Vanhu Hinkwavo A Va Twarise Ku Vangama Ka Yehovha
Vanhu Hinkwavo A Va Twarise Ku Vangama Ka Yehovha
“Nyikani Yehovha ku vangama ni ntamu. Nyikani Yehovha ku vangama loku nga ka vito rakwe.”—PISALEMA 96:7, 8.
1, 2. I yini lexi yisaka ku dzuneka eka Yehovha, naswona i vamani lava khutaziwaka leswaku na vona va hlanganyela?
DAVHIDA n’wana Yese, u kule a ri murisi ekusuhi ni le Betlehema. Swi tikomba onge a a tolovele ku tlakusa mahlo a languta vukulu bya matilo lama teleke tinyeleti nivusiku loko ku lo cowee, a ri karhi a risa mintlhambi ya tata wakwe emadyelweni ya tinyimpfu lawa a ma ri ekule ni miti! A swi kanakanisi leswaku sweswo swi tlhele swi vuya emianakanyweni loko moya lowo kwetsima wa Xikwembu wu n’wi huhutela leswaku a qambha ni ku yimbelela marito yo xonga ya Pisalema ya vu-19 lama nge: “Matilo ma twarisa ku vangama ka Xikwembu; ni xibakabaka xi vula ntirho wa mavoko ya xona. Ngoti ya wona ya ku pima yi humele emisaveni hinkwayo, marito ya wona ma fike ni le makumu ka tiko leri noneke.”—Pisalema 19:1, 4.
2 Matilo lama vumbiweke hi Yehovha lama nga vulavuliki ni lama chavisaka, ma twarisa ku vangama ka yena vusiku ni nhlikanhi. Ntumbuluko wu tshama wu ri karhi wu twarisa ku vangama ka Xikwembu, naswona swi endla leswaku munhu a titwa a nga ri nchumu loko a xiya vumbhoni lebyi nga vulavuliki byi tikombisa “emisaveni hinkwayo,” leswaku vaaki va yona hinkwavo va byi xiya. Kambe vumbhoni lebyi miyeleke bya ntumbuluko a byi enelanga. Vanhu lava tshembekaka va khutaziwa leswaku va hlanganyela hi rito leri mbvangamulaka. Mupisalema loyi vito rakwe ri nga boxiwangiki u vulavule ni vagandzeri lava tshembekaka, a va byela marito lama huhuteriweke lama nge: “Nyikani Yehovha ku vangama ni ntamu. Nyikani Yehovha ku vangama loku nga ka vito rakwe.” (Pisalema 96:7, 8) Lava nga ni vuxaka lebyikulu na Yehovha va swi endla hi ntsako leswi marito wolawo ma va khutazaka ku endla swona. Kambe ku vangamisa Xikwembu swi katsa yini?
3. Ha yini vanhu va yisa ku dzuneka eka Xikwembu?
3 Sweswo a swi lavi marito ntsena. Vaisrayele va le nkarhini wa Esaya a va vangamisa Xikwembu hi milomu ya vona, kambe vo tala a va nga tshembekanga. Yehovha u vule leswi landzelaka hi nomu wa Esaya: ‘Vanhu lava va tshinele hi nomu wa vona, va ndzi vangamise hi milomu ya vona ntsena, naswona mbilu ya vona va yi yise ekule na mina.’ (Esaya 29:13) Swidzuniso swihi ni swihi leswi humaka emilon’wini ya vanhu vo tano a swi nga vuli nchumu. Leswaku swidzuniso swi va swa nkoka swi fanele swi huma embilwini leyi rhandzaka Yehovha swinene ni ku xixima ku vangama kakwe loku hlawulekeke. Yehovha hi yena ntsena Muvumbi. I Xikwembu xa Matimba Hinkwawo, Lexi Lulameke, naswona i rirhandzu. I xihlovo xa ku kutsuriwa ka hina naswona i Hosi leyi lulameke, leyi un’wana ni un’wana etilweni ni le misaveni a faneleke a tiveka ehansi ka yona. (Nhlavutelo 4:11; 19:1) Loko hakunene hi swi pfumela swilo leswi, a hi n’wi vangamiseni hi timbilu ta hina hinkwato.
4. Yesu u nyikele vukongomisi byihi malunghana ni ndlela yo vangamisa Xikwembu, naswona hina hi nga swi endlisa ku yini sweswo?
