1. (a) Ha yini swi ri swa nkoka leswaku hi lwisana na Sathana sweswi? (b) Hi swi tivisa ku yini leswaku hi nga n’wi hlula?

SATHANA u lwisana ni vatotiwa lava ha riki kona laha misaveni ni “tinyimpfu tin’wana.” (Yohane 10:16) Diyavulosi u lava ku dlaya ripfumelo ra malandza yo tala ya Yehovha, hi nkarhi wo koma lowu wu n’wi saleleke. (Hlaya Nhlavutelo 12:9, 12.) Kambe hi nga swi kota ku n’wi hlula. Bibele yi ri: “Mi kaneta Diyavulosi, kutani u ta mi balekela.”—Yakobo 4:7.

2, 3. (a) Ha yini Sathana a lava leswaku vanhu va tshemba leswaku a nga kona? (b) U swi tivisa ku yini leswaku Sathana i munhu wa xiviri?

² Vo tala a va pfumeli leswaku Sathana u kona. Eka vona Sathana ni madimona ko va vanhu va mintsheketo lava ku vulavuriwaka ha vona etibukwini, eka tifilimi to komba swilo swo chavisa ni le ka mintlango ya tivhidiyo. Hi ku vona ka vona, munhu la tlhariheke a nge kholwi leswaku mimoya yo biha yi kona. Xana Sathana swa n’wi karhata loko vanhu va nga kholwi leswaku yena ni madimona yakwe va kona? Doo! Sathana swa n’wi olovela ku kanganyisa lava kanakanaka leswaku u kona. (2 Vakorinto 4:4) Entiyisweni u kucetela vanhu leswaku va va ni langutelo ro tano leswaku a ta va kanganyisa.

 ³ Tanihi malandza ya Yehovha, a nge hi kanganyisi. Ha swi tiva leswaku Diyavulosi i munhu wa xiviri. Hi swi tivisa ku yini sweswo? Bibele yi vula leswaku Sathana u vulavule na Evha hi ku tirhisa nyoka. (Genesa 3:1-5) U vulavule na Yehovha, a vula leswaku Yobo a nga n’wi tirheli hi ku swi rhandza. (Yobo 1:9-12) Sathana u tshame a ringa na Yesu. (Matewu 4:1-10) Naswona endzhaku ka loko Yesu a ve Hosi hi 1914, Sathana u sungule ku “lwa nyimpi” ni vatotiwa lava ha riki kona laha misaveni. (Nhlavutelo 12:17) Nyimpi leyi ya ha ya emahlweni tanihi leswi Diyavulosi a ringetaka ku dlaya ripfumelo ra vatotiwa ni ra tinyimpfu tin’wana. Leswaku hi hlula, hi fanele hi lwisana na Sathana hi tlhela hi ya emahlweni hi tiyisa ripfumelo ra hina. Xihloko lexi xi hlamusela tindlela tinharhu to endla tano.

4. Sathana i xikombiso lexikulu xa ku tinyungubyisa hi ndlela yihi?

⁴ Sathana u tinyungubyisa ngopfu. Ntsumi leyi yo homboloka yi tlhontlhe mfanelo ya Xikwembu yo fuma naswona yi ringete ku endla leswaku van’wana va gandzela yona ematshan’weni yo gandzela Yehovha. Xisweswo Sathana i xikombiso xo biha xa ku tinyungubyisa ni ku tikurisa. Hikwalaho, ndlela yin’wana leyi hi nga hlulaka Sathana ha yona i ku papalata ku tinyungubyisa kutani hi titsongahata. (Hlaya 1 Petro 5:5.) Kambe swi vula yini ku tinyungubyisa? Xana minkarhi hinkwayo swi hoxile ku tinyungubyisa?

5, 6. (a) Xana swi hoxile minkarhi hinkwayo ku tinyungubyisa? Hlamusela. (b) I ku tinyungubyisa ka muxaka muni loku nga ni khombo naswona hi swihi swikombiso swin’wana swa le Bibeleni swa vanhu lava a va tinyungubyisa?

