Ku Kuma Xuma Xa Moya eGuinea

KU RINGANA malembe-xidzana yo tala, vavalangi va veke vutomi bya vona ekhombyeni hikwalaho ko lava xuma ni rifuwo. Lava nga ni xivindzi, lava koteke ku fika eGuinea, leyi nga eVupela-dyambu bya Afrika, va kume mixaka yimbirhi leyi hambaneke swinene ya rifuwo—ra nyama ni ra moya. Tiko leri, leri nga ni vaaki lava tlulaka kaye wa timiliyoni ri ni dayimani yo tala, nsuku, muxaka wun’wana wa ribye leri endlaka nsimbi ni bauxite ya xiyimo xa le henhla (leyi endlaka aluminum).

Hambileswi vukhongeri bya Vujagana byi nga talangiki ngopfu etikweni leri, kambe vugandzeri i bya nkoka naswona vo tala va teka xuma xa moya xi ri xa nkoka. Xana xuma lexi i yini hakunene? I malandza yo tshembeka ya Yehovha lawa eka Hagayi 2:7 ma hlamuseriwaka tanihi “swilo leswi navelekaka swa matiko hinkwawo.”

Xuma Xa Moya

Ku lavisisa xuma lexi fihliweke emisaveni swi lava matshalatshala lamakulu. Hilaha ku fanaka, evutirhelini bya Vukreste swi lava ku tiyimisela lokukulu leswaku hi kuma xuma xa moya. Ntirho wo chumayela hi Mfumo eGuinea wu sungule eku sunguleni ka va-1950, kambe a wu fikanga entsindza le Conakry, ku kondza ku va eku sunguleni ka va-1960. Sweswi se ku ni kwalomu ka Timbhoni ta Yehovha ta 900 eka mavandlha ni mintlawa ya 21 etikweni hinkwaro.

Varhumiwa va fike hi 1987 kutani va tirha ni vandlha leri a ro va rin’we ntsena le Conakry. Sweswi ku ni varhumiwa lava tlulaka 20 entsindza ni le tindhawini tin’wana ta tiko. Va khutaza mavandlha hi ku hiseka naswona va hlanganyela entirhweni wo chumayela ni vamakwerhu va kwalaho.

Luc la tshamaka eConakry, a a tiphina swinene  loko a dyondza Bibele na Albert la nga dokodela. Albert u lave ntiyiso wa vukhongeri etikerekeni to tala naswona u kale a tirhisana ni mimoya. A a ambala xingwavila lexi a xi nyikiweke hi mungoma tanihi xitiyisekiso xa leswaku a a ta kuma mikateko. Leswi a hetiweke matimba loko a ri karhi a lavisisa vukhongeri bya ntiyiso, Albert u cukumete xingwavila xa yena kutani a khongela a ku: “Xikwembu, loko hakunene u ri kona, ndzi kombela u endla leswaku ndzi ku tiva kutani ndzi ku tirhela. Loko swi nga ri tano, ndzi ta tihanyela vutomi bya mina hilaha ndzi rhandzaka hakona.” Endzhakunyana ka sweswo, Albert u endzele sesi wakwe naswona u yingisele Mbhoni yin’wana ya Yehovha leyi a yi fambisa dyondzo ya Bibele ni n’wana wa sesi wa yena wa nhwanyana. Hi ku hatlisa ku endliwe malunghiselelo ya leswaku Luc a dyondza Bibele na yena.

Vhiki ni vhiki, hi ntsako Luc a a famba mpfhuka lowu tlulaka ntlhanu wa tikhilomitara loko a ya fambisa dyondzo niloko a vuya. Hambileswi Luc a a nga dyondzekanga ngopfu, Albert, loyi a a ri mathwasana wa le yunivhesiti u tsakisiwe swinene hi ripfumelo ra yena leri tiyeke eka Matsalwa ni ndlela yakwe yo tirhisa vutivi bya le Bibeleni. Albert u tsake ngopfu loko a twa leswaku Xikwembu a hi xona xi vangaka ku xaniseka ka vanhu, kambe xikongomelo xa Yehovha i ku herisa ku xaniseka hinkwako kutani a endla misava leyi yi va paradeyisi. (Pisalema 37:9-11) Ntiyiso wa le Bibeleni swin’we ni ku tikhoma lokunene ka swirho swa vandlha loku Albert a ku voneke ku yi khumbe swinene mbilu yakwe.