4 Yesu Kreste u hi hlamusele ndlela ya ku vangamisa Xikwembu. U te: “Tatana u vangamisiwa hi sweswo, leswi mi hambetaka mi tswala mihandzu yo tala ni ku tikombisa mi ri vadyondzisiwa va mina.” (Yohane 15:8) Xana hi yi tswala njhani mihandzu yo tala? Xo sungula, hi yi tswala hi ku chumayela ‘mahungu lamanene ya mfumo’ hi mbilu hinkwayo, xisweswo hi hlanganyela ni swivumbiwa hinkwaswo eku ‘vulavuleni’ hi “timfanelo ta [Xikwembu] leti nga vonakiki.” (Matewu 24:14; Varhoma 1:20) Ku tlula kwalaho, loko hi endla tano hi ta va hi hlanganyela hinkwerhu—hi ndlela leyi kongomeke kumbe leyi nga kongomangiki—entirhweni wa ku endla vadyondzisiwa lavantshwa lava andzisaka nhlayo ya vadzunisi va Yehovha Xikwembu. Xa vumbirhi, hi hlakulela mihandzu leyi moya lowo kwetsima wu hi nyikaka yona hi tlhela hi lwela ku tekelela timfanelo leti tlakukeke ta Yehovha Xikwembu. (Vagalatiya 5:22, 23; Vaefesa 5:1; Vakolosa 3:10) Hikwalaho, mahanyelo ya hina ya siku na siku ma vangamisa Xikwembu.
“Emisaveni Hinkwayo”
5. Hlamusela ndlela leyi Pawulo a byi kandziyiseke ha yona vutihlamuleri bya Vakreste bya ku vangamisa Xikwembu hi ku vulavula ni van’wana hi ta ripfumelo ra vona.
5 Epapileni rakwe leri a ri tsaleleke Varhoma, Pawulo u kandziyise vutihlamuleri bya Vakreste bya ku vangamisa Xikwembu hi ku vulavula ni van’wana hi ta ripfumelo ra vona. Mongo wa buku ya Varhoma hileswaku lava va nga ta pona hi lava va kombisaka ripfumelo eka Yesu Kreste ntsena. Eka ndzima 10 ya papila rakwe, Pawulo u kombise leswaku Vaisrayele va ntumbuluko va le nkarhini wakwe a va ha ringeta ku va lava lulameke hi ku landzela Nawu wa Muxe, kasi “Kreste [a a ri] yena makumu ya Nawu.” Hikwalaho, Pawulo u ri: “Loko u ri vula erivaleni ‘rito leri nga enon’wini wa wena n’wini,’ leswaku Yesu i Hosi, ni loko u kombisa ripfumelo embilwini ya wena ra leswaku Xikwembu xi n’wi pfuxile eka lava feke, u ta ponisiwa.” Ku sukela kwalaho “a ku [nga ha ri] na ku hambana exikarhi ka Muyuda ni Mugriki, hikuva ku ni Hosi yin’we ehenhla ka hinkwavo, leyi fuweke eka hinkwavo lava yi vitanaka. Hikuva ‘un’wana ni un’wana loyi a vitanaka vito ra Yehovha u ta ponisiwa.’”—Varhoma 10:4, 9-13.
