Ku Tshama U Ri Ni Vanghana eMisaveni Leyi Nga Riki Na Rirhandzu
Ku Tshama U Ri Ni Vanghana eMisaveni Leyi Nga Riki Na Rirhandzu
“Ndzi mi lerisa swilo leswi, leswaku mi rhandzana.”—YOH. 15:17.
1. Ha yini Vakreste va lembe-xidzana ro sungula a va fanele va tshama va ri vanghana lavakulu?
HI VUSIKU bya yena byo hetelela a ri laha emisaveni, Yesu u khutaze vadyondzisiwa va yena vo tshembeka leswaku va tshama va ri vanghana. Hi madyambu ya siku rero, u vule leswaku rirhandzu leri va kombisaneke rona a ri ta kombisa leswaku i valandzeri va yena. (Yoh. 13:35) Vaapostola a va fanele va tshama va ri vanghana lavakulu leswaku va ta kota ku tiyisela miringo leyi a va ta langutana na yona ni ku endla ntirho lowu Yesu a a ta va nyika wona ku nga ri khale. Hakunene, Vakreste va lembe-xidzana ro sungula a va tiviwa hikwalaho ka ku tinyiketela ka vona loku tiyeke eka Xikwembu ni le ka vamakwavo.
2. (a) Hi tiyimisele ku endla yini, naswona ha yini? (b) Hi swihi swivutiso leswi hi nga ta swi tlhuvutsa?
2 Namuntlha, swi tsakisa swinene ku hlanganyela ni nhlengeletano ya misava hinkwayo leyi swirho swa yona swi landzelaka xikombiso lexi vekiweke hi Vakreste volavo va lembe-xidzana ro sungula! Hi tiyimiserile ku yingisa xileriso xa Yesu xo kombisana rirhandzu ra xiviri. Hambiswiritano, emasikwini lawa yo hetelela, vanhu vo tala a va tshembeki naswona a va na rona rirhandzu ra ntumbuluko. (2 Tim. 3:1-3) Hakanyingi loko va endla vunghana ni vanhu van’wana byi va byi nga ri bya xiviri naswona a va va anakanyeli vanhu van’wana. Leswaku hi tshama hi ri karhi hi vonakala leswaku hi Vakreste va ntiyiso, hi fanele hi tshembeka naswona hi va ni rirhandzu. Hikwalaho, a hi tlhuvutseni swivutiso leswi landzelaka: Hi xihi xisekelo xa vunghana lebyinene? Hi nga swi kotisa ku yini ku va ni vanghana lavanene? Hi rini laha swi nga ha lavaka leswaku hi herisa vunghana bya hina ni vanhu vo karhi? Naswona hi nga byi hlayisa njhani vunghana lebyi akaka?
Hi Xihi Xisekelo Xa Vunghana Lebyinene?
3, 4. Hi xihi xisekelo xa vunghana lebyi tiyeke, naswona ha yini?
3 Vunghana lebyi tiyeke swinene byi sekeriwa eka ku rhandza Yehovha. Hosi Solomoni u tsarile a ku: “Loko munhu wo karhi o hlula un’we a ri yexe, vambirhi va nga n’wi hlula. Naswona ntambhu ya miluko yinharhu a yi nge tsemeki hi le xikarhi hi ku hatlisa.” (Ekl. 4:12) Loko Yehovha a ri muluko wa vunharhu eka vunghana bya vanhu, vunghana byolebyo byi ta tshama nkarhi wo leha.
4 I ntiyiso leswaku vanhu lava nga n’wi rhandziki Yehovha na vona va nga va ni vunghana lebyi enerisaka. Kambe loko vanhu va hlanganisiwa hi ku va va rhandza Xikwembu, vunghana bya vona byi ta tiya. Loko ko tshuka ku va ni xiphiqo exikarhi ka vanghana va ntiyiso, va ta xi tlhantlha hi ndlela leyi tsakisaka Yehovha. Loko vakaneti va Xikwembu va vanga ku avana, valala volavo va swi xiya leswaku vunghana lebyi nga kona exikarhi ka Vakreste va ntiyiso byi tiyile. Ematin’wini hinkwawo, malandza ya Yehovha ma swi kombisile leswaku swi nga ha antswa ma dlayiwa ku ri ni ku va ma xavisa vamakwavo.—Hlaya 1 Yohane 3:16.
