Emasikwini ya Yohane lowo Khuvula, “vanhu a va ri eku languteleni, hinkwavo va ri karhi va kanela etimbilwini ta vona malunghana na Yohane: ‘Xana a nga va a ri Kreste?’” (Luka 3:15) Ha yini Vayuda a va langutele leswaku Mesiya a a ta humelela hi nkarhi wolowo? Ku ni swivangelo swo hlayanyana.

Endzhaku ka loko Yesu a velekiwile, ntsumi ya Yehovha yi humelele eka varisi lava a va khathalela mintlhambi ya vona enhoveni ekusuhi ni le Betlehema. Ntsumi yoleyo yi te: “Namuntlha mi velekeriwe Muponisi, loyi a nga Kreste Hosi, emutini wa Davhida.” (Luka 2:8-11) Endzhaku ka sweswo, ntsumi yoleyo yi joyiniwe hi “vunyingi bya vuthu ra le tilweni . . . [va] vonga Xikwembu [va] ku: * ‘Ku vangama a ku ve ehenhla-henhla eka Xikwembu, ni le henhla ka misava ku va ni ku rhula exikarhi ka vanhu lava amukelekaka.’”—Luka 2:13, 14.

Xitiviso xolexo xi va khumbe swinene varisi volavo lava titsongahataka. Va nambe va kongoma eBetlehema, naswona loko va fika va kuma Yosefa na Mariya na Yesu loyi a ha ri ricece, “va vule marito lawa va byeriweke wona malunghana ni n’wana loyi lontsongo.” Hikwalaho, “hinkwavo lava va swi tweke va hlamarisiwa hi swilo leswi varisi va va byeleke swona.” (Luka 2:17, 18) Xiga lexi nge “hinkwavo lava va swi tweke” xi vula leswaku varisi lava va vulavule ni van’wana handle ka Yosefa na Mariya. Endzhaku ka sweswo, loko varisi va muka, va ye emahlweni va “vangamisa ni ku vonga Xikwembu hikwalaho ka swilo hinkwaswo leswi va swi tweke ni leswi va swi voneke, hilaha va byeriweke swona hakona.” (Luka 2:20) Entiyisweni, varisi volavo a va tshamanga na swona swilo leswinene leswi va swi tweke malunghana na Kreste!

Loko Mariya a tisa n’wana wakwe wa mativula wa jaha eYerusalema leswaku a n’wi nyikela eka Yehovha, hilaha Nawu wa Muxe a wu lerise hakona, Ana muprofeta wa xisati u “[sungule] ku yisa minkhenso eka Xikwembu ni ku vulavula hi n’wana eka hinkwavo lava rindzeleke ku kutsuriwa ka Yerusalema.” (Luka 2:36-38; Eks. 13:12) Hikwalaho, mahungu ya leswaku Mesiya u humelerile ma ye emahlweni ma hangalaka.

Endzhakunyana, “vangoma va swilo swa le mpfhukeni lava humaka etindhawini ta le vuxeni va ta eYerusalema, va ku: ‘U kwihi loyi a nga velekeriwa ku va hosi ya Vayuda? Hikuva hi vone nyeleti ya yena loko hi ri evuxeni, kutani hi tele ku ta n’wi nkhinsamela.’” (Mat. 2:1, 2) Loko “Hosi Heroda a twa leswi, a karhateka, ni muti hinkwawo wa Yerusalema wu karhateka swin’we na yena; loko a hlengelete hinkwavo vaprista lavakulu ni vatsari va tiko, a sungula ku va vutisisa laha Kreste a a ta velekeriwa kona.” (Mat. 2:3, 4) Hikwalaho vanhu vo  tala va lemukisiwile: Munhu loyi a a ta va Mesiya a a fikile! *

Luka 3:15, leyi tshahiweke hala henhla, yi kombisa leswaku Vayuda van’wana a va anakanya leswaku swi nga ha endleka leswaku Yohane lowo Khuvula a a ri Kreste. Hambiswiritano, Yohane u kanetane ni mhaka yoleyo hi ku vula marito lawa: “Loyi a taka endzhaku ka mina wa ndzi tlula hi matimba, loyi maphaxani ya yena swi nga ndzi faneriki ku ma hluvula. Yena u ta mi khuvula hi moya lowo kwetsima ni hi ndzilo.” (Mat. 3:11) Marito ya Yohane lama kombisaka ku titsongahata ma kurise ndlela leyi Mesiya a a languteriwe ha yona.

