Xana Misava Yi Kongome Kwihi?

VUN’WE BYA MISAVA HINKWAYO. Sweswo swi koka rinoko. Xana u kona loyi a nga swi tsakeriki? Kunene, i khale ku vulavuriwa hi vun’we. Hi ku phindha-phindha varhangeri va misava va hlanganile va vulavula hi mhaka leyi. Hi August 2000, varhangeri va vukhongeri vo tlula 1 000 va hlangane emuakweni wa Nhlangano wa Matiko le New York, va khoma Nhlangano wa Misava Hinkwayo wo Tsema Nguva ya Gidi ra Malembe. Va kanerisane hi ntlhantlho wa tinyimpi ta misava. Kambe nhlangano wolowo hi woxe wu pfuxe vuntswaka hikwalaho ka timholovo ta misava. Muhlamuseri wa milawu ya Mamoslem wa le Yerusalema u ale ku ya hileswi a ku ta va ni mufundhisi wa Muyuda eka nhlangano wolowo. Van’wana va siringiwe hileswi murhangeri wa Mubudha la vuriwaka Dalai Lama a nga rhambiwangiki eka masiku mambirhi yo sungula hi ku chava leswaku tiko ra Chayina ri ta pfuxa vuntswaka.

Hi October 2003, timhaka ta vuhlayiseki bya misava ti kaneriwe hi matiko ya le tlhelo ka Lwandle ra Pacific eka nhlangano wa Ntirhisano wa Ikhonomi ya Matiko ya Asia na Pacific (Asia-Pacific Economic Cooperation [APEC]) lowu khomeriweke le Thailand. Matiko ya 21 lawa a ma ri kona ma hlambanye leswaku ma ta hangalasa mintlawa ya vutherorisi, ma tlhela ma pfumelelana malunghana ni tindlela to antswisa  vusirheleri bya misava hinkwayo. Kambe hi nkarhi wa nhlangano wolowo vayimeri va matiko yo hlayanyana va sungule ku dzumadzuma hikwalaho ka marito ya ndhuna-nkulu ya tiko rin’wana, va vula leswaku ma tlhontlha Vayuda.

Ha Yini Ku Nga Ri Na Vun’we?

Hambileswi ku vulavuriwaka ngopfu hi ku hlanganisa misava, a ku na nhlanga leyi balekaka ngati. Hambileswi vo tala va endlaka matshalatshala lamakulu swonghasi, ha yini va ha tsandzeka ku hlanganisa misava ni le ka lembe-xidzana leri ra vu-21?

Marito ya ndhuna-nkulu ya tiko rin’wana leyi a yi ri kona enhlanganweni wa APEC ma hi nyika vuthala bya nhlamulo ya kona. U te, “Ku ni nchumu lowu vuriwaka ku tinyungubyisa hi tiko ra rikwavo.” Ina, vanhu va wu dzahe swinene moya wa vutiko. Tiko ni nyimba yin’wana ni yin’wana yi susumetiwa hi moya wa ku tifuma. Ku titlakusa ka matiko kun’we ni moya wa ku phikizana ni wa makwanga swi tswale khombo. Hakanyingi loko swilaveko swa tiko swi lwisana ni swilaveko swa misava hinkwayo, ku rhangisiwa swilaveko swa tiko.

Vutiko byi hlamuseriwa kahle hi marito ya mupisalema lama nge, i “ntungu lowu vangaka maxangu.” (Pisalema 91:3) Tanihi ntungu, byi vangela vanhu maxangu yo tala. Vutiko, lebyi byalaka moya wa ku venga van’wana, i khale byi ri kona. Namuntlha vutiko byi hambeta byi pfurhetela malangavi ya ku avana, lawa vafumi va vanhu va tsandzekaka ku ma timela.

Valawuri vo tala va swi xiya leswaku vutiko ni vutianakanyi i timitsu ta swiphiqo swa misava. Hi xikombiso, khale ka Murhangeri wa Nhlangano wa Matiko, U Thant, u te: “Swiphiqo swo tala leswi hi langutanaka na swona namuntlha swi vangiwa hi mavonelo lama hoxeke . . . Rin’wana ra mavonelo wolawo i vutiko lebyi humbaka vanhu mano va tibyela leswaku—‘tiko ra ka hina i tiko ra ka hina, ku nga khathariseki leswi ri swi endlaka.’” Hambiswiritano, matiko namuntlha ma lwela ku tifuma tanihi leswi ma dzaheke moya wa vutianakanyi. Lawa se ma tifumaka a ma swi lavi nikatsongo ku lahlekeriwa hi vulawuri bya wona. Hi xikombiso, International Herald Tribune yi vule leswi landzelaka malunghana ni Nhlangano wa Matiko ya le Yuropa (European Union [EU]): “Musi wa rivengo ni wa ku nga tshembani wa ha fufunha exikarhi ka matiko ya Yuropa. Eka matiko yo tala lama nga swirho swa EU, ni  sweswi a swi amukeleki leswaku tiko rin’wana ri tiendla makhonya.”