5. Ha yini vunghana lebyi a byi ri kona exikarhi ka Rhuti na Nawomi a byi tiyile naswona byi khomelele nkarhi wo leha?
5 Handle ko kanakana, vunghana lebyi tisaka ku eneriseka lokukulu swinene hi lebyi endliwaka ni vanhu lava rhandzaka Yehovha. Anakanya hi xikombiso xa Rhuti na Nawomi. Vavasati lava i van’wana va vanhu lava veke vanghana lavakulu swinene exikarhi ka vanhu lava ku vulavuriwaka ha vona eBibeleni. Ha yini vunghana bya vona a byi tiyile naswona byi khomelele nkarhi wo leha? Rhuti u paluxe xivangelo xa kona loko a byele Nawomi a ku: “Vanhu va wena va ta va vanhu va mina, Xikwembu xa wena xi ta va Xikwembu xa mina. . . . Onge Yehovha a nga ndzi endla tano, a engetela eka swona loko ndzo hambana na wena kambe ku nga ri hikwalaho ka rifu.” (Rhu. 1:16, 17) Handle ko kanakana, Rhuti na Nawomi a va xi rhandza swinene Xikwembu, naswona va pfumelele rirhandzu leri leswaku ri kucetela ndlela leyi a va khomana ha yona. Hikwalaho, Yehovha u va katekisile vavasati lava havambirhi.
Ndlela Yo Va Ni Vanghana Lavanene
6-8. (a) Hi xihi xisekelo xa vunghana bya xiviri? (b) Xana u fanele u endla yini loko u lava ku va ni vanghana?
6 Xikombiso xa Rhuti na Nawomi xi kombisa leswaku vunghana lebyinene a byo tiendlekela. Xisekelo xa byona i ku va vanhu lava nga vanghana va rhandza Yehovha. Kambe vunghana lebyi khomelelaka byi va kona loko vanhu lava byi lavaka va tirhe hi matimba naswona va titsone swo karhi. Hambi ku ri vamakwavo lava gandzelaka Yehovha emindyangwini ya Vukreste va fanele va tikarhatela ku va vanghana lavakulu. Kutani, u nga swi kota njhani ku va ni vanghana lavanene?
7 Teka goza ku sungula. Muapostola Pawulo u khutaze vanghana va yena evandlheni ra le Rhoma leswaku va “landzela ndlela ya malwandla.” (Rhom. 12:13) Ku landzela ndlela ya xiviri swi vula ku famba eka yona. Hilaha ku fanaka, ku va ni malwandla swi katsa ku endla swiendlo swo karhi leswitsongo nkarhi na nkarhi. Munhu un’wana ni un’wana u fanele a kombisa malwandla hi byakwe. (Hlaya Swivuriso 3:27.) Ndlela yin’wana leyi u nga kombisaka malwandla ha yona i ku rhamba vanhu vo hambana-hambana va le vandlheni leswaku va ta khomisa rhumbu na wena. Xana u nga swi endla mukhuva ku kombisa swirho swa vandlha ra ka n’wina malwandla nkarhi na nkarhi?
8 Ndlela yin’wana leyi u nga tekaka goza ro endla vanghana ha yona i ku rhamba vanhu vo hambana-hambana leswaku u famba na vona entirhweni wo chumayela. Loko u ri endlwini yo karhi ensin’wini ivi u twa munhu loyi u fambaka na yena a vulavula swi huma embilwini malunghana ni ndlela leyi a rhandzaka Yehovha ha yona, u ta titwa u n’wi rhandza swinene munhu yoloye.
9, 10. Pawulo u veke xikombiso xihi, naswona hi nga n’wi tekelela njhani?
9 U nga lavi ku endla vunghana ni vanhu vo karhi ntsena. (Hlaya 2 Vakorinto 6:12, 13.) Xana u tshame u titwa onge a nga kona munhu loyi u nga endlaka vunghana na yena evandlheni? Loko swi ri tano, xana sweswo swi vangiwa hi leswi u lavaka ku endla vunghana ni vanhu vo karhi ntsena? Muapostola Pawulo u veke xikombiso lexinene loko a endla vunghana ni vanhu. Nkarhi wun’wana a a ta va a nga ehleketanga ku endla vunghana ni vanhu lava nga riki Vayuda. Hambiswiritano, u ve “muapostola eka matiko.”—Rhom. 11:13.
