U Nga Swi Kota Ku Langutana Ni Mivilelo

“HAKUNENE!” “A ndzi kanakani!” “Swi tano!” Handle ko kanakana u ma twe ko tala marito lawa. Kambe, eka vutomi bya hina bya siku ni siku, a swa ha talanga swilo leswi hi nga tiyisekaka ha swona. Vutomi a bya ha tivikani lerova minkarhi yo tala ha kanakana loko wa ha ri kona nchumu lowu hi nga tiyisekaka swinene ha wona. Swi vonaka onge ku kanakana ni ku nga tiyiseki se i mhaka ya siku ni siku.

Hi laha tlhelo, vanhu vo tala va lava leswaku vona ni mindyangu ya vona va hlayiseka ni ku kuma ntsako. Va tirha hi matimba leswaku va kuma swilo leswi va anakanyaka leswaku swi ta va nyika ntsako ni nsirhelelo—leswi hakanyingi ku nga mali ni swilo leswi vonakaka. Hambiswiritano, ku tsekatseka ka misava, xidzedze, mhangu kumbe ku hlaseriwa, swi nga kukula swilo sweswo hi xinkarhana xitsongo. Vuvabyi lebyi nga ni khombo, ku fa ka vukati kumbe ku lahlekeriwa hi ntirho swi nga cinca vutomi bya munhu hi ku copeta ka tihlo. Ina, kumbexana swilo leswi a swi nge endleki eka wena. Kambe, ku tiva leswaku u nga ha weriwa hi khombo lerikulu nkarhi wun’wana ni wun’wana, i nchumu lowu vilerisaka wu tlhela wu heta mongo. Ntsena a swi heleli kwalaho.

Ku nga tiyiseki ku fambisana ni ku kanakana naswona dikixinari yin’wana loko yi hlamusela “ku kanakana” yi ri i “ku nga tiyiseki kumbe i ku va ni mianakanyo leyi hakanyingi yi lwisanaka ni ku endla xiboho.” Ku tlula kwalaho, hi ku ya hi buku leyi nge Managing Your Mind, “ku nga tiyiseki hi nchumu wo karhi wa nkoka hi xona xihlovo-nkulu xa mivilelo ni ku karhateka.” Loko ku kanakana ko karhi ku nga tlhantlhiwi, munhu a nga ha dyiwa hi mbitsi, a vilela a tlhela a hlundzuka. Ina, ku vilela hi leswi swi nga ha tshukaka swi endleka kumbe leswi swi nga ha tshukaka swi nga endleki, swi nga hi vavisa emianakanyweni ni le mirini.

Leswi swi endle leswaku vanhu van’wana va teka goza leri hoxeke. Va fana ni muntshwa un’wana wa le Brazil, loyi a nga te: “Ha yini u vilela hi leswi swi nga ta humelela? Namuntlha i namuntlha naswona mundzuku i mundzuku.” Langutelo ro tano leri hoxeke ra leswaku “a hi dyeni hi nwa” ri nga tisa khombo, nhlomulo ni rifu. (1 Vakorinto 15:32) Swa antswa swinene leswaku hi tsutsumela eka Muvumbi, Yehovha Xikwembu, loyi hi ku ya hi Bibele “a nga cinca-cinci[ki] ku fana ni ku hundzuluka ka ndzhuti.” (Yakobo 1:17) Loko hi kambisisa Rito ra Xikwembu, ku nga Bibele, hi ta kuma ndzayo leyinene ni nkongomiso lowunene malunghana ni ndlela yo langutana ni swiyimo leswi hi nga tiyisekiki ha swona. Ri ta tlhela ri hi pfuna ku twisisa leswaku ha yini swi tele swilo leswi hi nga tiyisekiki ha swona.