Rito ra Xikwembu ku nga Bibele, ri byi hlamusela kahle vuyelo bya vulawuri hinkwabyo bya vanhu, ri ku: “Munhu [u fuma] munhu ku n’wi endla swo biha.” (Eklesiasta 8:9) Endzhaku ko pandzelela misava yi va matiko yo hambana, mintlawa ya vanhu ni munhu ha un’we-un’we va vone ku hetiseka ka nsinya wa nawu wa Bibele lowu nge: “Loyi a tihambanisaka ni van’wana u tilavela swa yena ntsena; u ta hambana ni vutlhari hinkwabyo lebyi pfunaka.”—Swivuriso 18:1.

Muvumbi wa hina, loyi a tivaka swilo leswi nga hi vuyerisaka, a a nga lavi leswaku vanhu va simeka tihulumendhe ta vona ivi va tifuma. Tanihi leswi vanhu va tihlawuleleke sweswo, va honise xikongomelo xa Xikwembu ni mhaka ya leswaku swilo hinkwaswo i swa xona. Pisalema 95:3-5 yi ri: “Yehovha i Xikwembu lexikulu Hosi leyikulu ehenhla ka swikwembu leswin’wana hinkwaswo, evokweni rakwe ku ni ku enta lokukulu ka misava naswona tinhlohlorhi ta tintshava i ta yena; loyi lwandle leri a ri endleke ri nga ra yena loyi mavoko yakwe ma vumbeke misava leyi omeke.” Xikwembu i Hosi ya le nawini leyi vanhu hinkwavo va faneleke va lava ku fumiwa hi yona. Matiko ma lwisana ni ku rhandza ka xona loko ma lava ku tifuma.—Pisalema 2:2.

I Yini Leswi Lavekaka?

Misava yi nga hlangana ntsena loko ku va ni vulawuri byin’we lebyi khathalaka hi swilaveko swa vanhu hinkwavo. Vanhu vo tala lava anakanyaka kahle va xi vona xilaveko lexi. Kambe hakanyingi va titshega hi nchumu lowu hoxeke. Hi xikombiso, vahlamuseri vo tala, ku katsa ni varhangeri va vukhongeri, va khutaze vanhu ku tshemba leswaku Nhlangano wa Matiko hi wona wu nga tisaka vun’we emisaveni. Hambiswiritano, minhlangano ya vanhu, ku nga khathariseki leswaku swikongomelo swa yona i swinene ku fikela kwihi, a yi si tshama yi kota ku tlhantlha swiphiqo swa vanhu va matiko hinkwawo. Ku ri na sweswo, yo tala ya minhlangano leyi yi avanile ku fana ni matiko yo hambana-hambana.

Bibele yi lemukisa hi khombo ra ku tshemba mavandla ya vanhu eku tlhantlheni ka swiphiqo loko yi ku: “Mi nga tshembi vanhu va xiyimo xa le henhla, hambi ku ri n’wana wa munhu wa nyama, loyi a tsandzekaka ku ponisa.” (Pisalema 146:3) Xana sweswo swi vula leswaku a ku nge pfuki ku ve ni vun’we emisaveni hinkwayo? Doo! Ku ni ndlela yin’wana.

Vo tala a va swi tivi leswaku ana se Xikwembu xi simeke hulumendhe leyi nga ni vuswikoti byo hlanganyeta vun’we emisaveni hinkwayo. Bibele yi vula leswi landzelaka malunghana na Yehovha Xikwembu: “Mina ndzi veke hosi yanga ehenhla ka Siyoni, ku nga ntshava ya mina yo kwetsima. Kombela eka mina, leswaku ndzi ta ku nyika matiko ma va ndzhaka ya wena ni makumu ya misava ma va rifuwo ra wena.” (Pisalema 2:6, 8) Xiya leswaku tsalwa leri ri vula leswaku Yehovha Xikwembu u ‘veke hosi ya yena,’ leyi a yi vulaka “n’wana wa mina” eka ndzimana 7. Hosi yoleyo i N’wana lonkulu wa Xikwembu wa moya, ku nga Yesu Kreste, loyi a nyikiweke matimba yo lawula matiko hinkwawo.