10 Ku tlula kwalaho, Pawulo a a nga endli vunghana ni vanhu lava ringanaka na yena hi malembe ntsena. Hi xikombiso, yena na Timotiya va ve vanghana lavakulu hambileswi Timotiya a a ri ntsongo swinene eka yena naswona a va nga kurisiwanga hi ndlela leyi fanaka. Namuntlha, vantshwa vo tala va byi teka byi ri bya risima vunghana lebyi va nga na byona ni swirho leswi kuleke swa vandlha. Vanessa loyi a nga ni malembe ya va-20 u ri: “Ndzi ni munghana loyi ndzi n’wi rhandzaka loyi a nga ni malembe ya va-50. Ndzi n’wi byela xin’wana ni xin’wana lexi a ndzi ta xi byela vanghana va mina lava nga tintangha ta mina. Naswona wa ndzi rhandza swinene.” Xana vunghana byo tano byi sunguriwa njhani? Vanessa u ri: “Ndzi endle matshalatshala leswaku ndzi kuma vunghana lebyi.” Xana u tiyimiserile ku endla vunghana ni vanhu lava nga ringaniki na wena hi malembe? Handle ko kanakana Yehovha u ta ma katekisa matshalatshala ya wena.
11. Hi nga dyondza yini eka xikombiso xa Yonathani na Davhida?
11 Tshembeka. Solomoni u tsarile: “Nakulorhi wa ntiyiso u ni rirhandzu nkarhi hinkwawo, naswona i makwerhu la velekiweke loko ku ri ni maxangu.” (Swiv. 17:17) Loko Solomoni a tsala marito wolawo, swi nga ha endleka a a anakanya hi vunghana lebyi tata wa yena, Davhida a a ri na byona na Yonathani. (1 Sam. 18:1) Hosi Sawulo a a lava leswaku n’wana wa yena Yonathani a n’wi tlhandlama a va hosi ya Israyele. Kambe Yonathani u yi amukerile mhaka ya leswaku Yehovha u hlawule Davhida leswaku a va hosi. Ku hambana na Sawulo, Yonathani a nga n’wi vondzokanga Davhida. A nga khunguvanyekanga loko Davhida a dzunisiwa naswona a nga swi pfumelanga swihehlo leswi Sawulo a swi hangalasa malunghana na Davhida. (1 Sam. 20:24-34) Xana hi fana na Yonathani? Loko vanghana va hina va kuma malunghelo yo karhi, xana hi tsaka na vona? Loko va weriwa hi maxangu, xana ha va chavelela hi tlhela hi va seketela? Loko hi twa munghana wa hina a hleviwa, xana hi hatla hi pfumela mhaka yoleyo? Kumbe, xana hi ta sirhelela munghana wa hina hi ku tshembeka, ku fana na Yonathani?
Loko Hi Boheka Ku Herisa Vunghana Bya Hina Ni Vanhu Vo Karhi
12-14. Hi swihi swiphiqo leswi swichudeni swin’wana swa Bibele swi langutanaka na swona, naswona hi nga swi pfuna njhani?
12 Loko xichudeni xa Bibele xi sungula ku cinca mahanyelo ya xona, xi nga ha langutana ni xiphiqo lexikulu malunghana ni vunghana. Swi nga ha endleka xi ri ni vanghana lava xi tsakelaka ku va na vona kambe va va va nga hanyi hi milawu ya le Bibeleni. Enkarhini lowu hundzeke, swi nga ha endleka a xi heta nkarhi wo tala xi ri na vona. Kambe, sweswi xa swi xiya leswaku swiendlo swa vona swi nga va ni nkucetelo wo biha eka xona, kutani xi vona swi fanerile leswaku xi hunguta nkarhi lowu xi wu hetaka xi ri ni vanghana volavo. (1 Kor. 15:33) Nilokoswiritano, xi nga ha vona onge loko xi nga ha vi munghana wa vona, a xi tshembeki.
13 Loko u ri xichudeni xa Bibele lexi nga le xiyin’weni xo tano, tsundzuka leswaku munghana wa xiviri u ta tsaka leswi u ringetaka ku lulamisa mahanyelo ya wena. Swi nga ha endleka na yena a lava ku hlanganyela na wena loko u dyondza hi Yehovha. Hi hala tlhelo, vanghana va mavunwa va ta “tshamela ku vulavula ha [wena] hi ku tseketsela” hikuva a wa ha fambi na vona “exidziveni lexi fanaka xa manyala.” (1 Pet. 4:3, 4) Entiyisweni, a hi wena u nga tshembekiki kambe i vanghana va wena.
