I Mani “Xikwembu Xa Ntiyiso Ni Vutomi Lebyi Nga Heriki”?

YEHOVHA, Tata wa Hosi ya hina Yesu Kreste, i Xikwembu xa ntiyiso. Hi yena Muvumbi, loyi a nyikaka lava n’wi rhandzaka vutomi lebyi nga heriki. Leyi hi yona ndlela leyi vanhu vo tala lava hlayaka ni ku tshemba Bibele va nga xi hlamulaka ha yona xivutiso lexi vutisiweke eka nhloko-mhaka leyi nga laha henhla. Hakunene, Yesu hi byakwe u te: “Leswi swi vula vutomi lebyi nga heriki, ku nghenisa ka vona vutivi ha wena, Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso, ni loyi u n’wi rhumeke, Yesu Kreste.”—Yohane 17:3.

Kambe, vangheni vo tala va kereke va twisisa marito lawa hi ndlela leyi hambaneke. Marito lama nga eka nhloko-mhaka leyi ma tshahiwe eka 1 Yohane 5:20, leyi xiphemu xa yona xi nge: “Hi ni vun’we ni lowa ntiyiso, hi N’wana wa yena Yesu Kreste. Lexi i Xikwembu xa ntiyiso ni vutomi lebyi nga heriki.”

Lava va pfumelaka eka dyondzo ya Vunharhu-un’we va anakanya leswaku risivi-komba “loyi” (houʹtos) ri kombetela eka loyi a boxiweke emakumu, ku nga Yesu Kreste. Va vula leswaku Yesu i “Xikwembu xa ntiyiso ni vutomi lebyi nga heriki.” Hambiswiritano, nhlamuselo leyi yi lwisana ni Matsalwa hinkwawo. Naswona swidyondzi swo tala leswi nga ni vulawuri a swi ri amukeli langutelo leri ra Vunharhu-un’we. Xidyondzi xa le Yunivhesiti ya Cambridge B. F. Westcott xi tsale xi ku: “Nhlamuselo leyi twalaka swinene [ya risivi houʹtos] i ya nhloko-mhaka ku nga ri leyi nga kusuhi kambe leyi muapostola a a anakanya ha yona.” Xisweswo, muapostola Yohane a a vulavula hi Tata wa Yesu. Mufundhisi wa le Jarimani, Erich Haupt u tsale a ku: “Swi fanele swi kumisisiwa loko rito [houʹtos] leri tirhisiweke eka xivulwa lexi landzelaka xexo ri kombetela eka nhloko-mhaka leyi ka ha ku vulavuriwaka ha yona . . . kumbe eka riviti Xikwembu leri se ku vulavuriweke ha rona. . . . Ku twisisa ndzimana leyi tanihi vumbhoni bya Xikwembu xin’we xa ntiyiso swi twala swi fambisana swinene ni xitsundzuxo xo hetelela malunghana ni ku gandzela swifaniso, ku ri ni xitiyisekiso xa vukwembu bya Kreste.”

Hambi ku ri buku leyi nge A Grammatical Analysis of the Greek New Testament, leyi kandziyisiweke hi Pontifical Biblical Institute ya le Rhoma yi ri: “[Houʹtos]: hilaha ri tirhisiweke hakona emakumu ka [tindzimana] 18-20 ri [kombetela] eka Xikwembu xa xiviri xa ntiyiso [lexi lwisanaka ni] vuhedeni (ndzimana 21).”

Hakanyingi houʹtos, leri hi ntolovelo ri hundzuluxeriwaka va ku “loyi” a ri kombeteli eka nhloko-mhaka leyi rhangelaka xivulwa. Matsalwa man’wana ma yi kombisa mhaka leyi. Eka 2 Yohane 7, muapostola la fanaka la tsaleke papila ro sungula u tsarile: “Ku humelele vaxisi vo tala emisaveni, vanhu lava nga pfumeriki leswaku Yesu Kreste u tile a ri wa nyama. Loyi [houʹtosʹ] i muxisi ni mukaneti wa Kreste.” Laha risivi a ri nge vuli riviti leri nga kusuhi—Yesu. Swi le rivaleni leswaku “loyi” yi vulavula hi lava landzuleke Yesu. Hinkwavo ka vona i ‘vaxisi ni vakaneti va Kreste.’

