Tinhla-nkulu Ta Mapapila Lama Yaka Eka Vagalatiya, Vaefesa, Vafilipiya Ni Le Ka Vakolosa
Rito Ra Yehovha Ra Hanya
Tinhla-nkulu Ta Mapapila Lama Yaka Eka Vagalatiya, Vaefesa, Vafilipiya Ni Le Ka Vakolosa
LOKO muapostola Pawulo a twa leswaku Vakreste van’wana a va hambuka evugandzerini lebyi tengeke hikwalaho ka nkucetelo wa vanhu lava hlayisaka mikhuva ya Vayuda, u tsale papila leri khutazaka leri yaka “eka mavandlha ya Galatiya.” (Gal. 1:2) Papila leri, leri tsariweke kwalomu ka 50-52 C.E., a ri ri ni ndzayo leyi kongomeke ni leyi khongotelaka swinene.
Endzhaku ka malembe ya kwalomu ka khume a ri eRhoma tanihi “mukhotsiwa wa Kreste Yesu,” Pawulo u tsalele vandlha ra le Efesa, ra le Filipiya ni ra le Kolosa, a ma nyika ndzayo leyi pfunaka ni ku ma khutaza hi ndlela ya rirhandzu. (Efe. 3:1) Na hina namuntlha hi nga vuyeriwa loko hi yingisa rungula ra le bukwini ya Bibele ya Vagalatiya, Vaefesa, Vafilipiya ni ya Vakolosa.—Hev. 4:12.
“U VURIWA LA LULAMEKE” HI NDLELA YIHI?
Leswi vanhu lava hlayisaka mikhuva ya Vayuda a va lava ku onha Pawulo vito, u sirhelele vuapostola byakwe hi ku tsala mapapila lama nyikelaka vuxokoxoko hi ta vutomi byakwe. (Gal. 1:11–2:14) Loko a paluxa tidyondzo ta vona ta mavunwa, Pawulo u te: “Munhu u vuriwa la lulameke ku nga ri hikwalaho ka mintirho ya nawu, kambe hi ripfumelo ntsena eka Kreste Yesu.”—Gal. 2:16.
Pawulo u vule leswaku Kreste ‘u ntshunxe lava nga ehansi ka nawu hi ku va xava’ naswona u va ntshunxile leswaku va tiphina hi ntshunxeko wa Vukreste. U tshinye Vagalatiya swinene a ku: “Yimani mi tiyile, mi nga pfumeli ku tlhela mi nghenisiwa ejokweni ra vuhlonga.”—Gal. 4:4, 5; 5:1.
Tinhlamulo Ta Swivutiso Swa Matsalwa:
3:16-18, 28, 29—Xana ntwanano wa Abrahama wa ha tirha? Ina wa ha tirha. Ntwanano wa Nawu a wu nga sivi ntwanano lowu Xikwembu xi wu endleke na Abrahama kambe a wo engeteriwa. Hikokwalaho, ntwanano wa Abrahama wu hambete wu tirha endzhaku ka ku ‘herisiwa’ ka Nawu. (Efe. 2:15) Switshembiso swa wona swi hundziseriwe eka “mbewu” ya ntiyiso ya Abrahama—Kreste Yesu, loyi a nga yena lonkulu eka mbewu yoleyo ni le ka lava nga “va ka Kreste.”
6:2—I yini “nawu wa Kreste”? Nawu lowu wu katsa hinkwaswo leswi Yesu a swi dyondziseke a tlhela a lerisa leswaku swi endliwa. Ngopfu-ngopfu wu katsa xileriso lexi nge “rhandzanani.”—Yoh. 13:34.
6:8—Hi ‘byalela moya’ hi ndlela yihi? Hi endla tano hi ku hanya hi ndlela leyi pfumelelaka moya wa Xikwembu leswaku wu tirha eka hina hi ku ntshunxeka. Ku byalela moya swi katsa ku hlanganyela hi mbilu hinkwayo eka mintirho leyi endlaka moya wu tirha kahle.
