Swivutiso Swa Vahlayi

Matsalwa ma vulavula hi ‘buku ya Yaxara’ ni ‘buku ya Tinyimpi ta Yehovha.’ (Yox. 10:13; Tinhl. 21:14) Tibuku teto a ti humeleli enxaxamelweni wa tibuku ta le Bibeleni. Xana tibuku toleto a ti huhuteriwile ivi ti lahleka?

A xi kona xivangelo xo gimeta hileswaku tibuku leti letimbirhi a ti huhuteriwile loko ti tsariwa kutani endzhaku ka sweswo ti lahleka. Vatsari lava huhuteriweke va Bibele va vulavule hi tibuku tin’wana to hlayanyana. Tin’wana ta tona swi nga ha endleka ti ri kona eBibeleni kambe ti hlamuseriwa hi marito lawa hina vahlayi va manguva lawa hi nga ma twisisiki. Hi xikombiso, 1 Tikronika 29:29 yi vulavula hi “marito ya Samuwele la vonaka,” “marito ya Natani lowa muprofeta” ni “marito ya Gadi la vonaka swivono.” Tibuku letinharhu swi nga ha endleka ti vumba tibuku leti hi ti tivaka tanihi Samuwele wo Sungula ni wa Vumbirhi, kumbexana buku ya Vaavanyisi.

Hi hala tlhelo, ku nga ha vulavuriwa hi tin’wana leti nga ni mavito lama yelanaka ni ya tibuku ta le Bibeleni kambe entiyisweni ti nga ri kona eBibeleni. Hi nga ha endla xikombiso xa mhaka leyi hi tibuku ta mune ta khale: ‘buku ya timhaka ta minkarhi ya tihosi ta Yuda,’ ‘Buku ya Tihosi ta Yuda ni ta Israyele,’ ‘Buku ya Tihosi ta Israyele’ ni ‘Buku ya Tihosi ta Israyele ni ta Yuda.’ Hambileswi mavito wolawo ma nga ha twalaka ma yelana ni mavito ya tibuku ta le Bibeleni leti hi ti tivaka tanihi Tihosi to Sungula ni ta Vumbirhi, tibuku toleto ta mune a ti nga huhuteriwanga naswona a ti kona eBibeleni. (1 Tih. 14:29; 2 Tikr. 16:11; 20:34; 27:7) Kumbexana a ti ri tibuku ta matimu leti a ti ri kona enkarhini lowu muprofeta Yeremiya na Ezra va tsaleke marungula lawa hi nga na wona eBibeleni.

Ina, vatsari van’wana va Bibele va vulavule hi tibuku tin’wana ta matimu kumbe matsalwa man’wana lawa a ma ri kona kambe ma nga huhuteriwanga. Estere 10:2 yi vulavula hi “[Buku] ya timhaka ya minkarhi ya tihosi ta Meda na Peresiya.” Hilaha ku fanaka, leswaku Luka a lunghiselela Evhangeli yakwe, u “[lavisise] swilo hinkwaswo ku sukela emasungulweni hi ku kongoma.” Kumbexana a a vula leswaku u lavisise eka matsalwa lawa a ma ri kona loko a ri karhi a tsala hi matimu ya xivongo xa Yesu lawa hi nga ma hlayaka eka Evhangeli yakwe. (Luka 1:3; 3:23-38) Hambileswi matsalwa lawa Luka a ma kambisiseke a ma nga huhuteriwanga, Evhangeli leyi a yi tsaleke a yi huhuteriwile. Naswona Evhangeli yoleyo ya ha ri ya nkoka eka hina.

Tibuku timbirhi leti boxiweke eka xivutiso lexi nga le henhla, ku nga ‘buku ya Yaxara’ ni ‘buku ya Tinyimpi ta Yehovha,’ ti vonaka ti ri tin’wana ta tibuku leti a ti ri kona kambe ti nga huhuteriwanga. Hikwalaho ka sweswo, Yehovha a nga ti hlayisanga tibuku toleto. Leswi Bibele yi vulavulaka hi tibuku toleto timbirhi swi endle leswaku vakambisisi va Bibele va gimeta hileswaku tibuku letimbirhi a a ti ri swiphato leswi hlengeletiweke kumbe tinsimu leti a ti vulavula hi tinyimpi exikarhi ka Vaisrayele ni valala va vona. (2 Sam. 1:17-27) Nsonga-vutivi wun’wana wa Bibele wu ringanyeta leswaku leswi a swi ri endzeni ka tibuku toleto swi nga ha endleka a ku ri “swiphato leswi tolovelekeke leswi hlengeletiweke ni tinsimu leti a ti hlayisiwe hi vayimbeleri va le Israyele wa khale lava a va ri ni vutshila.” Hambi ku ri vavanuna van’wana lava minkarhi yin’wana Xikwembu xi va tirhiseke leswaku va profeta kumbe va vona swivono, va tsale tibuku leti Yehovha a nga ti huhutelangiki kumbe leti a nga ti hlawulangiki leswaku ti katsiwa eMatsalweni lawa ma ‘pfunaka ku dyondzisa, ku tshinya, ku lulamisa swilo’ eminkarhini ya hina.—2 Tim. 3:16; 2 Tikr. 9:29; 12:15; 13:22.

Mhaka ya leswaku tibuku tin’wana ti boxiwile eBibeleni ni leswaku a ti tirhisiwa, a yi fanelanga yi hi susumetela ku gimeta hileswaku a ti huhuteriwile. Hambiswiritano, Yehovha Xikwembu u hlayise matsalwa hinkwawo lama tameleke “rito ra Xikwembu xa hina,” naswona ma “ta tshama hilaha ku nga riki na makumu.” (Esa. 40:8) Ina, leswi Yehovha a swi hlawuleke leswaku swi katsiwa eka tibuku ta 66 ta le Bibeleni leti hi nga na tona, hileswi hi swi lavaka leswaku hi “faneleka hi ku helela, [hi] hlomisiwa hi ku helela eka ntirho wun’wana ni wun’wana lowunene.”—2 Tim. 3:16, 17.