Endla Swiboho Leswi Kombisaka Leswaku U Xixima Xikwembu

“Lowo tlhariha u xiyisisa magoza yakwe.”—SWIV. 14:15.

1, 2. (a) I yini lexi faneleke xi va xa nkoka ngopfu eka swiboho hinkwaswo leswi hi swi endlaka? (b) Hi swihi swivutiso leswi hi nga ta swi kambisisa?

ASWI kanakanisi leswaku hi endla swiboho swo tala siku ni siku. Swo tala swa swona swi ni vuyelo bya nkarhinyana. Kambe swin’wana swa swona swi nga byi khumba swinene vutomi bya hina. Nchumu wa nkoka swinene eka hina loko hi endla swiboho leswikulu kumbe leswitsongo i ku xixima Xikwembu.—Hlaya 1 Vakorinto 10:31.

² Xana swa ku olovela kumbe swa ku tikela ku endla swiboho? Loko hi lava ku va Vakreste lava wupfeke, hi fanele hi dyondza ku hambanisa leswi lulameke ni leswi hoxeke kutani hi endla swiboho leswi fambisanaka ni vupfumeri bya hina, ku nga ri bya munhu un’wana. (Rhom. 12:1, 2; Hev. 5:14) Hi swihi swivangelo swin’wana leswi twalaka leswi hi endlaka hi lava ku dyondza ku endla swiboho leswinene? Ha yini minkarhi yin’wana swi tika ku swi endla? Naswona hi wahi magoza lawa hi nga ma tekaka leswaku hi tiyiseka leswaku swiboho leswi hi swi endlaka swi kombisa leswaku hi xixima Xikwembu?

Ha Yini Hi Fanele Hi Endla Swiboho?

3. I yini leswi hi nga fanelangiki hi swi pfumelela swi nghenelela eka swiboho leswi hi swi endlaka?

³ Loko hi kanakana ku endla swiboho etimhakeni leti ku katsekaka milawu ya Bibele, swichudeni-kulorhi kumbe vatirhi-kulorhi va nga ha gimeta hileswaku a hi khorwiseki nikatsongo hi vupfumeri bya hina naswona hi pfumelela xin’wana ni xin’wana. Va nga ha hemba, va kanganyisa kumbe va yiva kutani va ringeta ku hi kucetela leswaku hi “landzelela ntshungu” hi ku hlanganyela eswiendlweni swa vona kumbe hi ku  tumbeta leswi va swi endlaka. (Eks. 23:2) Hambiswiritano, munhu loyi a kotaka ku endla swiboho leswi kombisaka leswaku u xixima Xikwembu a nga pfumeleli ku chava kumbe ku lava ku amukeriwa hi vanhu ku n’wi endla a tikhoma hi ndlela leyi lwisanaka ni ripfalo rakwe leri leteriweke hi Bibele.—Rhom. 13:5.

4. Ha yini van’wana va nga ha lavaka ku hi endlela swiboho?

⁴ A hi vanhu hinkwavo lava lavaka ku hi endlela swiboho hi xikongomelo xo hi twisa ku vava. Vanghana va hina lava nga ni xikongomelo xa ku hi pfuna va nga ha lava leswaku hi landzela switsundzuxo swa vona. Loko hi nga ha tshami ekaya, maxaka ya hina kumbexana ma ha khathala swinene ha hina naswona ma nga ha hambeta ma lava ku nghenelela eka swiboho swa nkoka leswi hi swi endlaka. Hi xikombiso, xiya mhaka ya vutshunguri. Bibele yi ku yirisa hi ku kongoma ku tirhisiwa ka ngati hi ndlela yo biha. (Mint. 15:28, 29) Kambe timhaka tin’wana leti khumbaka vutshunguri a ti kongomanga naswona ti lava leswaku ha un’we wa hina a tiendlela xiboho xa leswaku hi byihi vutshunguri lebyi a nga ta byi amukela kumbe a nga ta byi ala. * Varhandziwa va hina va nga ha lava ku hi endlela swiboho etimhakeni leti. Hambiswiritano, loko ku endliwa swiboho malunghana ni timhaka leti, Mukreste ha un’we loyi a tinyiketeleke a tlhela a khuvuriwa u fanele a rhwala “ndzhwalo wakwe” wa vutihlamuleri. (Gal. 6:4, 5) Xikongomelo-nkulu xa hina i ku hlayisa ripfalo lerinene eka Xikwembu, ku nga ri eka vanhu.—1 Tim. 1:5.

