“Banga Ra Yehovha Ni Ra Gidiyoni!”

AVA tele bya tinjiya, va siya ku nga ha ri na nchumu emasin’wini. A ku ri enkarhini lowu vaavanyisi a va fuma eIsrayele, naswona Vaisrayele a va ri ni gome. Loko mbewu leyi byariweke yi sungula ku mila, Vamidiyani, Vaamaleke ni vanhu va le Vuxeni lava phangaka lava gadeke tikamela a va hlasela tiko, ku ringana malembe ya nkombo. Mintlhambi ya vaphangi a yi hangalaka hinkwako yi lavana ni madyelo, yi dya xin’wana ni xin’wana xa rihlaza. Kambe Vaisrayele a va nga ri na mbhongolo kumbe nkunzi hambi ku ri nyimpfu. Vulawuri bya Vamidiyani a byi vava swinene lerova Vaisrayele lava a va ri evuswetini va boheka ku endla switlati swa le hansi ka misava etintshaveni, emabakweni ni le tindhawini leti swi tikaka ku ti fikelela.

Ha yini a va weriwe hi khombo leri? Vaisrayele lava gwineheke a va tirhela swikwembu swa mavunwa. Hikwalaho, Yehovha u va nyikete eka vatshikileri. Loko vana va Israyele va nga ha swi koti ku tiyisela, va kombele Yehovha leswaku a va pfuna. Xana a a ta va yingisa? Xana leswi humeleleke Vaisrayele swi nga hi dyondzisa yini?—Vaavanyisi 6:1-6.

Xana A A Ri Murimi La Nga Ni Vuxiyaxiya Kumbe A A Ri “Wa Matimba, Wa Vurhena”?

Varimi va Vaisrayele hakanyingi a va hula koroni hi havi ni hi xileyi endhawini leyi pfulekeke, leyi nga ni moya leswaku rimoyana ri ta hunga mungu kutani ri wu hambanisa ni koroni loko ku peperhiwa. Kambe nxungeto lowu a wu vangiwa hi vaphangi lava tiyimiseleke ku siya tiko ri nga ha ri na nchumu a wu endla leswaku va voniwa hi ku olova. Gidiyoni a a hula koroni exikamelweni xa madiriva—kumbexana xikamelo lexikulu, lexi sirheleriweke lexi ceriweke eribyeni, Vamidiyani va nga n’wi voni. (Vaavanyisi 6:11) Exikamelweni xexo koroni a yi himeteriwa hi nhonga hi mpimo lowutsongo. Gidiyoni u tirhise leswi nga kona ehansi ka swiyimo sweswo.

Anakanya ndlela leyi Gidiyoni a faneleke a hlamale ha yona loko ntsumi ya Yehovha yi humelela eka yena yi ku: “Yehovha u na wena, wena wa matimba, wa vurhena.” (Vaavanyisi 6:12) Tanihi leswi a a hula koroni exikamelweni xa madiriva, Gidiyoni a a nga titwi a ri wa matimba. Kambe, marito wolawo ma kombisa leswaku Xikwembu a xi tiyiseka leswaku Gidiyoni a nga va murhangeri wa matimba eIsrayele. Nilokoswiritano, a a lava ku khorwisiwa.

Loko Yehovha a n’wi rhuma leswaku a ya “ponisa Israyele exandleni xa Midiyani,” Gidiyoni hi ku titsongahata u te: “Ndzi khomele Yehovha. Xana Israyele ndzi ta n’wi ponisa ha yini? Waswivo! Gidi ra mina i ritsongo swinene eka Manase, naswona mina ndzi ntsongo endlwini ya tatana.” Gidiyoni la nga ni vuxiyaxiya u kombele xikombiso xa leswaku Xikwembu xi ta va na yena loko a hlasela Vamidiyani, naswona Yehovha a a tiyimiserile ku nyika Gidiyoni xitiyisekiso xexo. Hiloko Gidiyoni a nyika muendzi wa yena la nga ntsumi nyiko ya swakudya, kutani ndzilo wu tlhandluka eribyeni, wu hisa gandzelo rero. Endzhaku ka loko Yehovha a suse ku chava ka Gidiyoni, Gidiyoni u ake alitari endhawini yoleyo.—Vaavanyisi 6:12-24.