⁵ Hi ku ya hi xihlamuselamarito xin’wana, ku tinyungubyisa i ku titshemba ni ku tixixima. Nakambe swi nga ha vula “ku titwa u enerisekile hileswi wena kumbe vanhu van’wana lava u tolovelaneke na vona mi endleke nchumu lowunene kumbe hileswi mi kumeke nchumu wo karhi lowunene.” A swi hoxanga ku titwa hi ndlela yoleyo. Muapostola Pawulo u byele vamakwerhu va le Tesalonika a ku: “Hina ha tinyungubyisa ha n’wina exikarhi ka mavandlha ya Xikwembu hikwalaho ka ku tiyisela ka n’wina ni ripfumelo ra n’wina leri mi xanisekaka hikwalaho ka rona ni mahlomulo lawa mi ma tiyiselaka.” (2 Vatesalonika 1:4) Hikwalaho loko hi tinyungubyisa ni ku tsaka hikwalaho ka ntirho lowunene lowu van’wana va wu endleke swi nga hi vuyerisa. A hi fanelanga hi khomiwa hi tingana malunghana ni ndyangu wa ka hina, ndhavuko kumbe ndhawu leyi hi kuleleke eka yona.—Mintirho 21:39.

⁶ Hambiswiritano, ku ni ku tinyungubyisa loku nga onhaka vuxaka, ngopfungopfu vuxaka bya hina na Yehovha. Ku tinyungubyisa koloko ku nga endla leswaku hi hlundzuka loko hi nyikiwa ndzayo. Ematshan’weni yo yi amukela hi ku titsongahata, ku nga endla leswaku hi nga yi amukeli. (Pisalema 141:5) Ku tinyungubyisa loku, ku hlamuseriwa tanihi ku titeka hi antswa ku tlula van’wana kumbe “ku tikukumuxa loku kombisiwaka hi vanhu lava hakanyingi va anakanyaka leswaku va antswa ku tlula van’wana.” Yehovha u venga lava tinyungubyisaka hi ndlela yo biha. (Ezekiyele 33:28; Amosi 6:8) Kambe Sathana wa tsaka loko vanhu va tekelela ku tinyungubyisa kakwe. Anakanya hi ndlela leyi a a tsake ha yona loko Nimrodo, Faro na Absalomu va tinyungubyisa hi ndlela leyi nga riki yinene! (Genesa 10:8, 9; Eksoda 5:1, 2; 2 Samuwele 15:4-6) Ku tinyungubyisa hi kona loku endleke leswaku Kayini a nga ha vi na vuxaka lebyinene ni Xikwembu. Yehovha u tshinye Kayini, kambe ku tinyungubyisa kakwe ku endle leswaku a nga yingisi. A a ome nhloko naswona u honise xitsundzuxo xa Yehovha a tlhela a n’wi dyohela.—Genesa 4:6-8.

7, 8. (a) I yini xihlawuhlawu naswona xi fambisana njhani ni ku tinyungubyisa? (b) Hlamusela ndlela leyi ku tinyungubyisa ku nga ku kavanyetaka ha yona ku rhula evandlheni.

 ⁷ Namuntlha vanhu va tinyungubyisa hi tindlela to tala leti nga ni khombo. Minkarhi yin’wana ku tinyungubyisa ku fambisana ni xihlawuhlawu. Hi ku ya hi xihlamuselamarito xin’wana, ku va ni xihlawuhlawu swi vula ku venga vanhu va tinxaka tin’wana. Nakambe “i ku anakanya leswaku vanhu va tinxaka tin’wana va ni timfanelo ni vuswikoti lebyi hambaneke ni leswaku tinxaka tin’wana ti fanele ti tekeriwa ehenhla kumbe ehansi.” Xihlawuhlawu xi vange madzolonga, tinyimpi hambi ku ri ku yayarheriwa ka vanhu.

⁸ Entiyisweni, swilo swo tano a swi fanelanga swi endleka evandlheni ra Vakreste. Nilokoswiritano, ku tinyungubyisa ku nga vanga timholovo exikarhi ka vamakwerhu naswona ku nga lumeka ritshwa leri nga timekiki. Sweswo swi humelerile eka Vakreste van’wana vo sungula, leswi endleke Yakobo a va vutisa xivutiso lexi tlhontlhaka mianakanyo lexi nge: “Tinyimpi ti huma exihlobyeni xihi naswona ku lwa loku nga exikarhi ka n’wina ku huma exihlobyeni xihi?” (Yakobo 4:1) Loko hi venga van’wana naswona hi tivona hi antswa ku va tlula, hi nga ha vula kumbe hi endla nchumu lowu nga va khunguvanyisaka. (Swivuriso 12:18) Swi le rivaleni leswaku ku tinyungubyisa ku nga endla leswaku ku nga ha vi na ku rhula evandlheni.