5. Hi nga swi papalata njhani ku tshovekeriwa hi ripfumelo ra hina?

⁵ Hi nga nghena ekhombyeni lerikulu loko swi hi tikela ku endla xiboho. Mudyondzisiwa Yakobo u tsale leswaku munhu loyi swi n’wi tikelaka ku endla swiboho a ‘nga yimi a tiya etindleleni ta yena hinkwato.’ (Yak. 1:8) Ku fana ni munhu loyi a fambaka hi byatso lebyi ndlengandlengisiwaka hi lwandle leri kariheke, u ta yingayingisiwa hi mavonelo ya vanhu lama tshamelaka ku cinca. Hakunene swi nga olova swinene ku va munhu wo tano a tshovekeriwa hi ripfumelo rakwe ku fana ni xikepe lexi tshovekeke kutani a sola van’wana hikwalaho ka xiyimo xakwe lexi vavisaka! (1 Tim. 1:19) Hi nga xi papalata njhani xiyimo xexo? Hi fanele hi ‘tiya eripfumelweni.’ (Hlaya Vakolosa 2:6, 7.) Leswaku hi tiya eripfumelweni, hi fanele hi dyondza ku endla swiboho leswi kombisaka leswaku hi ni ripfumelo eRitweni ra Xikwembu leri huhuteriweke. (2 Tim. 3:14-17) Kambe i yini leswi nga ha kavanyetaka vuswikoti bya hina byo endla swiboho leswinene?

Leswi Endlaka Leswaku Swi Tika Ku Endla Swiboho

6. Ku chava ku nga ha hi khumba njhani?

⁶ Ku chava ku endla swiboho leswi hoxeke, ku chava leswaku swilo swi ta famba ximatsi kumbe ku chava ku tekiwa u ri xiphukuphuku hi van’wana, swi nga ha hi heta matimba. Swivangelo sweswo swa twisiseka. Ku hava munhu loyi a lavaka ku endla swiboho leswi hoxeke leswi nga ta n’wi vangela swiphiqo ni ku n’wi khomisa tingana. Hambiswiritano, ku rhandza Xikwembu ni Rito ra xona ku nga hi pfuna leswaku hi nga chavi ngopfu. Hi tindlela tihi? Ku rhandza Xikwembu ku ta hi susumetela leswaku minkarhi hinkwayo hi kambisisa Rito ra xona ni minkandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni hi nga si endla swiboho swa nkoka. Xisweswo hi ta hunguta swihoxo leswi hi swi endlaka. Ha yini? Hikuva Bibele yi nga “nyika vutlhari eka lava nga riki na ntokoto, [ni ku] nyika jaha vutivi ni vuswikoti byo ehleketa.”—Swiv. 1:4.

7. I yini leswi hi nga swi dyondzaka eka xikombiso xa Hosi Davhida?

⁷ Xana minkarhi hinkwayo hi ta endla swiboho leswinene? Doo! Hinkwerhu hi endla swihoxo. (Rhom. 3:23) Hi xikombiso, Hosi Davhida a a ri wanuna wo tlhariha a tlhela a tshembeka. Kambe minkarhi yin’wana u endle swiboho leswi hoxeke leswi endleke leswaku yena ni van’wana va xaniseka. (2 Sam. 12:9-12) Nilokoswiritano, Davhida a nga swi pfumelelanga swihoxo swakwe leswaku swi n’wi endla a nga ha byi tshembi vuswikoti byakwe byo endla swiboho leswi a swi tsakisa Xikwembu. (1 Tih. 15:4, 5) Ku fana na Davhida, hi nga endla swiboho ku nga khathariseki swihoxo swa hina leswi hundzeke loko hi tsundzuka leswaku  Yehovha u ta honisa swihoxo swa hina ni ku hi rivalela swidyoho swa hina. U ta hambeta a seketela lava n’wi rhandzaka va tlhela va n’wi yingisa.—Ps. 51:1-4, 7-10.

