.”—Yakobo 3:17.

Emianakanyweni. Mianakanyo ya wena ya le ndzeni-ndzeni a yi fanelanga yi va leyi thyakeke. Yesu u tsundzuxile malunghana ni mianakanyo leyi thyakeke loko a ku: “Un’wana ni un’wana la tshamelaka ku languta wansati lerova a n’wi navela, ana se u endle vuoswi na yena embilwini yakwe.” (Matewu 5:28; Marka 7:20-23) Marito lawa ma tirha ni le ka lava hlalelaka swifaniso ni tifilimi leti navetaka rimbewu, lava hlayaka hi swiendlo swa rimbewu leri thyakeke ni lava yingiselaka marito ya tinsimu lama nyenyetsaka. Hikwalaho, Vakreste va fanele va papalata ku tithyakisa hi mianakanyo leyi thyakeke leyi nga vangelaka swiendlo leswi thyakeke ni mavulavulelo lama thyakeke.—Matewu 12:34; 15:18.

Emirini. EBibeleni ku kwetsima ni ku basa emirini swa fambisana. Hi xikombiso, Pawulo u tsarile: “Varhandziwa, a hi tibasiseni eka swilo hinkwaswo leswi nyamisaka nyama ni moya, hi hetisekisa vukwetsimi hi ku chava Xikwembu.” (2 Vakorinto 7:1) Hikwalaho, Vakreste va ntiyiso va fanele va tikarhatela ku hlayisa mimiri ya vona, makaya ya vona ni tindhawu ta le kusuhi swi basile naswona swi languteka, hi ku ya hi swiyimo swa vona. Hambi ku ri etindhawini leti mati yo hlantswa kumbe yo hlamba ma nga kumekiki hi ku olova, Vakreste va fanele va endla leswi va nga swi kotaka leswaku va tshama va basile naswona va languteka.

Loko munhu a lava ku va la baseke emirini a nge tirhisi fole hambi ri ri ra muxaka wihi, a nge nwi swakunwa swa xihoko ku tlula mpimo hambi ku ri ku tirhisa swidzidzirisi hi ndlela yo biha, hikuva swi thyakisa miri swi tlhela swi wu onha. Murisi la hlamuseriweke eka Risimu Ra Solomoni u tlangele ku nun’hwela loku tsakisaka ka swiambalo swa wanhwana wa Muxulami. (Risimu Ra Solomoni 4:11) Ku khathalela mimiri ya hina swi kombisa rirhandzu, tanihi leswi hi nga laviki leswaku lava va tshameke kusuhi na hina va twa risema. Tifendlhele ti nga ha nun’hwela kahle, kambe a hi fanelanga hi tirhisa tona ntsena lerova hi tshika ku hlamba nkarhi na nkarhi ni ku ambala swiambalo leswi baseke.

Ku Hlayisa Langutelo Leri Faneleke

Loko swi ta emhakeni yo basa emirini, vanhu va nga ha swi hundzeleta. Hi hala tlhelo, ku hundzeleta mhaka yo basa ku nga hi tekela ntsako wa hina evuton’wini. Swi nga tlhela swi hi hetela nkarhi  wo tala wa risima. Hi tlhelo lerin’wana, makaya lama thyakeke ni lama nga langutekiki ma nga ha dya mali yo tala loko ma lunghisiwa. Kambe ku ni ndlela leyinene ya ku hlayisa makaya ya hina ma basile naswona ma languteka.

U nga vi na swilo swo tala ngopfu. Makaya kumbe makamara lama nga ni swilo swo tala a ma basiseki hi ku olova, naswona thyaka rin’wana ri nga ha tumbela etindhawini toleto leti nga ni swilo swo tala. Makaya lama langutekaka ni lama nga riki na swilo swo tala ngopfu a ma lavi nkarhi wo tala wo ma basisa. Vutomi byo olova byi bumabumeriwa swinene eBibeleni: “Loko hi ri ni swakudya ni swifunengeto, hi ta eneriseka hi swilo leswi.”—1 Timotiya 6:8.

A ri tshame ri languteka. Leswaku kaya ri tshama ri basile, un’wana ni un’wana la tshamaka eka rona u fanele a va ni vutihlamuleri. Makaya lama thyakeke ma sungula hi makamara lama nga langutekiki. Ku languteka swi vula leswaku xin’wana ni xin’wana xi va endhawini ya xona leyi faneleke. Hi xikombiso, swiambalo leswi thyakeke a swi fanelanga swi fumbiwa ehansi ekamareni ro etlela eka rona. Naswona xa nkoka swinene, switlangiso ni swilo swo tirha hi swona leswi tshikiwaka ntsena swi nga va ni khombo. Makhombo yo tala lama humelelaka emakaya ma vangiwa hi swilo leswi nga lo vekiwa ntsena.

Swi le rivaleni leswaku ku basa minkarhi hinkwayo ku fambisana ni mahanyelo ya Vukreste. Muprofeta Esaya u vula leswaku mahanyelo lama kombisaka ku chava Xikwembu i “Ndlela ya Vukwetsimi.” Naswona u engetela hi marito lama twalaka lama nge “loyi a nga basangiki a nge fambi ha yona.” (Esaya 35:8) Ina, ku hlakulela mikhuva leyinene ya ku basa sweswi i xikombiso lexikulu xa leswaku ha xi pfumela xitshembiso xa Xikwembu xa leswaku ku nga ri khale xi ta endla leswaku misava yi va paradeyisi leyi baseke. Kutani, eka pulanete yoleyo hinkwayo leyi xongeke, vanhu hinkwavo va ta dzunisa Yehovha Xikwembu hi ku fambisana hi ku hetiseka ni mimpimanyeto ya yena leyi hetisekeke ya ku basa.—Nhlavutelo 7:9.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

Un’wana ni un’wana la tshamaka ekaya u ni vutihlamuleri bya ku ri hlayisa ri basile

[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

Misava i nchumu lowu tibasisaka hi ndlela yo hlamarisa