Lexi Endlaka Leswaku Munhu A Nga Tiyiseki

Matsalwa ma hi pfuna leswaku hi byi languta kahle vutomi, ma tlhela ma hi pfuna leswaku hi hlakulela langutelo lerinene malunghana ni swilo leswi  hi nga tiyisekiki ha swona swin’we ni ku cinca ka swiyimo. Hambileswi ku va ni maxaka, xikhundlha xo karhi, vutlharhi, rihanyo lerinene ni swin’wana, swi nga ha vaka nsirhelelo eka munhu hi mpimo wo karhi, Bibele yi kombisa leswaku a hi fanelanga hi anakanya leswaku swilo leswi swi ta tshama swi ri kona kumbe leswaku hi ta tshama hi ‘tsakile.’ Hosi Solomoni wo tlhariha u te: “Lava va nga ni rivilo lerikulu a va hluli emphikizanweni, hambi ku ri lava va nga ni matimba a va hluli enyimpini, ni lavo tlhariha a va swi kumi swakudya, hambi ku ri lava twisisaka a va na rona rifuwo, ni lava va nga ni vutivi a va kombiwi tintswalo.” Hikwalaho ka yini? “Hikuva nkarhi ni xiendlakalo lexi nga languteriwangiki swa va wela hinkwavo.” Hi yona mhaka leyi Solomoni a tsundzuxeke a ku: “Ku fana ni tinhlampfi leti phasiwaka erikokeni ro biha, ni tinyenyana leti phasiwaka exirimbanini, ni vana va vanhu va yengiwa enkarhini wa khombo, loko wu va wela hi xitshuketa.”—Eklesiasta 9:11, 12.

Yesu Kreste na yena u vulavule hi nkarhi lowu ha wona vanhu hinkwavo va nga ta vilela swinene naswona va nga tiyiseki. U swi vekise xileswi: “Ku ta va ni swikombiso edyambyini ni le n’wetini ni le tinyeletini, matiko ma ta kayakaya emisaveni, ma nga tivi leswaku ma ta endla yini hikwalaho ka ku pfuma ka lwandle ni vukarhi bya rona, kasi vanhu va ta titivala hikwalaho ka ku chava ni ku langutela swilo leswi taka ehenhla ka misava leyi akiweke; hikuva matimba ya matilo ma ta ninginisiwa.” Kambe Yesu u tlhele a vulavula hi nchumu wun’wana lowu khutazaka eka vanhu va timbilu letinene namuntlha: “Loko mi vona swilo leswi swi humelela, tivani leswaku mfumo wa Xikwembu wu kusuhi.” (Luka 21:25, 26, 31) Hilaha ku fanaka, ematshan’weni yo tshama hi ri karhi hi vilela hikwalaho ka ku nga tiyiseki hi swilo swa nkarhi lowu taka, hi ni ripfumelo eka Xikwembu leri hi pfunaka ku anakanya hi vumundzuku lebyi tsakisaka ni lebyi sirhelelekeke.

‘Ku Tiyiseka Swinene Hi Ntshembo’

Hambiloko hi nga tiyiseki hi swilo swin’wana leswi hi swi twaka, leswi hi swi hlayaka kumbe leswi hi swi vonaka, kambe Muvumbi yena hi fanele hi n’wi tshemba. Hi Loyi a Tlakukeke tlhelo Tatana la khathalaka hi vana vakwe va laha misaveni. Loko xi vulavula hi rito ra xona, Xikwembu xi te: “A ri nge tlheleli eka mina ri nga ri na vuyelo, kambe kunene ri ta endla leswi ndzi swi tsakelaka, naswona ri ta humelela hakunene eka leswi ndzi ri rhumeleke swona.”—Esaya 55:11.

Yesu Kreste u dyondzise ntiyiso lowu humaka eka Xikwembu, naswona vanhu vo tala lava n’wi yingiseke va wu amukela hi ku khorwiseka ni hi ku tiyiseka. Hi xikombiso, ntlawa wa Vasamariya lava nga ni timbilu letinene, wu byele wansati loyi ku nga yena a sunguleke a yingisa Yesu wu ku: “A ha ha khorwisiwi hi leswi u swi vulaka ntsena; hikuva hi titwerile naswona ha swi tiva leswaku wanuna loyi hakunene i muponisi wa misava.” (Yohane 4:42) Hilaha ku fanaka ni namuntlha, hambileswi hi hanyaka eminkarhini leyi nga sirhelelekangiki, a hi fanelanga hi kanakana malunghana ni leswi hi faneleke hi kholwa swona.