Ndlela Leyi Vun’we Bya Misava Hinkwayo Byi Nga Ta Fikeleriwa Ha Yona

Vanhu vo tala a va byi xiximi vulawuri lebyi bya le tilweni lebyi simekiweke hi Xikwembu. Matiko ma ha khomelele swi tiya eka leswi ma swi vulaka mfanelo ya wona ya ku tifuma. Hambiswiritano, Xikwembu a xi nge va honisi lava alaka ku xixima vuhosi bya xona ni hulumendhe leyi xi yi simekeke. Malunghana ni lava va alaka ku amukela lunghiselelo leri, Pisalema 2:9 yi ri: “[Wena N’wana, Yesu Kreste] u ta [va] faya hi nhonga ya nsimbi ya vuhosi, u ta [va] faya [va] va swiphemu-phemu ku fana ni xibya xa muvumbi.” Hambi matiko ma swi xiya kumbe a ma swi xiyi, ma le ndleleni leyi nga ta ma lwisa ni Xikwembu. Buku yo hetelela ya Bibele yi vulavula hi “[tihosi] ta misava hinkwayo leyi akiweke” leti hlengeletiwaka ndhawu yin’we “[enyimpini] ya siku lerikulu ra Xikwembu xa Matimba Hinkwawo.” (Nhlavutelo 16:14) Matiko ma ta lovisiwa swin’we ni tindlela ta wona to hambanisa vanhu. Sweswo swi ta endla leswaku hulumendhe ya Xikwembu yi endla mintirho ya yona yi nga kavanyetiwi.

Tanihi Hosi ya Vuako Hinkwabyo, Yehovha Xikwembu u ta endla leswaku N’wana wa yena a tirhisa matimba ni vutlhari leswaku a tisa ku cinca loku lavekaka loku nga ta tisa vun’we emisaveni  hinkwayo. Hulumendhe ya Xikwembu yi ta tisa vun’we bya ntiyiso naswona yi ta katekisa hinkwavo lava rhandzaka vululami. Ha yini u nga tinyiki nkarhinyana u hlaya Pisalema 72 eBibeleni ya wena? Ndzima yoleyo yi tamele vuprofeta lebyi hlamuselaka leswi vulawuri bya N’wana wa Xikwembu byi nga ta swi endlela vanhu. Vanhu va ta va ni vun’we bya ntiyiso emisaveni hinkwayo, naswona swiphiqo hinkwaswo leswi va langutanaka na swona sweswi—ku tshikileriwa, madzolonga, vusweti ni swin’wana—swi ta nyamalala.

Emisaveni ya namuntlha leyi avaneke, vo tala va anakanya leswaku sweswo ko va ku tixisa. Kambe mianakanyo yo tano yi hoxile. Rito ra Xikwembu a ri si tshama ri wela ehansi, naswona ri nge pfuki ri wele ehansi. (Esaya 55:10, 11) Xana u nga swi tsakela ku vona ku cinca koloko? U nga ku vona. Kahle-kahle, ana se ku ni vanhu lava tilunghiselelaka ku hanyisana hi vun’we. I vanhu va matiko hinkwawo, kambe ematshan’weni yo lwisana, sweswi va tiveke ehansi ka vulawuri bya Xikwembu hi mbilu yin’we. (Esaya 2:2-4) I vamani vanhu va kona? I Timbhoni ta Yehovha. Ha yini u nga yi eminhlanganweni ya tona loko ti ku rhamba? Handle ko kanakana u ta tsakela ku hlangana ni vanhu lava nga ku pfunaka ku tiveka ehansi ka vuhosi bya Xikwembu ni lava nga ni vun’we lebyi nga ta ka byi nga heli.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 7]

Vanhu va matiko hinkwawo va tilunghiselela ku hanya emisaveni leyi nga ni vun’we

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 4]

Saeed Khan/AFP/Getty Images

[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 5]

Woman grieving: Igor Dutina/AFP/Getty Images; protesters: Said Khatib/AFP/Getty Images; armored cars: Joseph Barrak/AFP/Getty Images