Xana Vayuda lava hanyeke kwalomu ka malembe ya 2 000 lama hundzeke va hlayele nkarhi lowu Mesiya a a ta fika ha wona va wu sekele eka vuprofeta bya mavhiki ya 70 lebyi tsariweke eka Daniyele 9:24-27? Hambileswi sweswo swi nga ha endlekaka, kambe a hi tiyiseki ha swona. Ntiyiso wa mhaka hi leswaku enkarhini wa Yesu a ku ri ni tinhlamuselo to tala leti kanetanaka ta mavhiki ya 70, naswona ku hava ni yin’we leyi fanaka ni ndlela leyi hi byi twisisaka ha yona sweswi vuprofeta lebyi. *

Vaessene, lava vanhu vo tala a va anakanya leswaku i mpambukwa wa Vayuda lowu a wu tihanyela woxe, a va dyondzisa leswaku Vamesiya vambirhi a va ta humelela loko malembe ya 490 ma ri ekusuhi ni ku hela, kambe a hi tiyiseki leswaku Vaessene a va sekele mahlayelelo ya vona eka vuprofeta bya Daniyele. Hambiloko a va ma sekele eka byona, swa tika ku anakanya leswaku Vayuda a va kuceteriwe hi mahlayelelo ya nxaxamelo wa swiendlakalo ya ntlawa wolowo lowu a wu hanya woxe.

Exikarhi ka lembe ra 101 ni ra 200 C.E., Vayuda van’wana a va pfumela leswaku mavhiki ya 70 a ma katsa nkarhi lowu sukelaka eku lovisiweni ka tempele yo sungula hi 607 B.C.E. ku ya eku lovisiweni ka tempele ya vumbirhi hi 70 C.E., kasi van’wana a va hlanganisa ku hetiseka ka vuprofeta lebyi ni nkarhi wa Vamakabiya lowu sunguleke kwalomu ka 170 B.C.E. Hikwalaho a ku nga ri na ku twanana loku twalaka malunghana ni ndlela leyi mavhiki ya 70 ma faneleke ma hlayeriwa ha yona.

Loko ndlela leyi mavhiki ya 70 a ma hlayeriwa ha yona a yi twisisiwe kahle eminkarhini ya vaapostola, munhu a a ta anakanya leswaku vaapostola ni Vakreste van’wana vo sungula a va ta vulavula hi wona tanihi vumbhoni bya leswaku Mesiya la tshembisiweke u fike hi nkarhi lowu faneleke a ri Yesu Kreste. Hambiswiritano, a ku na vumbhoni bya leswaku Vakreste vo sungula a va ma twisisa hi ndlela yoleyo.

Ku ni yinhla yin’wana leyi faneleke yi xiyiwa. Vatsari va Tievhangeli a va tala ku vula leswaku vuprofeta byo karhi lebyi kumekaka eMatsalweni ya Xiheveru byi hetiseke eka Yesu Kreste. (Mat. 1:22, 23; 2:13-15; 4:13-16) Kambe, ku hava ni un’we wa vona la hlanganisaka ku humelela ka Yesu emisaveni ni vuprofeta bya mavhiki ya 70.

Hi ku katsakanya: A hi nge tiyisekisi leswaku vanhu va le nkarhini wa Yesu a va byi twisisa kahle vuprofeta bya mavhiki ya 70. Hambiswiritano, Tievhangeli ti nyikela swivangelo swin’wana leswi twalaka swa leswaku ha yini vanhu “a va ri eku languteleni” ka Mesiya.