6. Pawulo u yi tirhise njhani Pisalema 19:4?
6 Kutani Pawulo u vutise swivutiso leswi faneleke a ku: “Va ta n’wi vitanisa ku yini loyi va nga pfumelangiki eka yena? Hilaha ku fanaka, va ta pfumerisa ku yini eka loyi va nga twangiki nchumu hi ta yena? Hilaha ku fanaka, va ta swi twisa ku yini loko ku nga ri na loyi a chumayelaka?” (Varhoma 10:14) Malunghana ni Vaisrayele, Pawulo u te: “Van’wana a va ma yingisanga mahungu lamanene.” Ha yini Vaisrayele va nga yingisanga? Sweswo swi vangiwe hi ku pfumala ka vona ripfumelo, ku nga ri hi ku tsoniwa nkarhi. Pawulo u kombise sweswo hi ku tshaha Pisalema 19:4, a yi tirhisa entirhweni wa Vukreste wa ku chumayela, ematshan’weni ya ku yi tirhisa eka vumbhoni lebyi miyeleke bya ntumbuluko. U ri: “Phela, entiyisweni ‘mpfumawulo wa vona wu twakale emisaveni hinkwayo, naswona marito ya vona ma twakale ku ya fika emakun’wini ya misava leyi akiweke.’” (Varhoma 10:16, 18) Ina, tanihi leswi Yehovha a vangamisiwaka ni hi ntumbuluko lowu nga hanyiki, Vakreste va lembe-xidzana ro sungula va chumayele mahungu lamanene ya ku ponisiwa etindhawini hinkwato, xisweswo va dzunisa Xikwembu “emisaveni hinkwayo.” Epapileni leri a ri tsaleleke Vakolosa, Pawulo u tlhele a hlamusela ndlela leyi mahungu lamanene ma hangalakeke ha yona. U vule leswaku mahungu lamanene ma chumayeriwe “eka ntumbuluko hinkwawo lowu nga ehansi ka tilo.”—Vakolosa 1:23.
Timbhoni Leti Hisekaka
7. Hi ku ya hi Yesu, hi byihi vutihlamuleri lebyi Vakreste va nga na byona?
7 Swi tikomba onge Pawulo u tsalele Vakolosa papila loko ku hundze malembe ya kwalomu ka 27 Yesu Kreste a file. Xana ntirho wo chumayela wu nga va wu fike njhani ni le Kolosa hi nkarhi wo koma swonghasi? Sweswo swi endliwe hileswi Vakreste va lembe-xidzana ro sungula a va hiseka, naswona Yehovha u katekise ku hiseka ka vona. Yesu a a profete leswaku valandzeri vakwe a va ta va vachumayeri lava hisekaka loko a ku: “Mahungu lamanene ma fanele ku chumayeriwa ematikweni hinkwawo ku sungula.” (Marka 13:10) Eka vuprofeta byebyo, Yesu u tlhandlekele xileriso lexi tsariweke eka tindzimana to hetelela ta Evhangeli ya Matewu: “Hikokwalaho fambani mi ya endla vanhu va matiko hinkwawo va va vadyondzisiwa, mi va khuvula hi vito ra Tatana ni ra N’wana ni ra moya lowo kwetsima, mi va dyondzisa ku hlayisa swilo hinkwaswo leswi ndzi mi leriseke swona.” (Matewu 28:19, 20) Endzhakunyana ka ku tlhandlukela ka Yesu etilweni, valandzeri vakwe va sungule ku hetisisa marito wolawo.
8, 9. Hi ku ya hi buku ya Mintirho, Vakreste va angurise ku yini eka swileriso swa Yesu?
8 Endzhaku ka ku chuluriwa ka moya lowo kwetsima hi Pentekosta ya 33 C.E., nchumu wo sungula lowu valandzeri lava tshembekaka va Yesu va wu endleke i ku huma va ya chumayela, va byela mintshungu ya le Yerusalema “malunghana ni swilo leswikulu ngopfu swa Xikwembu.” Ku chumayela ka vona a ku humelela swinene, kutani ku khuvuriwe “mimoya-xiviri ya kwalomu ka 3 000.” Vadyondzisiwa va hambete va dzunisa Xikwembu erivaleni hi ku chivirika, kutani ku va ni vuyelo lebyinene.—Mintirho 2:4, 11, 41, 46, 47.
9 Mintirho ya Vakreste volavo yi hatle yi lemukiwa hi varhangeri va vukhongeri. Hi ku karhatiwa hi xivindzi lexi Petro na Yohane a va vulavula ha xona, va lerise vaapostola lava vambirhi leswaku va tshika ku chumayela. Vaapostola va hlamule va ku: “A hi nge tshiki ku vulavula hi swilo leswi hi swi voneke ni leswi hi swi tweke.” Loko va xungetiwile ivi va ntshunxiwa, Petro na Yohane va tlhelele eka vamakwavo, kutani hinkwavo va hlanganyela eku vulavuleni na Yehovha hi xikhongelo. Va kombele Yehovha hi vurhena va ku: “Pfumelela mahlonga ya wena leswaku ma hambeta ma vula rito ra wena hi vurhena lebyi heleleke.”—Mintirho 4:13, 20, 29.