Loko swi ta etimhakeni ta dyondzo ya vukhongeri, van’wana va anakanya leswaku ku ringeta ku yi twisisa a hi swa nkoka, munhu u fanele a pfumela ntsena. Kambe mutsari wa Bibele, Luka, a a nga swi vonisi sweswo. U endle ndzavisiso kutani a tsala rungula leri nga ntiyiso leswaku van’wana va “ku tiva hi ku helela ku tiya ka swilo” leswi a swi tsaleke. (Luka 1:4) Tanihi leswi vandyangu ni vanghana lava nga riki va byona vupfumeri bya hina va nga ha anakanyaka leswaku hi ta hetelela hi pfilunganyekile kumbe hi khomiwa hi tingana, i swa nkoka leswaku hi swi kota ku lwela ripfumelo ra hina. (1 Petro 3:15) Vanhu van’wana hi nga va pfuna leswaku va tshemba Xikwembu ntsena loko hi xi tiva kahle xivangelo xa leswi hi swi pfumelaka. Bibele loko yi hlamusela Yehovha yi ri: “Ribye, ntirho wakwe wu hetisekile, hikuva tindlela takwe hinkwato i vululami. Xikwembu xa vutshembeki, lexi nga riki na vuhomboloki; xi ni vululami naswona xi hava xisandzu.”—Deteronoma 32:4.

 Anakanya hi xiga lexi xo hetelela: “Xi ni vululami naswona xi hava xisandzu.” I yini lexi xi endlaka hi tiyiseka hi mhaka leyi? Muapostola Petro a a tiyiseka swinene ha swona. U byele ndhuna ya Murhoma swin’we ni ndyangu wa yona a ku: “Hakunene ndza swi xiya leswaku Xikwembu a xi yi hi nghohe, kambe eka tiko rin’wana ni rin’wana munhu loyi a xi chavaka a tlhela a endla ku lulama wa amukeleka eka xona.” (Mintirho 10:34, 35) Petro u vule marito lawa hi mhaka ya leswi a ha ku vona voko ra Xikwembu ri kongomisa timhaka leswaku ndyangu wa Vamatiko, lava khale a va langutiwa va nga tenganga naswona va nga amukeleki, wu va lowu amukelekaka eka xona. Ku fana na Petro, na hina hi nga khorwiseka leswaku Xikwembu a xi yi hi nghohe naswona xi lulamile loko hi vona “ntshungu lowukulu” hi mahlo ya hina—lowu wu nga vanhu va tsevu wa timiliyoni—lava humaka ematikweni yo tlula 230 emisaveni hinkwayo, lava tshikeke ndlela ya vona ya khale kutani va famba endleleni ya ku lulama.—Nhlavutelo 7:9; Esaya 2:2-4.

Tanihi Vakreste va ntiyiso, a hi fanelanga hi sihalala kambe hi fanele hi titsongahata naswona hi anakanyela van’wana. Hi hala tlhelo, ha tiyiseka hi leswi hi swi pfumelaka swin’we ni swilo leswi nga ta endleka enkarhini lowu taka. Loko a tsalela Vakreste va lembe-xidzana ro sungula, muapostola Pawulo u te: “Hi navela leswaku un’wana ni un’wana wa n’wina a kombisa ku chivirika loku fanaka leswaku a va ni ku tiyiseka loku heleleke ka ntshembo ku fika emakumu.” (Vaheveru 6:11) Hilaha ku fanaka, mahungu lamanene lama nga eBibeleni ma hi nyike “ku tiyiseka loku heleleke ka ntshembo.” Hilaha Pawulo na yena a hlamuseleke hakona, ntshembo wolowo, lowu sekeriweke swinene eRitweni ra Xikwembu, “a wu endli leswaku munhu a khomiwa hi tingana.”—Varhoma 5:5.