14 Loko swichudeni swa Bibele swi lahliwa hi vanghana va swona va khale lava nga rhandziki Xikwembu, swirho swa vandlha swi nga pfala vangwa rero swi va vanghana va swona. (Gal. 6:10) Xana wa va tiva vanhu lava taka eminhlanganweni ya n’wina lava dyondzaka Bibele? Xana minkarhi yin’wana wa swi kota ku burisana na vona hi ndlela leyi akaka?
15, 16. (a) Xana hi fanele hi endla yini loko munghana wa hina a tshika ku tirhela Yehovha? (b) Hi nga swi kombisa njhani leswaku hi rhandza Xikwembu?
15 Kambe, ku vuriwa yini loko munghana la nga Mukreste a endla xiboho xo fularhela Yehovha, kumbexana a boheka ku susiwa evandlheni? Xiyimo xo tano xi nga ha tshikilela swinene. Loko a hlamusela ndlela leyi a titweke ha yona loko munghana wa yena lonkulu a tshika ku tirhela Yehovha, makwerhu un’wana wa xisati u te: “A ndzi karhateke ngopfu. A ndzi anakanya leswaku munghana wa mina a a tiyile entiyisweni, kambe a a nga tiyanga. A ndzi ehleketa leswaku kumbexana a a tirhela Yehovha hileswi a a lava ku tsakisa ndyangu wa ka vona. Hiloko na mina ndzi sungula ku tikambisisa. Xana ndzi tirhela Yehovha hikwalaho ka swivangelo leswinene?” Xana makwerhu loyi wa xisati u langutane njhani ni xiyimo lexi? U ri: “Ndzi lahlele ndzhwalo wa mina eka Yehovha. Ndzi endle xiboho xa leswaku ndzi ta kombisa Yehovha leswaku a ndzi n’wi rhandzi hileswi a ndzi nyikaka vanghana enhlengeletanweni ya yena ntsena.”
16 A hi nge languteli ku hambeta hi ri vanghana va Xikwembu loko hi yima ni lava va hlawulaka ku va vanghana va misava. Mudyondzisiwa Yakobo u tsarile a ku: “Xana a mi swi tivi leswaku ku va ni xinakulobye ni misava i vulala ni Xikwembu? Hikokwalaho, mani na mani la lavaka ku va nakulobye wa misava u tiendla nala wa Xikwembu.” (Yak. 4:4) Hi nga kombisa leswaku hi rhandza Xikwembu hi ku tshemba leswaku xi ta hi pfuna hi kota ku langutana ni ku lahlekeriwa koloko ka munghana loko hi tshembeka eka xona. (Hlaya Pisalema 18:25.) Makwerhu wa xisati loyi se ku vulavuriweke ha yena u katsakanye mhaka leyi a ku: “Ndzi dyondze leswaku a hi nge sindzisi munhu leswaku a rhandza Yehovha kumbe a hi rhandza. Munhu wo tihlawulela.” Kambe, hi nga endla yini leswaku hi tshama hi ri ni vuxaka lebyi akaka ni vanhu lava nga le vandlheni?
Ku Hlayisa Vunghana Lebyinene
17. Vanghana lavanene va vulavurisana njhani?
17 Hi fanele hi hlayisa mikhuva leyinene ya ku vulavurisana loko hi lava ku sirhelela vunghana bya hina. Loko u ri karhi u hlaya marungula ya le Bibeleni ya Rhuti na Nawomi, Davhida na Yonathani, na Pawulo na Timotiya, u ta swi xiya leswaku vanghana lavanene va vulavula hi ku ntshunxeka kambe va xiximana. Pawulo u tsarile malunghana ni ndlela leyi hi faneleke hi vulavurisana ni van’wana ha yona, a ku: “Marito ya n’wina a ma ve ni nsovo nkarhi hinkwawo, ma lungiwe hi munyu.” Eka ndzimana leyi, Pawulo a a kombetela ngopfu eka ndlela leyi hi faneleke hi vulavula ha yona ni lava “nga ehandle,” hileswaku lava nga riki Vakreste-kulorhi. (Kol. 4:5, 6) Entiyisweni, leswi hi faneleke hi xixima vanhu lava nga riki vapfumeri loko hi vulavula na vona, swi vula leswaku hi fanele hi va xixima ngopfu vanghana va hina va le vandlheni!
18, 19. Hi fanele hi yi teka njhani ndzayo yin’wana ni yin’wana leyi hi yi kumaka eka munghana la nga Mukreste, naswona vakulu va le Efesa va hi vekele xikombiso xihi?