Eka Evhangeli yakwe, muapostola Yohane u tsale a ku: “Andriya makwavo wa Simoni Petro a a ri un’wana wa lavambirhi lava tweke leswi Yohane a swi vuleke ivi va landzela Yesu. Xo sungula yena [houʹtos] u kume makwavo, Simoni.” (Yohane 1:40, 41) Swi le rivaleni leswaku risivi “loyi” a ri vuli munhu wo hetelela la boxiweke kambe ri vula Andriya. Eka 1 Yohane 2:22, muapostola u tirhisa risivi leri fanaka hi ndlela leyi fanaka.

Luka u tirhisa risivi leri fanaka, hilaha swi kombisiweke hakona eka Mintirho 4:10, 11: “Hi vito ra Yesu Kreste wa Munazareta, loyi mi n’wi beleleke kambe loyi Xikwembu xi n’wi pfuxeke  eka lava feke, munhu loyi u yime laha mahlweni ka n’wina a ri loyi a hanyeke hikwalaho ka yena. Leri [houʹtosʹ] i ‘ribye leri n’wina vaaki mi ri tekeke ri ri leri nga pfuniki nchumu leri veke nhloko ya yinhla.’” Risivi “loyi” swi le rivaleni leswaku a ri vuli wanuna loyi a hanyisiweke, hambileswi a boxiweke emahlweni ka risivi houʹtos. Hakunene, eka ndzimana 11 “loyi” yi vula Yesu Kreste wa Munazareta, loyi a nga “ribye ra yinhla” leri vandlha ra Vukreste ri simekiweke eka rona.—Vaefesa 2:20; 1 Petro 2:4-8.

Tindzimana to tano ti tiyisekisa leswi xiyiweke hi xidyondzi xa Mugriki ku nga Daniel Wallace, loyi a vulaka leswaku eka masivi-komba ya Xigriki, “riviti leri nga ekusuhi ni risivi-komba eka mongo kahle-kahle swi nga endleka ku nga ri rona leri mutsari a anakanyaka ha rona.”

“Loyi A Nga Wa Ntiyiso”

Hilaha muapostola Yohane a tsaleke hakona, “loyi a nga wa ntiyiso” i Yehovha, Tata wa Yesu Kreste. Hi yena Muvumbi, Xikwembu xin’we xa ntiyiso. Muapostola Pawulo u pfumerile a ku: “Kahle-kahle eka hina ku ni Xikwembu xin’we, ku nga Tatana, loyi swilo hinkwaswo swi humaka eka yena.” (1 Vakorinto 8:6; Esaya 42:8) Xivangelo xin’wana xa leswaku Yehovha hi “lowa ntiyiso” lexi boxiweke eka 1 Yohane 5:20 hi leswaku hi yena Xihlovo xa ntiyiso. Mupisalema u vule leswaku Yehovha i “Xikwembu xa ntiyiso” hikuva U tshembekile eka hinkwaswo leswi A swi endlaka naswona a nga hembi. (Pisalema 31:5; Eksoda 34:6; Tito 1:2) Loko a vulavula hi Tata wakwe wa le tilweni, N’wana u te: “Rito ra wena i ntiyiso.” Naswona malunghana ni tidyondzo takwe, Yesu u te: “Leswi ndzi swi dyondzisaka a hi swa mina, kambe i swa loyi a ndzi rhumeke.”—Yohane 7:16; 17:17.

Nakambe Yehovha i “vutomi lebyi nga heriki.” Hi yena Xihlovo xa vutomi, Loyi a hi nyikaka byona tanihi nyiko leyi nga fanelangiki hi ku tirhisa Kreste. (Pisalema 36:9; Varhoma 6:23) Lexi xiyekaka ngopfu, muapostola Pawulo u vule leswaku Xikwembu i “muhakeri wa lava va xi lavaka hi mbilu hinkwayo.” (Vaheveru 11:6) Xikwembu xi hakele N’wana wa xona hi ku n’wi pfuxa eku feni, naswona Tatana u ta hakela lava va N’wi tirhelaka hi mbilu hinkwayo hi vutomi lebyi nga heriki.—Mintirho 26:23; 2 Vakorinto 1:9.

Hikwalaho, hi fanele ku fikelela makumu wahi? Leswaku Yehovha, ku nga ri munhu un’wana, hi yena “Xikwembu xa ntiyiso ni vutomi lebyi nga heriki.” Hi yena ntsena a nga ni mfanelo yo gandzeriwa hi ndlela leyi hlawulekeke hi vanhu lava a va tumbuluxeke.—Nhlavutelo 4:11.