10. Hi wihi nkaneto lowu sunguleke ku vonaka erivaleni, naswona Vakreste va ntiyiso va angurise ku yini?
10 Xikhongelo xexo a xi fambisana ni ku rhandza ka Yehovha, hilaha swi tikombeke hakona endzhakunyana. Vaapostola va khomiwile kambe ntsumi yi va ntshunxile hi singita. Ntsumi leyi yi va lerisile yi ku: “Fambani, kutani, loko mi yimile etempeleni, hambetani mi byela vanhu marito hinkwawo ya vutomi lebyi.” (Mintirho 5:18-20) Leswi vaapostola va yingiseke xileriso lexi, Yehovha u hambete a va katekisa. Hikwalaho, “siku ni siku etempeleni ni hi yindlu ni yindlu a va hambeta va nga rhuteli ku dyondzisa ni ku vula mahungu lamanene hi ta Kreste, Yesu.” (Mintirho 5:42) Swi le rivaleni leswaku nkaneto wolowo lowukulu a wu swi kotanga nikatsongo ku tshikisa valandzeri va Yesu ku twarisa ku vangama ka Xikwembu erivaleni.
11. Vakreste vo sungula a va wu languta njhani ntirho wo chumayela?
11 Endzhakunyana Stefano u khomiwile ivi a khandliwa hi maribye a kondza a fa. Ku dlayiwa ka yena ku lumeke ritshwa lerikulu ra nxaniso le Yerusalema, naswona vadyondzisiwa hinkwavo va boheke ku balekela ematikweni man’wana, ku sala vaapostola ntsena. Xana nxaniso wolowo wu va hete matimba? Nikatsongo. Ha hlaya: “Lava a va hangalakile va nghen[e] etikweni va vula mahungu lamanene ya rito.” (Mintirho 8:1, 4) Moya wolowo wa ku hisekela ku twarisa ku vangama ka Xikwembu a wu vonaka nkarhi na nkarhi. Eka Mintirho ndzima 9, hi hlaya leswaku Mufarisi la vuriwaka Sawulo wa le Tarso u vone Yesu exivonweni kutani a fa mahlo loko a ri karhi a ya eDamaska a ya xanisa vadyondzisiwa va Yesu. Le Damaska Ananiya u pfule mahlo ya Sawulo hi singita. Hi wihi nchumu wo sungula lowu Sawulo—loyi endzhaku a veke muapostola Pawulo—a wu endleke? Xiviko xi ri: “Hi ku hatlisa emasinagogeni [u sungule] ku chumayela hi Yesu, leswaku Yena i N’wana wa Xikwembu.”—Mintirho 9:20.
Hinkwavo A Va Hlanganyela Eku Chumayeleni
12, 13. (a) Hi ku ya hi vatsari va matimu, i yini lexi vandlha ro sungula ra Vukreste a ri dume ha xona? (b) Buku ya Mintirho ni marito ya Pawulo swi pfumelelana njhani ni tinhlamuselo ta vatsari va matimu?
12 Vo tala va pfumela leswaku xirho xin’wana ni xin’wana xa vandlha ro sungula ra Vukreste a xi hlanganyela entirhweni wo chumayela. Philip Schaff u tsale leswi landzelaka malunghana ni Vakreste va le nkarhini wolowo: “Vandlha rin’wana ni rin’wana a ri ri ni moya wa vurhumiwa, naswona Mukreste un’wana ni un’wana la pfumeleke a a ri murhumiwa.” (History of the Christian Church) W. S. Williams u ri: “Ku ni vumbhoni byo tala lebyi kombisaka leswaku Vakreste hinkwavo va Kereke yo sungula, ngopfu-ngopfu lava a va ri ni nyiko ya masingita [tinyiko ta moya], a va chumayela evhangeli.” (The Glorious Ministry of the Laity) Nakambe wa kandziyisa a ku: “Yesu Kreste a a nga lavi leswaku ku chumayela ku va lunghelo ra vanhu vo karhi ntsena.” Hambi ku ri Celsus, nala wa khale wa Vukreste, u tsarile a ku: “Vaendli va wulu, vaendli va tintangu, vatlhuvutsi va madzovo, vanhu lava nga dyondzekangiki ni lava tolovelekeke, a va ri vachumayeri lava hisekaka va evhangeli.”