8. I yini leswi hi swi dyondzaka eka leswi vuriweke hi muapostola Pawulo malunghana ni vukati?

⁸ Ku karhateka loku hi vaka na kona loko hi lava ku endla swiboho hi nga ku hunguta. Njhani? Hi ku xiya leswaku minkarhi yin’wana ku ni tindlela to hlayanyana letinene leti hi nga ti hlawulaka. Xiya ndlela leyi muapostola Pawulo a vulavuleke ha yona hi mhaka ya vukati. U huhuteriwe ku tsala a ku: “Loko munhu a ehleketa leswaku u tikhoma hilaha ku nga fanelangiki eka vutengi bya yena bya rimbewu, loko a hundzile eka vurhumbuki bya vuntshwa, naswona leyi ku ri ndlela leyi swi faneleke ku endleka ha yona, a a endle leswi a swi lavaka; a nga dyohi. A va nghenele vukati. Kambe loko munhu a yima a tiyile embilwini ya yena, a nga ri na xilaveko, kambe a kota ku lawula ku rhandza ka yena, naswona embilwini ya yena a endle xiboho xo hlayisa vutengi byakwe bya rimbewu, u ta va a endla kahle.” (1 Kor. 7:36-38) Pawulo u vule leswaku goza lerinene leri vanhu va nga ri tekaka i ku nga ngheneli vukati, kambe a ku nga ri rona ntsena goza lerinene leri nga tekiwaka.

9. Xana hi fanele hi karhateka hileswaku vanhu va ta swi teka njhani swiboho swa hina? Hlamusela.

⁹ Xana hi fanele hi karhateka hileswaku vanhu va ta swi teka njhani swiboho leswi hi swi endlaka? Minkarhi yin’wana hi nga karhateka. Xiya leswi Pawulo a swi vuleke emhakeni yo dya swakudya leswi nga ha vonakaka onge swi tlhaveriwe swifaniso. U vule leswaku xiboho hi xoxe xi nga ha va xi nga hoxanga, kambe xi nga khunguvanyisa munhu loyi a nga ni ripfalo leri tsaneke. I yini leswi Pawulo a a tiyimisele ku swi endla? U tsale a ku: “Loko swakudya swi khunguvanyisa makwerhu, a ndzi nge he pfuki ndzi dye nyama nikatsongo, leswaku ndzi nga khunguvanyisi makwerhu.” (1 Kor. 8:4-13) Na hina hi fanele hi kambisisa ndlela leyi swiboho swa hina swi nga ta ma khumba ha yona mapfalo ya van’wana. Entiyisweni, nchumu lowukulu lowu hi karhatekaka ha wona i vuyelo lebyi swiboho swa hina swi nga ta va na byona eka vuxaka bya hina na Yehovha. (Hlaya Varhoma 14:1-4.) Hi yihi milawu ya Bibele leyi nga ta hi pfuna ku endla swiboho leswi kombisaka leswaku hi xixima Xikwembu?

Magoza Ya Tsevu Yo Endla Swiboho Leswinene

10, 11. (a) Hi nga swi papalata njhani ku tikukumuxa endyangwini? (b) I yini leswi vakulu va faneleke va swi tsundzuka loko va endla swiboho leswi khumbaka vandlha?

¹⁰ Papalata ku tikukumuxa. Loko hi nga si teka goza ro karhi, hi fanele hi tivutisa, ‘Xana ndzi na yona mfanelo yo endla xiboho lexi?’ Hosi Solomoni u tsale a ku: “Xana ku tikukumuxa ku fikile? Kutani tingana ti ta fika; kambe vutlhari byi ni lava va titsongahataka.”—Swiv. 11:2.