Ku tlula kwalaho, ha tiyiseka swinene leswaku ku dyondzisa van’wana mahungu lamanene lama nga eBibeleni swi nga va endla leswaku va sirheleleka emoyeni, emintlhavekweni ni le mirini. Hi nga vula hilaha Pawulo a vuleke hakona loko a ku: “Mahungu lamanene lawa hi ma chumayelaka a ma humelelanga exikarhi ka n’wina hi ku vulavula ntsena kambe ni hi matimba ni moya lowo kwetsima ni ku khorwiseka lokukulu.”—1 Vatesalonika 1:5.

Mikateko Leyi Hi Yi Kumaka Sweswi Hikwalaho Ka Ku Sirheleleka Hi Tlhelo Ra Moya

Hambiloko hi nga ta ka hi nga sirheleleki eka swilo swin’wana namuntlha, swi kona leswi hi nga swi endlaka leswaku hi kuma nsirhelelo wo karhi evuton’wini. Hi xikombiso, ku hamba hi hlengeletana swin’we ni vandlha ra Vukreste eminhlanganweni, swi endla leswaku hi sirheleleka hikuva hi dyondzisiwa misinya ya milawu leyinene ni leyi pfunaka. Pawulo u tsarile a ku: “Lerisa lava fuweke emafambiselweni ya sweswi ya swilo leswaku va nga titekeli ehenhla, naswona va nga veki ntshembo wa vona erifuweni leri nga tiyangiki, kambe va wu veka eka Xikwembu, lexi hi nyikaka swilo hinkwaswo hilaha ku fuweke leswaku hi tiphina.” (1 Timotiya 6:17) Hi ku dyondza ku tshemba Yehovha ematshan’weni yo tshemba swilo leswi vonakaka kumbe mintsako leyi hundzaka hi ku hatlisa, vo tala va swi kotile ku hambana ni mivilelo leyi khale a yi va karhata.—Matewu 6:19-21.

Evandlheni, hi tlhela hi kuma vamakwerhu lava va hi pfunaka ni ku hi seketela hi tindlela to tala. Loko va ri entirhweni wa vona wo chumayela, muapostola Pawulo swin’we ni lava a a famba-famba na vona, va tshame va va “ehansi ka ntshikilelo lowukulu ngopfu” naswona a va “nga tiyiseki nikatsongo ni hi vutomi bya [vona].” Xana Pawulo u wu kume kwihi nseketelo ni mpfuno? Ina, a nga tshikanga ku tshemba Xikwembu. Kambe, u khutaziwile ni ku chaveleriwa hi Vakreste-kulobye lava va tinyiketeleke ku n’wi pfuna. (2 Vakorinto 1:8, 9; 7:5-7) Namuntlha, loko makhombo ya ntumbuluko kumbe loko maxangu man’wana ma fika, hakanyingi vamakwerhu lava nga Vakreste hi vona va fikaka ku sungula va ta pfuna Vakreste-kulobye hi swilo swa nyama ni swa moya, swin’we ni swilaveko swin’wana.

Nchumu wun’wana lowu pfunaka ku langutana ni mivilelo ya vutomi, i xikhongelo. Hi fanele hi vulavula ni Tata wa hina wa le tilweni la nga ni rirhandzu, nkarhi wun’wana ni wun’wana loko hi titwa hi karhatekile. “Yehovha u ta va xisirhelelo  lexi tlakukeke eka un’wana ni un’wana la pfotlosiweke, xisirhelelo lexi tlakukeke hi minkarhi ya maxangu.” (Pisalema 9:9) Vatswari va nga tsandzeka ku sirhelela vana va vona. Kambe, Xikwembu xi tiyimiserile ku hi pfuna leswaku hi langutana ni minchavo ya hina swin’we ni ku kanakana kwihi na kwihi loku hi nga na kona. Loko ho byela Yehovha mivilelo ya hina hi xikhongelo, hi nga tiyiseka leswaku u ta “endla swo tala swinene ku tlula leswi hi swi kombelaka kumbe leswi hi swi ehleketaka.”—Vaefesa 3:20.