“Bali A A Tilwele Ximfumo”

Xiphiqo lexikulu xa Vaisrayele a ku nga ri ntshikilelo wa Vamidiyani. Xiphiqo xa vona a ku ri vugandzeri bya Bali. Yehovha i “Xikwembu xa rilaveta,” naswona a nga kona loyi a nga n’wi tirhelaka hi ndlela leyi amukelekaka a ri karhi a gandzela swikwembu swin’wana. (Eksoda 34:14) Hikwalaho, Yehovha u lerise Gidiyoni leswaku a mbundzumuxa alitari ya Bali ya tata wakwe, ni ku tsema mhandzi yo kwetsima. Hi ku chava ndlela leyi tata wa yena ni vanhu van’wana va nga angulaka ha yona loko a yi mbundzumuxa ninhlikanhi, Gidiyoni u yi mbundzumuxe nivusiku, a pfuniwa hi malandza ya khume.

A swi fanerile leswaku Gidiyoni a va ni vuxiyaxiya, hikuva loko vagandzeri va Bali va kwalaho va vone “xisandzu” lexi a xi endleke, va lave leswaku a  dlayiwa. Hambiswiritano, Yowasi, tata wa Gidiyoni u kombisane ni vanhu hi mhaka leyi twalaka ya leswaku loko Bali a a ri Xikwembu, a a ta va a swi kotile ku tilwela. Swi fanerile leswi Yowasi a vitaneke n’wana wa yena leswaku i Yerubali, leswi vulaka leswaku “Bali A A Tilwele Ximfumo.”—Vaavanyisi 6:25-32.

Minkarhi hinkwayo Xikwembu xi katekisa malandza ya xona loko ma yimela vugandzeri bya ntiyiso hi xivindzi. Loko Vamidiyani ni matiko lawa va hlengeletaneke na wona va tlhele va hlasela tiko ra Israyele, “moya wa Yehovha wu talel[e] Gidiyoni.” (Vaavanyisi 6:34) Hikwalaho ko lawuriwa hi moya wa Xikwembu, kumbe matimba lama tirhaka, Gidiyoni u hlengelete mavuthu ya rixaka ra Manase, Axere, Zebuloni ni ra Neftali.—Vaavanyisi 6:35.

Ku Lunghekela Ku Teka Goza

Hambileswi Gidiyoni se a a ri ni vuthu ra vanhu va 32 000, u kombele Xikwembu leswaku xi n’wi nyika xikombiso. Loko dzovo leri nga exivuyeni ro tsakamisiwa hi mberha ivi misava yi sala yi omile, leswi a swi ta kombisa leswaku Xikwembu xi ta ponisa Vaisrayele ha yena. Yehovha u ri endlile singita leri, kutani Gidiyoni u lave xitiyisekiso a tlhela a xi kuma loko a lave leswaku ku tsakama misava kambe dzovo ri sala ri omile. Xana Gidiyoni a a ri ni vuxiyaxiya ku tlula mpimo? Doo, hikuva Yehovha u n’wi endlele leswi a swi kombelaka leswaku a n’wi tiyisekisa. (Vaavanyisi 6:36-40) Hina namuntlha a hi langutelanga ku vona masingita wolawo. Kambe hi nga kuma nkongomiso wa Yehovha ni xitiyisekiso lexi humaka eRitweni ra yena.

Kutani Xikwembu xi vule leswaku vuthu ra Gidiyoni i rikulu swinene. Loko vo hlula valala va vona va ri vuthu lerikulu, Vaisrayele a va ta tibuma hileswaku va lo tiponisa. Kambe Yehovha a a fanele a dzunisiwa hikwalaho ka ku hlula loku a ku ta va kona. Xana a ku ta endliwa yini? Gidiyoni a a fanele a tirhisa lunghiselelo ra Nawu wa Muxe a kombela lava chavaka leswaku va tlhela. Hiloko vavanuna va yena va 22 000 va tlhela, ku sala 10 000 wa vona ntsena.—Deteronoma 20:8; Vaavanyisi 7:2, 3.