Hambiswiritano, tanihi leswi dayimani leya ha ku ceriwaka yi faneleke yi basisiwa leswaku yi ta hatima, Albert na yena a a fanele ku tshika langutelo leri hoxeke ra misava leswaku a kota ku twananisa vutomi bya yena ni milawu leyinene ya Xikwembu. U tshike ku ya evangomeni, a tshika ku nwa ngopfu byala swin’we ni ku gembula. Albert swi n’wi tikele ngopfu ku tshika ku dzaha. Loko eku heteleleni a khongele hi mbilu hinkwayo eka Yehovha a kombela mpfuno, u swi kotile ku tshika. Endzhaku ka tin’hweti ta tsevu, u tsarise vukati bya yena hi ku ya hi nawu. Nsati wa yena u sungule ku dyondza Bibele. Sweswi havumbirhi bya vona i malandza ya Yehovha lama khuvuriweke.

 Dayimani yin’wana ya moya i Martin. U sungule ku dyondza Bibele eGuéckédou loko a ri ni malembe ya 15 hi vukhale. Vatswari vakwe lava nga Makhatoliki va n’wi kanetile hileswi a a ya eminhlanganweni ya Timbhoni ta Yehovha. Va onhe tibuku ta Bibele ta Martin, va n’wi ba va tlhela va n’wi hlongola ekaya. Tanihi leswi dayimani yi vaka kona loko khaboni yi tshikileriwe swinene, kutani nkaneto wu endle leswaku Martin a wu rhandza swinene ntiyiso wa le Bibeleni. Hi ku famba ka nkarhi, langutelo ra vatswari vakwe ri cincile kutani u tlhelele ekaya. I yini lexi endleke leswaku vatswari va yena va cinca? Va xiye ndlela leyi ku tikhoma ka Martin a ku hambane ngopfu ha yona ni ka tindzisana ta yena leti a ti ri ni moya wa ku nga yingisi naswona se a ti tikhome hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu. Leswi a a khorwiseka leswaku ripfumelo lerintshwa ra Martin a ri n’wi pfuna, tata wakwe u pfumerile leswaku swirho swa vandlha swi nghena emutini wakwe. Mana wa Martin u va nkhense ko tala vamakwerhu hikwalaho ka leswi va swi endleke ku pfuna n’wana wa yena. Martin u khuvuriwe a ri ni malembe ya 18 hi vukhale, kutani endzhaku u ye eXikolweni xa Ndzetelo wa Vutirheli, naswona sweswi i phayona ro hlawuleka.

Rifuwo Ra Moya Leri Rhumeriweke eGuinea

Hambileswi tiko ra Guinea ri rhumelaka rifuwo ra rona ra ntumbuluko ematikweni man’wana, ku ni rifuwo rin’wana ra moya leri “rhumeriweke” etikweni leri. Vanhu vo tala va rhurhile ematikweni man’wana ya le Afrika, hakanyingi hikwalaho ka swivangelo swa ikhonomi. Van’wana a va balekela tinyimpi leti tekeke nkarhi wo leha ni leti nga ni tihanyi.

Ernestine, la humaka eCameroon, se u ni malembe ya 12 a tshama eGuinea. U dyondze ni Timbhoni ta Yehovha naswona se a a ri ni malembe yo tala a ya eminhlanganweni kambe a a nga khuvuriwanga. Hi 2003, u ririle loko a hlalele vanhu lava a va khuvuriwa eka nhlengeletano ya xifundzha ya Timbhoni ta Yehovha. Leswi a a tivona nandzu, u khongerile eka Yehovha a ku: “Sweswi ndzi ni malembe ya 51 hi vukhale naswona  a ndzi si ku endlela nchumu lowunene. Ndzi lava ku ku tirhela.” Endzhakunyana ka sweswo, Ernestine u endle hi ku pfumelelana ni xikhongelo xa yena xo titsongahata. U hlamusele wanuna loyi a a tshama na yena leswaku a va fanele va tekana hi ku ya hi nawu leswaku va hambeta va tshama swin’we. Nuna loyi u pfumerile naswona endzhakunyana wansati loyi u ririle hi ntsako loko a khuvuriwa hi November 2004.