Leswi Hi Swi Dyondzaka:
1:6-9. Vakulu lava nga Vakreste va fanele va teka goza hi xihatla loko ku pfuka swiphiqo evandlheni. Loko va tirhisa mianakanyo leyi twalaka swin’we ni Matsalwa, va nga hatla va bakanya timhaka ta mavunwa.
2:20. Nkutsulo i nyiko leyi Xikwembu xi hi nyikeke yona hi ku kongoma. Hi fanele hi dyondza ku wu teka hi ndlela yoleyo.—Yoh. 3:16.
5:7-9. Vanghana vo biha va nga hi ‘sivela ku hambeta hi yingisa ntiyiso.’ Hi ta va hi tlharihile loko hi va papalata.
6:1, 2, 5. Lava nga ni “timfanelo ta moya” va nga hi pfuna ku rhwala ndzhwalo, wo tanihi nchumu lowu karhataka kumbe wu tikaka hikwalaho ka leswi hi tekeke goza leri hoxeke hikwalaho ko pfumala vutivi. Kambe loko swi ta emhakeni yo rhwala ndzhwalo wa vutihlamuleri bya hina bya moya, hi fanele hi tirhwalela wona hi hexe.
‘KU HLENGELETA SWILO HINKWASWO EKA KRESTE’
Loko Pawulo a kandziyisa mhaka ya leswaku Vakreste va va ni vun’we eka papila ra yena leri yaka eka Vaefesa, u vulavule hi “vukongomisi eku heleni ka minkarhi leyi vekiweke, bya ku hlengeleta swilo hinkwaswo nakambe eka Kreste, swilo swa le tilweni ni swilo swa le misaveni.” Kreste u nyikele hi “tinyiko leti nga vanhu” leswaku a pfuna vanhu hinkwavo va “fikelela vun’we eka ripfumelo.”—Efe. 1:10; 4:8, 13.
Leswaku Vakreste va xixima Xikwembu ni ku kondletela vun’we va fanele va “ambala vumunhu lebyintshwa” ni ku “[tiveka] ehansi ka van’wana hi ku chava Kreste.” Nakambe va fanele va ‘yima va tiyile, va lwisana ni marhengu ya Diyavulosi’ hi ku ambala mahavelo hinkwawo ya moya.—Efe. 4:24; 5:21; 6:11.
Tinhlamulo Ta Swivutiso Swa Matsalwa:
1:4-7—Vakreste lava totiweke va hlawuriwe va nga si velekiwa hi ndlela yihi? Va hlawuriwe tanihi ntlawa, ku nga ri ha un’we-un’we. Sweswo swi endliwe vatswari va hina vo sungula va nga si hundzisela xidyoho eka n’wana wa vona wo sungula. Vuprofeta lebyi nga eka Genesa 3:15, lebyi vuriweke Adamu na Evha va nga si va na vana, byi katsa xikongomelo xa Xikwembu xa leswaku valandzeri vo karhi va Kreste va ya fuma na yena etilweni.—Gal. 3:16, 29.
2:2—Moya wa misava wu fana ni moya lowu hi wu hefemulaka hi ndlela yihi naswona wu yi lawurisa ku yini misava? “Moya wa misava”—moya wa ku tilawula ni ku nga yingisi—wu kumeka kun’wana ni kun’wana ku fana ni moya lowu hi wu hefemulaka. (1 Kor. 2:12) Wu tirhisa vulawuri bya wona kumbe matimba ya wona emisaveni hileswi wu nga ni matimba ni nkucetelo lowukulu.
2:6—Vakreste lava totiweke va nga va “etindhawini ta le tilweni” loko va ha ri emisaveni hi ndlela yihi? Xiga lexi nge “etindhawini ta le tilweni” laha a xi vulavuli hi ndzhaka leyi va tshembisiweke yona ya le tilweni. Ematshan’weni ya sweswo, xi vula xiyimo xa vona lexi tlakukeke xa moya lexi va xi kumaka hikwalaho ka leswi va “[funghiweke] hi moya lowo kwetsima lowu tshembisiweke.”—Efe. 1:13, 14.