Hi ku ya hi langutelo ra Xikwembu, vavanuna lava a va ha tele. Gidiyoni u byeriwe leswaku a rhelela na vona ematini. Josephus n’wamatimu wa Muyuda u vula leswaku Xikwembu xi lerise Gidiyoni leswaku a yisa mavuthu ya yena enambyeni dyambu ri ri karhi ri hisa. Ku nga khathariseki leswaku xiyimo a xi ri xihi, Gidiyoni u langute ndlela leyi vavanuna va nwaka mati ha yona. A ko va 300 wa vona ntsena lava kapiteleke mati hi voko loko va ri karhi va langutile leswaku va nga hlaseriwi hi nala. I vavanuna lava va 300 ntsena lava nga ni vuxiyaxiya lava a va ta famba na Gidiyoni. (Vaavanyisi 7:4-8) Wa nga tianakanya u ri exiyin’weni xa vona. Loko u langutane ni valala va 135 000, handle ko kanakana a wu ta gimeta hileswaku u ta hlula hi matimba ya Yehovha ntsena, ku nga ri ya wena!

Xikwembu xi byele Gidiyoni leswaku a teka mutirheli wa yena va ya kambela nxaxa wa Vamidiyani. Loko va ri kwalaho, Gidiyoni u twe wanuna un’wana a ri karhi a rungulela nakulobye wa yena norho, loyi handle ko kanakana a hlamuseleke leswaku wu vula leswaku Xikwembu xi tiyimisele ku nyiketa Vamidiyani evokweni ra Gidiyoni. Sweswo hi leswi Gidiyoni a a lava ku twa swona. U tiyisekile leswaku Yehovha u ta endla leswaku yena ni vavanuna va yena va 300 va hlula Vamidiyani.—Vaavanyisi 7:9-15.

 Ndlela Yo Lwa Ha Yona

Vavanuna lava va 300 va avanyisiwe va va mintlawa yinharhu lowu ha wun’we a wu ri ni vavanuna va 100. Wanuna un’wana ni un’wana u nyikiwe nanga ni khuwana lerikulu leri nga riki na nchumu. Endzeni ka khuwana a ku ri ni xisana. Xileriso xo sungula xa Gidiyoni a xi ku: ‘Langutani mina, kutani mi endla leswi ndzi swi endlaka. Loko ndzi yimba nanga, na n’wina mi fanele mi yimba ta n’wina, kutani mi huwelela mi ku: “Banga ra Yehovha ni ra Gidiyoni!”’—Vaavanyisi 7:16-18, 20.

Tinhenha ta Vaisrayele ta 300 ti ye emakumu ka nxaxa wa valala va tona ti nga bi huwa. Nkarhi a ku ri kwalomu ka awara ya khume nivusiku—endzhakunyana ka ku cincana ka varindzi. Lowu a wu tikomba wu ri nkarhi lowunene wo hlasela, hikuva a swi ta teka nkarhinyana leswaku mahlo ya varindzi lava ha ku nghenaka ma tolovela munyama.

Vamidiyani se a va chava! Hi xitshuketa, ku miyela lokuya ku herisiwe hi ku fayiwa ka makhuwana ya 300, huwa ya tinanga ta 300 ni ku huwelela ka vavanuna va 300. Hi ku hlamala, ngopfu-ngopfu hi ku huwelela loku nge “banga ra Yehovha ni ra Gidiyoni!,” Vamidiyani na vona va sungule ku huwelela, hiloko pongo ri nyanya. Eka mpfilumpfilu wolowo, a va nga swi koti ku vona leswaku i mani munghana ni nala. Vavanuna lava va 300 va yime etindhawini leti a va averiwe tona ivi Xikwembu xi vanga leswaku valala va vona va dlayana hi mabanga ya vona. Vanhu lava a va ri enxaxeni va hluriwile, a swi nga koteki ku baleka naswona ntirho wo dlaya mavuthu ya valala lava seleke lowu katsaka ku va hlongorisa va kala va karhala wu herise nxungeto wa Vamidiyani hi ku helela. Ntirho wo dlaya lowu tekeke nkarhi wo leha wu hetelele wu fike emakumu.—Vaavanyisi 7:19-25; 8:10-12, 28.