Ku sukela eku sunguleni ka va-1990, tiko ra Guinea ri amukele magidi ya vahlapfa lava humaka eLiberia ni le Sierra Leone, ku katsa ni madzana ya malandza ya Yehovha. Endzhakunyana ko fika ekampeni ya vahlapfa, vamakwerhu va hlela leswaku ku khomiwa minhlangano nkarhi na nkarhi, va hlela ntirho wo chumayela va tlhela va aka Holo ya Mfumo. Vanhu van’wana va ve malandza ya Yehovha etikampeni ta vahlapfa. Un’wana wa vona i Isaac. Endzhaku ka loko Isaac a khuvuriwile, u pfulekeriwe hi nkarhi wa ku tlhelela entirhweni wakwe wa khale eka khampani leyikulu ya le Liberia. Kambe u hlawule ku hambeta a tshama ekampeni ya vahlapfa ya le Lainé tanihi phayona ra nkarhi hinkwawo. Wa hlamusela: “Laha a ndzi boheki ku kombela mpfumelelo wo ya eminhlanganweni kumbe etinhlengeletanweni eka n’wini wa khampani. Ndzi tirhela Yehovha hi ku ntshunxeka.” Hi December 2003, ku khomiwe ntsombano wa muganga ekampeni leyi yi nga le kule, wu khomeriwa Timbhoni ta 150 leti tshamaka ni vahlapfa va 30 000. Lexi tsakisaka, ku te vanhu va 591 ku katsa ni vanhu va kaye lava feke tindleve lava a va ri ni nongonoko lowu fanaka hi ririmi ra mavoko. Vanhu va 12 va khuvuriwile. Vamakwerhu va ma tlangele swinene matshalatshala lama endliweke leswaku va va ni nkhuvo wa swakudya swa moya.

“Swilo Leswi Navelekaka” Swi Endla Mindzulamiso Leyi Lavekaka

A swi kona swihinga leswi nga vonakaka swi ri leswikulu lerova swi nga sivela valavi va nsuku na dayimani. Hambiswiritano, swa tsakisa ku vona matshalatshala lawa vanhu lavantshwa va ma endlaka leswaku va hlula swihinga hinkwaswo leswaku va tirhela Yehovha. Xiya ntokoto wa Zainab.

Loko a ri ni malembe ya 13, Zainab u xavisiwe tanihi hlonga. U tekiwile ekaya ka vona etikweni rin’wana ra le Vupela-dyambu bya Afrika a yisiwa eGuinea. Loko a ri ni malembe ya 20, u twe rungula ra le Bibeleni. U hisekele ku tirhisa leswi a a swi dyondza.

A swi nga n’wi oloveli Zainab ku va kona eminhlanganweni ya Vukreste. Kambe a a yi tlangela swinene minhlangano naswona a a tiyimisele ku nga xwi. (Vaheveru 10:24, 25) A a fihla tibuku ta yena ehandle laha a hundza a ti teka loko a ya eminhlanganweni. Minkarhi yo hlayanyana u biwe swinene hi “vini” vakwe hikwalaho ko ya eminhlanganweni leyi ya moya.

Endzhakunyana swiyimo swi cincile, kutani Zainab u ntshunxiwile. Hi ku hatlisa u sungule ku va kona eminhlanganweni leyi n’wi pfuneke leswaku a endla nhluvuko wa moya hi xihatla. U ale ntirho lowu holelaka ngopfu lowu a wu ta n’wi sivela ku va kona eminhlanganweni laha a kumaka ndzetelo wa Vukreste. U tsarise eka Xikolo Xa Vutirheli Bya Le Tilweni, a va muhuweleri wa Mfumo la nga khuvuriwangiki ivi endzhakunyana a kombisa ku tinyiketela ka yena eka Yehovha hi ku khuvuriwa ematini. Loko a heta ku khuvuriwa, u nghenele vuphayona bya nkarhinyana. Endzhaku ka tin’hweti ta tsevu u tsarisele ku va phayona ra nkarhi hinkwawo.

Endzhaku ko va kona eminhlanganweni yi nga ri yingani, munhu un’wana la tsakelaka u te: “Loko ndzi ri laha ndza rivala leswaku ndzi swerile.” Hambileswi vanhu vo tala va tsakelaka rifuwo ra nyama ra le Guinea, lava rhandzaka Yehovha va hisekela ku lavisisa rifuwo ra moya. Ina, namuntlha “swilo leswi navelekaka swa matiko hinkwawo” swi ya evugandzerini lebyi tengeke bya Yehovha!

[Bokisi leri nga eka tluka 8]

GUINEA-2005

Nhlayo ya Timbhoni: 883

Tidyondzo ta Bibele: 1 710

Lava veke kona eXitsundzuxweni: 3 255

[Mimepe leyi nga eka tluka 8]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

GUINEA

Conakry

SIERRA LEONE

LIBERIA

[Xifaniso lexi nga eka tluka 9]

Albert na Luc

[Xifaniso lexi nga eka tluka 9]

Holo ya Mfumo eConakry

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Ernestine

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Martin

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Zainab

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 8]

USAID