9. Bibele yi hi pfuna njhani leswaku hi lwisana ni xihlawuhlawu ni mixaka yin’wana ya ku tinyungubyisa loku nga riki kunene? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

⁹ Loko hi tivona hi antswa ku tlula van’wana, hi fanele hi tsundzuka leswaku Yehovha u venga “un’wana ni un’wana la tikurisaka embilwini.” (Swivuriso 16:5) Hi fanele hi tlhela hi kambela timbilu ta hina kutani hi tivutisa, ‘Xana ndzi tivona ndzi antswa ku tlula vanhu va tinxaka tin’wana kumbe ndhavuko wun’wana?’ Loko hi tivona hi antswa ku va tlula, hi ta va hi rivala leswaku “hi munhu un’we [Xikwembu] xi endle matiko hinkwawo ya vanhu.” (Mintirho 17:26) Hi ndlela yoleyo, hinkwerhu hi rixaka rin’we hikuva hi huma eka Adamu. I vuphukuphuku swinene ku anakanya leswaku Xikwembu xi endle tinxaka tin’wana ti antswa ku tlula tin’wana. Loko hi anakanya hi ndlela yoleyo, hi pfumelela Sathana leswaku a herisa rirhandzu ni vun’we bya hina Vakreste. (Yohane 13:35) Leswaku hi hlula Sathana, hi fanele hi papalata mixaka hinkwayo ya ku tinyungubyisa loku nga riki kunene.—Swivuriso 16:18.

10, 11. (a) Ha yini swi nga ha olovaka ku rhandza misava? (b) Byi ve byihi vuyelo bya ku va Demasi a rhandza misava?

¹⁰ Sathana i “mufumi wa misava leyi,” naswona wa yi lawula. (Yohane 12:31; 1 Yohane 5:19) Swilo swo tala leswi misava leyi yi khutazaka vanhu ku swi endla swi lwisana ni milawu ya Bibele. I ntiyiso leswaku swilo swin’wana leswi nga kona emisaveni a swi hombolokanga. Hambiswiritano, ha tiyiseka leswaku Sathana u ta tirhisa misava yakwe leswaku a ringeta ku hi dyohisa hikwalaho ka swilo leswi hi swi navelaka. Kumbe u ta ringeta ku hi endla hi rhandza misava ivi hi nga ha vi na mhaka ni ku gandzela Yehovha.—Hlaya 1 Yohane 2:15, 16.

¹¹ Vakreste van’wana vo sungula a va  rhandza misava. Hi xikombiso, Pawulo u tsarile: “Demasi u ndzi fularherile hileswi a rhandzeke mafambiselo ya swilo ya sweswi.” (2 Timotiya 4:10) Bibele a yi vuli hi ku kongoma leswaku Demasi u rhandze xiphemu xihi xa misava, lexi n’wi endleke a fularhela Pawulo. Swi nga ha endleka leswaku Demasi u sungule ku rhandza rifuwo swinene ku tlula ku tirhela Yehovha. Loko swi ri tano, Demasi u lahlekeriwe hi ntshembo wo kuma malunghelo lama tsakisaka loko a ri karhi a tirhela Xikwembu. Xana leswi a rhandzeke rifuwo swi n’wi vuyerisile? Doo! Demasi a a ta va a ye emahlweni a ri mupfuni wa Pawulo. Misava a yi nga ta pfuka yi n’wi nyike swo tlula leswi Yehovha a a ta n’wi nyika swona.—Swivuriso 10:22.