13 Tinhlamuselo teto ti tiyisekisiwa hi swiviko swa matimu swa buku ya Mintirho. Hi Pentekosta ya 33 C.E., endzhaku ka ku chuluriwa ka moya lowo kwetsima, vadyondzisiwa hinkwavo, vavanuna ni vavasati, va twarise swilo leswikulu ngopfu swa Xikwembu. Endzhaku ka nxaniso lowu veke kona loko Stefano a dlayiwile, Vakreste hinkwavo lava balekeleke etindhawini tin’wana va hangalase mahungu lamanene hinkwako-nkwako. Endzhaku ka malembe ya kwalomu ka 28, Pawulo a a tsalela Vakreste hinkwavo va Vaheveru, ku nga ri ntlawanyana wa vafundhisi, loko a ku: “Ha yena a hi nyikeleni eka Xikwembu xitlhavelo xa ku dzunisa nkarhi hinkwawo, ku nga mbhandzu wa milomu leyi endlaka xitiviso xa le rivaleni eka vito ra xona.” (Vaheveru 13:15) Loko a hlamusela ndlela leyi yena a wu langutaka ha yona ntirho wo chumayela, Pawulo u te: “Kutani loko ndzi vula mahungu lamanene, a ndzi na xivangelo xo tibuma, hikuva ndzi boheka ku swi endla. Kunene ndzi le khombyeni loko ndzi nga ma vuli mahungu lamanene!” (1 Vakorinto 9:16) Swi le rivaleni leswaku Vakreste hinkwavo lava tshembekaka va lembe-xidzana ro sungula a va titwa hi ndlela leyi fanaka.
14. Ripfumelo ri fambisana njhani ni ku chumayela?
14 Kunene, Mukreste wa ntiyiso u fanele a hlanganyela entirhweni wo chumayela hikuva wu fambisana swinene ni ripfumelo. Pawulo u te: “Munhu u kombisa ripfumelo hi mbilu leswaku a va la lulameke, kambe u vula erivaleni hi nomu wa yena leswaku a ponisiwa.” (Varhoma 10:10) Xana ko va ntlawanyana exikarhi ka vandlha—ku fana ni ntlawa wa vafundhisi—lowu kombisaka ripfumelo, xisweswo wu va ni vutihlamuleri bya ku chumayela? Doo! Vakreste hinkwavo va ntiyiso va ni ripfumelo leri hanyaka eka Hosi Yesu Kreste, naswona va hisekela ku twarisa ripfumelo rero eka van’wana. Loko va nga endli tano, ripfumelo ra vona ri ta va ri file. (Yakobo 2:26) Tanihi leswi Vakreste hinkwavo lava a va tshembekile eka lembe-xidzana ro sungula ra Nguva ya hina leyi Tolovelekeke va kombiseke ripfumelo hi ndlela yoleyo, vito ra Yehovha ri twarisiwile swinene.
15, 16. Nyika swikombiso leswi kombisaka leswaku ntirho wo chumayela wu ye emahlweni hambiloko ku ri ni swiphiqo.
15 Eka lembe-xidzana ro sungula, Yehovha u katekise vanhu vakwe hi ku endla leswaku va andza, hambileswi a ku ri ni swiphiqo swa le ndzeni ni le handle ka vandlha. Hi xikombiso, Mintirho ndzima 6 yi vika hi ta ku tshwukiselana mahlo exikarhi ka vapfumeri lavantshwa lava vulavulaka Xiheveru ni lava vulavulaka Xigriki. Xiphiqo xexo xi ahluriwe hi vaapostola. Hikwalaho, ha hlaya: “Rito ra Xikwembu ri ya ri kula, ni nhlayo ya vadyondzisiwa yi ya yi andza ngopfu eYerusalema; naswona ntshungu lowukulu wa vaprista wu yingisa vupfumeri lebyi.”—Mintirho 6:7.