¹¹ Vatswari va nga ha nyika vana va vona lunghelo ro endla swiboho swin’wana, kambe vana a va fanelanga va ehleketa leswaku va ni mfanelo yoleyo. (Kol. 3:20) Vavasati ni vamanana va ni vulawuri byo karhi byo endla swiboho endyangwini, kambe va fanele va byi tekela enhlokweni vunhloko bya vanuna va vona. (Swiv. 1:8; 31:10-18; Efe. 5:23) Hilaha ku fanaka, vavanuna va fanele va swi xiya leswaku vulawuri bya vona byi ringaniseriwile nileswaku va le hansi ka Kreste. (1 Kor. 11:3) Vakulu va endla swiboho leswi khumbaka vandlha. Hambiswiritano, va tiyiseka leswaku a va “hundzeli halahaya ka swilo leswi tsariweke” eRitweni ra  Xikwembu. (1 Kor. 4:6) Va tlhela va swi landzela hi vukheta swileriso leswi va swi kumaka eka hlonga ro tshembeka. (Mat. 24:45-47) Hi nga papalata ku vangela van’wana ku karhateka ni maxangu lamakulu loko hi ku titsongahata hi endla ntsena swiboho leswi hi pfumeleriweke ku swi endla.

12. (a) Ha yini hi fanele hi endla ndzavisiso? (b) Hlamusela ndlela leyi munhu a nga endlaka ndzavisiso wo tano ha yona.

¹² Endla ndzavisiso. Solomoni u tsale a ku: “Kunene makungu ya lava va gingiritekaka ma endla leswi pfunaka, kambe un’wana ni un’wana la hatlisaka ngopfu, hakunene u ta wela eku pfumaleni.” (Swiv. 21:5) Hi xikombiso, xana u ehleketa hi ku sungula bindzu? U nga pfumeleli mintlhaveko ya wena yi ku lawula. Kumisisa vuxokoxoko hinkwabyo, lava switsundzuxo eka lava toloveleke swilo swo tano naswona kumisisa milawu ya Bibele leyi vulavulaka hi mhaka yoleyo. (Swiv. 20:18) Leswaku u lunghiselela ndzavisiso, tsala minxaxamelo yimbirhi—wun’wana wu longoloxa vuyelo bya kona kasi lowun’wana wu longoloxa swiphiqo swa kona. “Hlayela ntsengo” wa kona u nga si endla xiboho. (Luka 14:28) Kambisisa vuyelo lebyi xiboho xa wena xi nga ha vaka na byona eka wena hi tlhelo ra timali ni le ka vuxaka bya wena na Yehovha. Swi lava nkarhi ni matshalatshala ku endla ndzavisiso. Kambe loko u endla tano, u nga papalata ku tsutsumela ku endla swiboho leswi nga vangaka swiphiqo swi nga fanelanga.

13. (a) Hi xihi xitiyisekiso lexi nga eka Yakobo 1:5? (b) Ku khongelela vutlhari swi nga hi pfuna njhani?

¹³ Khongelela vutlhari. Swiboho swa hina swi ta kombisa leswaku hi xixima Xikwembu loko ntsena hi kombela xona leswaku xi hi pfuna ku swi endla. Mudyondzisiwa Yakobo u tsale a ku: “Loko mani na mani eka n’wina a kayivela vutlhari, a a hambete a kombela eka Xikwembu, hikuva xi nyika hinkwavo hi mbilu yo basa, handle ka ku sandza; kutani u ta nyikiwa byona.” (Yak. 1:5) A swi bihanga ku pfumela leswaku hi lava vutlhari bya Xikwembu leswaku byi hi pfuna ku endla swiboho. (Swiv. 3:5, 6) Phela, ku titshega hi ku helela hi ku twisisa ka hina vini swi nga hi kanganyisa. Loko hi khongelela vutlhari ni ku lavisisa milawu leyi nga eRitweni ra Xikwembu, hi pfumelela moya lowo kwetsima leswaku wu hi pfuna hi twisisa nsusumeto wa xiviri lowu wu hi endlaka hi lava ku teka goza ro karhi.—Hev. 4:12; hlaya Yakobo 1:22-25.