12. Sathana a nga ku tirhisa njhani ku navela ka hina hi ndlela yo biha a tirhisa “matimba ya vuxisi bya rifuwo”?

¹² Na hina hi nga ha humeleriwa hi mhaka leyi fanaka namuntlha. Leswi hi nga Vakreste, hi lava ku tikhathalela hi tlhela hi khathalela mindyangu ya hina. (1 Timotiya 5:8) Yehovha u lava hi tiphina hi vutomi. Sweswo hi swi tiva hileswi a nyikeke Adamu na Evha paradeyisi yo saseka leswaku va tshama eka yona. (Genesa 2:9) Kambe Sathana a nga tirhisa ku navela ka hina hi ndlela yo biha a tirhisa “matimba ya vuxisi bya rifuwo.” (Matewu 13:22) Vo tala va anakanya leswaku mali ni swilo leswi vonakaka swi ta va endla va tsaka kumbe swi endla leswaku swilo swi va fambela kahle. Loko hi anakanya hi ndlela yoleyo, hi nga ha lahlekeriwa hi nchumu wa risima swinene lowu hi nga na wona, ku nga vunghana bya hina na Yehovha. Yesu u lemuxile a ku: “Ku hava loyi a nga vaka hlonga ra tihosi timbirhi; hikuva u ta venga yin’wana a rhandza leyin’wana, kumbe u ta namarhela yin’wana a yi langutela ehansi leyin’wana. A mi nge vi hlonga ra Xikwembu ni ra Rifuwo.” (Matewu 6:24) Loko hi tikarhatela ku kuma rifuwo, hi va hi tshike ku tirhela Yehovha. Sathana u lava leswaku hi endla sweswo. Hi nga pfuki hi pfumelele mali kumbe swilo leswi yi nga swi xavaka leswaku swi va swa nkoka swinene ku tlula vunghana bya hina na Yehovha. Leswaku hi kota ku hlula Sathana, hi fanele hi va ni langutelo lerinene hi rifuwo.—Hlaya 1 Timotiya 6:6-10.

13. Misava leyi yi ri kondletela njhani langutelo leri hoxeke malunghana ni vukati ni timhaka ta masangu?

¹³ Ntlhamu wun’wana wa Sathana i vudlakuta. Vanhu vo tala va anakanya leswaku ku tshembeka eka nuna kumbe nsati wa wena ni le vukatini swi hundzeriwe hi nkarhi naswona swi endla va nga vi na ntshunxeko lowu heleleke. Hi xikombiso, wansati un’wana loyi a tlangaka eka switori u vule leswaku a swi koteki ku tshembeka eka munhu un’we. U tlhele a ku, “A ndzi tivi ni munhu ni un’we loyi a tshembekaka kumbe loyi a lavaka ku tshembeka.” Wanuna un’wana loyi a tlangaka eka switori u te, “A ndzi tiyiseki loko hi vumbiwe leswaku hi tshama ni munhu wo karhi vutomi bya hina hinkwabyo.” Sathana u fanele a tsaka swinene loko vanhu lava dumeke va sola nyiko ya Xikwembu ya vukati. Diyavulosi a nga ri seketeli lunghiselelo ra vukati, naswona a nga swi lavi leswaku vanhu swi va fambela kahle evukatini. Hikwalaho leswaku hi kota ku hlula Sathana hi fanele hi teka vukati hi ndlela leyi Xikwembu xi byi tekaka ha yona.

14, 15. U nga endla yini loko u ringiwa leswaku u endla vudlakuta?

 ¹⁴ Hi fanele hi tikarhatela ku lwisana ni mixaka hinkwayo ya vudlakuta, ku nga khathariseki leswaku hi nghenele vukati kumbe a hi byi nghenelanga. Xana swa olova ku endla tano? Nikatsongo! Hi xikombiso, loko u ri muntshwa, u nga ha va u twa vana lava u nghenaka na vona xikolo va tibuma hi ku endla timhaka ta masangu ni munhu un’wana ni un’wana loyi va lavaka ku ti endla na yena. Va nga ha tlhela va tibuma hi ku rhumelana swilo swa timhaka ta masangu, ku nga marungula ni swifaniso leswi vulavulaka hi timhaka ta masangu hi tiselfoni ta vona. Entiyisweni, ematikweni man’wana ku rhumelana swilo swa timhaka ta masangu swi tekiwa swi fana ni ku rhumelela munhu swifaniso swa vana swo navetisa timhaka ta masangu. Bibele yi ri: “Loyi a hanyaka hi vumbhisa u dyohela miri wa yena n’wini.” (1 Vakorinto 6:18) Vanhu vo tala va xaniseka va tlhela va fa hikwalaho ka mavabyi lama hangalakaka hikwalaho ka timhaka ta masangu. Naswona vantshwa vo tala lava endleke timhaka ta masangu kambe va nga tekiwanga va vula leswaku va tisola hi leswi va endleke sweswo. Vanhu lava endlaka vuhungasi bya misava leyi va lava hi anakanya leswaku loko hi tlula milawu ya Xikwembu a ku nge vi na vuyelo byo biha. Loko hi pfumela mavunwa wolawo, hi nga xisiwa hi “matimba ya vuxisi ya xidyoho.”—Vaheveru 3:13.