Xana u hamba u vulavula na xona Xikwembu hi xikhongelo? Xana wa khorwiseka leswaku Xikwembu xa swi twa swikhongelo swa wena? Xinhwanyatana xin’wana xa le São Paulo xi te: “Mana wa mina u ndzi byele leswaku ndzi fanele ndzi khongela eka Xikwembu. Kambe ndzi tivutisile ndzi ku: ‘Hikwalaho ka yini ndzi fanele ndzi vulavula ni munhu loyi ndzi nga n’wi tiviki?’ Kambe, Swivuriso 18:10 yi ndzi pfunile ku twisisa leswaku ha wu lava mpfuno wa Xikwembu ni leswaku hi fanele hi vulavula na xona hi xikhongelo.” Tsalwa leri ri ri: “Vito ra Yehovha i xihondzo xo tiya. Lowo lulama u tsutsumela eka xona naswona u kuma nsirhelelo.” Kambe, xana hi nga n’wi tshemba njhani Yehovha loko hi nga titoloveti ku hamba hi vulavula na yena? Leswaku hi sirheleleka hi tlhelo ra moya, hi fanele hi swi endla mukhuva ku khongela swi huma embilwini siku ni siku. Yesu u te: “Kutani, hitekani nkarhi hinkwawo mi endla xikombelo leswaku mi ta humelela loko mi balekela swilo leswi hinkwaswo leswi nga ta humelela, ni ku yima emahlweni ka N’wana wa munhu.”—Luka 21:36.

Nchumu wun’wana lowu hi nga tiyisekaka ha wona, i ntshembo lowu hi nga na wona wa Mfumo wa Xikwembu. Xiya marito ya Daniyele 2:44: “Xikwembu xa le tilweni xi ta veka mfumo lowu wu nga ta ka wu nga lovisiwi. Mfumo lowu wu nga ka wu nga hundziseriwi eka vanhu van’wana. Wu ta pfotlosa kutani wu herisa mimfumo leyi hinkwayo, kambe wona wu ta tshama hilaha ku nga riki na makumu.” Ntshembo lowu i wa xiviri naswona i nchumu lowu hi nga tiyisekaka ha wona. Vanhu a va tali ku hetisisa switshembiso leswi va swi endlaka, kambe rito ra Yehovha ra tshembeka nkarhi hinkwawo. Xikwembu a xi khomisi munhu tingana, xa tshembeka ku fana ni ribye lerikulu. Hi nga titwa ku fana na Davhida loyi a nga te: “Xikwembu xanga i ribye ra mina. Ndzi ta tumbela eka xona, i xitlhangu xa mina ni rimhondzo ra mina ra ku ponisa, xisirhelelo xa mina lexi tlakukeke, ni ndhawu ya mina ya ku balekela eka yona, Muponisi wanga; wa ndzi ponisa eka madzolonga.”—2 Samuwele 22:3.

Buku leyi ku vulavuriweke ha yona leyi nge Managing Your Mind yi tlhela yi ku: “Loko munhu a ya a ehleketa hi swilo swo biha leswi swi nga ha humelelaka, swilo swa kona swi ya swi vonaka onge swi ta humelela hakunene naswona swi ya swi tika ku kuma tindlela to langutana na swona.” Kutani ke, ha yini hi pfumela ku dyisiwa mbitsi hi mivilelo ya misava? Ku ri na sweswo, a hi tshikeni mivilelo ya misava leyi kutani hi anakanya hi swilo swa xiviri leswi Xikwembu xi swi tshembisaka. Loko hi hambeta hi kombisa ripfumelo eka switshembiso swa Yehovha leswi tshembekaka, hi ta vona ku hetiseka ka marito lama nge: “A nga kona loyi a pfumelaka eka yena, loyi a nga ta khomisiwa tingana.”—Varhoma 10:11.

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 29]

Rito ra Xikwembu ri tiyisekisa leswaku vanhu va ta kuma mikateko enkarhini lowu taka

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 30]

““A nga kona loyi a pfumelaka eka yena, loyi a nga ta khomisiwa tingana”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]

Mahungu lamanene ya Mfumo ma endla leswaku vanhu va titwa va sirhelelekile