14. Ha yini hi fanele hi papalata mihoni?

¹⁴ Endla xiboho. U nga tsutsumeli ku endla xiboho u nga si endla ndzavisiso ni ku khongelela vutlhari. Munhu wo tlhariha u tinyika nkarhi wo “xiyisisa magoza yakwe.” (Swiv. 14:15) Nakambe u nga vi ni mihoni. Munhu wa mihoni a nga vula swivangelo leswi nga twaliki swo tiyimelela hileswi a endleke swo karhi. (Swiv. 22:13) A nga ha endla xiboho, kambe entiyisweni u xi endlela ku va van’wana va lawula vutomi byakwe.

15, 16. I yini leswi katsekaka loko u endla leswi u swi boheke?

¹⁵ Endla leswi u swi boheke. Matshalatshala lawa hi ma endlaka leswaku hi teka xiboho lexinene ma nga va ya hava loko hi nga ma tirhisi. Solomoni u tsale a ku: “Hinkwaswo leswi voko ra wena ri swi kumaka leswaku ri swi endla, swi endle hi matimba ya wena.” (Ekl. 9:10) Kutani leswaku hi humelela, hi fanele hi tiyimisela ku tirhisa swilo leswi lavekaka leswaku hi endla leswi hi swi boheke. Hi xikombiso, muhuweleri evandlheni a nga ha endla  xiboho xo phayona. Xana u ta swi kota ku endla tano? A nga swi kota loko a nga pfumeleli leswaku ku tirha ku tlula mpimo entirhweni ni ku tihungasa swi tswonga matimba yakwe hinkwawo ni ku n’wi dyela nkarhi lowu a wu lavaka leswaku a ya ensin’wini.

¹⁶ Swiboho swa nkoka a swi olovi ku swi namarhela. Ha yini? Hikuva “misava hinkwayo yi le hansi ka matimba ya lowo homboloka.” (1 Yoh. 5:19) Hi fanele hi dodombisana ni “vafumi va misava va munyama lowu, ni mavandla lama hombolokeke ya moya, etindhawini ta le tilweni.” (Efe. 6:12) Muapostola Pawulo ni mudyondzisiwa Yudha va vule leswaku lava endlaka xiboho xo xixima Xikwembu va ni nyimpi leyi va faneleke va yi lwa.—1 Tim. 6:12; Yudha 3.

17. Loko swi ta emhakeni ya swiboho leswi hi swi endlaka, i yini leswi Yehovha a swi languteleke eka hina?

¹⁷ Pfuxeta xiboho kutani u endla mindzulamiso loko yi laveka. A hi swiboho hinkwaswo leswi fambaka kahle hilaha swi kunguhatiweke hakona. “Nkarhi ni xiendlakalo lexi nga languteriwangiki” swa hi wela hinkwerhu. (Ekl. 9:11) Hambiswiritano, ku ni swiboho swin’wana leswi Yehovha a languteleke leswaku hi swi namarhela hambileswi hi nga ha langutanaka ni swiphiqo. Xiboho lexi munhu a xi endleke xo nyiketela vutomi byakwe eka Yehovha a xi nge cinciwi ku fana ni leswi xihlambanyo xa vukati xi nga cinciwiki. Xikwembu xi langutele leswaku hi endla hilaha hi boheke hakona. (Hlaya Pisalema 15:1, 2, 4.) Kambe swiboho swo tala a hi swa nkoka ngopfu. Munhu wo tlhariha u ta tshamela ku pfuxeta swiboho leswi a swi endleke. A nge pfumeleli ku tikukumuxa kumbe ku tiomisa nhloko ku n’wi sivela ku lulamisa kumbe ku cinca xiboho. (Swiv. 16:18) Nchumu wa nkoka swinene eka yena i ku tiyiseka leswaku u hambeta a hanya hi ndlela leyi xiximaka Xikwembu.