¹⁵ Loko u ringiwa leswaku u endla vudlakuta, xana u nga endla yini? U fanele u tsundzuka  leswaku u ni ku tsana ko karhi. (Varhoma 7:22, 23) Khongela eka Xikwembu leswaku xi ku nyika matimba. (Vafilipiya 4:6, 7, 13) Papalata swiyimo leswi nga ku endlaka leswaku u tikhoma hi ndlela yo biha. (Swivuriso 22:3) Naswona loko u ringiwa, namba u wu bakanya ndzingo wolowo.—Genesa 39:12.

16. Yesu u te yini eka Sathana loko a ringeta ku n’wi ringa, naswona hi nga dyondza yini eka xikombiso xolexo?

¹⁶ Yesu u hi vekele xikombiso lexikulu. A nga xisiwanga hi switshembiso swa Sathana. A nga kalanga a anakanyisisa hi swona. Ku ri na sweswo, u nambe a byela Sathana a ku: “Ku tsariwile.” (Hlaya Matewu 4:4-10.) Yesu a a ri tiva Rito ra Xikwembu, hikwalaho u swi kotile ku tshaha matsalwa hi nkarhi wolowo loko Sathana a ringeta ku n’wi ringa. Leswaku hi hlula Sathana, a hi fanelanga hi pfumela ku ringiwa leswaku hi endla vudlakuta.—1 Vakorinto 6:9, 10.

17, 18. (a) Hi yihi mintlhamu yin’wana leyi Sathana a yi tirhisaka, naswona ha yini hi swi tiva leswaku sweswo swi ta endleka? (b) Ku ta humelela yini hi Sathana, naswona sweswo swi ku khutaza njhani leswaku u tiyisela?

¹⁷ Ku tinyungubyisa, ku hlongorisa rifuwo ni vudlakuta ko va mintlhamu yinharhu ntsena ya Sathana. Yi kona yin’wana yo tala. Hi xikombiso, swirho swa mindyangu ya Vakreste van’wana swa va kaneta kumbe vana lava va nghenaka xikolo na vona va va hlekula. Van’wana va tshama ematikweni lawa mfumo wu ringetaka ku va tshikisa ku chumayela. Ha swi tiva leswaku hi ta langutana ni maxangu wolawo. Yesu u hi lemuxile a ku: “Mi ta vengiwa hi vanhu hinkwavo hikwalaho ka vito ra mina; kambe loyi a tiyiselaka ku ya fika emakumu hi yena loyi a nga ta ponisiwa.”—Matewu 10:22.

¹⁸ Hi nga n’wi hlula njhani Sathana? Yesu u te: “Hi ku tiyisela ka n’wina mi ta londzovota mimoya-xiviri ya n’wina.” (Luka 21:19) Ku hava nchumu lowu munhu wihi ni wihi a nga hi endlaka wona, wu nga hi vavisaka hilaha ku nga heriki. A nga kona munhu loyi a nga hi tekelaka vunghana bya hina ni Xikwembu handle ka loko hi swi pfumelela sweswo leswaku swi endleka. (Varhoma 8:38, 39) Hambiloko malandza man’wana ya Yehovha yo tshembeka ma fa, sweswo a swi vuli swona leswaku Sathana u hlurile. Yehovha u ta ma pfuxa. (Yohane 5:28, 29) Kambe Sathana a nga na vumundzuku. Endzhaku ka ku lovisiwa ka misava leyi yo homboloka, u ta hoxiwa ekheleni ro enta ku ringana malembe ya 1 000. (Nhlavutelo 20:1-3) Endzhaku ka ku fuma ka Kreste ka gidi ra malembe, Sathana u ta “ntshunxiwa ekhotsweni rakwe” naswona u ta ringeta ro hetelela ku hambukisa vanhu lava hetisekeke. Endzhaku ka sweswo u ta lovisiwa. (Nhlavutelo 20:7-10) Hambileswi Diyavulosi a nga riki na vumundzuku, wena u na byona! Yana emahlweni u lwisana na Sathana, naswona u hlayisa ripfumelo ra wena ri tiyile. U nga n’wi hlula Sathana!