Ni le ndzhaku ka ku hlula loku, Gidiyoni a a ha titsongahata. Loko vavanuna va Efrayimi, lava swi tikombaka va titwe onge va rhukaniwile hileswi va nga vitaniwangiki leswaku va ta lwa, va ringete ku n’wi holovisa, u va angule hi ndlela yo rhula. Nhlamulo ya yena leyo rhula yi tlherise vukarhi bya vona kutani yi verhamisa moya wa vona.—Vaavanyisi 8:1-3; Swivuriso 15:1.

Leswi se a ku ri ni ku rhula, Vaisrayele va kombele Gidiyoni leswaku a va hosi ya vona. Wolowo a wu ri ndzingo hakunene! Kambe Gidiyoni u arile. A nga yi honisanga mhaka ya leswaku i mani la hluleke Vamidiyani. U te: “Mina a ndzi nge mi fumi, hambi ku ri n’wana wa mina a nge mi fumi. Yehovha hi yena la nga ta mi fuma.”—Vaavanyisi 8:23.

Hambiswiritano, leswi Gidiyoni a a nga hetisekanga, a hi minkarhi hinkwayo a endleke swiboho leswinene. Hi swivangelo leswi nga hlamuseriwangiki, u endle efodi hi swilo leswi va swi phangeke enyimpini kutani a yi veka emutini wa yena. Rhekhodo yi vula leswaku tiko ra Israyele hinkwaro ri sungule ku va ni “rimbewu leri nga amukelekiki” na efodi leyi. Va yi gandzerile, kutani yi va ntlhamu hambi ku ri eka Gidiyoni ni le ka ndyangu wa yena. Kambe, a nga hundzukanga mugandzeri wa swifaniso hi ku helela, hikuva Matsalwa ma n’wi vula wanuna loyi a a ri ni ripfumelo eka Yehovha.—Vaavanyisi 8:27; Vaheveru 11:32-34.

Leswi Hi Swi Dyondzaka

Mhaka ya Gidiyoni yi hi nyika dyondzo leyi nga xitsundzuxo tlhelo xikhutazo. Yi hi tsundzuxa leswaku loko Yehovha a susa moya wa yena ni nkateko wa yena hikwalaho ka leswi hi hambukeke, xiyimo xa hina xa moya xi ta fana ni xa vaaki lava hlaseriweke hi vusweti etikweni leri hlaseriweke hi tinjiya. Hi hanya eminkarhini yo nonon’hwa kutani a hi fanelanga hi rivala leswaku nkateko wa Yehovha “hi wona lowu fuwisaka, naswona a nga engeteli ku vaviseka eka wona.” (Swivuriso 10:22) Xikwembu xi ta hi katekisa hikwalaho ka leswi hi “xi tirhela[ka] hi mbilu leyi heleleke ni hi moya-xiviri lowu tsakeke.” Handle ka swona, a xi ta hi fularhela.—1 Tikronika 28:9.

Hi nga kuma xikhutazo emhakeni leyi vulavulaka hi Gidiyoni, hikuva yi kombisa leswaku Yehovha a nga kutsula vanhu va yena eka nxungeto wihi na wihi, hambi ku ri hi ku tirhisa vanhu lava vonakaka va tsanile kumbe va nga riki na matimba. Leswi Gidiyoni ni vavanuna va yena va 300 va koteke ku hlula Vamidiyani va 135 000 i vumbhoni bya leswaku Xikwembu xi ni matimba lama nga heriki. Hi nga ha tikuma hi ri exiyin’weni xo tika naswona valala va hina va nga ha va va tele ngopfu. Kambe, rungula ra le Bibeleni leri vulavulaka hi Gidiyoni ra hi khutaza leswaku hi tshemba Yehovha, loyi a nga ta katekisa hinkwavo lava kombisaka ripfumelo eka Yena a tlhela a va kutsula.