Letela Van’wana Ku Endla Swiboho Leswi Xiximaka Xikwembu

18. Vatswari va nga va letela njhani vana va vona leswaku va endla swiboho leswinene?

¹⁸ Vatswari va nga va pfuna ngopfu vana va vona leswaku va dyondza ku endla swiboho leswi kombisaka leswaku va xixima Xikwembu. Vatswari hi vona va nga vekelaka vana va vona xikombiso lexinene. (Luka 6:40) Loko swi fanerile, vatswari va nga hlamusela vana va vona ndlela leyi vona va swi endleke ha yona swiboho swin’wana. Va nga ha tshika vana va vona va tiendlela swiboho swin’wana kutani va va bumabumela loko xiboho xa kona xi fambe kahle. Kambe i yini leswi vatswari va nga swi endlaka loko n’wana a endle xiboho lexi hoxeke? Leswi vatswari va talaka ku swi endla ku nga ha va ku sirhelela n’wana eka vuyelo byo biha bya xiboho xakwe, kambe a hi minkarhi hinkwayo ku n’wi sirhelela swi nga ta n’wi pfuna. Hi xikombiso, vatswari va nga ha pfumelela n’wana wa vona ku ya teka papila ro chayela. A hi nge n’wana u tlula nawu wa le magondzweni kutani a rihisiwa. Mutswari a nga ha n’wi hakelela mali leyi va n’wi rihiseke yona. Hambiswiritano, loko n’wana a byeriwa leswaku u fanele a tirha leswaku a hakela mali yoleyo, a swi kanakanisi leswaku u ta dyondza ku byarha vutihlamuleri bya swiendlo swakwe.—Rhom. 13:4.

19. I yini leswi hi faneleke hi swi dyondzisa swichudeni swa hina swa Bibele naswona hi nga swi endlisa ku yini sweswo?

¹⁹ Yesu u byele valandzeri vakwe leswaku va dyondzisa van’wana. (Mat. 28:20) Dyondzo yin’wana ya nkoka leyi hi nga yi dyondzisaka swichudeni swa Bibele i ku tiendlela swiboho leswinene. Leswaku hi va dyondzisa kahle, hi fanele hi papalata ku va byela leswi va faneleke va swi endla. Swa pfuna swinene ku va hi dyondzisa swichudeni ku tirhisa milawu ya Bibele leswaku swi kota ku tiendlela swiboho swa leswi swi nga ta swi endla. Phela “un’wana ni un’wana wa hina u ta tihlamulela eka Xikwembu.” (Rhom. 14:12) Hikwalaho, hinkwerhu hi ni swivangelo leswi twalaka swo endla swiboho leswi kombisaka leswaku hi xixima Xikwembu.

[Nhlamuselo ya le hansi]

U Nga Hlamula Njhani?

• Ha yini hi fanele hi dyondza ku endla swiboho?

• Ku chava ku nga hi khumba njhani naswona hi nga ku hlula njhani?

• Hi wahi magoza ya tsevu lawa hi nga ma tekaka ku tiyiseka leswaku swiboho swa hina swi kombisa leswaku hi xixima Xikwembu?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 16]

Magoza Yo Endla Swiboho Leswinene

1 Papalata Ku Tikukumuxa

2 Endla Ndzavisiso

3 Khongelela Vutlhari

4 Endla Xiboho

5 Endla Leswi U Swi Boheke

6 Pfuxeta Xiboho Xa Wena Kutani U Endla Mindzulamiso

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Munhu loyi swi n’wi tikelaka ku endla xiboho u fana ni munhu loyi a fambaka hi byatso lebyi ndlengandlengisiwaka hi lwandle leri kariheke