18 Vanghana lavanene va teka vonelo ra munghana wa vona ri ri ra nkoka, hikwalaho loko va vulavurisana va fanele va swi endla hi ndlela leyinene ni hi ku kongoma. Hosi Solomoni wo tlhariha u tsarile a ku: “Mafurha ni murhi wa risuna hi swona leswi tsakisaka mbilu, ni ku nyanganya ka nakulobye hikwalaho ka xitsundzuxo xa moya-xiviri.” (Swiv. 27:9) Xana u yi teka hi ndlela yoleyo ndzayo leyi humaka eka munghana wa wena? (Hlaya Pisalema 141:5.) Loko munghana wa wena a vula leswaku wa karhateka hikwalaho ka xiendlo xa wena xo karhi, xana u ma teka njhani marito wolawo? Xana u teka leswi a swi vuleke swi kombisa leswaku u ni rirhandzu kumbe wa n’wi hlundzukela?
19 Muapostola Pawulo a a ri ni vuxaka lebyikulu ni vakulu va le vandlheni ra le Efesa. Swi nga ha endleka u tive van’wana va vavanuna volavo loko va va vapfumeri. Kambe, loko a hlangana na vona ro hetelela u va nyike ndzayo leyi kongomeke. Xana va yi teke njhani? Vanghana va Pawulo a va hlundzukanga. Ku ri na sweswo, va swi tlangerile leswi a a kombisa leswaku wa va khathalela, naswona va ririle loko a va byela leswaku a va nga ha ta n’wi vona.—Mint. 20:17, 29, 30, 36-38.
20. Xana munghana la nga ni rirhandzu u ta endla yini?
20 Vanghana lavanene a va amukeli ndzayo ya vutlhari ntsena kambe va tlhela va laya ni vanhu van’wana. Kambe hi fanele hi tsundzuka leswaku ku ni nkarhi lowu hi faneleke hi ‘karhatekela timhaka ta hina’ ntsena. (1 Tes. 4:11) Naswona hi fanele hi swi xiya leswaku un’wana ni un’wana wa hina “u ta tihlamulela eka Xikwembu.” (Rhom. 14:12) Kambe loko swi fanerile, munghana la nga ni rirhandzu hi musa u ta tsundzuxa munghana wa yena hi milawu ya Yehovha. (1 Kor. 7:39) Hi xikombiso, xana a wu ta endla yini loko u xiya leswaku munghana wa wena la nga nghenelangiki vukati u sungula ku rhandzana ni munhu loyi a nga riki mupfumeri? Xana u to timiyelela hileswi u chavaka leswaku vunghana bya n’wina byi ta hela? Kumbe a wu ta endla yini loko munghana wa wena a nga yi yingisi ndzayo ya wena? Munghana lonene u ta lava mpfuno wa varisi lava nga ni rirhandzu leswaku a pfuna munghana loyi a tekeke goza leri hoxeke. Leswaku u endla tano swi lava xivindzi. Kambe, loko vunghana byi sekeriwe eka ku rhandza Yehovha a byi nge heleli makumu.
21. I yini leswi hinkwerhu ka hina hi pfaka hi swi endla, kambe ha yini swi ri swa nkoka leswaku hi tshama hi ri ni vunghana lebyi tiyeke ni vanhu va le vandlheni?
21 Hlaya Vakolosa 3:13, 14. Minkarhi yin’wana vanghana va hina va ta va ni “xivangelo xa ku vilerisiwa” hi hina, naswona na vona va ta endla kumbe va vula swilo leswi nga ta hi karhata. Yakobo u tsarile a ku: “Hinkwerhu ha khunguvanyeka minkarhi yo tala.” (Yak. 3:2) Hambiswiritano, lexi kombisaka vunghana a hi leswaku hi dyohelana kangani kambe hileswaku hi rivalelana hi mbilu hinkwayo. I swa nkoka leswaku hi aka vunghana lebyi tiyeke hi ku vulavurisana hi ku ntshunxeka hi tlhela hi rivalelana hi ku ntshunxeka! Loko hi kombisa rirhandzu rolero, ri ta va “xiboho lexi hetisekeke xa vun’we.”
U Nga Hlamula Njhani?
• I yini lexi nga hi pfunaka leswaku hi va ni vanghana lavanene?
• Hi rini laha hi nga ha bohekaka ku herisa vunghana bya hina ni vanhu vo karhi?
• Hi fanele hi endla yini leswaku hi va ni vunghana lebyi khomelelaka?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]
I yini lexi endleke leswaku vunghana bya Rhuti na Nawomi byi khomelela?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]
Xana u kombisa malwandla nkarhi na nkarhi?