16 Endzhaku ku ve ni ku tshwukiselana mahlo hi timhaka ta politiki exikarhi ka Hosi Heroda Agripa wa le Yudiya, kun’we ni vanhu va le Tiri na Sidoni. Vaaki va miti yoleyo va endle swikombelo swa ku rhula hi ndlela leyi a yi ta tlhoma hosi tinsiva, hiloko Heroda a vulavula na vona erivaleni. Ntshungu lowu hlengeletaneke wu sungule ku huwelela wu ku: “I rito ra xikwembu, a hi ra munhu!” Hi ku hatlisa ntsumi ya Yehovha yi be Heroda Agripa a fa “hikuva a nga xi dzunisanga Xikwembu.” (Mintirho 12:20-23) Lava a va tshemba vafumi lava nga vanhu va sale va we mapa! (Pisalema 146:3, 4) Kambe Vakreste va ye emahlweni va vangamisa Yehovha. Hiloko “rito ra Yehovha ri ya ri engeteleka ni ku hangalaka” hambileswi xiyimo xa tipolitiki a xi nga tshamisekanga.—Mintirho 12:24.
Xiyimo Xa Nkarhi Wolowo Ni Xa Namuntlha
17. Eka lembe-xidzana ro sungula, xana vanhu lava engetelekeke va hlanganyele eku endleni ka yini?
17 Ina, vandlha ra Vukreste ra misava hinkwayo eka lembe-xidzana ro sungula a ri vumbiwe hi vadzunisi va Yehovha Xikwembu lava hisekaka. Vakreste hinkwavo lava tshembekaka a va hlanganyela eku hangalaseni ka mahungu lamanene. Van’wana va kume vanhu va timbilu letinene, kutani, hilaha Yesu a vuleke hakona, va va dyondzisa ku hlayisa swilo hinkwaswo leswi a va leriseke swona. (Matewu 28:19, 20) Vuyelo bya kona hileswaku vandlha ri kurile, naswona vanhu vo tala va pfumelelane na Hosi Davhida wa khale loyi a yiseke ku dzuneka eka Yehovha. Hinkwavo va fambisane ni marito lama huhuteriweke lama nge: “Ndza ku dzunisa, Wena Yehovha Xikwembu xanga, hi mbilu ya mina hinkwayo, naswona ndzi ta vangamisa vito ra wena hilaha ku nga riki na makumu, hikuva musa wa wena wa rirhandzu i wukulu eka mina.”—Pisalema 86:12, 13.
18. (a) Hi kwihi ku hambana loku xiyekaka exikarhi ka vandlha ra Vukreste ra lembe-xidzana ro sungula ni Vujagana bya namuntlha? (b) I yini leswi nga ta kambisisiwa eka xihloko lexi landzelaka?
18 Hikwalaho ka sweswo, marito ya profesa wa timhaka ta vukhongeri la vuriwaka Allison A. Trites ma tlhontlha mianakanyo. Loko a kombisa ku hambana exikarhi ka Vujagana bya namuntlha ni Vukreste bya lembe-xidzana ro sungula, u te: “Tikereke namuntlha hakanyingi ti kurisiwa hi maxaka (loko vana va le mindyangwini leyi nghenaka kereke yo karhi va namba va va swirho swa yona) kumbe hi ku tlulela (loko munhu loyi a rhurhelaka endhawini yo karhi a namba a va xirho xa kereke ya kwalaho). Kambe eka Mintirho ku andza a ku vangiwa hi ku hundzuka, hikuva vandlha a ra ha ku sungula ntirho wa rona.” Xana sweswo swi vula leswaku Vukreste bya ntiyiso a bya ha kuli hi ndlela leyi Yesu a vuleke leswaku a byi ta kula ha yona? A swi tano. Vakreste va ntiyiso namuntlha va fana hi tindlela hinkwato ni Vakreste va lembe-xidzana ro sungula emhakeni ya ku hisekela ku twarisa ku dzuneka ka Xikwembu erivaleni. Sweswo hi ta swi vona exihlokweni lexi landzelaka.
U Nga Hlamusela Xana?
• Xana hi xi vangamisa hi tindlela tihi Xikwembu?
• Pawulo u yi tirhise njhani Pisalema 19:4?
• Ripfumelo ri fambisana njhani ni ku chumayela?
• I yini lexi vandlha ra Vukreste ra lembe-xidzana ro sungula a ri dume ha xona?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 8, 9]
Matilo ma tshama ma ri karhi ma tiyisekisa ku vangama ka Yehovha
[Xihlovo Xa Kona]
Courtesy of Anglo-Australian Observatory, photograph by David Malin
[Swifaniso leswi nga eka tluka 10]
Ntirho wo chumayela wu fambisana swinene ni xikhongelo