Leswi Hi Swi Dyondzaka:
4:8, 11-15. Yesu Kreste “u teke makhumbi,” leswi vulaka leswaku u teke vanhu eka vulawuri bya Sathana kutani a va tirhisa tanihi tinyiko leswaku vandlha ra Vukreste ri akeka. Sweswo hi nga swi endla ‘hi ku kula hi rirhandzu eka swilo hinkwaswo eka Kreste’ hi yingisa ni ku titsongahata eka lava rhangelaka exikarhi ka hina ni hi ku khomisana na vona eka malunghiselelo ya vandlha.—Hev. 13:7, 17.
5:22-24, 33. Wansati u fanele a titsongahata eka nuna wakwe, a tlhela a n’wi xixima. U endla tano hi ku kombisa “moya wo rhula ni wo olova” na hi ku tikarhatela ku n’wi xixima loko a vulavula kahle hi yena na hi ku endla mintirho leyi endlaka leswaku swiboho swa nuna wakwe swi humelela.—1 Pet. 3:3, 4; Tito 2:3-5.
5:25, 28, 29. Wanuna u fanele a va muwundli lonene wa nsati wakwe, a n’wi wundla hi tlhelo ra nyama, ra mintlhaveko na hi ra moya, hilaha a ‘tiwundlaka’ hakona. U fanele a tlhela a n’wi khathalela hi ku dzumba na yena na hi ku n’wi khoma kahle hi mavulavulelo na hi swiendlo.
6:10-13. Leswaku hi lwisana ni moya wa vudimona, hi fanele hi ambala mahavelo ya moya lama humaka eka Xikwembu swi huma embilwini.
“FAMBA HILAHA KU HLELEKEKE”
Pawulo u vulavula ngopfu hi rirhandzu eka papila rakwe hinkwaro leri yaka eka Vafilipiya. U ri: “Leswi ndzi hambetaka ndzi swi khongelela hi leswi, leswaku rirhandzu ra n’wina ri ya ri andza ngopfu hi vutivi lebyi kongomeke ni ku twisisa loku heleleke.” Loko a va pfuna leswaku va papalata ntlhamu wa ku titshemba ngopfu, u khutazile a ku: “Hambetani mi tirhela ku ponisiwa ka n’wina hi ku chava ni ku rhurhumela.”—Filp. 1:9; 2:12.
Pawulo u khutaza lava wupfeke leswaku va tikarhatela ku fikelela “pakani ya hakelo ya ku vitaneriwa ehenhla hi Xikwembu.” U ri: “Hi mpimo lowu hi endleke nhluvuko ha wona, a hi hambeteni hi famba hilaha ku hlelekeke eka ntila lowu fanaka.”—Filp. 3:14-16.
Tinhlamulo Ta Swivutiso Swa Matsalwa:
1:23—Pawulo a a ri ehansi ka ntshikilelo wa ‘swilo swihi swimbirhi’ naswona i ku “ntshunxiwa” ka muxaka muni loku a a ku navela? Hikwalaho ka swiyimo leswi a a ri eka swona, Pawulo a a tshikileriwa hi swilo swimbirhi leswi a langutane na swona: vutomi kumbe rifu. (Filp. 1:21) Hambileswi a nga vulangiki leswaku u ta hlawula yini, u vule leswi a a swi navela—“ku ntshunxiwa ni ku va na Kreste.” (Filp. 3:20, 21; 1 Tes. 4:16) Ku “ntshunxiwa” loku hi nkarhi wa vukona bya Kreste a ku ta endla leswaku Pawulo a kuma hakelo leyi Yehovha a n’wi lunghiseleleke yona.—Mat. 24:3.
2:12, 13—Xikwembu xi endla leswaku hi “rhandza ni ku endla” hi ndlela yihi? Moya lowo kwetsima wa Yehovha wu nga tirha etimbilwini ta hina ni le mianakanyweni ya hina, wu endla hi ya hi swi navela swinene ku n’wi tirhela hilaha hi nga kotaka hakona. Hikwalaho, hi ni mupfuni loko hi ri karhi hi ‘hambeta hi tirhela ku ponisiwa ka hina.’
Leswi Hi Swi Dyondzaka:
1:3-5. Hambileswi Vafilipiya a a va ri swisiwana, va hi vekele xikombiso lexinene xa ku hanana.—2 Kor. 8:1-6.
2:5-11. Hilaha xikombiso xa Yesu xi kombisaka hakona, loko munhu a titsongahata a swi kombisi leswaku u tsanile kambe swi kombisa ku tiyimisela ka yena. Ku engetela kwalaho, Yehovha u tlakusa lava titsongahataka.—Swiv. 22:4.
3:13. “Swilo swa le ndzhaku” ku nga ha va ntirho lowu hakelaka swinene, ku titwa u sirhelelekile hikwalaho ka leswi endyangwini wa ka n’wina mi fuweke, kumbe hambi ku ri swidyoho leswikulu swa nkarhi lowu hundzeke leswi hi hundzukeke eka swona naswona ‘hi hlantswiweke hi basa’ eka swona. (1 Kor. 6:11) Hi fanele hi rivala swilo leswi, hi tshika ku karhateka hi swona, naswona hi ‘nava hi ya emahlweni eka swilo swa le mahlweni.’
“KU TIYISIWA ERIPFUMELWENI”
Eka papila ra yena leri yaka eka Vakolosa, Pawulo u paluxe tidyondzo leti hoxeke ta vadyondzisi va mavunwa. U vule leswaku ku ponisiwa a ku titsheganga hi swilaveko swa Nawu, kambe ku titshege hi ku “tshama eripfumelweni.” Pawulo u khutaze Vakolosa leswaku va ‘hambeta va famba evun’weni na Kreste, va dzima timitsu ni ku akiwa eka yena ni ku tiyisiwa eripfumelweni.’ Xana ku tiyisiwa ko tano a ku fanele ku va khumba njhani?—Kol. 1:23; 2:6, 7.
Pawulo u tsarile a ku: “Handle ka swilo leswi hinkwaswo, ambalani rirhandzu, hikuva i xiboho lexi hetisekeke xa vun’we. Nakambe, ku rhula ka Kreste a ku mi lawule etimbilwini ta n’wina.” Muapostola loyi u va byerile a ku: “Xin’wana ni xin’wana lexi mi xi endlaka, xi endleni hi moya-xiviri hinkwawo kukota loko mi xi endlela Yehovha, ku nga ri vanhu.” Malunghana ni lava nga riki Vakreste u ri: “Hambetani mi famba hi vutlhari eka” vona.—Kol. 3:14, 15, 23; 4:5.
Tinhlamulo Ta Swivutiso Swa Matsalwa:
2:8—I yini “swilo swa masungulo swa misava” leswi Pawulo a lemuxeke ha swona? I swilo swa misava ya Sathana—swilo swa xisekelo kumbe misinya ya milawu leyi swi vumbaka, ku swi kongomisa kumbe ku swi kucetela. (1 Yoh. 2:16) Swilo swin’wana leswi katsekaka eka swona i filosofi, ku hlongorisa rifuwo ni vukhongeri bya mavunwa bya misava leyi.
4:16—Ha yini papila leri yaka eka Valawodikiya ri nga ri kona eBibeleni? Kumbexana hileswi papila leri a ri nga ri na rungula leri nga ra nkoka namuntlha. Kumbe ku nga ha va ku ri hi leswi a ri phindha tinhla leti mapapila laman’wana ma ti boxeke.
Leswi Hi Swi Dyondzaka:
1:2, 20. Nkutsulo lowu Xikwembu xi wu endleke hikwalaho ka musa lowu nga faneriwiki wa xona, wu nga endla leswaku hi titwa hi nga ri ni nandzu naswona wu endla leswaku hi va ni ku rhula.
2:18, 23. “Vutitsongahati bya vuxisi”—ku nga ku endla onge wa titsongahata hi ku lava ku tsakisa vanhu van’wana kumbexana hi ku papalata swilo leswi vonakaka kumbe hi ku xanisa miri—i xikombiso xa leswaku munhu wa ‘tikukumuxa hi xivumbeko xa mianakanyo yakwe ya nyama.’